پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا شیوه سنتی تامین اجتماعی در برخورد با استارتآپها تغییر می‌کند؟
به‌تازگی مصطفی سالاری مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در جلسه‌ای از ایجاد کارگروهی به منظور رسیدگی بهتر به وضعیت بیمه‌ای شرکت‌های استارت‌آپی و خدمت‌رسانی بهتر به این شرکت‌ها گفت. در این گزارش فعالان کسب‌وکارهای نوین از چالش‌های خود با تامین اجتماعی می‌گویند.
ماهیت بیمه تامین اجتماعی، ماهیتی سنتی، خشک و قدیمی است که به دلیل همین سه ویژگی به‌سختی خودش را با تغییر و تحولات سازگار می‌کند و به سمت نوآوری پیش می‌رود. حرکت‌های لاکپشتی این سازمان معضلات و چالش‌های زیادی به وجود آورده که این مشکلات خودش را برای کسب‌وکارهای جدید و استارت‌آپی و آنلاین؛ به‌خصوص در ایام کرونا، نشان داده است.
به‌تازگی مصطفی سالاری مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در جلسه‌ای از ایجاد کارگروهی به منظور رسیدگی بهتر به وضعیت بیمه‌ای شرکت‌های استارت‌آپی و خدمت‌رسانی بهتر به این شرکت‌ها گفت. در این جلسه قرار شد تا اواخر آبان‌ماه یک سری تغییرات در سامانه آنلاین سازمان اتفاق بیفتد و طی موعد مقرری، بخشی از مشکلات موجود مانند بیمه نیروهای دورکار و صدور آنلاین مفاصا حساب برطرف شود.
حتی به گفته جعفر محمدی ر‌‌ئیس کمیسیون تجارت الکترونیکی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، قرار است گروه واتس‌اپی با حضور نمایندگان طیف‌های مختلف کسب‌وکارها و مدیران و معاونین بیمه شکل بگیرد. این گروه واتس‌اپی قرار است مکانی باشد برای تعامل و مطرح کردن مشکلات بیمه‌ای استارتآپها و ان‌شاالله پیگیری از سمت مدیران مربوطه.
کسی دل خوشی از بیمه ندارد
همه‌چیز در حرف قشنگ است و امیدوارکننده ولی باید دید فاصله ادعا تا عمل چقدر است. بعید است کسب‌وکاری را بشناسید که درگیری‌های بیمه‌ای نداشته باشد، بعید است رفتن به شعب بیمه بدون اعصاب خردی باشد و به‌طور یقین بعید است کرونا مشکلات را پررنگ‌تر و بیشتر نکرده باشد. با برخی از کسب‌وکارها درباره مشکلات بیمه‌ای‌شان صحبت کردیم و بسیاری از یک درد مشترک سخن گفتند: دورکاری پرسنل، آمدن بازرس بیمه، حاضر نبودن افراد در محل کار و درنهایت اعلام تعطیلی کسب‌وکارها.
در این مورد راه‌حلی که سازمان بیمه ارائه داده این است که اگر همه کارکنان دورکار باشد، لیست حق بیمه آنها بدون بازرسی پذیرفته است. انعطاف‌پذیری و سازگاری با شرایط آخرین شاخصه‌ای است که می‌شود به این سازمان نسبت داد و به گفته مهدی خادمی مقدم به نظر می‌رسد پیچیدگی خاصی که درمورد مسائل بیمه‌ای وجود دارد قرار نیست برطرف شود.
با مهدی خادمی مقدم مدیرعامل اسپید که درباره مشکلاتشان با بیمه صحبت کردیم، از عدم هماهنگی و ارتباط میان شعب بیمه گفت و توضیح داد: «چند وقت پیش درمورد جابه‌جایی و تغییر آدرس شرکت به بیمه مراجعه کردیم. رسما به ما گفته شد جابه‌جایی صورت گرفته و پرونده انتقال پیدا کرده ولی بعد از چند ماه یک جریمه سنگین برایمان بریده‌اند. بعد از انجام پیگیری‌ها موتجه شدیم تغییر آدرس ما را ثبت نکرده بودند. به نظر می‌رسد شعب بیمه با هم هیچ ارتباط مستقیمی ندارند. بازرس به محل قبلی مراجعه و تعطیلی کارگاه را ثبت کرده است.»
بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی هم همچنان یکی از دغدغه‌های ارئه‌دهندگان سرویس هم‌سفری آنلاین است. چهارم شهریورماه خبری منتشر شد مبنی بر بیمه دورکاری شاغلین فضای مجازی که براساس توافقی میان سازمان تامین اجتماعی و اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی به وجود آمد. در نتیجه این توافق فریلنسرها، رانندگان تاکسی‌های اینترنتی و در کل کسانی که به صورت خویش‌فرمایی در فضای مجازی مشغول به کار هستند، می‌توانند از مزایای بیمه تامین اجتماعی بهره‌مند شوند؛ البته نه همه آن مزایا.
باوجود اعلام چنین خبری اما همچنان یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های شرکتی مانند اسنپ، بحث بیمه رانندگانشان است که برای حل این موضوع در تعامل مستقیم با سازمان تامین اجتماعی هستند. به گفته این شرکت با توجه به اینکه کاربران راننده تاکسی‌های اینترنتی در استخدام شرکت‌ها نیستند، بحث بیمه آنها نیاز به راهکار مناسبی از سوی مسئولان دارد. اسنپ اظهار امیدواری کرد که تامین اجتماعی با بازنگری جدی در بحث بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی بتواند زمینه حمایت از این قشر زحمتکش را فراهم کند.
به نظر نمی‌رسد کسی دل خوشی از تامین اجتماعی داشته باشد و این نارضایتی را می‌توانیم در درد و دل‌های شرکت‌هایی که به‌نوعی کارشان نزد بیمه گیر کرده یا تجارب گذشته‌شان، ببینیم. یکی از همین نارضایتی‌ها به شرکت زرین پال برمی‌گردد. علی امیری هم‌بنیان‌گذار این شرکت، تامین اجتماعی را سازمانی معرفی می‌کند که پول زور می‌گیرد و کار خاصی هم انجام نمی‌دهد.
او در این باره می‌گوید: «اکثر کسانی که بیمه تامین اجتماعی هستیم، مجبوریم بیمه تکمیلی هم به آن اضافه کنیم تا هزینه‌های درمانی‌مان را پوشش دهد. احتمالا زمانی که به دوران بازنشستگی هم برسیم، حقوق بازنشستگی خاصی به ما نخواهد رسید.» او علاوه بر هزینه حق بیمه تامین اجتماعی، یک سری ضرایبی که شرکت‌ها به بیمه پرداخت می‌کنند را جزو پول زوری می‌داند که بیمه دریافت می‌کند. امیری درباره این ضرایب توضیح می‌دهد: «همه معتقدند که این ضرایب، پول زوری است که شرکت‌ها پرداخت می‌کنند. معمولا شرکت‌هایی که با پیمانکاران طرف هستند و قرارداد بیرونی دارند، با این ضرایب بیشتر سروکار دارند. بیمه یک قانونی دارد که اگر شما بخواهید به کسی پولی بدهید، در صورتی که خریدی انجام نمی‌شود و شما خدمتی دریافت می‌کنید، باید به او بگویید مفاصا حساب بیاورد. برای آوردن مفاصا حساب، بیمه معادل ۱۶/۶۷ یا ۳۰ درصد روی هر قرار ضریب می‌بندد و البته بسته به نظر کارشناس بیمه و طبق جدولی که دارند، مبلغی تعیین می‌کنند. شرکت‌های انفورماتیک و شرکت‌هایی که عضو سازمان نظام صنفی هستند، می‌توانند معافیت این ضرایب را بگیرند که البته این موضوع هم به نظر کارشناس بیمه بستگی دارد که قبول کند یا نه. این پول، پول زوری است که شرکت‌ها باید به بیمه بدهند.»
به گفته امیری شاید پول بیمه‌ای که پرداخت می‌کنیم در بازنشستگی ما تاثیری داشته باشد اما این ضرایب هیچ تاثیری در هیچ‌جایی ندارد. به گفته او این ضرایب جزو ردیف بودجه بیمه و یکی از منابع اصلی درآمدهایش است و به همین خاطر هیچ‌کاری بابت این موضوع نمی‌توان انجام داد.
