پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
وب‌سایت فین‌تک فیوچرز روندهایی که در سال جاری در حوزه فین‌تک غالب بوده را بررسی کرده است. در این گزارش ما از ارزش‌گذاری شرکت‌ها که به طور تصاعدی در حال رشد هستند گرفته تا ادغام‌های بزرگ که در سراسر صنعت پرداخت و بانکداری باز در حال وقوع هستند را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
در این بررسی عنوان شده است که چرا سرمایه‌گذاران به استارت‌آپ‌های «متمرکز بر فایننس تعبیه‌شده» علاقه شدیدی دارند و پیشرفت‌های صورت گرفته توسط نهادهای دولتی مختلف در سراسر جهان که در حال پیاده‌سازی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی هستند (CBDC) را ارزیابی می‌کنیم.
تأثیر اقتصادی کووید 19 فین‌تک‌ها را با چالش‌هایی مواجه کرده است (به ویژه، نئوبانک‌هایی که مدل‌های کسب‌وکاری آن‌ها همچنان به‌طورکلی، تا حد زیادی به کارمزدهای مبادله‌ای متکی است) اما درعین‌حال به عنوان یک تسریع‌کننده برای پذیرش فین‌تک عمل کرده است.
یک مورد قابل‌توجه، مونزو است. بر اساس داده‌های بای شیرز (Buy Shares)، علی‌رغم اینکه مونزو یک‌چهارم ارزش خود در سال جاری را از دست داده است، این بانک چالشگر همچنان از بیشترین انتقال حساب بانکی (مشتری که حساب خود را در بانک دیگر بسته و در مونزو حساب جدید باز کرده است) را در میان بانک‌های بریتانیا در بازه زمانی ژانویه تا سپتامبر سال 2020 برخوردار بوده است.
همچنین سرمایه‌گذاران در حال حرکت به سمت محصولات بانکداری به عنوان یک خدمت (BaaS) هستند. این محصولات موانع بر سر راه تازه‌واردان را از بین می‌برند و با تحولات دیجیتال قابل‌توجه خود به متصدیان کمک می‌کنند.
فایننس تعبیه‌شده (Embedded finance)
شرکت‌های فناوری بزرگ آمریکایی نظیر گوگل، آمازون، اوبر و واتساپ فیس‌بوک در حال انجام پروژه‌های مالی هستند. فین‌تک‌هایی چون زلف (Zelf) و پی‌کی (PayKey) به اپلیکیشن‌های پیام‌رسان و کیبردهای تلفن همراه به اپلیکیشن‌های بانکداری در حال تبدیل شدن هستند. درحالی‌که استارت‌آپ‌های نوپایی چون کلارنا، افترپی، چک‌اوت‌دات‌کام، افرم و فست با ارزش‌گذاری‌های میلیارد دلاری و عرضه اولیه‌های قریب‌الوقوع یا موفقیت‌آمیز در حال بهره بردن از رونق تجارت الکترونیکی هستند.
شیلا کاگان، مدیرعامل پی‌کی می‌گوید: «جای آنکه به شرکت‌های فناوری بزرگ اجازه دهیم به داده‌های مشتریان دسترسی بیشتری داشته باشند، من امیدوارم که شاهد حمایت گسترده‌تری از مؤسسات مالی سنتی که پیش‌تر رگوله شده‌اند باشم.
من اعتقاد دارم که بانک‌ها مزیت‌هایی خواهند داشت. اعتماد مشتریان نسبت به شرکت‌های فناوری بزرگ در حال کاهش است و مردم برای مدیریت داده‌های مالی خود به مؤسسات مالی مورد اعتماد روی خواهند آورد.»
اما یک نظرسنجی که توسط شرکت تحقیقاتی نشنال ریسرچ گروپ (National Research Group) صورت گرفت، عکس این قضیه را نشان می‌دهد. در ماه آوریل، یک ماه پس از آغاز قرنطینه ناشی از ویروس کرونا، از هر 10 نفر آمریکایی، 9 نفر از نقش مؤثر فناوری در فرهنگ و جامعه تقدیر کردند.
