پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نگاهی به «نشان ریال» بانک ملی که با کمک ققنوس راه‌اندازی شد / توکنی برای انجام پرداخت‌های خرد بر بستر بلاکچین
محمدجواد صمدی راد، قائم‌مقام شرکت ققنوس در گفت‌وگو با راه پرداخت: «نشان ریال را بیشتر شبیه به پایلوت یا شبه CBDC می‌دانیم که در ابعاد محدود مطابق با ضوابط کیف پول بتوانیم این فناوری را تست کنیم و مسائل و مشکلات را در این زمینه احصا کنیم.»
امسال در چهارمین رویداد ملی شو که چهارم اسفندماه برگزار شد، از محصولات جدید بانک ملی رونمایی شد. «نشان ریال» یکی از محصولات این بانک بود که توسط کیف پول ققنوس راه‌اندازی شده است. این محصول اولین توکن ریالی محسوب می‌شود که شبکه ققنوس آن را بر بستر بلاکچین و دفتر کل توزیع شده ارائه داده است. طی گفت‌وگویی که راه پرداخت با قائم‌مقام شرکت ققنوس و مدیر توسعه کسب‌وکار این شرکت انجام داد، نشان ریال به‌عنوان یک توکن ریالی با اینکه راه خود را از بانک ملی آغاز کرده، اما قرار است در بانک‌های دیگر هم این مدل توکن عرضه شود. در ادامه گفت‌وگوی آنها را درباره هدف راه‌اندازی این توکن و مزیت‌های آن می‌خوانید.
اولین توکن ریالی با نام «نشان ریال»
چند ماه پیش بانک مرکزی دستورالعملی را برای کیف پول الکترونیکی منتشر کرد و این اجازه را داد که بانک‌ها بتوانند در قالب راهبر با شرکت‌های ارائه دهنده خدمات کیف پول وارد تعامل شود و این شرکت‌ها با عاملیت یک یا چند بانک بتوانند محصولات خود را عرضه کنند. محمدجواد صمدی راد، قائم‌مقام شرکت ققنوس درباره ایجاد نشان ریال بانک ملی به‌عنوان اولین توکن ریالی توضیح داد: «در این مسیر به‌دلیل اینکه دستورالعمل مذکور محدودیت فنی ایجاد نکرد و مشخصاً در حوزه رفتارهای اقتصادی و اجرایی بیشتر موضوع را قانونگذاری کرده بود، به این نتیجه رسیدیم که می‌توانیم از ابزارهایی که در شبکه ققنوس داریم و با کمک فناوری دفتر کل توزیع شده برای پیاده‌سازی یک محصول که می‌تواند ارائه‌دهنده خدمات کیف پول باشد، بهره‌مند شویم.»
شرکت ققنوس در این مسیر مذاکره اولیه‌ای با چند بانک انجام داد. صمدی‌راد در این خصوص توضیح داد: «بانک ملی در این موضوع تمایل زیادی نشان داد و بنابراین بر اساس رهنمود و حمایتی که در حوزه این بانک وجود داشت، اولین محصول را با تعریفی که مد نظر بانک ملی است پیاده‌سازی کردیم.»
قابلیت انجام پرداخت‌های خرد بر بستر بلاکچین
محمد طهرانی، مدیر توسعه کسب‌وکار ققنوس نیز درباره کاربرد «نشان ریال» توضیح داد و گفت: «تراکنش‌های بدون تماس نمونه‌ای از کاربردهای نشان ریال است که به خصوص در دوران همه‌گیری بیماری کرونا می‌تواند کمک کننده باشد. به علاوه مشکلات متعدد انجام پرداخت‌های خرد از طریق سوییچ بانکی و انواع کلاهبرداری‌هایی که از طریق کارت‌به‌کارت کردن روی می‌دهد را می‌توان با کیف پول الکترونیکی رفع کرد و تجربه امن‌تری را برای کاربران به ارمغان آورد.»
نشان ریال بر بستر شبکه ققنوس انجام می‌شود و در واقع از فناوری پیشرفته دفتر کل توزیع شده استفاده می‌کند. طهرانی در این باره توضیح داد: «تقریباً تمامی پرداخت‌های خرد کشور اکنون از طریق سوییچ‌های بانکی و واریز کارتی با استفاده از دستگاه‌های کارت‌خوان انجام می‌شود. این موضوع باعث فشار زیادی به سوییچ‌های بانکی می‌شود و بسیاری از انواع پرداخت‌های پیشرفته از این طریق غیر قابل انجام است. به این ترتیب با استفاده از بستر پیشرفته شبکه ققنوس نشان ریال قابلیت انجام پرداخت‌های خرد را بدون این که به شبکه بانکی کشور و سوییچ‌های آن فشاری بیاید انجام می‌دهد. همچنین از طریق این بستر امکان انجام پرداخت‌های دو سر آفلاین نیز وجود دارد که برای اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می‌شود علاقمندان به سپیدنامه نشان ریال مراجعه کنند.»
هر واحد «نشان ریال» برابر با ۱۰ میلیون ریال
به‌گفته او هر کاربر با شارژ کیف پول الکترونیکی خود می‌تواند تراکنش‌های روزمره و خرد خود را به‌سادگی و با هزینه بسیار پایین انجام دهد و از فروشگاه‌های حضوری و اینترنتی متصل به شبکه خرید کند. هر واحد نشان ریال برابر ۱۰ میلیون ریال است که هنگام شارژ کیف پول، مبلغ معادل آن نزد بانک ملی ایران سپرده می‌شود. البته هر نشان ریال تا هفت رقم اعشار، یعنی یک ریال قابل خرد شدن است. با این ترتیب حتی در صورت حذف چهار صفر از پول ملی، نیازی به تغییر نشان ریال موجود در کیف پول کاربران نیست.
