پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فینتک است.
ران شولین / فوربس / کافیست عبارت «حباب فینتک» را به انگلیسی در گوگل جستجو کنید تا با مجموعه‌ای از مقالات با موضوعات زیر روبرو شوید:
- آیا حباب فینتک در حال ترکیدن است؟ مقاله مذکور که توسط فایننشیال تایمز منتشر شده، این احتمال که ما در دوران اوج شیدایی فینتک قرار داریم را رد می‌کند. در این مقاله به داده‌های «دیسراپشن هاوس» استناد شده و آمده است: «بین سال‌های 2004 تا 2015، رشد قابل‌توجهی را در تعداد استارت‌آپ‌های حوزه فینتک تجربه کردیم، ولی از آن زمان به بعد تعداد این استارت‌آپ‌ها رو به کاهش گذاشته و از 390 عدد در سال 2015، به 71 عدد در سال 2018 رسیده است.»
- حباب فینتک منفجر شده و هیچ‌کس متوجه نشده است. «زیرو هج» به مقاله مذکور از فایننشیال تایمز ارجاع داده و نوشته است: «فایننشیال تایمز به یک مشکل عجیب در حوزه فینتک اشاره کرده و آن مشکل این است: بانک‌های سنتی فعالیت‌های فین‌تک‌ها را کپی می‌کنند و حجم بالایی از منابع را به آن فعالیت‌ها اختصاص می‌دهند. به نظر می‌رسد که یک حباب دیگر منفجر شده و هیچ‌کس متوجه نشده است.»
- حباب 64 میلیارد دلاری فینتک. این مقاله از واشنگتن پست به یک تحقیق که با سفارش استرایپ تهیه شده، استناد می‌کند. در تحقیق مذکور تخمین زده شده که میزان تاثیر احتمالی بر فعالیت‌های کلی اقتصاد از قانونگذاری رهنمودهای خدمات پرداخت، مبلغی برابر با 57 میلیارد یورو، معادل با 64 میلیارد دلار بوده است.
در این قبیل از اظهارنظرهایی که در مورد حباب فینتک انجام گرفته، از فرضیات سوال‌برانگیزی استفاده شده است.
1) مقاله فایننشیال تایمز تنها به داده‌های بازار سرمایه اکتفا کرده و استارت‌آپ‌های خرد را نادیده گرفته است، بنابراین در ادعای این تحقیق مبنی بر رکود استارت‌آپ‌ها تردید وجود دارد.
2) زیرو هج ادعا کرده که بانک‌ها قادرند تمامی فعالیت‌های استارت‌آپ‌های حوزه فینتک را کپی کنند، ولی به هیچ نمونه مشخصی اشاره نکرده است. به نظر نمی‌رسد که جمله «هیچ‌کس متوجه ترکیدن حباب فینتک نشده است»، درست باشد.
3) همچنین تحقیقی که با حمایت استرایپ تهیه شده، هیچ ارتباطی به حباب فینتک ندارد.
چگونه ممکن است بدون داشتن اتفاق نظر در مفهوم یک پدیده، در مورد آن به گفتگو بپردازیم؟
هر فرد منطقی که مقالات بالا را مطالعه کند، حتما با این پرسش مواجه خواهد شد: «آیا این مقالات همگی در مورد یک پدیده صحبت می‌کنند؟» ریشه‌های مشکل در نبود یک تعریف مشخص از مفهوم حباب نهفته است. با استناد به اینوستوپدیا، حباب مالی عبارت است از یک چرخه اقتصادی که طی آن قیمت دارایی‌ها به شکلی سریع رو به افزایش می‌گذارد. این افزایش قیمت بدون وجود دلیل اصولی و تنها در نتیجه رفتارهای افراط آمیز بازار ایجاد می‌شود. زمانی که هیچ سرمایه‌گذاری تمایل به خرید در مبلغ بالا نداشته باشد، تنزل چشم‌گیری در قیمت رخ می‌دهد و باعث از بین رفتن حباب می‌شود.
بنا به این تعریف، یک حباب وجود دارد:
با توجه به بخش اول تعریف که می‌گوید: «قیمت دارایی‌ها بدون وجود دلیل اصولی به شکلی سریع رو به افزایش می‌گذارد»، حباب وجود دارد. سیدکمپ در پاسخ به این پرسش که یک سرمایه‌گذار اولیه، چگونه یک استارت‌آپ را ارزش‌گذاری می‌کند، عنوان کرده است:
وقتی یک سرمایه‌گذار اولیه بخواهد ارزش‌گذاری مناسبی برای شرکت انجام دهد، اساسا باید پیش‌بینی کند که یک شرکت از این نوع و در این صنعت، در نهایت تا چه اندازه‌ای رشد خواهد کرد. وی در مرحله بعدی تعداد سهام‌هایی را تعیین می‌کند که باید از شرکت خریداری کند تا به هدفی که از بازگشت سرمایه در طول حیات شرکت دارد، دست یابد.
همان‌گونه که مطالعه کردید، در ارزش‌گذاری مرحله پیش از عرضه اولیه سهام، هیچ اشاره‌ای به اصول و پایه‌های دارایی نشده است، بنابراین حباب فینتک وجود دارد.
بنا به این تعریف، حباب وجود ندارد:
اما در بخش دیگری از تعریف به افزایش قیمت دارایی در اثر رفتارهای افراط‌گرایانه بازار اشاره شده است و در قسمت نهایی تعریف نیز آمده است: تنزل چشم‌گیر در قیمت که منجر به ترکیدن حباب می‌شود.