سارا کارور، مدیر بخش دیجیتال شرکت دلتا کاپیتا (Delta Capita)، معتقد است «شرکت‌های رسانه اجتماعی می‌توانند یکی از جذاب‌ترین زمینه‌ها برای فایننس تعبیه‌شده باشند و باید مورد توجه قرار گیرند.»
او با استناد به داده‌های شرکت آماری استاتیستا (Statista) می‌گوید 72% از جمعیت بریتانیا هرروز از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و روزانه، به طور تعجب‌آوری 102 دقیقه از وقت خود را در کانال‌های اجتماعی می‌گذرانند. «فراهم کردن امکان انجام خریدهای افراد از طریق رسانه‌های اجتماعی بدون آنکه نیاز باشد از اپلیکیشن خارج شوند، تأثیر قابل‌توجهی خواهد داشت.»
در همین رابطه، تیم کوتس، مدیر بخش دیجیتال منطقه آسیا و اقیانوسیه در سینکرون (Synechron) اعتقاد دارد که «شرکت‌ها قادر خواهند بود با ارائه خدمات همراه، یک پایه درآمدی بزرگ‌تر و باثبات‌تر داشته باشند. این نوع خدمات اصطکاک را هم برای مشتریان و هم برای اکوسیستم کاهش می‌دهند.»
شرکت‌هایی که می‌توانند محصولات خدماتی مبتنی بر رابط برنامه‌نویسی کاربردی (API) تولید کنند، تلاش خواهند کرد به اکوسیستم شرکت‌های دیگر گسترش یابند. این موضوع به این شرکت‌های پلتفرمی اجازه می‌دهد خدمات داخلی و شخص ثالث خود را با سایر محصولات خود ادغام کنند.»
پیش‌بینی می‌شود حوزه فایننس تعبیه‌شده ظرف ده سال آینده 7 تریلیون دلار ارزش داشته باشد و همچنین این حوزه راهی برای درآمدزایی فین‌تک‌هایی است که با مصرف‌کننده سروکار دارند و برای متعادل ساختن سود و زیان خود تلاش می‌کنند.
فناوری بومی آن‌ها می‌تواند به جریان‌های درآمدی جدیدی تبدیل شود. ولت بانک (Volt Bank) استرالیا در ماه سپتامبر از برنامه‌های خود در حوزه بانکداری به عنوان یک خدمت خبر داد. درحالی‌که موون (Moven) فین‌تک آمریکایی، در ماه مارس محصولات مصرف‌کننده خود را کاملاً متوقف کرد تا تنها روی حوزه سازمانی و شرکتی خود متمرکز شود.
طبق گزارش‌های شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر اندرسن هوروویتز (Andreessen Horowitz)، فایننس تعبیه‌شده قرار است سودآوری یک مشتری را تا بیش از پنج برابر افزایش دهد. در نتیجه، در سال جاری بانکداری به عنوان یک خدمت به منبعی برای دریافت سود بیشتر برای سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. از جمله شرکت‌های پیشرو در این حوزه می‌توان به سولاریس‌بانک، ریلزبانک، مدولار، مارکتا و تریزور اشاره کرد.
اما گسترش جهانی آن‌ها اخیراً آغاز شده است. داو مارمور، مدیرعامل اجرایی ریلزبانک در آمریکای شمالی می‌گوید «پلتفرم‌های بانکداری به عنوان یک خدمت در شرایطی که همه چیز به طور فزاینده‌ای جهانی شده است، همچنان سرسختانه محلی باقی‌مانده‌اند.»
