پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در ماه‌های اخیر، در برخی از رسانه‌ها گزارش‌های بی‌پایه و اساس زیادی می‌بینیم که شرکت‌های نوآور یا پیشرو را موردعنایت انواع و اقسام تهمت‌ها و القاب قرار می‌دهند و وقتی سرنخ موضوع را دنبال می‌کنیم نه‌تنها هیچ مدرک منطقی‌ای برای این گفته‌ها نمی‌یابیم، بلکه به تحرک‌هایی از سوی رقبا می‌رسیم که به دلیل ناتوانی در مقابل نوآوری و خلاقیت رقیب، به شیوه‌های غیراخلاقی در پی حذف او هستند. (یادداشت روزنامه هفت صبح را بخوانید).
یکی ازاین‌دست شرکت‌ها، آتیه داده‌پرداز است که در طول سال‌های مختلف بارها و بارها مورد هجوم برخی از رسانه‌ها قرار گرفته و با وجود تمامی تهمت‌ها، این شرکت نه‌تنها دچار مشکل نشده بلکه همچنان به راهش ادامه داده و موفقیت‌های دیگری نیز به‌دست آورده است ازجمله ورود به فرابورس (+). در این گزارش قصد داریم نگاهی بیندازیم به اینکه چگونه شرکت آتیه داده‌پرداز با فاصله از رقبا جلو افتاد و کمی در خصوص فعالیت‌های این شرکت روشن‌تر شویم.
.
صعود و سقوط پیامک
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که پیامک یا همان SMS با آمدنش تحولی در برقراری ارتباط در کشور ایجاد کرد و حتی باور اینکه روزی کم‌رنگ شود سخت بود ولی این اتفاق افتاد. به کسب‌وکارهایی فکر کنید که ده سال پیش، سرویس‌های پیامکی ارائه می‌کردند یا کسب‌وکارشان بر پایه پیامک بود؛ آیا امروز با فراگیر شدن اینترنتِ همراهِ 4G و در آینده نزدیک 5G، کاربران امروزی هنوز هم همان اقبال 10 سال پیش را به پیامک نشان می‌دهند؟
ارسال پیام متنی آن هم بدون محدودیت، فقط یکی از ده‌ها و صدها ویژگی اپلیکیشن‌های پیام‌رسان موبایلی است. امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که حداقل یکی از صدها اپلیکیشن موجود را نصب نکرده باشد. پرواضح است که دیگر مردم برای ارسال بخش زیادی از پیام‌های متنی خود به سراغ پیامک نروند.
با این وجود کم نیستند آن‌هایی که هنوز هم نمی‌خواهند باور کنند که دوران پادشاهی پیامک به سر رسیده و از تفکرات یا مدل‌های کسب‌وکاری ناکارآمدشان دست بردارند. در مقابل پیشروهایی قرار دارند که در دوران عرش‌نشینی پیامک به فرش‌نشینی آن فکر می‌کردند و در سال‌هایی که افول پیامک به ذهن کمتر کسی می‌رسید، به‌جای مقاومت در برابر تغییر، به فکر سازگاری با روند تغییرات بودند.
.
تغییر و دیگر هیچ!
طی صحبتی که با مدیران ارشد شرکت آتیه داده‌پرداز داشتم، دریافتم که دلیل پیش افتادن آن‌ها در بازار از دیگران، تعبیر این دو جمله در خصوص «تغییر» است که بارها در گزارش‌هایم تکرار کرده‌ام و هنوز هم مثل اولین بار تازه است: «تنها چیزی که تغییر نمی‌کند، خود تغییر است.» و از طرفی هم «تغییر سخت است و درد دارد» در ادامه این نوشته، گفتگوی راه پرداخت با امیر جلیلوند مدیرعامل شرکت آتیه داده‌پرداز آمده است.
.
