پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نامه رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس علیه اقتصاد دیجیتال / فرار از فناوری
درحالی که انتظار می‌رود رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس نسبت به فناوری‌های مالی اطلاعات و آگاهی کافی داشته باشد اما در تضاد با این فناوری‌ها نقشه‌راه تنظیم می‌کند. توانگر در نامه‌ای به دولت از «لیدرهای ناصالح» انتقاد کرده بود.
بیت‌کوین به‌عنوان یکی از سودآورترین دارایی‌های موجود در چند سال اخیر، به‌تازگی جذابیت قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران داخلی پیدا کرده است. رمزارزی که بدون مرز و ملاحظات سیاسی دولت‌ها راه خود را می‌رود. حالا دیگر از نوجوان‌های نسل زدی تا ایلان ماسک همه بر این باورند که سیستم اقتصادی و مالی جهانی تغییر کرده و باید با نگاهی تازه دارایی‌ها را مدیریت کرد. همین رویکرد جهانی هم وارد کشور شد و بعد از همه فراز و نشیب‌های بازار سرمایه مردم را به سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها مخصوصاً بیت‌کوین تشویق کرد. اما چند روز قبل، انتشار نامه مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس، بحث بر سر بیت‌کوین را بیشتر کرد. نگرانی مردم درباره اینکه اصلاً چه بلایی بر سر این دارایی خواهد آمد هم شاید از نامه او آب می‌خورد.
درحالی که انتظار می‌رود رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس نسبت به فناوری‌های مالی اطلاعات و آگاهی کافی داشته باشد اما در تضاد با این فناوری‌ها نقشه‌راه تنظیم می‌کند. توانگر در نامه‌ای به دولت از «لیدرهای ناصالح» انتقاد کرده بود. همچنین سرمایه‌گذاری در بازار بیت‌کوین را موجب خروج ارز از کشور اعلام کرد و خواستار مسدود شدن هرچه سریع‌تر درگاه‌های پرداخت برای خرید بیت‌کوین شد. اینکه چندین کسب‌وکار با این حوزه در ارتباط هستند یا حتی برخورد ضربتی و ناگهانی با یک‌روند تقریباً تازه‌وارد به سیستم اقتصادی کشور چقدر خطرپذیری بالایی دارد را هم موردتوجه قرار نداد. برای واکاوی نامه رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس به سراغ چند فعال حوزه رمزارز و بلاکچین رفتیم تا زوایای مختلف موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.
کمیته اقتصاد دیجیتال، بی‌خبر از اهمیت بیت‌کوین
توانگر در بخش پایانی نامه خود بر این موضوع تأکید کرد که درگاه‌های پرداخت مشکوک به مبادلات بیت‌کوین باید هرچه سریع‌تر مسدود شوند. همچنین اقدامات لازم برای شناسایی مسیرهای خرید ارزی بیت‌کوین و تبلیغ‌کنندگان نیز انجام شود. مهرداد فرنوش، مدیرعامل همراستا درباره امکان تعطیلی فعالیت‌های مرتبط با بیت‌کوین، می‌گوید: «این که تصمیم به تعطیلی ضربتی گرفته شود کار غیرممکنی نیست. اما این کار از اساس درست و منطقی نیست و بعید به نظر می‌رسد که دولت حاضر به انجام یا پذیرش آن باشد. همچنین اگر دولت هم تعطیلی ضربتی را بپذیرد همچنان نهادها و سازمان های دیگری وجود دارند که مبادلات خود را از طریق رمزارزها انجام می‌دهند. نمی‌توان اقدام به تعطیلی گسترده و ضربتی کرد در حالی که برخی نهادها از این امکان برای دور زدن تحریم ها استفاده می‌کنند.»
فرنوش در ادامه می‌گوید: «به نظر می‌رسد رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال متوجه امتیازهایی که بیت‌کوین برای بدنه حاکمیت ایجاد می‌کند نیست. بگیر و ببندهای ضربتی همیشه در بدو ورود تکنولوژی‌های جدید مخصوصاً در حوزه فین‌تک وجود داشته است. چنین اظهارنظرهایی در عمل آسیب زننده‌اند. با توجه به اینکه مجوزهای ماینینگ و آئین‌نامه‌های آن پیش از این صادر شده و نمی‌توان اعلام کرد خروجی این صنعت یعنی بیت‌کوین قابل مبادله نیست. این رفتار مثل این است که مجوز معدن طلا دهیم و خرید و فروش طلا را ممنوع کنیم.»