رقابت و مونوپلی‌ها
در سال جاری؛ ادغام و تملک‌های مهمی در فضای فین‌تک صورت گرفت. از جمله آن می‌توان به خرید شرکت پلید (Plaid) به ارزش 5.3 میلیارد دلار توسط شرکت ویزا و اندکی پس از آن خرید شرکت ارائه‌دهنده خدمات بانکداری به عنوان یک خدمت گالیلئو به ارزش 1.2 میلیارد پوند توسط سوفی اشاره کرد.
مدیر مالی ارشد اپیزود سیکس (Episode Six) می‌گوید «اقداماتی که این صنعت برای توسعه بانکداری باز و رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی باز صورت داده است تأثیر قابل‌توجهی روی چشم‌انداز ادغام و تملک‌ها گذاشته است.آن‌ها برای تحولات یکنواخت‌تر و سیستم‌های یکپارچه برنامه‌ریزی کرده‌اند و در حال کاهش چشمگیر چالش‌های مرتبط با فناوری‌های موروثی هستند.»
در دنیای پرداخت، شرکت فرانسوی ورلدلاین (Worldline) در ماه فوریه رقیب خود، اینجنیکو را به ارزش 8.6 میلیارد دلار خریداری کرد. در ماه اکتبر، شرکت ایتالیایی نکسی (Nexi) با اس‌آی‌ای (SIA) ادغام شد و یک ماه بعد نکسی، شرکت نتس (Nets) که در کپنهاگ مستقر است را خریداری کرد تا بزرگ‌ترین پردازشگر پرداخت اروپا به لحاظ حجم را ایجاد کند.
مایکل کنت، هم‌بنیان‌گذار و مدیر شرکت پرداخت آزیمو اعتقاد دارد سرمایه‌گذاران در حوزه پرداخت «علاقه شدیدی به شرکت‌های هرچه بزرگ‌تر دارند.» تونی کرادوک، مدیرکل شرکت پرداخت ای‌پی‌ای (EPA) اضافه می‌کند «وقتی برای انجام یک تراکنش پرداخت معمولی حدود 11-8 شرکت فعال هستند، جذب مشتریان، تأمین‌کنندگان، شرکا یا سرمایه‌گذاری در این حوزه کاملاً طبیعی است.»
سورش واجیانی، مدیرعامل ترایب پیمنتس (Tribe Payments) معتقد است «تقاضای بازار بسیار زیادی برای استانداردسازی در فضای فین‌تک وجود دارد. اما این «استانداردسازی» باعث می‌شود رگولاتورها را حساس‌تر شوند»
در حالی که تصاحب فینیسیتی (Finicity) توسط مسترکارت از سوی وزارت دادگستری ایالات‌متحده مورد تأیید قرار گرفت که رقیب آن یعنی ویزا چندان در این حوزه خوش‌شانس نبود. ویزا که قصد داشت پلید را به تملک خود در آورد با واکنش رگولاتورها مواجه شد. وزارت دادگستری در ادعای خود علیه این معامله گفت «ویزا به دنبال خرید پلید است تا تهدیدهایی که این کسب‌وکار مهم حوزه دبیت در ایالات‌متحده با آن مواجه است را خنثی سازد.»
واتساپ‌پی نیز با نگرانی‌های رقابتی در برزیل مواجه شده است. در ماه ژوئن راه‌اندازی سرویس پرداخت این شرکت فناوری بزرگ، تنها با گذشت یک هفته از عملیاتی شدن آن، متوقف شد. پس از آنکه مقامات برای محدود ساختن رشد آنت فایننشال، شرکت فناوری بزرگ چینی تحریم‌های شبه‌بانکی جدیدی علیه آن اعمال کردند، عرضه اولیه رؤیایی این شرکت، به ارزش 35 میلیارد دلار با شکست مواجه شد. آنت، یکی از چند شرکت فناوری بزرگ است که از سوی رگولاتورهای چینی به دلیل نگرانی‌های داده‌ای و رقابتی تحت نظارت قرار گرفته است.