حرکت به سمت دیتا
قربانی: قبل از هر چیز، در خصوص فضای این روزهای آتیه داده‌پرداز برایمان بگویید. آیا تغییری در مسیر پیش روی آتیه داده‌پرداز ایجاد شده؟
جلیلوند: شیوه حرکت ما نسبت به سنوات گذشته تغییر اساسی نکرده است و مدل کسب‌وکاری ما همان مدل کسب‌وکاری قبلی است. درواقع ما یک شرکت کسب‌وکار به کسب‌وکار (B2B) هستیم و عمده مشتریان ما مشتریان سازمانی هستند نه اشخاص.
پایه و اساس شرکت ما ارائه سرویس است ولی هم‌زمان ارائه‌دهنده اپلیکیشن هم هستیم و دائماً سعی ما بر این است که در مسیر خود تحول ایجاد کنیم؛ حتی تحول در مسیر ارائه سرویس‌های شرکت که ایجاد تحول در آن بسیار سخت‌تر از بخش اپلیکیشن‌های ما است.
اساساً اپراتورها سرویسی را در اختیار ما قرار داده‌اند و ما این سرویس را به‌عنوان بستر ارسال و دریافت پیام کوتاه در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهیم و آن‌ها از این بستر برای انتقال پیام‌های خود استفاده می‌کنند. ما حتی در این بخش نیز تغییر ایجاد کردیم و وارد نسل بعدی سرویس‌های پیام‌رسانی شده‌ایم که سرویس چابک نام دارد.
این سرویس جدید مبتنی بر اینترنت همراه است؛ یعنی بستر انتقال و دریافت پیام کوتاه که مبتنی بر بستر اپراتورها است، تبدیل به بستر انتقال اطلاعات روی اینترنت همراه می‌شود که درواقع همان دیتا است. این کار از 3 سال پیش کلید خورد و بعد از یک سال و نیم تحقیق و توسعه، مراحل عملیاتی شدن آن نیز یک سال و نیم طول کشید و اکنون این سرویس به نتیجه رسیده است و بانک‌ها موفق شدند که از آن استفاده کنند.
برای مثال باید بگویم که در سال گذشته برای برنامه تلویزیونی 90 موفق شدیم اپلیکیشن خوبی ارائه دهیم که افراد برای شرکت در نظرسنجی‌های برنامه می‌توانند از طریق این اپلیکیشن رأی دهند (+). اجرای اپلیکیشن، روی بستر اینترنت همراه است نه بستر پیام کوتاه. البته محدودیت‌هایی دارد ازجمله اینکه فرد باید حتماً تلفن هوشمند در اختیار داشته باشد و یا اینکه تنها پس از نصب اپلیکیشن می‌تواند با ما ارتباط برقرار کند. حال می‌بینیم که با وجود محدودیت‌های فوق، اپلیکیشن با استقبال قابل‌توجهی روبرو شده و تعداد کاربران آن در حال افزایش است. این نشان می‌دهد که ما مسیر درستی را در پیش گرفته‌ایم.
ما تقریباً از سه سال پیش به بررسی این موضوع پرداختیم که چگونه وارد فرابورس شویم. این اتفاق نیز درنهایت افتاد و توانستیم مراحل مختلف این فرآیند را سپری کنیم. در حال حاضر تقریباً چهار ماه است که شرکت آتیه داده‌پرداز وارد فرابورس شده است. وارد شدن به بازار سرمایه مزیت‌هایی دارد که ما هم از آن بی‌نصیب نیستیم. ولی لازم به ذکر است که ما یک شرکت دانش‌بنیان و فنی هستیم و هنوز هم عمده فعالیت ما مبتنی بر ارائه سرویس است.
.
پیامک دیگر رسانه تبلیغاتی تأثیرگذاری نیست
قربانی: چطور ممکن است باوجود شرکت‌های دیگر، شرکت شما با فاصله پیشرو باشد و روبه‌جلو حرکت کند؟
جلیلوند: در جواب به این سؤال اول‌ازهمه باید بگویم که در مجوزی که به ما داده شده ازنظر فنی با دیگر شرکت‌های همکار هیچ تفاوتی نیست. به نظر من راز موفقیت ما انتخاب استراتژی درست و مناسب بوده است.
