پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پیشنهاد مدیران فین‌تکی در مورد دستورالعمل جدید بانک مرکزی / لزوم بازنگری دستورالعمل و نظرخواهی از فعالان نئوبانکی
ابلاغ دستورالعمل نحوه تأسیس و فعالیت نئوبانک‌ها که در روزهای اخیر توسط بانک مرکزی صورت گرفت واکنش‌های مختلفی از سوی کارشناسان در پی داشت؛ به طوری که برخی از فعالان خواهان این موضوع شدند که بانک مرکزی با دعوت از صاحب‌نظران، دغدغه‌های خود را مطرح کند و پس از کسب نظر از این افراد، دست به بازنگری دستورالعمل مذکور بزند.
در قسمتی از دستورالعمل نحوه تأسیس و فعالیت نئوبانک‌ها آمده است که طبق «ضوابط ناظر بر نحوه ایجاد، فعالیت و نظارت بر واحد دیجیتال ارائه خدمات بانکی توسط مؤسسات اعتباری» ارائه خدمات و انجام عملیات بانکی به صورت غیرحضوری و از طریق اینترنت یا سایر بسترهای دیجیتال تحت عنوان‌های مختلف اعم از نئوبانک، شعبه مجازی و سایر موارد مشابه، توسط مؤسسه اعتباری صرفاً در قالب واحد دیجیتال ارائه خدمات بانکی و با شناسه اختصاصی مربوط به آن مجاز است. همچنین، معرفی واحد دیجیتال ارائه خدمات بانکی در تبلیغات مؤسسه اعتباری به نحوی که واحد مذکور را به‌عنوان یک مؤسسه اعتباری مستقل به ذهن مخاطب متبادر سازد مجاز نیست.
در این دستورالعمل همچنین تأکید شده که خدمات ارائه‌شده در واحد دیجیتال ارائه خدمات بانکی مؤسسه اعتباری صرفاً باید از طریق سامانه جامع بانکداری متمرکز در بستر مرکز داده مؤسسه اعتباری ارائه شود و ارائه این خدمات از طریق سامانه متمرکز دیگر را ممنوع کرده است.
بندهای مذکور و سایر بندهای این دستورالعمل مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفته؛ به طوری که مهدی عبادی، مدیرعامل وندار تأکید بانک مرکزی بر وجود core یکسان با بانک‌ها را مانع نوآوری دانست و خواهان بازنگری آن شد و پویا پوراعظم، رئیس اداره ریسک و تطبیق بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه نیز از نبود مرزبندی در مورد برخی مفاهیم ازجمله خدمات غیرحضوری الکترونیک، خدمات دیجیتال و بانکداری دیجیتال انتقاد کرده و خواهان بازنگری این دستورالعمل شده است.
بانک مرکزی با استفاده از لغت تشتت، جلوی نوآوری را می‌گیرد
مهدی عبادی در آغاز صحبت‌های خود به جملاتی که در ابتدای دستورالعمل بانک مرکزی ذکر شده اشاره کرد و به «راه پرداخت» گفت: «در ابتدای دستورالعمل جمله‌ای ذکر شده که کاملاً گویای نگاه بانک مرکزی به این حوزه است. این جمله از این قرار است که با توجه به نبود چهارچوب مقرراتی جامع در این رابطه بعضاً این موضوع با چالش‌ها، آسیب‌ها و تشتت رویه‌ها همراه است. استفاده از کلمه «تشتت» نشان‌دهنده نگاه بانک مرکزی به این حوزه است. بانک مرکزی می‌توانست از کلمه تنوع رویه‌ها استفاده کند.»
او ادامه داد: «بانک مرکزی گمان می‌کند همه نئوبانک‌ها باید به یک شکل کار کنند؛ در حالی که چنین اتفاقی در دنیا رخ نداده و نئوبانک‌های متنوع با مدل‌های کسب‌وکاری متنوع ایجاد شده‌اند. در این شرایط است که نوآوری رخ می‌دهد و بانک مرکزی با استفاده از این کلمه جلوی نوآوری را می‌گیرد. هرچه در بخشنامه ذکر شده از همین مجراست و کل بخشنامه به کلمه تشتت برمی‌گردد.»
