پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در نشست مجازی «تاب‌آوری کسب‌وکارهای فناوری‌محور در دوران کرونا» مطرح شد / با یادگیری و رشد به عقب برنمی‌گردیم
سومین جلسه فعالان فناوری‌های مالی ایران در شبکه اجتماعی کلاب هاوس با موضوع «تاب‌آوری کسب‌وکارهای فناوری‌محور در دوران کرونا» توسط راه پرداخت، دوشنبه شب، ۱۶ فروردین‌ماه برگزار شد. حمیدرضا مختاریان، مدیرعامل سابق سداد مهمان این جلسه بود و در خصوص فرصت‌ها و چالش‌هایی که یک کسب‌وکار در تاب‌آوری دارد، صحبت کرد.
رضا قربانی، رئیس هیات مدیره راه پرداخت در ابتدای این جلسه هدف از برگزاری این جلسات را توضیح داد و گفت: «ما در راه پرداخت سعی کردیم که در شکل‌های مختلف درباره موضوعات مختلف بحث کنیم. کلاب هاوس هم مصداقی از موضوعاتی است که ما با آن درگیریم و سعی می‌کنیم در این فضا آزمون و خطا کنیم. بنابراین تلاش ما این است که از این ابزارها استفاده کنیم. تاب‌آوری از واژه‌هایی است که چند سالی است رایج شده است. در زندگی و کسب‌وکار این واژه باب طبع حاکمات و دولتمردان شده و مدام انتظار دارند که مردم تاب بیاورند.»
او از حمیدرضا مختاریان و بقیه حاضران در جلسه خواست که در دورانی که کرونا، تورم و تحریم وجود دارد، درباره واژه تاب‌آوری و اهمیت آن در کسب‌وکارهای حوزه فناوری صحبت کنند.
تاب‌آوری برگشتن به شرایط قبلی است، اما برنمی‌گردیم
مختاریان در توضیح تاب‌آوری گفت: «تاب‌آوری از همان واژه «تاب» می‌آید. به این معنی که بتوانیم کش بیایم و به نوعی سر جای اول خود برگردیم و از بازی به بیرون پرت نشویم. علی‌رغم اینکه شرایط در این دوران سخت می‌شود، اما این طناب و محوریت نباید از بین برود. اگر تاب‌آوری را ترجمه کلمه resilience در نظر بگیریم، یعنی اینکه بتوانیم شرایط سخت را تحمل کنیم و به جای قبلی برگردیم. ما در شرایط کرونا درست است که شرایط سختی برای برخی بخش‌های صنعت داشتیم، اما برای برخی بخش‌ها نیز این دوران نعمت بود و تکنولوژی در این مسیر ضرر نکرد. به‌طور مثال در حوزه‌های تجارت الکترونیکی و هوش مصنوعی اتفاقات خوبی افتاد. به‌صورت کلی برای حوزه تکنولوژی نزدیک به ۷۰ درصد اتفاق خوبی افتاد، اما برای آنهایی هم که شرایط سختی فراهم شده به شرایط قبلی بر نمی‌گردند، چراکه ما روش‌های جدیدی را یاد گرفتیم که در زندگی شخصی خود نیز آن را تجربه کردیم. شرکت‌هایی هم که با دورکاری آشنا نبودند، در دوران کرونا و دورکاری این موضوع را درک کردند.»
او به چالش بزرگی که در حوزه منابع انسانی و سرمایه انسانی وجود دارد، اشاره کرد و گفت: «چالش بزرگ ما داشتن افراد متخصصی است که باتوجه به شرایط دورکاری تمایل دارند با شرکت‌های خارج از ایران کار کنند. پیش از کرونا شاهد چالش بزرگی در شرکت‌های فناوری با عنوان مهاجرت بودیم. کرونا تأثیر مثبتی در خصوص عدم مهاجرت نیروها گذاشت، اما به سرعت دچار این بحران شدیم که در بازار کمبود نیرو وجود دارد و شرکت‌هایی هستند که نمی‌توانند نیروی مورد نظر خود را استخدام کنند. یک دلیل آن این است که علی‌رغم اینکه راه مهاجرت تقریباً بسته شده، اما شاهد مهاجرت غیرفیزیکی هستیم که دیگر رقابت کردن صرفاً در حوزه جغرافیایی ایران اتفاق نمی‌افتد و شرکت‌ها باید در حوزه بین‌المللی برای جذب نیرو رقابت کنند.»