اگر شما هفت یا هشت سال پیش این سؤال را مطرح کرده بودید، پاسخی کاملاً متفاوت با پاسخ کنونی دریافت می‌کردید. حدوداً هشت سال پیش تعداد مشترکین سیم‌کارت‌های تلفن همراه با الآن خیلی فرق نداشت. در حال حاضر تعداد مشترکین به حدود 45 میلیون نفر رسیده است. در کل نفوذ موبایل در ایران بالای 100 درصد بوده و در طی این چند سال تغییر خاصی نکرده است.
در این چند سال، ما تحولی در افزایش تعداد مشترکین نداشتیم؛ اما اتفاق بسیار بزرگی رخ داد؛ حدوداً ده سال پیش شما به‌راحتی می‌توانستید یک پیام را برای چندین میلیون نفر بفرستید. چیزی تحت عنوان ارسال پیامک انبوه (Bulk Messaging) وجود داشت که یکی از مدیاهای تأثیرگذار و پرنفوذ اطلاع‌رسانی به شمار می‌آمد که بازخورد آن حتی از تلویزیون و روزنامه بیشتر بود. آن‌هم به دو دلیل؛
اول اینکه 10 سال پیش رسانهٔ پیام کوتاه هنوز بالغ نشده بود و تعداد پیام‌های تبلیغاتی آن‌چنان زیاد نبود. مردم این پیام‌ها را می‌خواندند و دوست داشتند. دوم اینکه شما می‌توانستید صرف‌نظر از اینکه طرف مقابل مایل است یا نه، پیام را برایش ارسال کنید و آن فرد می‌توانست پیام را بخواند و یا حذفش کند.
اتفاقی که اکنون افتاده این است که آن تعداد 45 میلیون هم‌اکنون به شش و نیم میلیون نفر رسیده است. اگر شما الآن به‌عنوان مشتری به سراغ ما بیایید و از ما بخواهید که کار تبلیغات پیامکی برای شما انجام دهیم؛ به‌طور کل در سطح کشور نهایتاً به پنج الی شش میلیون نفر می‌توانیم پیام کوتاه را ارسال کنیم و این عدد قابل‌توجهی نیست و بدتر اینکه باید بگویم که این تعداد هم واقعاً جزو مشتریان بالقوه محصولات شما نیستند. در کل باید گفت که پیامک دیگر جزو رسانه‌های تبلیغاتی محسوب نمی‌شود.
ما از همان روز اول حدس می‌زدیم که چنین اتفاقی خواهد افتاد و کسی خواهد پرسید که چرا این همه پیامک ارسال می‌شود. این اتفاق اکنون به‌درستی رخ داده است. در برخی از کشورها حتی فرآیند به‌گونه‌ای است که مشترکین برای دریافت برخی سرویس‌های تبلیغاتی باید اجازه دهند و یا برای دریافت آن‌ها باید عضو برخی از سرویس‌ها شوند.
.
تغییر استراتژی آتیه داده‌پرداز
قربانی: چطور به یک استراتژی صحیح رسیدید؟
جلیلوند: ما نگاه کردیم که ارائه‌دهندگان سرویس‌های مشابه در سراسر دنیا چه‌کاری انجام می‌دهند و دریافتیم که در دنیا شما به‌راحتی نمی‌توانید پیام خود را برای به‌طور مثال صد هزار نفر بفرستید و مطمئن باشید که همه آن صد هزار نفر آن را دریافت خواهند کرد؛ شاید فقط 5 هزار نفر از آن صد هزار نفر پیام موردنظر شما را دریافت کنند.
درنتیجه انتخاب استراتژی صحیح، ما را به این سمت برد که دنبال پیام‌هایی برویم که محتوای تبلیغاتی ندارند مانند بانک‌ها. این مسیر را زمانی در پیش گرفتیم که هنوز کمتر کسی تصور می‌کرد پیامک‌های تبلیغاتی تأثیرگذاری‌شان را از دست دهند. از این نقطه بود که مسیر ما کمی با مسیری که رقبا در پیش گرفتند، متفاوت شد. از طرف دیگر، شرکت‌هایی که به سمت پیام‌های تبلیغاتی رفته بودند، به‌تدریج اُفت کردند.