سرویس‌دهنده‌های کربنکینگ توانایی پاسخ‌دهی به نئوبانک‌ها را ندارند
مدیرعامل وندار همچنین تأکید بانک مرکزی بر وجود core یکسان با بانک‌ها را مانع نوآوری دانست.
به گفته عبادی در حال حاضر سرویس‌دهنده‌های کربنکینگ که شامل شرکت خدمات انفورماتیک، توسن، داتین و… می‌شوند توانایی پاسخ‌دهی به نئوبانک‌ها را ندارند و علاوه بر آن تغییرات در coreهای موجود برای بانک‌ها هزینه‌زا بوده و اولویت بسیار کمی دارد.
او ادامه داد: «اگر نئوبانک‌ها نتوانند core مجزا داشته باشند نمی‌توانند بیزینس‌مدل، تراکنش و گزارش‌های جدید خلق کنند. مهم‌ترین مسئله‌ای که باعث می‌شود نئوبانک‌ها core مجزا داشته باشند پیاده‌سازی بیزینس‌مدل‌های متنوع است که در coreهای موجود امکان‌پذیر نیست.»
لزوم بازنگری دستورالعمل بانک مرکزی
مدیرعامل وندار با تأکید بر اینکه دستورالعمل بانک مرکزی باید مورد بازنگری قرار بگیرد، اظهار کرد: «بهترین پیشنهادی که به ذهن من می‌رسد این است که بانک مرکزی دغدغه‌های خود را مطرح کند و بر اساس آن از کارشناسان راهکار بخواهد. دقیقاً مانند اتفاقی که برای لندتک‌ها افتاد. در سال 1399 بانک مرکزی دغدغه‌های خود را مطرح کرد و انجمن فین‌تک در یک مستند سعی کرد به این دغدغه‌ها پاسخ دهد. فکر می‌کنم در آن سال به دغدغه‌های بانک مرکزی به صورت کامل پاسخ داده شد.»
ساختار دستورالعمل بانک مرکزی ضعف دارد و مفاهیم در آن مشخص نیست
همچنین پویا پوراعظم، رئیس اداره ریسک و تطبیق بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه در گفت‌وگو با راه پرداخت، با تأکید بر اینکه به دستورالعمل بانک مرکزی از دو جنبه ایراداتی وارد است، توضیح داد: «یک جنبه بحث ساختار سند است؛ به نظر من ساختار سند به‌عنوان سندی که از سوی رگولاتور منتشر می‌شود ضعف‌هایی دارد. ازجمله اینکه تعاریف در سند کامل نیست و به همین دلیل ابهاماتی در مفاد مقرراتی که در دستورالعمل مطرح شده پیش می‌آید. برای مثال حد و حدود و نوع خدمات بانکداری دیجیتال که در سند به آن پرداخته شده مشخص نیست.»
او همچنین از این موضوع انتقاد کرد که در بخش‌هایی از دستورالعمل به خدمات غیرحضوری الکترونیک اشاره شده و این خدمات با خدمات دیجیتال یکسان دانسته شده است. در بخش‌های دیگر نیز به خدمات بانکداری دیجیتال اشاره شده است.
رئیس اداره ریسک و تطبیق بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه ادامه داد: «تعریف و مرزبندی هیچ‌کدام از مفاهیم مذکور مشخص نیست. این سؤال مطرح می‌شود که آیا تراکنش‌های بانکی مانند انتقال وجه پایا که از طریق ابزارهای موبایل‌بانک و اینترنت‌بانک به صورت الکترونیکی انجام می‌شود مشمول این دستورالعمل می‌شود یا خیر.»
ماده‌های دستورالعمل بانک مرکزی تفسیرپذیر است
پوراعظم در ادامه جنبه دوم ایراداتی که به دستورالعمل بانک مرکزی وارد است را تفسیرپذیر بودن بندهای آن دانست.