در سایر نقاط منطقه آسیا و اقیانوسیه (به خصوص در هنگ‌کنگ و سنگاپور) مجوزهای بانکداری مجازی، به ویژه از سوی شرکت‌های غیرمالی موجب ایجاد رقابت شده است. اندرو کینگ، مدیر بخش هنگ‌کنگ سینکرون پیش‌بینی می‌کند این روند به این زودی‌ها در سال 2021 کند نشود. در هنگ‌کنگ، پیش‌تر 8 مجوز اعطا شده است و در سنگاپور با آنکه تنها دو مجوز کامل ارائه شده است، بیش از 21 شرکت و کنسرسیوم برای دریافت مجوز درخواست داده‌اند.
کینگ می‌گوید «رقابت در حال افزایش است. در کشور همسایه ما، سنگاپور شایعه شده است که شرکت‌های گرب (Grab) و سینگتل (Singtel) در فهرست دریافت یک مجوز بانکداری دیجیتال قرار دارند.»
همچنین او تأکید می‌کند که مقررات‌زدایی اخیر در چین که به شرکت‌های خارجی اجازه داد مالکیت کامل شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بیمه عمر، شرکت‌های صندوق‌های آتی و مشترک را داشته باشند، موجب می‌شود در منطقه آسیا و اقیانوسیه رقابت بیشتری ایجاد شود.
بانکداری باز فراتر از داده‌ها
در ژانویه سال 2018، PSD2 در بریتانیا اجرایی شد. بریتانیا که در ماه ژانویه تنها 1 میلیون کاربر بانکداری‌باز داشت، در ماه سپتامبر به 2 میلیون کاربر در میان 9 بانک بزرگ خود دست یافت. هرچند این تعداد (که تنها 3% از جمعیت بریتانیاست) حاصل پیشرفت‌های صورت گرفته توسط ساختارشکنان دیجیتال نیست، اما داده‌های شرکت ترو لایر (True Layer) نشان می‌دهد که این موضوع تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند.
از جمله کشورهایی که در سال جاری در تدوین مقررات بانکداری باز پیشرفت داشتند می‌توان به استرالیا، برزیل و امارات متحده عربی اشاره کرد.
اد استورلی، مدیر رشد بین‌الملل برای راهکارهای بانکداری در اف‌آی‌اس (FIS) می‌گوید: «بانکداری باز دیگر رؤیا نیست. اکنون ما می‌توانیم از خدمات متعدد آن استفاده کنیم.»
استورلی پیش‌بینی می‌کند در آینده مشتریان بانک‌ها و بانکداری باز، «دنباله‌رو یک ارتش نامرئی از مشاوران دیجیتالی باشند که تصمیم‌گیری‌های مالی روزانه آن‌ها را هدایت می‌کنند.»
لوک ماسی، مدیرعامل وایب‌پی (VibePay) اعتقاد دارد هنگامی‌که داده‌ها و پرداخت‌ها بتوانند از طریق فناوری ترکیب شوند، بانکداری باز واقعاً اجرایی خواهد شد.
«ایجاد یک دروازه بینش جدید برای پرداخت‌ها و داده‌ها برای مشتریان و کسب‌وکارها، مرزهای بانکداری باز را کنار خواهد زد. این موضوع انجام تراکنش‌های آنلاین، با پرداخت‌های یکپارچه، داده‌محور را ساده‌تر خواهد کرد و در آینده تقاضای برای پرداخت‌های دیجیتال را افزایش خواهد داد.»
در منطقه اسکاندیناوی، پذیرش بانکداری باز بسیار سریع‌تر از بریتانیا در حال رخ دادن است. طبق یک نظرسنجی که توسط نوردیک ای‌پی‌آی گیتوی (Nordic API Gateway) صورت گرفت، کمتر از 6 ماه پس از اجرایی شدن PSD2 در ماه سپتامبر سال 2019، تقریباً نیمی از کسب‌وکارهای مرتبط با فین‌تک (از جمله بانک‌های بزرگ) محصولات جدیدی را با توجه به این مقررات توسعه داده‌اند.