با توجه به استراتژی منتخب شرکت و باوری که در وجودمان نهادینه شده بود، توانستیم خودمان را در این راستا تقویت کنیم. برای ارتباط برقرار کردن با بانک‌ها، باید زبان بانک‌ها را ازنظر فناوری اطلاعات متوجه می‌شدیم. پایه و اساس شرکت ما هم فنی است و همین موضوع باعث شد که ما ارائه اپلیکیشن‌های بانکی و سرویس‌های مبتنی بر این اپلیکیشن‌ها را نیز انجام دهیم و این مهم، ارتباط ما را دقیق‌تر، کامل‌تر و منسجم‌تر کرد و توانستیم شناخت خوبی از نقاط قوت و ضعف به دست آوریم. برای مثال ما در حوزهٔ بانکداری همراه خیلی خوب پیش رفتیم. شاید همین جا باید اشاره هم بکنم که «چابک» سرویس جدید ما نیز، هیچ ارتباطی با بستر سرویس پیام کوتاه ندارد.
ما دائماً در حال رصد آینده هستیم و پیش‌بینی اینکه قرار است در آینده چه اتفاقی رخ دهد. شاید بهتراست بگویم که آینده‌پژوهی داریم. برای مثال همان‌طور هم که پیش‌تر توضیح دادم، تولید سرویس چابک از سه سال قبل شروع شده و مبلغ سنگینی هم بابت آن در این مدت، هزینه کرده‌ایم.
فکر می‌کنم یکی از بزرگ‌ترین پارامترهایی که باعث شده کمی مسیرمان از دیگر شرکت‌های مشابه و همکار جدا شود، همین موضوع مهم آینده‌پژوهی بوده است؛ اینکه فارغ از وضعیت زمان، فکر می‌کنیم که برای سازگاری با تغییرات پیش رو، چه‌کاری را، چگونه در زمان و مکان مناسب انجام دهیم؟
همان‌طور که پیش‌بینی کرده بودیم پیامک به‌عنوان یک رسانه تبلیغاتی از رونق افتاد ولی از طرف دیگر پیامک به‌عنوان یک مدیای معقول و قابل‌اتکا در بانک‌ها نهادینه شده و حتی با توجه به کارکردهایی که پیدا کرده، به‌نوعی از سوی نهاد قانون‌گذار بانکی استفاده از آن الزامی شده است تا از کلاه‌برداری‌ها تا حد زیادی جلوگیری شود.
.
آتیه داده‌پرداز به حساب‌های بانکی دسترسی دارد؟
قربانی: اکنون که تعداد زیادی از بانک‌های کشور از سرویس‌های شما استفاده می‌کنند، برخی می‌گویند که شما به اطلاعات بانکی مردم دسترسی دارید و سعی می‌کنند از این جنبه ماهیت شرکت شما را زیر سؤال ببرند که شما می‌توانید از این اطلاعات سوءاستفاده کنید! آیا واقعاً این‌طور است؟ شما تا چه سطحی به اطلاعات بانکی دسترسی دارید؟
جلیلوند: درواقع ما نه‌تنها به حساب مشتریان بانکی دسترسی نداریم، بلکه به هیچ اطلاعات بانکی حساس دیگری نیز دسترسی نداشته‌ایم و صرفاً منتقل‌کننده اطلاعاتی هستیم که برای هر پیامک به شکلی مجزا، توسط خود بانک در اختیار سرویس ما قرار داده می‌شود تا به دست مشتریان بانک برسد.