مدیرعامل همراستا درباره اثرگذاری بیت‌کوین بر بازار بورس معتقد است: «مدلی که از ابتدا برای تشویق مردم به حضور در بازار سرمایه ارائه شد مدل قابل قبولی نبود. اینکه تعداد قابل‌توجهی از مردم ضرر کردند و سرمایه خود را در بورس ازدست‌داده‌اند موضوع قابل قبولی است. اما در مقابل آن این امکان وجود ندارد که با ممنوعیت بازار رمزارز مردم را دوباره به بازار سرمایه بازگردانیم.»
فرنوش همچنین با تأکید بر اقبال جهانی نسبت به بیت‌کوین می‌گوید: «رمزارزها در کل دنیا مورد اقبال قرار گرفته‌اند و سرمایه‌گذاران جهانی نسبت به آن واکنش‌های خوبی داشته‌اند. همین موضوع هم باعث می‌شود در صورت ممنوعیت مردم از درگاه‌های خارجی استفاده خواهند کرد.»
بهره‌وری از بیت‌کوین یا برخورد قهری؟
اما چرا ورود مردم به یک کلاس دارایی نوظهور باید تا این اندازه نگران‌کننده باشد و اقتصاد کشور را دچار اخلال کند؟ همچنین جهت‌دهی به سیستم سرمایه‌گذاری مردم آن هم در زمانی که دسترسی به اطلاعات از مسیرهای متعددی انجام می‌شود چقدر کارایی دارد؟ امید علوی، عضو کمیسیون بلاکچین نظام صنفی رایانه‌ای کشور در این مورد معتقد است: «گرانی درباره اقبال مردم نسبت به بیت‌کوین باتوجه‌به رشد قیمت بیت‌کوین و حجم سرمایه‌گذاری برای دولت‌ها قابل پذیرش است. اما برخورد صلبی و خشن با این موضوع باعث زیرزمینی شدن فعالیت‌ها می‌شود. حالا که فضا خاکستری است، شاهد تعداد قابل‌توجهی کلاهبرداری و فعالیت پانزی‌ها هستیم که سرمایه‌های مردم را نابود می‌کنند. این حجم از کلاهبرداری با وجود فعالیت شرکت‌های قابل رصد در حال شکل‌گیری است. حذف این شرکت‌ها و تعطیلی آنها حتماً حجم کلاهبرداری‌ها را افزایش می‌دهد.»
دولت از بخش خصوصی کمک بگیرد
علوی با تأکید بر اینکه ورود مستقیم دولت به این موضوع اتفاق خوبی نخواهد بود، با شرح راهکارهای دیگر می‌گوید: «تا امروز دولت و حاکمیت پذیرفته‌اند که هیچ مسئولیتی را درباره سرمایه‌گذاری مردم در بازار رمزارزها قبول نمی‌کنند. از همین رو مردم اگر در بیت‌کوین یا هر رمزارز دیگری سرمایه‌گذاری هم می‌کنند با قبول ریسک از طرف خودشان است. پیشنهاد من این است که در چنین شرایطی به‌جای بستن درگاه‌ها دولت بحث خودتنظیم گری را پیاده کند. در این شیوه نه مسئولیت مستقیم را قبول می کند و نه مستقیم درگیر قانون گذاری می‌شود.»
این عضو کمیسیون بلاکچین نظام صنفی با اشاره به اینکه بخش خصوصی به دلیل آگاهی و دانشی که در حوزه رمزارزها دارد امکان رصد و قانون‌گذاری بهتری نسبت به دولت دارد می‌گوید: «در شرایط فعلی بهتر است بخش خصوصی در کنار دولت اقدام به کنترل و قانون‌گذاری کند و هم‌زمان بحث نظارت را هم باید بخش خصوصی مورد پیگیری قرار دهد. دولت علم کافی درباره این موضوع ندارد و با ایجاد چنین شرایطی امکان رشد در کنار بخش خصوصی را پیدا خواهد کرد.»
علوی در ادامه افزود: «افزایش اطلاعات و آگاهی دولت در کنار بخش خصوصی باعث می‌شود تا در نظارت و کنترل به‌درستی ایفای نقش کند. دغدغه رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس، منطقی و پذیرفتنی است اما راه‌حل ارائه شده راهی اشتباه است. این در حالی است که تا امروز دولت درباره موضوع رمزارزها خوب پیش رفته است دولت تاکنون قانون‌گذاری و برخورد قهری با سرمایه‌گذاری در رمزارزها نداشته است.»