مختاریان با بیان اینکه این موضوع هم می‌تواند فرصت و هم تهدید محسوب شود، توضیح داد: «چراکه همانطور که نیروها می‌توانند بدون اینکه مهاجرت کنند، در شرکت‌های خارجی کار کنند، کارفرماها هم می‌توانند کارهایی در حوزه‌هایی فراتر از مرزهای ایران انجام دهند و راحت‌تر از گذشته کار کنند. ما به‌طور مشخص نمی‌توانیم روی نیروهای با سابقه پنج یا شش سال حساب کنیم که عمدتاً علاقه‌مند به رفتن هستند. شاید بتوانیم نیروهایی با تجربه کمتر با برگزاری دوره‌های تخصصی کوتاه مدت سه تا شش ماهه استخدام و بتوانیم از آنها بهتر استفاده کنیم. همچنین برای آنها فرصتی فراهم شود تا فضای خوبی را تجربه کنند.»
مختاریان معتقد است که تاب‌آوری برگشتن به شرایط قبلی است، اما ما نمی‌خواهیم که به شرایط قبلی برگردیم، بلکه می‌خواهیم به شرایط بهتر برگردیم. کرونا برای برخی بخش‌های صنعت فناوری مثبت بوده و درآمد و کار بیشتری داشته و برخی بخش‌ها هم دچار مشکل شده‌اند. علاوه‌بر آن تورم‌های عجیب و غریب و بالا رفتن دلار و شرایط سیاسی وجود دارد که باعث شده در تأمین مواد اولیه برای همه کارهای خود دچار مشکل شویم.
تهدید برای کارفرما و فرصت برای نیروها
قربانی در ادامه، صحبت‌های مختاریان را درخصوص چالش منابع انسانی از زوایه‌ای دیگر توضیح داد: «فردی که کارمند است و در یک مجموعه کار می‌کند، کار کردن او با کشورهای دیگر اتفاق خوبی برای او محسوب می‌شود و به راحتی می‌تواند با کشورهای دنیا به صورت دورکاری کار کند. بنابراین برای بسیاری از کسانی که مهارتی در حوزه‌های نرم‌افزاری دارند فرصت خوبی را فراهم می‌کند. اما اگر از دید یک کارفرما نگاه کنیم، آنها تا سال‌ها قبل از کرونا هم نیروهای خوب خود را از دست می‌دادند. اکنون هم جریان مهاجرت فیزیکی به جریان مهاجرت معنوی تبدیل شده و افراد می‌توانند در هر یک از نقاط ایران باشند و در ایران کار و خلق ارزش نکنند. بنابراین برای کسانی که کار می‌کنند قطعاً فرصت است، اما برای کارفرماها، شرکت‌ها و کسب وکارها یک تهدید جدی است.»
او بیان کرد: «ما به این نتیجه رسیدیم که نمی‌توانیم نیروی مناسب پیدا کنیم و باید روی نیروهای تازه نفس وقت بگذاریم و آنها را آموزش دهیم.»
قربانی با طرح این موضوع این سؤال را مطرح کرد که برای کسانی که در ایران هستند، اما مجبور نیستند که برای کسب‌وکارهای ایرانی کار کنند، چه کاری باید انجام داد؟ به‌طور مثال شرکتی مانند وردپرس نزدیک به ۱۵ سال است که کار می‌کند و حتی یک دفتر مرکزی هم ندارند. این موضوع دیگر برای مردم عجیب نیست، اما از منظر حاکمیت اتفاق بدتری افتاده است و حاکمیت احتیاج بیشتری به نیروها و خلق ارزش دارد. این موضوع را می‌توان از سه زاویه منابع انسانی، کارفرمایی و حاکمیتی دید.
