پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مهم‌ترین دستاورد کارت اعتباری ارتقای عدالت اجتماعی است
امیر طیبی، مدیرعامل شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا: کارت اعتباری این پتانسیل را دارد که مردم را در خرید از تخفیف‌هایی بهره‌مند کند، همانند آنچه که امروز در نشان اعتباری بانک ملی اجرا می‌شود، همچنین می‌توان آن را ابزاری برای تشویق مردم به خرید کالاهای ایرانی قرار داد.
بنا بر ابلاغ بانک مرکزی از ابتدای ماه آینده همه بانک‌ها باید تسهیلات خرد را در قالب کارت‌های اعتباری ارائه دهند؛ کارت اعتباری ابزاری نوظهور در ایران برای دریافت تسهیلات خرد بانکی است و «شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا» از سال 1394 تولید و عرضه این کارت را به جامعه ایرانی بر عهده گرفته است. این شرکت در جایگاه یکی از زیرمجموعه‌های بانک ملی ایران تاکنون توانسته بیش از 400هزار کارت در اختیار مشتریان این بانک قرار دهد.
امیر طیبی، مدیرعامل شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا در گفتوگو با راه پرداخت از پتانسیل‌های کارت اعتباری در ارتقای عدالت اجتماعی، کاهش تورم و ایجاد آزادی عمل در خرید از طریق تسهیلات بانکی گفت و این موارد را اصلی‌ترین دستاوردهای حاصل از ترویج استفاده از کارت اعتباری در سیستم بانکی کشور عنوان کرد، متن کامل این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
عرضه کارت اعتباری توسط توسعه سرمایه پیشگامان پویا از کجا شروع شد و تاکنون به کجا رسیده است؟
بانک ملی در سال 1394 با دستور بانک مرکزی موظف به تولید و استفاده از کارت اعتباری در ارائه تسهیلات خرد شد، به همین منظور بانک ملی «شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا» را در جایگاه یک شرکت ابزاری راه‌اندازی کرد تا تولید این کارت و انجام امور زیرساختی و سخت‌افزاری آن را بر عهده داشته باشد. این شرکت در همان سال کار خود را شروع و تا سال 1395 تعدادی کارت صادر کرد.
تولید کارت‌های اعتباری با شتاب بسیار زیادی پیش می‌رفت اما به این دلیل که بخشی از زیرساخت‌های سیستمی آماده نبود و نواقصی وجود داشت، در سال 95، دستور توقف پروژه تا تکمیل سیستم داده شد. این توقف تا سال 96 ادامه داشت، در آبان سال 96 من به‌عنوان مدیرعامل شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا منصوب شدم تا این پروژه متوقف را ادامه دهم.
با آمدن شما چه تغییراتی در روند پروژه ایجاد شد؟
در آبان 96 کار با رویکرد جدیدی از سر گرفته شد و این رویکرد پیشروی گام‌به‌گام پروژه بود. زیرساخت‌ها آماده بود، اما من نمی‌خواستم کار با شتابی پیش رود که در سال‌های 94 و 95 اتفاق افتاد و با توقف روبه‌رو شد.
در فاز نخست در سال 97 کارت‌های اعتباری را به‌صورت گروهی و در شمار محدود تولید کردیم و فاز دوم را در ابتدای سال 1398 شروع کردیم. دولت از طریق بانک مرکزی در 28 اسفند سال 97 ابلاغ کرد که پس از 18 ماه از این تاریخ یعنی تا اول مهر 99 همه تسهیلات خرد بانکی باید از طریق کارت‌های اعتباری اعطا شود. در همین راستا در سال 98، در فاز اول به شماری از شعب اجازه صدور کارت داده شد و در فاز دوم مصوبه هیات مدیره محترم بانک ملی به ایشان ابلاغ شد که کلیه شعب می‌توانند 30درصد تسهیلات خرد را با کارت اعتباری اعطا کنند، این اتفاق افتاد و نقطه شروع کار ما تلقی شد.
در سال جاری هم براساس مصوبه بانک ملی ایران تا پایان شهریور 50درصد تسهیلات خرد در قالب کارت‌های اعتباری اعطا می‌شود و از ابتدای مهر بنا بر دستور دولت و بانک مرکزی، ارائه همه تسهیلات خرد در قالب کارت‌های اعتباری صورت می‌گیرد. سقف تسهیلات طبق اعلام این بانک 10، 30 و 50 میلیون تومان است. سایر شرایط تسهیلات همچون وثیقه و… تغییر نکرده و تنها نحوه اعطای تسهیلات است که به کارت اعتباری تغییر پیدا کرده است.
سیستم دریافت تسهیلات از طریق کارت اعتباری چه تفاوتی با سیستم‌های کنونی پرداخت تسهیلات دارد؟
ما از ابتدا سیستمی را پیاده کردیم که به معنای واقعی مبتنی بر «کارت اعتباری» است، درحالی‌که بعضی از بانک‌ها وام را با یک کارت “یک‌بارمصرف” می‌دهند و به آن کارت می‌گویند کارت اعتباری.
