پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
فرابوم؛ الگوی رشد کسب‌وکارهای نوظهور در صنعت بانکداری ایران / کاوه رعدی معاون کسب‌وکار فرابوم از ادامه رشد سه‌رقمی فرابوم در سال دوم فعالیتش می‌گوید
اینکه در شرایط انقباض اقتصاد کلان کشور برای دومین سال پیاپی می‌توانیم با نرخ سه‌رقمی رشد کنیم، ما را نسبت به آینده بانکداری باز در کشور خوش‌بین می‌کند
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۳ و ۴۴ / فرابوم در گزارش اولین نشست سالانه خود که در نیمه اول امسال برگزار شد، خبر از رشد 330درصدی نسبت به مدت مشابه قبل از تأسیس (سال پنجم فعالیت بوم‌مارکت در شرکت توسن) داد. با توجه به تحولات این حوزه و شرایط کلان صنعت به سراغ کاوه رعدی، معاون کسب‌وکار این شرکت رفتیم تا از ادامه روند رشد فرابوم طی سال 1399 بپرسیم و نگاهش به وضعیت بانکداری باز را بدانیم.
یکی از موضوعات داغ صنعت بانکداری در سال 1398 «بانکداری باز» بود؛ فرابوم در بهار 1398 تأسیس شد، بانک مرکزی در تابستان 1398 خبر از ورود سامانه دیبا داد و شاپرک هم در پاییز 1398 هاب فناوران مالی را معرفی کرد؛ امتداد این مسیر در سال 1399 به گونه‌ای بود که فرابوم در اولین نشست سالانه خود با اعلام آمار بالغ بر 910 میلیون فراخوانی و برشمردن بیش از 20 بانک به‌عنوان تأمین‌کننده و شبکه بزرگ سرویس‌گیرندگانش، خود را بزرگ‌ترین شبکه غیردولتی صنعت بانکداری کشور معرفی کرد و مدعی شد متر و معیار بانکداری باز در ایران است.
کاوه رعدی در خصوص ادامه این روند تا پایان سال 1399 می‌گوید: «با وجود مصائب فراوانی که به‌عنوان یک کسب‌وکار نوظهور در فضایی با پیچیدگی صنعت بانکداری و پرداخت در ایران داشتیم، قطع به یقین در سال دوم فعالیت هم شاهد رشد سه‌رقمی در خدمات بانکداری فرابوم خواهیم بود و متناسب با رویکرد رگولاتور به این حوزه خوش‌بین هستیم که در سال آتی نیز رشد 400 درصدی را محقق کنیم.»
رعدی در خصوص اینکه رویکرد رگولاتور چه تأثیری در رشد بوم‌ها دارد، اضافه می‌کند: «مثلاً اگر رویکرد رگولاتور مانند اتحادیه اروپا و سایر کشورهای پیشرو باشد و الزامات خود را به تمامی بانک‌ها در خصوص بانکداری باز ابلاغ کند و آنها را ملزم به ارائه خدمات بانکداری باز به نهادهای ثالث کند، ما بی‌شک می‌توانیم ارزش بیشتری برای صنعت بانکداری کشور خلق کنیم.»
تقریباً همه بانک‌ها می‌خواهند با فرابوم همکاری کنند، ولی…
«ما مدل کسب‌وکار فرابوم را به‌صورت پلتفرمی و با پیشرانی عرضه (Supply Driven) طراحی کردیم و همین موضوع باعث شد بتوانیم برای بانک‌ها خلق ارزش کنیم، توانستیم برای هر کدام از بانک‌های عضو پلتفرم بوم متناسب با مأموریت بانک و اهدافی که از ورود به فضای بانکداری باز داشتند، دستاوردهای مطلوبی خلق کنیم و حسن عملکردمان، ما را به جایی رساند که تقریباً همه بانک‌های کشور می‌خواهند با فرابوم کار کنند، اما برخی محدودیت‌های فنی دارند یا بهتر است بگوییم از سمت تأمین‌کنندگان فناوری‌شان برای همکاری با ما محدود می‌شوند و برخی هم به‌دلیل محدودیت‌های آیین‌نامه‌ای و مسائل ساختاری نمی‌توانند. در صورتی که رگولاتور ما نیز مشابه نمونه‌های خارجی عمل کند و بانک‌ها را ملزم کند، عملاً ما می‌توانیم برای همه بانک‌های کشور خلق ارزش کنیم.»