او ادامه داد: «در بخشی از دستورالعمل اشاره شده که امکان اینکه خدمات بانکداری دیجیتال به یک شرکت مستقل سپرده شود وجود ندارد، اما خدمات فناوری می‌توانند برون‌سپاری شوند که این موضوع تفسیرپذیر است. چه حد و حدودی از خدمات فناوری؟ ممکن است تفسیر بانکی این باشد که صفر تا صد اقداماتی که در حوزه بانکداری دیجیتال انجام می‌دهد از جنس فناوری است؛ بنابراین قصد دارد همه را به یک شرکت زیرمجموعه منتقل کند.»
به گفته رئیس اداره ریسک و تطبیق بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه تفسیرپذیر بودن برخی بندها می‌تواند به ضرر رگولاتور و به نفع برخی بانک‌ها، شرکت‌ها و فین‌تک‌ها باشد؛ چراکه می‌توانند برخی محدودیت‌ها را مدیریت کنند تا به بحث نوآوری خدشه وارد نشود.
پوراعظم پیشنهاد کرد که مجموعه‌های بانکی اعتراض رسمی خود را به دستورالعمل بانک مرکزی ارائه کنند.
دستورالعمل بانک مرکزی به نظام بانکداری باز ضربه وارد می‌کند
رئیس اداره ریسک و تطبیق بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه با تأکید بر اینکه مخاطب این دستورالعمل فقط نظام بانکی نیست، توضیح داد: «محدودیتی که دستورالعمل ایجاد می‌کند در حوزه فناوری‌های مالی است. بانک مرکزی با این بخشنامه به گسترش نوآوری در نهادهای غیربانکی ضربه اساسی وارد می‌کند. البته با شناختی که از بانک‌ها دارم احتمالاً در برابر این دستورالعمل مقاومت و ایستادگی نخواهند کرد، اما گروه‌هایی مانند انجمن فین‌تک می‌توانند مکاتباتی با بانک مرکزی انجام دهند.»
او اظهار خوشبینی کرد که بانک مرکزی و بخش اداره نظارت‌ها و مجوزها دست به بازبینی این سند بزنند یا نسخه جدیدی از آن را با یک فاصله زمانی منتشر کنند.
پوراعظم در ادامه پیشنهاد کرد که مجموعه‌های مختلف دور یکدیگر جمع شوند و بررسی کنند که با این بخشنامه چگونه می‌توان محدودیت‌ها را مدیریت کرد تا حوزه‌های مختلف بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.
او با بیان اینکه دستورالعمل بانک مرکزی به دلیل ایرادات ساختاری و محتوایی که تفسیرپذیر نیست فقط به نئوبانک‌ها ضربه وارد نمی‌کند، گفت: «این دستورالعمل به نظام بانکداری باز هم ضربه وارد خواهد کرد؛ چراکه اگر قرار به تفسیر باشد می‌توان تفسیر کرد که بانکداری باز هم باید تعطیل شود.»
دستورالعمل بانک مرکزی باید بازنگری شود
رئیس اداره ریسک و تطبیق بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه در ادامه با بیان اینکه دستورالعمل بانک مرکزی باید بازنگری شود، اظهار کرد: «اگر قرار است چنین دستورالعملی وجود داشته باشد این سند باید بازنگری شود. برای بازنگری نیز صاحب‌نظران باید پیشنهادات خود را مطرح کنند. دغدغه بانک مرکزی در مورد حکمرانی بر مجموعه بانکی بر فعالیت‌های بانکداری دیجیتال و سرویس‌هایی که به نهادهای غیربانکی ارائه می‌کند دغدغه کاملاً درستی است و فضای حکمرانی باید در اختیار بانک باشد. اما حکمرانی تعاریف و ویژگی‌های مشخصی در دنیا دارد.»
به گفته پوراعظم دغدغه بانک مرکزی باید مورد بازبینی قرار گیرد و به درستی منعکس شود.