شرکت توسعه پیشگامان، براساس دستورالعمل بانک مرکزی از کارت اعتباری استفاده می‌کند، با این کارت مشتری می‌تواند تا یک سال اول معادل مبلغ اعتباری را که مصرف می‌کند، دوباره شارژ کند. در سال دوم این جریان بنا به نظر مشتری و شعبه قابل‌تمدید است. یکی دیگر از ویژگی‌های کارت اعتباری عقد مرابحه‌ای است که در پشت این کارت خوابیده و این عقد، مسائل شرعی مرتبط با آن را حل کرده است. در این عقد، بانک اعطاکننده اعتبار، کاری ندارد که مشتری وام را خرج چه چیز می‌کند و برای مورد مصرف تسهیلات محدودیت قائل نمی‌شود، چرا که در عقد مرابحه مورد مصرف محل توجه نیست. این عقد مشکلی را که در جامعه رایج شده و به دریافت وام برای یک امر و خرج آن برای امری دیگر انجامیده بود و در پی آن مسائلی مانند فاکتورگیری صوری، خرید فاکتور و… که به وجود آمده بود، از بین برد.
به باور من مهم‌ترین دستاورد کارت اعتباری ایجاد عدالت اجتماعی است. با این کارت دیگر هر کس نمی‌تواند چندین وام از بانک‌های گوناگون بگیرد، تاکنون یک نفر می‌توانست این کار را انجام دهد و هیچ کس هم نمی‌توانست به‌طور سیستمی مانع او شود، در حال حاضر هر کس باید پیش از دریافت وام با کارت اعتباری از سامانه مکنا (سامانه بانک مرکزی) استعلام گرفته و شمار وام‌هایی که یک نفر می‌گیرد در سامانه ثبت می‌شود و این شماره، در تسهیلات خردی که به هر فرد تا سقف 50میلیون تعلق می‌گیرد، محدودیت ایجاد می‌کند، حتی اگر کسی بخواهد مکنا را هم دور بزند، کارت او دیگر ارزشی ندارد چراشتابی نیست.
دستاورد دیگری که از کارت‌های اعتباری حاصل می‌شود، این است که بانک، اعتبار را در اختیار مشتری قرار می‌دهد نه پول؛ زمانی که بانک تسهیلات را در قالب پول به مشتری می‌دهد، چه مشتری از پول استفاده کند و چه پول در حساب او بماند، سود تسهیلات برای وام‌گیرنده محاسبه می‌شود اما در کارت اعتباری بانک براساس اعتباری که گیرنده تسهیلات خرج کرده و از حساب او کسر شده، سود می‌گیرد و اگر اعتباری خرج نشود، هیچ سودی از مشتری به بانک تخصیص پیدا نمی‌کند. در نهایت به میزان اعتباری که از کارت کسر می‌شود، مشتری می‌تواند در پایان ماه اعتباری را که خرج کرده، یکباره یا به‌صورت اقساطی پرداخت کند. این امتیازات باعث می‌شود هم منافع مردم و هم بانک‌ها حفظ شود. علاوه بر این پول، تورم می‌آورد درحالی‌که کارت اعتباری این مشکلات را در پی نخواهد داشت.
ارائه تسهیلات خرد با کارت اعتباری از چه زمانی آغاز شده و تاکنون چند نفر از این ابزار برخوردار شده‌اند؟
از اواسط سال 98 فاز جدید آغاز شده و امروز همه شعبه‌های بانک ملی این کارت را عرضه می‌کنند. شرکت پیشگامان از ابتدای سال جاری بیش از 100هزار کارت اعتباری صادر کرده و در اختیار مردم قرار داده است، این رقم از ابتدای سال 1395 تا کنون به 400هزار کارت می‌رسد.
آیا امکان سرویس دهی به سایر بانک‌ها نیز وجود دارد؟
شرکت پیشگامان در ارائه این کارت‌ها تنها به مشتریان بانک ملی محدود نیست و آمادگی تعامل با بانک‌های دیگر را دارد که البته دیتای آنها منفک از یکدیگر است. تاکنون قراردادی با بانک‌های دیگر نبسته‌ایم، اما جلساتی در این زمینه داشته‌ایم. این ادعا را داریم که زیرساخت ما کامل‌ترین و بی‌نقص‌ترین و نگاهمان به ابزار صنعت پرداخت، نگاهی ملی است.
کارت اعتباری چه امتیازی می‌تواند برای بانک‌ها داشته باشد؟
بانک‌ها از آبونمان خدماتی که از طریق ارائه این کارت‌ها به آنها می‌رسد، برخوردار می‌شوند و این امکان همچنین به جذب اعتبار برای آنها می‌انجامد.
آیا می‌توان برای بانک‌ها امتیازات بیشتری قائل شد؟
وقتی استفاده از کارت اعتباری در ارائه تسهیلات خرد، از بانک مرکزی به همه بانک‌ها دیکته می‌شود، یعنی امتیازاتی در این زمینه برای بانک‌ها در نظر گرفته شده است، درعین‌حال بانک در ازای ارائه این تسهیلات سود آن را می‌گیرد و رایگان تسهیلات نمی‌دهد، علاوه بر این تشویق شعب هم در دستورکار است.