رون مای، مدیرعامل و بنیان‌گذار نوردیک ای‌پی‌آی گیتوی می‌گوید: «بانکداری باز واقعی به معنای دسترسی داشتن به همه‌چیز است.» این شرکت به تعدادی از بانک‌های بزرگ منطقه اسکاندیناوی کمک کرده است تا حساب‌های یکدیگر را با اپلیکیشن‌های مربوطه خود تقویت کنند. این حرکت از سوی سایر بانک‌ها در سراسر جهان همچنان مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.
مای توضیح می‌دهد «هم‌اکنون بانکداری باز در آستانه تبدیل شدن به یک رابط اصلی [در منطقه اسکاندیناوی] است. مردم همچنان طوری در مورد آن صحبت می‌کنند که انگار یک جنگ در حال رخ دادن است [بین فین‌تک و بانک‌ها] اما در واقعیت هرگز جنگی وجود نداشته است و یک تغییر ساختاری عظیم رخ داده است.»
بخشی از این تصویرسازی شبه‌جنگ از این دیدگاه ناشی می‌شود که بانک‌ها و فین‌تک‌ها همچنان به راحتی با یکدیگر همکاری نمی‌کنند. یک نظرسنجی که توسط شرکت سالت اج (Salt Edge) از 31 کشور اروپایی از جمله بریتانیا صورت گرفت، نشان داد که 58% از یکپارچه‌سازی‌های مبتنی بر API بیش از 10 روز طول می‌کشد.
آنتون کوموخین، سرپرست مدیریت محصول انلیمینت (Unlimint) نیز به «چالش مهم» تطبیق اشاره می‌کند: «مقررات فعلی دسترسی به این فناوری را بسیار کند و دشوار کرده است و پذیرش آن در بسیاری از نقاط منتفی شده است.»
هم کوموخین و هم چیراگ شاه، مدیرعامل نوکلئوس کامرشیال فایننس (Nucleus Commercial Finance) موافق‌اند که بانکداری باز فرصت‌های بزرگی را نه تنها برای مشتریان بلکه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) نیز فراهم می‌کند. چیراگ شاه می‌گوید: «ما احتمالاً شاهد خواهیم بود که SME ها بتوانند بر اساس ارزش‌های افزوده‌ای چون تصمیمات سریع‌تر، نرخ‌ها و شرایط وام مطلوب‌تر در مورد ارائه‌دهندگان خدمات مالی خود تصمیم‌گیری کنند.»
رقابت بر سر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
در دورانی که دسترسی به امور مالی طی همه‌گیری ویروس کرونا به طور بی‌سابقه‌ای محدود شده است، رقابت برای ایجاد اولین ارز دیجیتال بانک مرکزی جهان در حال شتاب گرفتن است.
چین به وضوح در این رقابت پیش افتاده است. فان‌یی‌فئی (Fan Yifei)، نایب‌رئیس بانک مرکزی چین در سمینار سیبوس در سال 2020 فاش کرد که تا اواخر ماه اوت، این بانک بیش از 3 میلیون تراکنش به ارزش 1.1 یوان (162 میلیون دلار) را با استفاده از یوان دیجیتال پردازش کرده است.
یی‌فئی توضیح می‌دهد: «در مجموع 113.300 کیف پول دیجیتال شخصی و 8.859 کیف پول دیجیتال شرکتی افتتاح شده است. او اعتقاد دارد که روزی ارزهای فیات دیجیتال معضل جدی پرداخت‌های فرامرزی را حل خواهند کرد چراکه این ارزها، کم‌هزینه‌تر، کم‌ریسک‌تر بوده و کارآمدی زیادی دارند.»