مدیر توسعه کسب‌وکار توضیح داد که کاربر در هر زمان می‌تواند با کمک درگاه‌های معتبر پرداخت شاپرک، حساب خود را شارژ کرده و با استفاده از کیف ققنوس به انجام تراکنش‌های دلخواه خود بپردازد و در صورت نیاز به خارج کردن پول از کیف ققنوس، می‌تواند درخواست انتقال معادل ریالی نشان ریال به شماره شبای خود را ثبت کند. در این صورت مبلغ مزبور به‌حساب بانکی او منتقل خواهد شد.
تمرکز روی پذیرنده‌های غیرحضوری
صمدی‌راد در خصوص توسعه این محصول با پذیرند‌ه‌ها توضیح داد: «برای توسعه شبکه پذیرندگی برنامه‌ای وجود دارد که باتوجه نگاهی که بانک ملی دارد، در وهله اول تمرکز روی پذیرنده‌های غیرحضوری است و پس از آن روی حوزه پذیرندگی‌های حضوری با کاربرد خرد تمرکز می‌شود. اساساً همان محدودیت‌هایی که روی کیف پول مانند میزان ثبت تراکنش یا میزان موجودی کیف پول وجود دارد محدودیت‌هایی است که در دستورالعمل است. بنابراین در شبکه مشخص و محدودی می‌توانیم از این ابزار استفاده کنیم. اما اولویت بندی ما در گام اول پذیرندگی‌های غیرحضوری و آنلاین و در گام دوم پذیرندگی‌های حضوری است که بیشتر از جنس پرداخت‌های خرد هستند.»
طهرانی نیز در این باره توضیح داد: «پذیرندگان فروشگاهی در هنگام پرداخت حضوری می‌توانند با نصب کیف پول ققنوس و نمایش کد دوبعدی اختصاصی به مشتری، مبالغ موردنظر خود را به‌صورت غیرتماسی دریافت کرده و پذیرندگان اینترنتی نیز به‌سادگی می‌توانند وب‌سایت خود را به ابزار مجهز سازند. به‌علاوه این کیف پول برای نخستین بار در کشور از قابلیت‌هایی نظیر برق‌آسایی، پرداخت مسیری، معامله تضمینی و چک زمان‌دار پشتیبانی می‌کند که تجربه منحصربه‌فردی را برای کاربران به همراه خواهد داشت.
توسعه توکن ریالی با بانک‌ها دیگر
صمدی‌راد اشاره کرد که با چهار بانک دیگر هم در حال مذاکره برای راه‌اندازی توکن ریال هستند. او توضیح داد: طبق دستورالعمل حداکثر یک راهبر می‌تواند با سه بانک کار کند، اما امیدواریم باتوجه به شرایطی که فراهم می‌شود دو بانک دیگر را هم از میان چهار بانک به مجموعه اضافه کنیم و قرارداد را با آنها نهایی کنیم. قطعاً به دنبال این هستیم که این فضا را توسعه دهیم و آنها هم توکن ریال خود را منتشر کنند.»
به‌گفته او نشان ریال عنوانی بوده که بانک ملی انتخاب کرده، اما بانک‌های دیگر هم بر اساس مدل کسب‌وکاری مورد نظر خود می‌توانند توکن ریال خود را منتشر کنند.
صمدی‌راد به ظرفیت‌هایی که DLT در این راهکار به آنها می‌دهد، اشاره کرد و گفت: «ما در این پلتفرم می‌توانیم در لحظه توکنی را که منتشر کنیم که معادل ریال آن در بانک سپرده می‌شود و نهاد ناظر می‌تواند تضمین کند که میزان ریالی که نزد بانک عامل است با میزان توکنی که در شبکه معادل ریال آن منتشر شده برابری می‌کند و هیچ خلق پولی اتفاق نمی‌افتد.»
توکنی شبیه به CBDC
صمدی راد در خصوص تفاوت نشان ریال با ارز دیجیتال بانک مرکزی توضیح داد: «می‌توان گفت که نشان ریال نوعی CBDC است، اما چون سیاست‌گذاری‌های CBDC و انتشار ریال در حاکمیت بانک مرکزی است، نمی‌توان قطعاً اسم آن را CBDC یا ارز دیجیتال بانک مرکزی بگذاریم. البته به لحاظ فناوری این آمادگی وجود دارد که از همین ساختار و با همین شرایط، رگولیشن و تعریف جدیدی از توکن برای CBDC روی پلتفرم ما تعریف شود. نشان ریال را بیشتر شبیه به پایلوت یا شبه CBDC می‌دانیم که در ابعاد محدود مطابق با ضوابط کیف پول بتوانیم این فناوری را تست کنیم و مسائل و مشکلات را در این زمینه احصا کنیم.»
صمدی‌راد در پایان گفت: «تلاش داریم که بتوانیم این فناوری را برای کاربردهای مشابه CBDC هم پایلوت کنیم. هر زمان که دستورالعمل آن از سمت بانک مرکزی آماده شود، سعی می‌کنیم بر اساس تجربه‌ای که در این مسیر کسب کرده‌ایم و ناشی از نشان ریال و شبکه ققنوس است برای پیاده‌سازی الزامات CBDC هم به کار بگیریم.»
هنوز داخل کیف ققنوس نیومده این توکن. «نشان ریال»