به نظر شما اصلی‌ترین مانع بانک‌ها در مسیر توسعه استفاده از کارت‌های اعتباری چیست؟
مساله اول منابع اعتباری است، بسیاری از بانک‌ها منابع کمی را برای تسهیلات خرد قائل می‌شوند. مساله دیگر همراهی بانک مرکزی برای الزامی کردن کارت و همراهی رسانه‌ها برای فرهنگ‌سازی استفاده از آن است. در حال حاضر، تراکنش‌های ایرانی‌ها از طریق کارت اعتباری ناچیز است، این رقم در ترکیه به حدود50درصد رسیده است. امروز موضوعات رگولاتوری و قانونگذاری حل شده و رفته رفته کارت اعتباری به بلوغ خود نزدیک می‌شود. ما هم باید جذابیت بیشتری برای بانک‌ها ایجاد کنیم، اتفاقی که وقوع آن نیاز به گذر زمان دارد.
شما در تهیه کارت اعتباری بخشی از امور را برون‌سپاری کردید، درست است؟
بانک ملی از گذشته تاکنون بسیاری از امور خود را برون‌سپاری کرده است، اما این برون‌سپاری به شرکت‌هایی واگذار شد که زیرمجموعه‌ای از بانک ملی به شمار می‌آیند، بخشی از امور هم با برقراری مناقصه به شرکت داتین سپرده شد. این کار با نظارت بانک ملی و شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا انجام گرفت. ما برای انتخاب شرکت‌ها در برون‌سپاری کارها فاکتورهای امنیتی، فنی و حرفه‌ای دقیقی را در نظر می‌گیریم و با بررسی کامل همه جوانب با آنها وارد همکاری می‌شویم.
برون‌سپاری برای شما در کل تجربه مثبتی بود؟
تجربه برون‌سپاری امور مربوط به فناوری اطلاعات (IT) در بانک ملی از سال 77 آغاز شد. بانک ملی شرکت سداد را راه‌اندازی و هم‌زمان با آن سیبا را به بانک ملی وارد کرد، زیرا اگر بخواهیم همه امور را در داخل بانک ملی انجام دهیم، باید به اندازه همه شرکت‌هایی که با آنها برون‌سپاری داریم، تجهیزات و نیروی انسانی فراهم کنیم که هزینه‌ای گزاف به بار می‌آورد. این کار نه مختص به ایران بلکه امری رایج در همه دنیاست و در بانک‌های ایران نیز ما در برون‌سپاری پیشتاز بودیم.
در بانک، اصل بر بانکداری است نه برنامه‌نویسی؛ یعنی بانک وظیفه ارائه خدمات بانکی دارد نه تولید خدمات و می‌تواند تولید را برون‌سپاری کند. البته برون‌سپاری تنها به صنعت بانکداری محدود نمی‌شود .برون‌سپاری چابکی می‌آورد و به پیشروی امور به‌موازات یکدیگر می‌انجامد که دستاورد نهایی اینها صرفه‌جویی در زمان و هزینه است.
کارت اعتباری جامعه را به مصرف‌گرایی سوق نمی‌دهد؟
سقف خرید از طریق کارت اعتباری 50میلیون تومان است، این رقم با توجه به متوسط هزینه‌های زندگی در ایران، رقمی نیست که زمینه خرید اقلام غیرضروری را فراهم آورد. به باور من رقم، مدیریت‌شده است و تنها برای برآورده شدن نیازهای اساسی کفایت می‌کند. البته به این معنا نیست که این مساله در مورد همه صدق می‌کند، اما در مورد کلیت جامعه صادق است. در کل کارت اعتباری آمده تا قدرت خرید طبقه متوسط جامعه را بالا ببرد.
کارت اعتباری این پتانسیل را دارد که مردم را در خرید از تخفیف‌هایی بهره‌مند کند، همانند آنچه که امروز در نشان اعتباری بانک ملی اجرا می‌شود، همچنین می‌توان آن را ابزاری برای تشویق مردم به خرید کالاهای ایرانی قرار داد.
به نظر شما چقدر زمان نیاز است تا کارت اعتباری جایگاه خود را در میان عموم مردم پیدا کند و شمار افرادی که این کارت را در اختیار دارند از 400هزار نفر امروز به چندین میلیون در جامعه چندده‌میلیونی ایران برسد؟
رسیدن به چنین چشم‌اندازی تنها در حیطه فعالیت بانک ملی و شرکت ما نیست، برای آن نیاز به فرهنگ‌سازی است و بیشترین ابزار فرهنگ‌سازی را رسانه‌ها در اختیار دارند. بانک ملی و شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا وظیفه دارند کارت را تولید کنند و شرایط استفاده از آن را فراهم آورند که تاکنون این کار را به‌خوبی انجام داده‌اند. ما امروز مدعی هستیم دانش کارت اعتباری را در اختیار داریم.
