پرداخت الکترونیکی بهای سوخت؛ بازاری مهم برای شرکت‌های فعال در صنعت پرداخت

مصرف روزانه بنزین در ایران به بیش از 90 میلیون لیتر رسیده است و روزبه‌روز هم به‌واسطه تولید خودرو و احداث بزرگراه‌های جدید در کشور، میزان مصرف بنزین ایران افزایش پیدا می‌کند. رانندگان روزانه بیش‌از 90 میلیارد تومان هزینه بنزین در سراسر کشور پرداخت می‌کنند و الکترونیکی بودن پرداخت بهای سوخت، یک اتفاق برد-برد است که هم برای رانندگان و هم جایگاه‌داران مطلوب‌ است.

از یک طرف به دلیل نظام فعلی کارمزد کشور، خریدار سوخت (راننده) کارمزدی به خاطر خرید با کارت‌خوان پرداخت نمی‌کند. پس پرداخت با کارت بانکی، برای او روشی راحت و بدون هزینه است. از طرف دیگر، جایگاه‌داران هم که میزان فروش روزانه بنزین آنها به طور میانگین در حدود 25 میلیون تومان است (متوسط مصرف روزانه بنزین کشور، در سال جاری به 94 میلیون لیتر رسیده است. همچنین طبق آخرین آمار، 3800 جایگاه توزیع بنزین داریم.)، چنانچه روش پرداخت با کارت‌خوان وجود نداشت مجبور بودند هر روز چندین میلیون تومان اسکناس را به سختی به بانک منتقل و به حساب بانکی خود واریز کنند. پس پرداخت بهای سوخت با کارت‌خوان به نفع آنهاست.

ببینید: چرا «فروش بنزین فقط با پول نقد» یک شوخی است؟

اما خرید با کارت‌خوان یک برنده دیگر هم دارد. با توجه به تعداد بالای تراکنش ها در حوزه پرداخت بهای سوخت، این عرصه بازار خوبی برای شرکت های مختلف حوزه پرداخت الکترونیک از جمله PSPها و ارائه‌دهندگان خدمات زیرساختی دارد.

.

رقبای جدید وارد عرصه پرداخت الکترونیک سوخت کشور می‌شوند

وقتی که اولین بار بحث پرداخت الکترونیکی هزینه بنزین مطرح شد، بانک ملت و PSP به‌پرداخت ملت موفق شدند ارائه خدمات پرداخت الکترونیکی جایگاه‌های سوخت را بر عهده بگیرند.

در ادامه سایر شرکت‌ها، برای ورود به این حوزه وارد رقابت شدند. ایران کیش، تجهیز جایگاه‌های سوخت CNG به ابزار پرداخت الکترونیکی را آغاز کرد و چندین جایگاه را در تهران، مشهد و استان البرز به کارت‌خوان‌های خود مجهز کرد. (+) (+)

تجارت الکترونیک پارسیان هم حضور در این حوزه را با هوشمندسازی یک جایگاه سوخت در حوالی میدان آزادی تهران آغاز کرد. (+)

ایران کیش و تاپ، هر کدام در زمان‌هایی، در راه‌اندازی یک استارت‌آپ سوخت‌رسانی سیار هم مشارکت کرده‌اند تا اینگونه در حوزه پرداخت الکترونیکی بهای سوخت حضور داشته باشند.‌(+) (+)

اما تحولات اخیر نشان‌دهنده حضور جدی‌تر شرکت‌های PSP در حوزه پرداخت الکترونیکی بهای سوخت است. ایران کیش تیر ماه امسال، در مناقصه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، مناقصه نگهداری پشتیبانی و تعمیرات سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مرتبط با تجهیزات پایانه‌های ingenico 19400 سامانه هوشمند سوخت، برنده شد. این مناقصه مربوط به ۳۰ هزار دستگاه پایانه سامانه مدیریت هوشمند سوخت است.

همچنین دو PSP دیگر کشور یعنی شرکت‌های پرداخت الکترونیک سداد و تجارت الکترونیک پارسیان هم ماه گذشته در موضوع «نوسازی و تجهیز شبکه پرداخت الکترونیکی توزیع سوخت کشور» با یکدیگر به توافق رسیده‌اند. (+)

.

روزانه میلیون‌ها تراکنش بانکی برای پرداخت بهای بنزین انجام می‌شود

بر اساس آمارهای منتشرشده، میانگین مصرف بنزین در سال ۱۳۹۷ روزانه ۸۷ میلیون لیتر بوده و (+) این رقم در سال جدید تا 94 میلیون لیتر در روز هم رسیده است. (+)‌ (+)

اگر فرض کنیم که رانندگان هزینه نیمی از میزان مصرف بنزین کشور یا برای ساده‌تر شدن محاسبات، هزینه 40 میلیون لیتر مصرف روزانه بنزین کشور را با کارت بانکی پرداخت کنند ‌و متوسط پر کردن باک، 40 لیتر باشد، روزانه یک میلیون تراکنش خرید با کارت‌خوان برای پرداخت هزینه سوخت انجام می‌شود. (اگر میانگین پر کردن باک، 20 لیتر باشد، دو میلیون تراکنش و اگر میانگین پر کردن باک 60 لیتر باشد، 666هزار تراکنش.)

