پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چرا سازمان بورس، با هسته معاملاتی فعلی خداحافظی نمی‌کند؟ / آتوس ما را نمی‌خواهد
سازمان بورس حدود ۱۵ سال پیش سامانه آتوس را که متعلق به یک شرکت فرانسوی است، خریداری کرد. حالا با زیاد شدن حجم معاملات در یک سال گذشته و با وجود عدم پشتیبانی این شرکت، هسته معاملاتی آتوس در ایران دچار اختلال شده است. چه چیزی باعث شده ما به آتوس وفادار بمانیم؟
شکل بازار بورس تهران امروز شبیه خانه‌ای قدیمی و زهوار در رفته‌ای است که میل به مهمانی‌های شلوغ دارد. رفت‌وآمدهای این خانه و امکانات ابتدایی‌اش برای مهمان‌ها با هم همخوانی ندارند اما اگر در سوراخ و سنبه‌های خانه را بگردیم داخل بالشت‌ها و لابه‌لای تشک‌هایش پول خوبی پنهان شده است. صاحب خانه اما انگار دلش نمی‌آید از این پول‌ها خرج نوسازی خانه کند.
شاید هم سازمان بورس که صاحب این خانه است آنقدر سرش شلوغ است که وقتی برای این تجملات ندارد. تا پایان امسال آن‌طور که وزارت صنعت اعلام کرده ۱۰۰ شرکت تولیدی وارد بورس می‌شوند این در حالی است که اکنون فقط حدود ۳۵۰ شرکت در بورس حضور دارند. از طرف دیگر این روزها سهام عدالت ۴۶ میلیون مشمول در قید حیات آزاد شده است و این یعنی حداقل ۴۶ میلیون ایرانی صاحب سهام هستند. آیا هسته معاملات تحمل این حجم از سهامداران و معاملات را دارد؟
چرا هسته به یکباره مهم شد؟
تا همین چند سال پیش کسی از هسته چیزی نمی‌گفت یعنی دغدغه کسی نبود تا اینکه یکی دو سال اخیر بورس تهران به یکباره رشدهای عجیب‌وغریبی را تجربه کرد و در کنار آن تعداد کدهای بورسی نیز به شدت افزایش یافت. امروز حدود ۱۲ میلیون نفر کد بورسی دارند. فقط این آمار را در نظر داشته باشید که تعداد احراز هویت‌شده‌های سجام اردیبهشت امسال ۴۴ برابر اردیبهشت پارسال شده است.
حالا این روزها که دوران خوشی بورس است هسته برای ذی‌نفعان این بازار موضوع مهمی شده است. موضوعی که سال‌ها قبل کارشناسان بازار درباره آن فریاد کشیده بودند و صدایشان شنیده نشد. موضوع هسته هم این است که نتوانسته پاسخ درستی به حجم بالای معاملات بورس بدهد و باعث ضرر و زیان تعداد زیادی از فعالان بازار شده است. در شرایطی که آرامش معامله‌گران تازه‌وارد با کوچک‌ترین نویزی به هم می‌ریزد و باعث رفتارهای هیجانی می‌شود قطعی‌های پی‌درپی هسته نیز تبدیل به یک ضربه بزرگ و عاملی برای افزایش این رفتارهای هیجانی شده است.
در یکی از واکنش‌ها به انتقاد مردمی که وارد بورس شده‌اند چندی پیش یاسر فلاح، مدیرعامل شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس در پستی در پیج اینستاگرامش درباره وضعیت هسته بورس توضیحاتی داد. توضیحاتی که در واکنش به حجم بالای سؤالات درباره هسته بورس، داده شده است.
آتوس چیست؟
هسته‌ای که صحبت از آن است سال ۱۳۸۴ یعنی ۱۵ سال پیش از یک شرکت فرانسوی به نام آتوس خریداری شد. گرچه امروز آتوس ۲۰ ساله، با محصولات نرم‌افزاری متنوع و جزو ۲۰ شرکت برتر فرانسه است اما آن زمان یک شرکت تازه‌تاسیس با عمر ۶ ساله بود. از سالی که سیستم معاملاتی بورس از آتوس خریداری شد تا زمانی که به بهره‌برداری برسد ۴ سال طول کشید و این سامانه سال ۱۳۸۸ در بحبوحه اتفاقات آن سال راه‌اندازی شد. سؤال اینجاست که چرا در شرایطی که ما بعد از انقلاب همواره با تحریم‌های مختلف تهدید شده‌ایم برای یک سازمان حساسی همچون بورس کشور محصولی را خریدیم که آینده تعاملات با شرکت ارائه‌دهنده آن مبهم بود؟ آیا تصمیم‌گیرندگان آن زمان همه جوانب را در نظر گرفته بودند یا موضوع چیز دیگری است؟
چرا آتوس؟
درست است که سال ۱۳۸۷ سامانه معاملاتی آتوس جایگزین سامانه قبلی شد، اما ۱۰ سال قبل‌تر از آن بحث تغییر نرم‌افزار معاملاتی و سامانه سپرده‌گذاری مرکزی (CDS) مطرح بود. سامانه قبلی سامانه تحت «داس» بود که پاسخگوی گسترش بازار در متغیرهای کمی و کیفی در آن سال‌ها نبود و در بسیاری از برنامه‌های گسترش بازار نقش بازدارنده داشت.
سازمان بورس برای انتخاب سامانه جدید سال ۱۳۸۳ تیمی از مدیران بورس، شرکت خدمات بورس، نماینده کارگزاران و هیات‌مدیره را برای بازدید از نرم‌افزارهای مختلف که در فهرست گزینه‌های اصلی سازمان بورس قرار داشتند، تشکیل داد.