فرابوم سال 1399 را با خبر همکاری کبالت آغاز کرد و همواره از تمایل خود به افزایش بازیگران کلیدی بانکداری باز گفته است. از رعدی در خصوص تمایل بانک‌ها به تأسیس شرکت‌های مشابه فرابوم می‌پرسیم: «به‌شدت استقبال می‌کنیم، چون رویکردمان همکاری است و معتقدیم بازیگران مؤثر جدید در کوتاه‌مدت می‌توانند به شکل‌گیری و بلوغ این حوزه نوظهور کمک کنند، در میان‌مدت نیز مجموع وزن این بازیگران است که منجر به تثبیت بانکداری باز به‌عنوان یکی از جریان‌های درآمدی جدید و ارائه خدمات از طریق نهادهای ثالث خواهد شد و در بلندمدت هم با شکل‌گیری یک فضای رقابت همکارانه می‌توانیم کیفیت خدمات را افزایش دهیم که هم بانک‌ها از این افزایش کیفیت ناشی از رقابت منتفع خواهند شد و هم سرویس‌گیرندگان.
مضاف بر این موارد، اینکه تعدادی از بانک‌های کشور ما را الگوی خود قرار می‌دهند، نشان از عملکرد درست‌مان دارد و از این بابت به خود می‌بالیم و وقتی تعداد بیشتری از بانک‌ها بخواهند در بانکداری باز سرمایه‌گذاری کنند، از منظر دیگری مؤید چشم‌انداز این حوزه در کشور است، پس تأکید می‌کنم که به‌شدت استقبال می‌کنیم.»
نمی‌خواهیم با رگولاتور رقابت کنیم، اما از رگوله‌شدن استقبال می‌کنیم
تأکید رعدی بر استقبال از شکل‌گیری شرکت‌های مشابه فرابوم و تعدد بازیگران اثرگذار، بحث را دوباره به سمت رگولاتور می‌برد. از او در خصوص اقدامات رگولاتوری در این حوزه می‌پرسیم: «برایمان خیلی شفاف نیست، مثلاً در مقطعی از سال 1398 صحبت از دیبا جهت ورود برای خدمات بانکداری باز و هاب فناوران مالی برای پرداخت‌سازی بود. در حال حاضر هم صحبت از ارائه سرویس‌های مبتنی بر چک با عنوان پیچک از طریق شاپرک و هاب فناوران مالی است. این ابهامات شائبه‌برانگیز است. از رگولاتور انتظار می‌رود ابهامات را رفع کند تا بانک‌ها و سایر بازیگران تکلیف‌شان را در خصوص بانکداری باز بدانند. ما اساساً به تفکیک نقش بازیگران در اکوسیستم بانکداری کشور معتقدیم. نقش رگولاتور به‌عنوان ناظر و تنظیم‌کننده بازار است.
متأسفانه در کشور ما رگولاتورها نیم‌نگاهی هم به ایفای نقش اجرایی در کسب‌وکارها دارند که تاکنون به انحصار منتج شده است؛ بنابراین انتظار داریم رگولاتور در حوزه بانکداری باز که اساساً در پارادایم نوآوری و اقتصاد اشتراکی تعریف می‌شود، رویکرد متفاوتی اتخاذ کند و به جای اینکه ریل بگذارد و یک لوکوموتیو کُند هم بگذارد سر خط و بقیه را وادار کند صرفاً واگن‌های متصل به این لوکوموتیو باشند؛ بزرگراه احداث کند، گاردریل بگذارد، سرعت مجاز و مطمئنه تعیین کند و به جای اینکه به عملیات ورود کند، نظارت کند.»