محمد مهدی فاطمیان مدیرعامل شرکت زیبال هم با مشکلات زیاد تامین اجتماعی و اینکه پایه و اساسشان را بر مبنای جریمه قرار داده‌اند موافق است. زیبال هم مانند بسیاری دیگر از کسب‌وکارها با مشکلات مربوط به دورکاری دچار چالش جدی شده بود و از آنجایی که بخشی از افراد این شرکت به‌صورت دورکار فعالیت می‌کنند، هنگام مراجعه مامور بیمه با حکم تعطیلی بیمه مواجه شدند. فاطمیان درباره این اتفاق می‌گوید: «با اینکه بخش‌نامه‌هایی هم مبنی بر تایید دورکاری ارسال می‌شد اما زمانی که بازرسینی از سمت تامین اجتماعی می‌آمدند دورکاری را قبول نمی‌کردند و تاکید داشتند که حتما باید یک نفر در شرکت باشد. بعد از اعلام تعطیلی کارگاه، بخش امور مالی ما توانست با پیگیری و بررسی، موضوع را حل و فصل کند و در حال حاضر با اینکه بخشی از افراد ما دورکار هستند ولی در مراجعه اخیر بیمه، هیچ مشکلی برایمان پیش نیامد.»
در جلسه برگزارشده اخیر میان مدیرعامل تامین اجتماعی و برخی مدیران استارتآپها قول و قرارهای زیادی داده و برای به ثمر رساندن این قول و قرارها مدت زمانی مشخص شده است. هرچند که چشم و گوش‌ها از دیدن و شنیدن چنین جلساتی پر است و تجارب قبلی باعث شده خیلی‌ها دلشان را به چنین قول‌هایی خوش نکنند و علی‌رغم اینکه از صمیم قلب می‌خواهند این بار اوضاع با سایر دفعات فرق کند، اما خوشبینی زیادی ندارند. باید صبر کرد و دید این بار وعده‌ها عملی می‌شود یا شوآفی بیش نبوده است.
اما سوال اصلی اینجاست که چرا سازمان تامین اجتماعی با توسعه کسب‌وکارهای نوپا خود را به روزرسانی نکرده است؟ باتوجه به رشد و توسعه استارتآپها و کسب‌وکارهای آنلاین در این سال‌ها، انتظار می‌رفت که حداقل شناختی از سوی سازمان بیمه با این مدل‌های کسب‌وکاری و مفاهیم جدید شکل گرفته باشد؛ اتفاقی که به عقیده رضا جمیلی سردبیر سایت آی‌چیزها و عضو شورای سیاست‌گذاری جشنواره وب و موبایل ایران، رخ نداده و آشتی میان تامین اجتماعی و کسب‌وکارهای حوزه آی‌تی و استارتآپها و کسب‌وکارهای آنلاین شکل نگرفته است. به گفته جمیلی ماموریت اصلی تامین اجتماعی در دولت دوازدهم حرکت به سمت تامین اجتماعی الکترونیکی و آشتی با کسب‌وکارهای آنلاین بود. دلیل شکل نگرفتن این همکاری شاید عدم آشنایی مدیران جدیدی باشد که به‌سرعت در این سازمان جایگزین مدیران قبلی می‌شوند.
اندازه‌گیری مدرنیته با متر و معیارهای سنتی
مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی درحالی از ارائه خدمات به شاغلین عرضه کسب‌وکارهای نوین به‌عنوان اولویت این سازمان گفت که به عقیده جمیلی تامین اجتماعی هیچ تعریف و درک درستی از استارتآپها ندارد. سال‌ها است که از مدل‌های جدید کسب‌وکاری صحبت می‌شود ولی به گفته جمیلی هنوز نگاه تامین اجتماعی با همان متر و معیارهای سنتی شکل گرفته و با همین متر و معیارها به سراغ کسب‌وکارهای جدید می‌رود. باید دید از نظر بیمه، چه تفاوتی میان یک کارگاه سنتی و استارتآپها وجود دارد؟ در آن جلسه، سالاری از جمعیت ۴۵ میلیون نفری بیمه‌شده در کشور گفت ولی طبق گفته‌های جمیلی این سازمان هنوز یک بار هم آماری ارائه نکرده که از بین ۶۰ هزار کسب‌وکار اینترنتی، چه تعداد را به‌عنوان کسب‌وکار اینترنتی به رسمیت شناخته و کارهای بیمه‌ای آنها را براساس ماهیت آنلاین بودن کسب‌وکارشان انجام داده است؟
مسلما در قرن بیست و یکم با ۶۰ هزار کسب‌وکار اینترنتی در کشور، کمترین توقعی که وجود دارد این است که افراد درگیر کاغذبازی‌های بیمه‌ای نباشند و تامین اجتماعی الکترونیک، رسالتش را در رابطه با صفر کردن تعداد مراجعات به‌خوبی انجام دهد. هرچند که این سازمان مدعی است شعبی را برای ارائه خدمات به شرکت‌های استارت‌آپی اختصاص داده و افرادی که با ماهیت فعالیت این شرکت‌ها آشنایی دارند را مسئول رسیدگی به این امور قرار داده است اما طبق گفته‌های مقدم، مدیرعامل اسپید، دوستان و همکاران آنها هنگام مراجعه به این شعب همچنان با چالش‌های قبلی مواجه بودند.