از جمله دیگر کشورهایی که در سال جاری در زمینه CBDC ها اقداماتی انجام داده‌اند می‌توان به استرالیا، فرانسه و سوئد اشاره کرد. مسترکارت، کانسنسیس (Consensys) و بیلون از جمله شرکت‌هایی هستند که سعی دارند از این روند حرکت به سمت پول دیجیتال نهایت بهره را ببرند. از جمله بانک‌هایی که در فکر ایجاد ارزهای دیجیتال باثبات (stablecoin) خود هستند می‌توان به اسبر (Sber) روسیه و رایفیزن بانک اینترنشنال (Raiffeisen Bank International) اتریش اشاره کرد.
در سال جاری، ریشی سوناک، خزانه‌دار کل بریتانیا اعلام کرد که بانک مرکزی انگلستان در حال تهیه یک مقاله قابل بحث در مورد CBDC است اما این اقدام همچنان در مراحل ابتدایی قرار دارد. در ایالات‌متحده، دموکرات‌ها در نظر داشتند در طول همه‌گیری ویروس کرونا، با استفاده از دلارهای دیجیتال و کیف پول‌های دیجیتال، اعطای بودجه‌های اضطراری به مصرف‌کنندگانی که از خدمات بانکی استفاده نمی‌کنند، را تسریع کنند اما این ایده نتوانست به لایحه نهایی تبدیل شود.
علی‌رغم کند عمل کردن ایالات‌متحده و بریتانیا، گزارشی از سوی مجمع جهانی اقتصاد، دیلویت و مک‌کینزی نشان می‌دهد که 10% از تولید ناخالص داخلی جهانی تا سال 2027 از طریق توکنیزاسیون دیجیتالی خواهد شد.
هرچند یک CBDC فرصت‌های زیادی فراهم می‌کند (چین تاکنون 6.700 مورد، شامل پرداخت قبض، حمل‌ونقل و خرید را به صورت آزمایشی با یوان دیجیتال اجرا کرده است) اما باید بررسی کرد که این نوآوری تا چه اندازه مفهوم پول را به طور اساسی تغییر خواهد داد.
ایدو سده من (Ido Sadeh Man)، مدیر Sögur Monetary Technologies توضیح می‌دهد که «بسیار مهم است که به یاد داشته باشید صرف ایجاد یک ارز دیجیتال، آن را به پول آینده تبدیل نمی‌کند.در واقع، بانک‌های مرکزی با به‌کارگیری CBDC ها در آینده با خطر ریشه دواندن چالش‌های «پول سنتی» روبرو می‌شوند. این چالش‌ها صدها سال قبل مفهوم‌سازی شده‌اند.» سده من، ایده قرار دادن نوعی دموکراسی در کدهای یک ارز دیجیتال را مطرح می‌کند تا این نوع ارز به طور کامل از پول فیزیکی متمایز شود.
پت ویکس، مدیرکل بخش اروپا، خاورمیانه و آفریقا در ورلدپی اعتقاد دارد بریتانیا همانند چین ساختارهای لازم برای پیاده‌سازی یک CBDC را ندارد یا در هر صورت تاکنون نداشته است. داده‌های این شرکت نشان می‌دهد که تا سال 2023، کیف پول الکترونیکی در چین 81% از فروش تجارت الکترونیکی جهانی و 50% از تراکنش‌های درون فروشگاهی جهانی را تشکیل خواهد داد.
ویکس توضیح می‌دهد: «در بریتانیا استفاده از کیف پول الکترونیکی همچنان مورد توجه است. اغلب مصرف‌کنندگان بریتانیایی در شرایطی نیستند که در آن ما شاهد کاربرد فوری کیف پول الکترونیکی در مقیاس بزرگ باشیم. باید یک پیوند میان اعتماد و فرصتی برای ارائه فناوری وجود داشته باشد تا شاهد مقبولیت عمومی باشیم. بانک انگلستان ممکن است مورد اول (اعتماد) را تأمین کند اما دیدن اینکه کدام مورد اجرایی می‌شود هیجان‌انگیز خواهد بود.»
منبع
fintech futures
نویسنده / مترجم
روبی هینکلیف