از سویی دیگر او معتقد است: «بهترین راهکار این است که دولت و در نگاه عام‌تر حاکمیت باتوجه‌به عمق بازار رمزارزها برنامه‌ریزی نظارتی مناسبی انجام دهند. ایجاد سیستم نظارتی برای حفظ سرمایه‌های مردم نتیجه‌ای بهتر نسبت به برخورد قهری خواهد داشت. به‌هرحال تجربه در صنایع و تکنولوژی‌های مختلف نشان داده هرچه برخورد قهری بیشتر باشد، حجوم مردم بیشتر شده و در مقابل شکل گیری کلاه برداری و بازار سیاه هم رشد پیدا خواهد کرد.»
او با تشریح اینکه در حال حاضر دو موضوع جداگانه موردتوجه است می‌گوید: «بحث خروج ارز که در نامه به آن اشاره شده تا حدودی درست است. این بحث نشئت‌گرفته از عدم وجود سازوکارهای درست برای کنترل ارزهای استخراج شده داخلی است. وجود بازارهای شفاف مالی و همچنین پلتفرم‌هایی که در کشور کار می‌کنند، بخشی از نیاز مردم را جواب می‌دهد. از سویی دیگر اگر سازوکارهای مناسب برای استفاده از رمزارزها تعریف شده بود، امکان استفاده از رمزارزها در روند تجارت هم ممکن می‌شد. صادرکننده کالا امکان پرداخت هزینه‌ها را با رمزارزها پیدا می‌کند و این شیوه حتماً از خروج ارز هم جلوگیری می‌کند. تحریم‌ها باعث شده یک تاجر نتواند حجم قابل‌توجهی از ارز را به کشور بازگرداند. درصورتی‌که با تبدیل به رمزارز در صرافی‌های خارجی و فروش در پلتفرم‌های داخلی این امکان وجود دارد که تعهدات ارزی خود را پاسخ دهد.»
بخش دیگری از این نامه به خروج سرمایه از بورس و ورود به کریپتوکارنسی‌ها مربوط می‌شود که علوی در این باره می‌گوید: «ما شاهد سرمایه گذاری مردم در رمزارزها هستیم مردم برای حفط دارایی خود وارد بازارهای سرمایه گذاری مختلف می‌شوند. در طول سال ها مردم انتخاب‌های مختلی را امتحان کرده‌اند. طلا، سکه، ارز، ماشین ودیگر انواع دارایی توسط مردم خریداری شد و این یک انتخاب بر اساس عرضه و تقاضا بود. حالا هم رمزارزها را برای سرمایه گذاری انتخاب کرده اند. بهتر آن است که دولت به جای برخورد قهری از منافع و مزایا استفاده کند.»
او با تأکید بر اینکه اگر زیرساخت مناسب فراهم شده بود شاهد چرخه درآمدزایی برای دولت هم بودیم؛ ادامه داد: «ماینرها در این شیوه برای استفاده از برق و پرداخت مالیات درآمدزایی قابل‌توجهی برای دولت خواهند داشت. همچنین افرادی که به بیت‌کوین نیاز دارند هم خریداری خود را از صرافی‌های داخلی و رمزارز تولید داخل یا حاصل از صادرات انجام می‌دهند. در این مرحله دولت هم از صرافی مالیات دریافت کرده و به چرخه درآمدش افزوده می‌شود. همه این مشکلات به سوءمدیریت و نداشتن زیرساخت مناسب برای مدیریت برمی‌گردد.»
ساماندهی با زور و تهدید
استفاده از واژه‌هایی مثل (هرچه سریع‌تر) و (مسدودسازی) احساس خوبی به مردم منتقل نمی‌کند. مسدودسازی از تلگرام تا برخی شبکه‌های مالی همواره نتیجه معکوس داشته و جریان را پیچیده‌تر کرده است. مصطفی امیری، مدیرعامل زرین پال در واکنش به نامه مجتبی توانگر باتوجه‌به ادبیات خاص آن می‌گوید: «همه با شیوه مدیریت ضربتی آشنا هستیم. حتی مدیریت و کنترل قیمت مرغ و تخم‌مرغ هم ضربتی انجام می‌شود. وقتی قیمت مرغ افزایش پیدا کرد، مسئولان ناگهان تصمیم گرفتند با توقف خروج مرغ همه مشکلات را کنترل کنند. متأسفانه همچنان به این باور نرسیده‌اند که با این روش‌ها و برخوردهای صلبی هیچ کاری پیش نخواهند رفت.»