برای فین‌تک‌هایی که در مرحله پیش از عرضه اولیه سهام قرار دارند، هیچ بازاری وجود ندارد، بنابراین رفتار افراط‌گرایانه‌ای از بازار دیده نخواهد شد. البته به عنوان استثنا، اگر سرمایه‌گذاران خطرپذیر را جزو بازار حساب کنیم، موضوع تغییر خواهد کرد.
هیچ تنزل قیمتی هم وجود ندارد، زیرا هیچ یک از فین‌تک‌های پرارزش وارد مرحله عرضه اولیه سهام نشده‌اند و عملا چیزی برای فروش وجود ندارد. همچنین به نظر نمی‌رسد که صنعت فینتک در مسیر عرضه اولیه سهام قرار گرفته باشد. در یکی از مقالات سیکینگ آلفا با عنوان «چرا ممکن است فینتک برای مصرف عمومی مناسب نباشد»، به این موضوع اشاره شده است که در سال 2019 رکورد ارزش‌آفرینی عرضه اولیه سهام حوزه فناوری برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر زده شود. ولی به احتمال زیاد فینتک جایی در این رکورد نخواهد داشت. بنا به اعلام پیچ‌بوک، به نظر نمی‌رسد که هیچ‌یک از شرکت‌های باارزش حوزه فینتک به این زودی‌ها نسبت به عرضه عمومی اقدام کنند.
عدم وجود سهام برای فروش = عدم وقوع تنزل قیمت = عدم وجود حباب
تعریف حباب را فراموش کنید، خبرهای بدی وجود دارد
برای لحظه‌ای تعریف حباب را فراموش کنید. علت اصلی پرسش در مورد حباب فینتک این است که آیا صنعت، بدون در نظر گرفتن ارزش بالای چند شرکت خاص، باید به چشم‌انداز استارت‌آپ‌های فینتک خوش‌بین باشد؟
دیدگاه بدبینانه حاکی از آن است که چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در شرکت‌های حوزه فینتک محدود است و این موضوعی است که در این بخش می‌خواهیم به آن بپردازیم.
درست است که بانک‌های چالشگر به تعداد بالای مشتریان خود می‌بالند، ولی هر کدام از آن‌ها در بخش درآمدزایی، سودآوری و حفظ ثبات با چالش مواجه هستند. به عنوان نمونه، در مقاله‌ای با عنوان «علائم هشداردهنده خطر برای چایم» آمده است:
بخش عمده‌ای از موفقیت چایم مرهون مصرف‌کنندگان کم‌درآمد است. این مشتریان بنا به دلایلی همچون دسترسی زودهنگام به دستمزد و عدم پرداخت کارمزد به سمت این بانک جذب شده‌اند. این روند باعث می‌شود خود بانک‌های چالشگر در کسب درآمد دچار چالش شوند.
ران شولین در فوربس
وقتی کارمزدی برای انجام معاملات دریافت نشود، دیگر چه فرصتی برای ظهور کارگزاران فین‌تکی و ربات‌های مشاور وجود خواهد داشت؟ بیشتر شرکت‌های کارگزاری و ارائه دهندگان خدمات رباتی موجود به سمت بانکداری حرکت کرده‌اند. امیدواریم موفق باشند.
بیایید به بررسی فضای وام‌دهی بپردازیم. چشم‌اندازهایی از رکود اقتصادی در آینده وجود دارد، بنابراین در حال حاضر، توجیه اقتصادی چندانی برای تاسیس فین‌تک‌های وام‌دهی وجود ندارد. این قبیل از شرکت‌ها زمانی می‌توانند در بازار باقی بمانند که انتظار سودآوری از خدمات وام‌دهی خود نداشته باشند.
چه فرصت‌های خوبی برای صنعت فینتک وجود دارد؟
دیدگاه بدبینانه را کنار می‌گذاریم. دوراندیشانه نیست که فرصت‌های حاصل از سرمایه‌گذاری در فضای فینتک را از دست بدهیم. جف بزوس از آمازون معتقد است: «حاشیه سود شما، فرصت من است.»
فرصت حاشیه سود در بانکداری امروز لزوما از طریق یک بانک بهتر ایجاد نمی‌شود، بلکه کمک کردن به بانک‌ها برای تقویت بهره‌وری بانکی نیز می‌تواند فرصت مناسبی برای کسب سود باشد. در فضای بانکداری، فرصت‌های بسیاری برای استارت‌آپ‌های حوزه فینتک وجود دارد. از جمله این فرصت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عملیات تجاری: وظایفی همچون مدیریت ریسک و کلاهبرداری، افتتاح حساب، بازاریابی، بانکداری کسب‌وکارهای کوچک، پردازش پرداخت و وام‌دهی تجاری، همچون میوه‌هایی رسیده هستند که بازیگران جدید می‌توانند با چیدن آن‌ها، به حاشیه سود خوبی برسند.
بخش فناوری اطلاعات: توسعه برنامه‌های کاربردی اساسی، انجام محاسبات ابری و به‌کارگیری رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی، جزو فرصت‌هایی هستند که استارت‌آپ‌های فینتک می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
شاید برخی از استدلال‌ها حاکی از این باشد که ما در حال تجربه یک حباب فین‌تکی هستیم، ولی شما باور نکنید. فرصت‌های فراوانی برای ساختارشکنی‌های فین‌تکی وجود دارد، این فرصت‌ها در بخش‌هایی پنهان شده‌اند که آشکارا قابل دیدن نیستند.
منبع: فوربس
نویسنده: ران شولین / از این نویسنده کتابی با عنوان «بانک هوشمندتر» توسط راه پرداخت و شرکت توسن ترجمه و منتشر شده است که می‌توانید برای آشنایی بیشتر با این کتاب به فروشگاه راه پرداخت سر بزنید.