چهار گزینه اصلی انتخاب، نرم‌افزارهای Atos Euronext، SIA، Computer share و Elind بودند. برای بازدید از آنها این تیم باید به کشورهای فرانسه، بلژیک، ایتالیا، اسلوونی و امارات سفر می‌کرد. یونان نیز در فهرست بود که در آن زمان درگیر عملیات اجرایی و آماده‌سازی برگزاری المپیک تابستانی آتن بود و امکان رفتن به آنجا میسر نشد.
عباس دهقان که آن زمان مدیرعامل کارگزاری اردیبهشت و از اعضای این تیم بود، درباره نتیجه این بازدیدها می‌گوید: «تیم اعزامی طی صورت‌جلسه‌ای جمع‌بندی خود را بر اساس چک لیست‌های بسیار زیاد و مدونی که شرکت خدمات بورس تهیه کرده بود به‌صورت امتیازدهی به نرم‌افزارهای برشمرده شده از جهات مختلف در تاریخ 17 مرداد 1383 به سازمان ارائه کرد. آتوس در صدر قرار گرفت و بر مبنای امتیاز از 100، امتیاز 70 را به خود اختصاص داد و SIA با کسب ۶۰.۵ امتیاز در مکان دوم قرار گرفت.»
پس از آن هیات‌مدیره وقت سازمان بورس اوراق بهادار تهران بر کار کارشناسی آن تیم مهر تأیید زد. اما از زمان تصویب تا نهایی شدن فرآیند مذکور وقفه‌هایی ایجاد شد تا اینکه بالاخره مدیران سازمان بورس در سال ۱۳۸۴ سامانه معاملاتی بازار سهام کشور را از شرکت فرانسوی آتوس خریداری کردند و در سال ۱۳۸۸ هم به بهره‌برداری رسید.
آتوس سال‌هاست که ما را نمی‌خواهد، ما چرا او را می‌خواهیم؟
تازه آتوس در بازار بورس تهران راه افتاده بود و تازه طعم معامله بدون قطعی هسته را معامله‌گران چشیده بودند که تحریم‌ها علیه ایران شروع شد. اواخر دهه ۸۰ بود که در پی این تحریم‌ها آتوس هم رابطه‌اش را با ایران قطع کرد و دیگر از هسته بورس پشتیبانی نکرد.
پس از تفاهم هسته‌ای لوزان در تابستان ۱۳۹۴، آتوس در دو مرحله سامانه هسته معاملاتی را به‌روز کرد، اما با شروع دور تازه از تحریم‌ها، پشتیبانی‌اش را متوقف کرد و از آن به بعد کوشش‌ها برای مجاب کردن این شرکت برای به‌روزرسانی رفع اشکالات نرم‌افزار معاملاتی یا بهره‌گیری از سخت‌افزار و نرم‌افزارهای جدید برای بازار سرمایه به در بسته خورد. حتی سازمان بورس در مقاطعی با یک شرکت سوئدی برای خرید هسته معاملات نیز وارد مذاکره شد که آن هم به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و ترس شرکت‌ها از برخوردهای قهرآمیز دولت آمریکا بی‌نتیجه ماند.
فلاح این موضوع را در پست اینستاگرامی‌اش این‌گونه شرح داده است: «راه‌حل خرید سامانه معاملات خارجی مناسب با حجم فعلی بازار، تا حد خوبی در سال‌های گذشته پیش رفت، اما فکر می‌کنم بهتر از من از شرایط بین‌المللی آگاه هستید.» و خبرهایی از تلاش برای به‌روزرسانی سامانه در ایران داده است: «به ناچار به‌روزرسانی سامانه، با دانش همکاران شرکت مدیریت فناوری در دستور کار قرار گرفته و متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه تهران هم در این زمینه اقداماتی را صورت داده‌اند.»
آیا ما در ایران توانایی طراحی هسته بورس را داریم؟
سال‌هاست که در بانک‌های کشور از کربنکینگ‌های ایرانی استفاده می‌کنیم که ماهانه حجم تراکنش‌های بالایی در اندازه میلیارد را پردازش می‌کنند. سامانه‌هایی که باید به‌صورت ۷ روز هفته و ۲۴ ساعته و به‌صورت آنی پردازش کنند. سؤال اینجاست که وقتی ما در کشورمان توانایی طراحی این سامانه‌ها را داریم که در مقایسه با بازار سرمایه کاربران وسیع‌تری دارد آیا توانایی طراحی یک هسته معاملات را نداریم؟ آیا سازمان بورس تهران از نظر مالی توان خرید یک سامانه جدید معاملاتی را ندارد؟
از نظر درآمد شرکت بورس اوراق بهادار تهران چیزی کم ندارد. فقط در فروردین‌ماه امسال این شرکت نزدیک به ۷۰ میلیارد تومان درآمد داشته، این درآمد در اردیبهشت‌ماه به ۱۵۵ میلیارد تومان رسید یعنی فقط در دو ماه اول سال بیش از ۲۲۵ میلیارد تومان درآمد این سازمان بوده است.
بنابراین سازمان بورس نه از نظر توان طراحی داخلی در کشور دچار مشکل است و نه مشکل نقدینگی برای هزینه یک سامانه جدید دارد. کافی است به جای سرمایه‌گذاری با خرید ملک این سازمان با خرید یک سامانه جدید سروسامانی به بازار دهد که خودش می‌تواند یک سرمایه‌گذاری بزرگ باشد.