بانکداری باز، پشت دیوارهای بلند بانک‌ها
در ادامه گفت‌وگو به سراغ علیرضا هوشمند، مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت فرابوم رفتیم تا در خصوص چالش‌ها و فرصت‌های موجود در سمت عرضه پلتفرم بوم گفت‌وگو کنیم. وی ابتدا اشاره کوتاهی به ماهیت نوآوری باز می‌کند و می‌گوید: «اگر کتاب‌های حوزه نوآوری را ورق زده باشید، حتماً با «هنری چسبرو» و تعریف معروفش از نوآوری باز آشنا هستید. نوآوری باز طبق تعریف این نویسنده، استفاده هدفمند از جریان‌های ورودی و خروجی دانش به‌منظور شتاب‌بخشیدن به نوآوری درون‌سازمانی و گسترش بازار به جهت بهره‌مندی خارجی از نوآوری است.
اگر بخواهیم این تعریف را به حوزه نوظهور بانکداری باز تعمیم دهیم، باید بگویم که بانکداری باز، هدایت جریان نوآوری با رویکرد خارج به داخل جهت توسعه چابک محصولات با توجه به نیاز کاربران نهایی برای خلق تجربه‌ای ارزشمند برای آنهاست.
نرخ رشد بسیار بالای فناوری باعث کوتاه‌تر شدن چرخه عمر محصولات شده و در این بین بانک‌ها همچنان به جای استفاده از مدل‌های جدید کسب‌وکاری از جمله نوآوری باز که توجه ویژه‌ای به درک نیازهای مخاطبان هدف در صنایع گوناگون دارد، علاقه‌مند به ادغام عمودی هستند که در آن فعالیت‌های تحقیق و توسعه داخلی به توسعه محصول در داخل سازمان منجر شده و در نهایت محصول توسط خود سازمان در بازار توزیع می‌شود.»
از وی در خصوص عدم تمایل بانک‌ها جهت تغییر و تحول در ساختار مدل‌های کسب‌وکاری بانک‌ها با توجه به روندهای پیش روی صنعت پرسیدیم. او با اشاره به نرخ رشد سریع فناوری که به کوتاه‌شدن چرخه عمر محصولات منجر شده، می‌گوید بانک‌ها در حال حاضر ضرورت استفاده از مدل‌های جدید کسب‌وکاری از طریق بانکداری باز را به‌خوبی حس کرده‌اند.
هوشمند در ادامه از تلاش‌های فرابوم جهت کمک به بانک‌ها در راستای تحول در ساختار مدل کسب‌وکارشان و خلق ارزش‌افزوده از محل کارمزدهای غیرمشاع می‌گوید و می‌افزاید: «در حال حاضر بانک‌ها می‌دانند با استفاده از کانال جدید بانکداری باز می‌توانند سرویس‌ها و خدمات مالی و بانکی را با ابزارهای مورد استفاده کسب‌وکارها یکپارچه کنند و از این طریق به بهبود تجربه مشتری کمک کرده و از سویی هم به توسعه گستره جغرافیایی شعب و کاهش هزینه‌های شبکه شعب کمک کنند. مجموعه این اقدامات منجر می‌شود بانک‌ها به این باور برسند که مشتری حق دارد در هر جایی به‌جز بانک و با توجه به نیازهای موجود در صنعت مورد فعالیتش بانکداری را تجربه کند.»
متأسفانه در سال‌های اخیر بانکداری باز محدود به ارائه API به استارت‌آپ‌های حوزه فناوری مالی شده و از پتانسیل بسیار بالای آن در حوزه بانکداری شرکتی و تجاری غفلت شده است. مدیر توسعه کسب‌وکار فرابوم در این خصوص می‌گوید: «اگر طبق قانون «پارتو» به موضوع نگاه کنیم، 80 درصد سود بانک‌ها از 20 درصد مشتریان آنها حاصل می‌شود، ولی دلایلی از جمله فقدان فناوری و مکانیسم‌هایی جهت احراز هویت مشتریان حقوقی، نبود فرایندهای قانون‌گذاری مشخص در بانک‌ها و همچنین مسائلی از جمله بوروکراسی، ریسک و امنیت این توسعه را به تأخیر انداخته است.» (قانون پارتو بیان می‌کند که برای بسیاری از رویدادها، تقریباً ۸۰ درصد اثرات از ۲۰ درصد علل ناشی می‌شوند.)