امیری همچنین با تأکید بر اهمیت نیاز سرمایه‌گذاری برای مردم معتقد است: «سرمایه‌گذاری نیازی است که همیشه وجود داشته است. سال‌ها پیش بانک مرکزی تصمیم گرفت سیاست‌نامه‌ای حول حوزه‌های مختلف نوآوری که یکی از این حوزه‌ها هم بیت‌کوین بود سامان دهد. به‌هرحال این موضوع قابل‌درک است که نگرانی‌هایی از سمت رگولاتور وجود داشته باشد. اما اینکه بخواهیم مسائل را با بگیروببند حل کنیم ممکن نیست. قرار بود در نیمه اول سال ۹۷ بانک مرکزی ضوابط مرتبط با فناوری رمزارز و بلاکچین را مشخص کند. به‌هرحال اگر سال ۹۷ چنین نقشه راهی را به بازار داده بودیم به طور طبیعی نزدیک به ۳ سال از بازار جلوتر بودیم.»
مدیرعامل زرین پال در بخش دیگری از اظهارنظرهای خود ادامه داد: «اینکه رمزارزها را قبول نکنیم و با روش‌های مختلف سعی در محدودکردن آن داشته باشیم بی‌فایده است. هر بار که مسئولین با این شیوه اعلام کردند چیزی بد است؛ متأسفانه بازار واکنش معکوس نشان داد و مردم با هیجان بیشتری وارد بازار شدند. دراین‌بین هم شاهد اتفاق‌های غیرشفاف خواهیم بود. اگر رگولاتور با یک هوشمندی حداقلی سعی می‌کرد این حوزه را شفاف کند به‌مراتب اطلاعات بیشتری همه به دست می‌آورد. عدم حضور رگولاتور در موقعیت و زمان مناسب باعث شد، با اظهارنظرهای عجیبی از جمله اینکه در روز هزاران میلیارد تومان در حوزه رمزارز جابه‌جا می‌شود یا اینکه قطعی برق فقط به ماینینگ مربوط است مواجه شویم.»
او همچنین افزود: «این بی‌توجهی تا جایی پیش رفته که قطعی بی‌دلیل برق اثر خود را بر افزایش قیمت نجومی محصولی غیرمرتبط مثل خیار وارد می‌کند. فعالان و آگاهان حوزه‌های اقتصادی به اصل عرضه و تقاضا باور دارند. این اصل تعیین وضعیت بازار را کنترل می‌کند. اگر وضعیت بازار در مرحله‌ای دچار اختلال و مشکل می‌شود قطعاً حاصل اشتباهی است. در این شرایط زنجیره‌هایی که در مراحل قبل خراب شده‌اند بازار را دچار مشکل کرده است. برای مسئله برق هم همین روند عدم تناسب عرضه و تقاضا وضعیت بازار را تغییر داد اما در نهایت منتهی شد به اینکه مسئول همه مشکلات ماینینگ معرفی شود.»
مدیرعامل زرین پال ادامه داد: «شتاب رمزارزها در دنیا و از طرفی بی‌توجهی مسئولان نسبت به بورس باعث جابه‌جایی سرمایه مردم از بازار بورس به رمزارزها شده است. دراین‌بین همه افرادی که در این چند سال با ادبیات اولیه حوزه بورس آشنا شده‌اند، با همان ادبیات به حوزه بورس به تحریر اظهارنظر خود درباره بیت‌کوین پرداخته‌اند. البته هیچ بعید نیست که چنین اظهارنظرهایی به دلیل منافع شخصی باشد. تقاضا برای سرمایه‌گذاری از طرف مردم وجود دارد. در مقابل این تقاضا عرضه از طرف بورس متوقف شده و در مقابل سرمایه‌گذاران به سمت بیت‌کوین حرکت کردند. این حرکت و جابه‌جایی سرمایه را نمی‌توان با زور و ممنوعیت کنترل کرد.»
از سقوط شاخص بورس و قرمز پوش شدن آن تا کشف جذابیت بیت‌کوین برای مردم عادی فاصله خیلی کوتاه بود. سرمایه‌گذاران آماتور بورس، اگر چیزی از سرمایه اولیه‌شان در تالار شیشه‌ای باقی ماند، آن را به نقدینگی تبدیل کردند و از بازاری داخلی به یک بازار جهانی کوچ کردند. دلار، طلا، مسکن، بورس یا بیت‌کوین فرقی ندارد، بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاران مدام در حال تغییر بازار و جابه‌جایی هستند تا سرمایه اولیه خود را حفظ کنند یا با کسب سود، امنیت اقتصادی خود را در شرایط فعلی اقتصاد کشور تأمین کنند. به هر روی دارایی دیجیتال اقبالی جهانی پیدا کرده و رشد قابل‌توجه آن نقل محافل شده است. این جذابیت بیت‌کوین را به انتخاب بسیاری از مردم در ایران برای کسب سود تبدیل شده است.