مختاریان در ادامه توضیح داد: «کسی که به آن کارفرما می‌گوییم این فرصت برای او وجود دارد که می‌تواند یک پیمانکار یا کارفرمای خارج از ایران شود. یعنی همانطور که یک شخص می‌تواند برای یک شرکت غیرایرانی کار کند، یک شرکت هم می‌تواند کار خارج از ایران را انجام دهد، برای یک شرکت خارج از ایران کار کند و درآمد ارزی برای خود داشته باشد. در این صورت سطح حقوق و دستمزد قاعدتاً بالا خواهد رفت و جهان را مقداری کوچک‌تر می‌کند.»
او جنبه حاکمیتی این موضوع را هم به جا دانست و توضیح داد: «حاکمیت همیشه مرز جغرافیایی برای خود قائل بوده و در آن مرز می‌توانسته حاکمیت خود را اعمال کند. افراد اکنون می‌توانند درآمدهایی داشته باشند که شناسایی آن برای حاکمیت سخت باشد و نتوانند از آنها مالیات بگیرند. این‌ها چالش‌های جدی برای حاکمیت است که باید به آنها فکر کنند.»
مختاریان موضوع آموزش نیروهای تازه‌کار را تأیید کرد و گفت: «این کار به شدت می‌تواند مزیت رقابتی هر شرکتی باشد که بتواند نیروی خود را پرورش دهد. حتی در این خصوص افراد می‌توانند کسب‌وکار آموزشی راه بیندازند که جذابیت خود را دارد.»
تاب‌آوری کسب‌وکارهای فناوری به شرط ارزیابی مستمر بالاست
بهرنگ فاطمی، معاون بازاریابی و فروش سازمانی شرکت آسان‌پرداخت پرشین از دیگر افرادی بود که در این جلسه در خصوص تاب‌آوری کسب‌وکارهای فناوری توضیحاتی ارائه داد. او با اشاره به اینکه بین دو واژه تاب‌آوری و فناوری تناقض وجود دارد، گفت: «اصولاً قانونی پذیرفته می‌شود که فناوری را برای بالا بردن تاب‌آوری می‌داند، نه انعطاف. بنابراین اینکه ما سازمانی باشیم که در برابر اتفاقات روزگار کش بیاییم و به جای بهتر برسیم، مفهوم انعطاف را مقداری تداعی می‌کند، اما تاب‌آوری زمانی مطرح می‌شود که به صورت کاملاً آگاهانه و با مهارت در ما به وجود بیاید، همانطور که از دید روانشناسانه هم تاب‌آوری مهارت معنی می‌شود، یعنی افراد بتوانند از مشکلات زندگی خود را با موفقیت عبور کنند.»
او در تأیید صحبت‌های مختاریان به تاب‌آوری کسب‌وکارهای فناوری از زاویه‌ای دیگر اشاره کرد. به نظر فاطمی ممکن است که ریسک دچار تله شناختی شدن هم گریبان ما را بگیرد. او در این باره توضیح داد: «در دوران کرونا تجربیات خوبی داشتیم و کارهایی که ممکن بود ظرف ۱۰ سال آینده انجام شود، ظرف یک سال انجام شد. بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌ها کارت اعتباری ارائه دادند و احراز هویت و افتتاح حساب آنلاین را انجام می‌دهند، اما نمی‌توانیم بپذیریم که این موارد بانکداری دیجیتال باشد. هنوز داشتن نئوبانک برای کشور ما زود است. شاید در این دروان تاب‌آوری بهتر باشد به جای اینکه به تاب‌آوری شرکت‌ها و کسب‌وکارها بپردازیم به این موضوع بپردازیم که کدام شرکت‌ها توانسته‌اند استراتژی خود را بازنویسی کند.»
چالش پررنگ منابع انسانی از نظر جسمی و مالی
در ادامه مینا والی، مدیرعامل راه پرداخت سوالی را درباره چالش تاب‌آوری منابع نسانی از منظر جسمی و مادی مطرح کرد. او توضیح داد: «سوالی که در خصوص تاب‌آوری کسب‌وکارها مطرح می‌شود کارفرماها باید چه کاری انجام دهند که منابع انسانی آنها از نظر جسمی آسیب نبیند. این موضوعی است که در رابطه با آن کمتر صحبت شده است. مساله‌ای که مطرح شده را می‌توان از دو سطح نگاه کرد. اول اینکه کرونا باعث شد که دورکاری را تقویت کند و افراد از هرجایی برای هر شرکتی می‌توانند کار کنند و این موضوع تشدید شده است.