اجازه دهید برای روشن شدن موضوع، به‌صورت فنی توضیح دهم. ما بستری برای مجموعهٔ بانک‌ها فراهم کرده‌ایم که زیرمجموعه‌ای از درگاه ما است و نامش را هم SMS Proxy گذاشته‌ایم. این بستر در محیط بانک قرار می‌گیرد و دو جدول (Table) دارد؛ یک جدول Inbound نام دارد و جدول دیگر Outbound که مبتنی بر داده است. اگر فردی به شماره پیامک بانک، پیامکی بفرستد، ما این پیام را به همراه شماره فردی که آن را فرستاده در جدول Inbound قرار می‌دهیم و بانک می‌تواند پیام‌های Inbound مربوط به خودش را بخواند. در ادامه اگر بانک بخواهد به پیام شخص فرستنده پاسخی بدهد، باید هرچه را که نیاز است برای شمارهٔ این کاربر ارسال کند، در قسمت Outbound قرار دهد؛ سرویس ما به شکل خودکار آن اطلاعات را از قسمت Outbound برداشته و در درگاه آتیه داده‌پرداز قرار می‌دهد و سپس آن را به اپراتور ارسال می‌کند، تا به دست مشتری بانکی برسد.
باید بگویم که همه این ارتباطات در اختیار مجموعه‌ای است که این ابزار در اختیارش قرار دارد و ما هیچ ارتباطی با Core Banking نداریم و اصلاً بانک‌ها کوچک‌ترین اجازه‌ای به ما نمی‌دهند که به هستهٔ آن‌ها وصل شویم و ما صرفاً منتقل‌کننده بخش محدودی از اطلاعات هستیم که خود بانک در اختیار ما قرار می‌دهد. با توجه به داده‌هایی که می‌فرستیم، تنها چیزی که می‌توانیم بفهمیم این است که مبلغی از شماره‌حساب شخصی که صرفاً با شماره موبایل برای آتیه قابل‌شناسایی است، کسر شده است. اینکه این مبلغ چطور و از چه طریقی و برای چه از حساب او کسر شده را نمی‌دانیم و هیچ اطلاعاتی در این زمینه به دست ما نمی‌رسد.
همان‌طور که گفتم ما مستقیم به بانک وصل نیستیم بلکه به آن سیستم نرم‌افزاری که در سیستم بانک قرار دارد متصل می‌شویم؛ مثلاً اگر بانکی از سیستم توسن استفاده کند، ما به سیستم چاپار توسن متصل می‌شویم. درواقع شرکت‌های نرم‌افزاری چون توسن، خدمات و داتین که به‌طور کامل به اطلاعات بانکی دسترسی داشته و داده‌های یک تراکنش را به متن تبدیل کرده و سپس این متن را در اختیار آتیه داده‌پرداز قرار می‌دهند تا آن را در قالب یک پیامک برای شماره‌ای ارسال کند. به دلیل افزایش هزینه ارسال پیام‌هایی از این نوع اطلاعات آن‌ها حتی‌الامکان به‌صورت کاملاً خلاصه‌شده در اختیار ما قرار می‌گیرد تا از طریق درگاه آتیه به اپراتور و سپس به مشتری بانکی ارسال شود. خوشبختانه عملاً داده‌های فوق بلااستفاده هستند. به‌طور مثال حتی نمی‌توانیم متوجه شویم که این اطلاعات مربوط به چه شخصی است.
پس برخلاف گفته برخی افراد، ما به‌هیچ‌عنوان به اطلاعات حساب مشتریان دسترسی نداریم، و این ادعا از پایه حرف بی‌اساسی است.
درواقع سرویس‌های ما، بازوی کمکی بانک‌ها به شمار می‌آیند چراکه به آن‌ها کمک می‌کنند تا مشتریان بانکی در جریان تراکنش‌های مالی خود در لحظه قرار گیرند و اگر تراکنشی مشکوک یا برداشتی غیر از صاحب حساب توسط فرد دیگری، انجام گیرد، مشتری بانکی به‌سرعت متوجه این موضوع شده و بانک نیز درصدد حفظ منافع مشتری خود اقدام کند.