سردبیر آی‌چیزها بر این باور است که به جز برگزاری جلسات و خبرهای کلی در راستای حمایت از استارتآپها، اتفاق دیگری در راستای حمایت از کسب‌وکارهای نوین انجام نشده به هیچ‌وجه به برگزاری چنین شوآف‌ها و جلساتی خوش‍بین نیست. عدم خوشبینی جمیلی به روی کار آمدن مدیران جدید در این سازمان برمی‌گردد که شناختی از مفاهیم بیمه‌ای ندارند. او در این باره توضیح می‌دهد:
«بیمه تامین اجتماعی یک مفهوم برآمده از سیاست‌گذاری‌های اجتماعی است که با هدف رسیدن به عدالت اجتماعی و پوشش آسیب‌هایی ایجادشده در شرایط بحرانی، شکل گرفته است. ما وسط بحران کرونا هستیم و یکی از ارگان‌هایی که اکنون باید حفاظ کسب‌وکارها شود تامین اجتماعی است چون این سازمان سال‌ها در شرایط عادی حق بیمه از کسب‌وکارها گرفته و باید در شرایط بحران از نیروی کار آنها حمایت کند. اما در حال حاضر خود تامین اجتماعی یک ترکش شده است. این مدیران مفاهیم بیمه ای را نمی‌شناسند و مفهوم عدالت اجتماعی، که زیربنای شکل‌گیری تامین اجتماعی در دنیا است، آشنایی ندارند. تامین اجتماعی را به‌عنوان بنگاهی که باید سودده باشد می‌بینند درصورتی که رسالت تامین اجتماعی برقراری عدالت اجتماعی است و این عدالت اجتماعی را از طریق توزیع بخشی از درآمدهای کارگر و کارفرما به‌عنوان بیمه اجتماعی آنها انجام می‌دهد ولی این کار در ایران انجام نشده و فرایندها کاملا منسوخ است و سازمان خودش را با شرایط جدید بهروزرسانی نکرده است.»
سرعت‌گیر بزرگی به نام بیمه برای اکوسیستم استارت‌آپی
این منسوخ بودن فرایندها در حدی است که حتی یک سری از موقعیت‌های شغلی استارتآپها از سوی تامین اجتماعی شناسایی نشده است. جمیلی در این باره می‌گوید: «ما یک سری مشاغل جدید در استارتآپها داریم که حتی هنوز کد شغلی آنها موجود نیست. این برای تامین اجتماعی که اتقاقا به دنبال پیدا کردن منابع جدید بیمه‌ای است تا بتواند منابع و مصارفش را به تعادل برساند، فرصت بزرگی است اما در این سازمان، نگاه جریمه‌ای حاکم است. به جای اینکه فرایند را آماده و اطلاع‌رسانی کنند، اجازه می‌دهند روی یک فرایند اشتباه کسب‌وکارها پیش بروند و سپس آنها را جریمه کنند. اگر شما با هر یک از کسب‌وکارهای اینترنتی صحبت کنید، گرفتاری‌های خاص خودشان را دارند چون فهم درستی از این کسب‌وکارها در تامین اجتماعی وجود ندارد و به نظر من برگزاری این جلسات و اخبار، توخالی و شوآف هستند.»
به گفته او علی‌رغم قول‌های زیادی که در خصوص همکاری و تسهیل فرایندها برای استارتآپها و کسب‌وکارهای نوپا داده می‌شود اما به دلیل اینکه مدیرهای جدید این سازمان گفتمان تامین اجتماعی را به‌خوبی و درست متوجه نشدند، نتیجه و ماحصلی نخواهد داشت. مدیران بدون تجربه وارد این فضا آمده‌اند و نگاهشان نگاه گفتمانی و آکادمیک نیست و نگاهشان صرفا اقتصادی و بنگاه‌داری است. نتیجه چنین نگاهی می‌شود هزینه‌هایی که در حوزه استارت‌آپی اعمال شده است. تامین اجتماعی خودش به یکی از سرعت‌گیرها در اکوسیستم استارت‌آپی تبدیل شده است.