والی از سوی دیگر وجود حس ناامیدی در مورد مبهم بودن آینده برای نیروها را بیان کرد. او توضیح داد: «مبهم بودن آینده باعث می‌شود که شاخص مالی را برای منابع انسانی پررنگ‌تر از دیگر شاخص‌ها کند. بنابراین ما شاهد بودیم که در داخل کشور هم بسیاری از منابع انسانی به سمت کسب‌وکارهایی تمایل پیدا کردند که ممکن بود کسب‌وکارهای خوش‌نام و شناخته شده‌ای نباشند، اما به دلیل اینکه از نظر مادی حقوق‌های بالاتری می‌دادند منابع انسانی به آن سمت متمایل شد. سؤال من این است که ما به عنوان کارفرما می‌توانیم در کسب‌وکار خود فضایی را ایجاد کنیم که حس خوبی داشته باشند تا شاخص‌های مالی و مادی برای آنها کم‌رنگ‌تر و معیارهای دیگری برای آنها مهم‌تر باشد؟»
مختاریان در رابطه با اهمیتی که در خصوص آسیب جسمی منابع انسانی وجود دارد، توضیح داد: «این موضوع مهم است و به نوعی مغفول واقع شده است. مهم‌ترین دلیل آن این است که امکانات مناسبی برای کار در خانه و دورکاری برای نیروها فراهم نبوده است. به‌طور کلی کار کردن از خانه مشکلات زیادی دارد که کسب‌وکارها باید به آن توجه کنند.»
از نظر او درخصوص حقوق بالا بحث جدی وجود دارد و به موضوع پایه‌ای، فرهنگی و اساسی در کشور تبدیل شده است. همه ما در یک بازی هستیم. این بازی هم امتیازات و منافعی برای ما دارد. در جایی این امتیازات پول و در جایی قدرت و آزادی است. اما ما تا حد زیادی تک‌‌بعدی شده‌ایم و متاسفانه منافع ما به دلایل فرهنگی کوتاه‌مدت شده است. هرچقدر منافع بلندمدت و جمعی‌تری تعریف کنیم موفق‌تر خواهیم شد.
یادگیری، رشد و بلوغ، لازمه‌های سیستمی تاب‌آور است
مختاریان توضیح داد که تاب‌آوری به این معنی نیست که شرکتی از بین نرود و ورشکست نشود. این ضد تاب‌آوری است. اینکه شرکتی بگوید نیرویی تعدیل یا اخراج نمی‌کند لزوماً خوب نیست. چون ممکن است کل آن شرکت به دلیل اینکه سیاست‌هایی برای چرخش نیروی کار ندارد با شکست مواجه شود. این موضوعی است که اکنون در بانک‌ها شاهد آن هستیم. تلاش برای حفظ برخی بانک‌های در نظام بانکی، به مردم و در نهایت به اقتصاد کشور ضربه می‌زند، در حالی‌که در دنیا اجازه داده می‌شود که یک بانک شکست بخورد .این مورد می‌تواند به تاب‌آوری نظام بانکی کمک کند.
او با اشاره به اینکه تلاش ما در جهت این است که همه را حفظ کنیم و کسی دچار مشکل نشود، گفت: «اما تاب‌آورترین سیستم جهان چه سیستم‌هایی هستند؟ زمان چالش بزرگی است و سیستم‌هایی تاب‌آور هستند که در مقابل زمان تاب بیاورند. تاب‌آورترین سیستم هم سیستم حیات، گونه‌های جانوری و انسان هستند. از عناصر اصلی تاب‌آوری این سیستم این بوده که تنوع داشته یا اجازه داده برخی گونه‌ها از بین بروند. این از بین رفتن و متولد شدن است که باعث می‌شود که سیستمی تاب‌آور باشد. لزومی ندارد که هر فرد در گونه انسان سال‌های سال عمر کند. گونه انسان به دلیل اینکه تنوع، دوره حیات و یادگیری دارد، تاب‌آوری زیادی داشته است. ما هم اگر بخواهیم در هر شرکتی تاب‌ِآور باشیم باید یادگیری، دوره حیات، رشد، بلوغ و حتی از بین رفتن را داشته باشیم.»