پس تصور بفرمایید که چگونه ممکن است که بانک به ما اجازه دهد به حساب‌های مشتریان دسترسی داشته باشیم؟ حتی در صورت تمایل بانک، نهاد قانون‌گذار چنین اجازه‌ای را نه به ما و نه به هیچ شرکت مشابه دیگری نمی‌دهد. این حرف‌ها بیشتر جنبه تخریبی و تبلیغات منفی داشته و متأسفانه از سوی برخی افراد با اهداف خاصی مطرح شده است؛ سرویسی که ما ارائه می‌کنیم همان سرویسی است که دیگر شرکت‌های همکار ما، برای بانک‌ها انجام می‌دهند. آیا آن‌ها نیز به حساب‌های بانکی مشتریان دسترسی دارند؟
.
آیا آتیه داده‌پرداز انحصار دارد؟
قربانی: برخی می‌گویند دلیل جلو افتادن شما از رقبا، انحصاری است که شما دارید. در این خصوص چه می‌گویید؟
جلیلوند: متأسفانه، همراه با شایعه دسترسی به حساب بانکی مشتریان، این مورد را نیز زیاد شنیده‌ایم؛ باید عرض کنم که ما هیچ انحصاری نداریم. متناسب با فعالیتی که داشته‌ایم، مجوزی دریافت کرده‌ایم و البته تنها ما نبودیم. هشت شرکت دیگر نیز در این حوزه فعالیت داشته و سرویس‌هایی مشابه سرویس شرکت ما ارائه می‌کنند.
اگر ما تنها شرکتی بودیم که این مجوز را داشتیم می‌شد گفت آتیه داده‌پرداز از یک وضعیت انحصاری بهره می‌برد ولی می‌بینیم که شرکت‌های دیگری هم هستند که در این زمینه فعالیت دارند. حالا اگر نهاد قانون‌گذار برای حفظ تعادل بازار یا به هر دلیل دیگری، این مجوز را صرفاً به چند شرکت داده است، دیگر به قانون‌گذار مربوط است نه ما! این مثل این است که شما به‌جای اعتراض به شاپرک در خصوص اینکه چرا فقط 12 شرکت مجوز PSP دریافت کرده‌اند، شرکت به‌پرداخت ملت که بزرگ‌ترین شرکت PSP کشور است را متهم کنید که این انحصار را ایجاد کرده است!
.
پیامک در آینده کسب‌وکاری جایی ندارد
قربانی: آینده را کجا می‌بینید؟
جلیلوند: در حال حاضر پیامک‌های فردبه‌فرد و درآمد اپراتورها از پیامک یا همان اس‌ام‌اس کاهش پیدا کرده است. ارسال پیام‌های تبلیغاتی از طریق پیامک دیگر رونق خودش را از دست داده و حتی به‌زودی شاهد به صفر رسیدن ارسال پیامک‌های تبلیغاتی به شکل انبوه خواهیم بود؛ اتفاقی که در بسیاری از کشورهای پیشرفته رخ داده است. حتی همین کاری که ما امروز انجام می‌دهیم و از سرویس پیامک مخابراتی برای انتقال اطلاعات استفاده می‌کنیم، در سال‌های بعدی تغییر شکل خواهد داد و بسترهای جدیدی روی کار خواهند آمد.
فکر می‌کنم که در دو سال آینده شرکت‌هایی مانند آتیه داده‌پرداز، اگر فقط بخواهند به درآمد پیامک اکتفا کنند از بین می‌روند. کار ما باید انتقال محتوا باشد نه ارائه سرویس پیامکی. اگر امروز بر بستر پیامک هستیم، فردا بر بستر داده (دیتا) باشیم. وظیفهٔ شرکت‌هایی مانند ما انتقال سریع اطلاعات در کمترین زمان و با کمترین هزینه و در بستری مطمئن است.
به همین دلیل هم ما به خودمان می‌گوییم یک شرکت فناوری اطلاعات و نه شرکت مخابراتی. در شرکت ما یک مهندس مخابرات هم وجود ندارد. ما در حوزهٔ فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنیم ولی در بستر مخابراتی، کسب‌وکار ما ارسال پیام است و نه تلکام.