با محاسبات مشابه می‌توان پیش‌بینی کرد که روزانه چیزی در حدود 500هزار تراکنش هم برای پرداخت بهای گاز CNG انجام می‌شود.

بر اساس قوانین فعلی شاپرک و نظام بانکی ایران، به ازای هر تراکنش الکترونیکی، بانکِ دارنده کارت بانکی و بانک پذیرنده، مبالغی را به‌عنوان کارمزد پرداخت می‌کنند و در عوض، شرکت شاپرک، شتاب و شرکت PSP مبالغی را دریافت می‌کنند.

ببینید: بررسی هزینه‌های مردم و شبکه بانکی برای خریدهای اینترنتی خُرد

.

نظام کارمزد کشور و رقابت شرکت‌های PSP

همان‌طور که اشاره کردیم در نظام کارمزد بانکی کشور، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت الکترونیک (PSP) به ازای هر تراکنش بانکی که به‌واسطه آنها انجام می‌شود، درآمدی تحت عنوان «کارمزد» دارند. این مسئله باعث شده تا شرکت‌های PSP برای افزایش درآمدهایشان به فکر افزایش تراکنش‌های انجام‌شده توسط درگاه‌های خود باشند.

این شرکت‌ها برخی اوقات برای افزایش تراکنش‌هایشان، مشتریان را به خرد کردن خریدهایشان و مثلا خرید 5 شارژ هزار تومانی سیم‌کارت به‌جای یک شارژ 5 هزار تومانی تشویق می‌کردند و برخی اوقات هم با ارائه خدمات جانبی به مشتریان، آن‌ها را ترغیب می‌کنند تا ارائه خدمات پرداخت الکترونیکی کل یک رویداد (مثلا یک نمایشگاه) یا یک صنف (مثلا جایگاه‌های سوخت) را به آنها واگذار کنند.

.

رقابت برای ارائه خدمات پرداخت، نرم‌افزار و سخت‌افزار

رقابت برای انجام خریدهای الکترونیکی جایگاه‌های سوخت و کسب درآمد از طریق کارمزد این تراکنش‌ها، تنها بخشی از بازار بزرگی است که جایگاه‌های سوخت برای شرکت‌های حوزه پرداخت الکترونیک فراهم می‌کنند.

ارائه دستگاه‌های کارت‌خوان و تجهیزات جانبی که روی نازل و دستگاه‌های پمپ نصب می‌شوند، فرصتی برای درآمدزایی شرکت‌ها به وجود می‌آورد. شرکت‌هایی از جمله توسن‌تکنو، جی‌اس‌اس، مهندسی سیستم یاس ارغوانی (شریک تجاری به پرداخت ملت) و …، وارد این عرصه شده‌اند و تجهیزات و راهکارهای مختلف محاسبه و پرداخت بهای سوخت را ارائه می‌دهند.

ببینید: شرکت‌های حوزه پرداخت الکترونیکی، جدیدترین محصولات خود در بازار عرضه سوخت را به نمایش گذاشتند

دستگاه‌های خودپرداز و خوددریافت هم در جایگاه‌های سوخت، کاربرد فراوانی دارند. به‌خصوص جایگاه‌داران می‌توانند با استفاده از دستگاه‌های خودگردان (خودپرداز و خوددریافت)، پول نقد دریافتی از مشتریان را بدون مراجعه به بانک، به حساب بانکی خود واریز کنند.

همچنین بعضی از شرکت‌ها، خدمات نرم‌افزاری هم به جایگاه‌داران ارائه می‌دهند. برای مثال توسن تکنو و به‌پرداخت ملت، نرم‌افزارهای مدیریت جایگاه سوخت دارند. این نرم‌افزارها در واقع یک داشبورد مدیریتی هستند که اطلاعات و آمار موردنیاز جایگاه‌داران برای مدیریت بهتر جایگاه نظیر میزان تراکنش‌ها و وضعیت نازل‌ها و مدیریت شیفت‌ها را در اختیار آنها قرار می‌دهند.

البته خدمات نرم‌افزاری معمولا به‌صورت ارزش‌افزوده و به‌عنوان تشویقی، به جایگاه‌داران ارائه می‌شوند یعنی جایگاه‌داری که از محصولات یک شرکت استفاده می‌کند، خدمات نرم‌افزاری را هم بدون پرداخت هزینه اضافه دریافت می‌کند.

همانطور که در ابتدای این گزارش اشاره کردیم، الکترونیکی شدن پرداخت در جایگاه‌های سوخت، ضمن تسهیل کار رانندگان خودرو و جایگاه‌داران، بازاری را هم برای شرکت‌های فعال در صنعت پرداخت فراهم می‌کند و موجب رقابت آنها در این عرصه شده است. البته باید توجه داشت که نظام کارمزدی کشور به گونه‌ای است که بانک‌ها هزینه منفعت‌های پذیرندگان و مشتریان آنها را پرداخت می‌کنند.