یکپارچه‌سازی سرویس‌های مالی با ابزارهای کسب‌وکار از طریق پلتفرم بوم
در ادامه صحبت‌هایمان با مدیران فرابوم به سراغ مژده مرشدی، مدیر توسعه بازار فرابوم رفتیم و از او درباره اهمیت بانکداری باز در حوزه کسب‌وکارهای B2B پرسیدیم. مرشدی بر این باور است که به‌دلیل فراوانی پرداخت‌های متداول و تکرارپذیر سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف و جاری‌بودن روال‌های سنتی پرداخت در بیشتر آنها، بانکداری باز شرکتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که مدل کسب‌وکار فرابوم، پلتفرمی و دووجهی است، توانسته به واسطه همکاری با شرکت‌های ارائه‌دهنده نرم‌افزارهای مالی و ERP، مسیر اتصال بانک‌ها به طیف وسیعی از شرکت‌ها را هموار کند.
تاکنون یکپارچه‌سازی خدمات مالی از مبداء بانک‌های مختلف با نرم‌افزارهای مالی نظیر راهکاران (شرکت همکاران سیستم)، دیدگاه (شرکت چارگون)، رایورز، SAP و غیره و نفوذ به صنایع مختلف اعم از پتروشیمی، صنایع غذایی، حمل‌ونقل، خودرو، خدماتی و تولیدی و غیره از طریق پلتفرم بوم میسر شده است.
البته بازار هدف فرابوم محدود به موارد فوق نبوده و نرم‌افزارهای مالی تخصصی صنایع مختلف از جمله بیمه نیز در لیست مشتریان فرابوم قرار دارد. به همین دلیل، بانک‌ها می‌توانند به واسطه همکاری با فرابوم، به چندین بازار مختلف متصل شوند. این موضوع به بانک‌ها کمک می‌کند تا هزینه‌های بازاریابی و پشتیبانی فنی خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.
مأموریت فرابوم، شناسایی نیازمندی‌ها و دغدغه‌های بازارهای هدف است و در همین راستا می‌تواند با ترکیب، پیاده‌سازی و سفارشی‌سازی سرویس‌های پایه ارائه‌شده توسط بانک‌ها، در خلق ارزش مضاعف برای کسب‌وکارها ایفای نقش کند. این افق تا جایی گسترش پیدا می‌کند که چشم‌انداز ما برای نرم‌افزارهای مالی، تبدیل‌شدن به شعبه مجازی بانک‌ها برای کسب‌وکارهای گوناگون باشد.
مرشدی در ادامه صحبت‌هایش در راستای خلق اثر شبکه‌ای فرابوم به شناسایی فرصتی که در بهار و تابستان 1399 شناسایی شد، می‌پردازد: «به علت استقبال گسترده آحاد مردم از بازار سرمایه در نیمه اول سال 1399، فرابوم از این فرصت بهره برد و توانست با ارائه سرویس‌های بانکی مورد نیاز بازیگران بازار بورس و سرمایه از طریق پلتفرم بوم، آنها را به شبکه گسترده‌ای از معامله‌گران و بالغ بر 170 میلیون حساب بانکی متصل کند.»
در ادامه از او پرسیدیم که تأثیر بانکداری باز در بانکداری خرد چگونه است و او در پاسخ گفت: «در حوزه بانکداری خرد نیز فرابوم با ارائه خدمات به انواع بازیگران فین‌تک و کسب‌وکارهای دیجیتال به نقش‌آفرینی پرداخته است. علاوه بر آن در راستای ارائه محصولات نوآورانه نیز تلاش‌هایی صورت گرفته که از نتایج آن می‌توان به سرویس برداشت مستقیم از حساب بانکی مشتریان (پیمان) و محصول توانم (رتبه اعتباری) اشاره کرد. از مهم‌ترین مشتریان این حوزه می‌توان به آپ، ایرانسل و کافه‌بازار اشاره کرد.»
