پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس در گفت‌وگو با راه پرداخت مطرح کرد / سندباکس، بستری برای اجرای ایده‌های نوآورانه در یک محیط واقعی و عملیاتی
طبق گفته حمید حسن‌آبادی، مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس در حال حاضر بیش از 10 درخواست در این سندباکس در دست بررسی است، که سه مورد آنها از بقیه جلوتر و پیشرفت‌های خوبی در خصوص آنها صورت گرفته است.
سندباکس یک محیط آزمایشی است که در آن طرح‌ها و ایده‌های نوآورانه بدون اینکه قوانین و مقرراتی سد راه آنها باشد، پیاده‌سازی می‌شوند. این یک تعریف ساده از سندباکس‌هاست. این محیط در سال‌های گذشته با تلاش‌هایی که وزرات اقتصاد انجام داد، بیشتر نمود پیدا کرده و برخی طرح‌ها در سندباکس هم فعالیت خود را شروع کرده‌اند.
علاوه‌بر این نهادها نیز می‌توانند متولی سندباکس در حوزهای متفاوت باشند. کاری که سازمان بورس و اوراق بهادار در این مسیر انجام داده، ایجاد سندباکس بازار سرمایه است و بدین ترتیب به‌عنوان متولی سندباکس، طرح‌های مربوط به بازار سرمایه را مورد بررسی قرار می‌دهد.
حمید حسن‌آبادی، مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگویی که در ادامه می‌خوانید، به بیش از ۱۰ طرحی که اکنون در سندباکس بازار سرمایه در حال بررسی است اشاره کرد. به‌گفته او ما در سازمان بورس از تمامی موضوعات نوآورانه مرتبط به بازار سرمایه استقبال می‌شود و اولویتی بسته به موضوع ایده در نظر گرفته نمی‌شود، اما رویکرد سازمان حمایت حداکثری از موضوعات مرتبط با رگ‌تک و ساپ‌تک است، چراکه از جمله نیازمندی‌های حیاتی سازمان به عنوان نهاد ناظر بازار به شمار می‌آیند.
در این گفت‌وگو همچنین درباره رگولاتوری رمزارزها که بی‌ربط به بازار سرمایه نیست، صحبت شد. حسن‌آبادی معتقد است که رمزارز به حوزه دارایی‌ها مرتبط است و می‌تواند بستری را برای معامله‌کردن و تبادل آن بین افراد مختلف فراهم کند. بنابراین با نوع خاصی از بورس‌ها سروکار خواهیم داشت و از این منظر، حوزه رمزارز ارتباط تنگاتنگی با بازار سرمایه دارد. در ادامه مشروح گفت‌وگوی حمید حسن‌آبادی را می‌خوانید.
تلاش برای ساماندهی سندباکس در حوزه بازار سرمایه
مفهوم سندباکس که واژه شناخته شده‌ای در دنیاست، در کشور ما هنوز برای بسیاری یک واژه ناملموس و ناآشنا است. حمید حسن‌آبادی، مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار در این خصوص معتقد است که نهادهای مرتبط و حتی رسانه‌ها تلاشی برای جا انداختن این واژه نکرده‌اند. ماهیت سندباکس همانطور که از اسم آن مشخص است، محیطی است برای به ظهور رساندن ایده‌های خلاق و نوآور که هنوز قانونی برای آنها وضع نشده و مقررات و سازوکارهای موجود نمی‌تواند به فعالیت رسمی آنها کمک کند. سندباکس بستری است تا کسب‌وکارهای نوآورانه بتوانند ایده خود را در یک محیط واقعی و عملیاتی تحت برخی محدودیت‌ها و به‌صورت کاملاً کنترل‌شده در معرض آزمون و خطا قرار دهند.
پیش از اینکه سندباکس بازار سرمایه به‌طور رسمی و ذیل دستورالعمل شورای عالی فضای مجازی شروع به فعالیت کند، از سال 1397 در فرابورس اقداماتی در این راستا آغاز شد. حسن‌آبادی درباره راه‌اندازی سندباکس بازار سرمایه به سه گام اصلی اشاره کرد و در رابطه با آنها توضیح داد: «یکی از گام‌های اساسی که اخیرا انجام شد تصویب مصوبه راه‌اندازی سندباکس در شورای عالی بورس بود که سازمان بورس بتواند به‌عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه اختیار تنظیم‌گری و ساماندهی ایده‌های نوآورانه را در محیط آزمون داشته باشد. نکته اصلی این است که ایده‌هایی به سندباکس ورود می‌کنند که قوانین و مقررات برای آنها وجود ندارد یا نیاز به اصلاح دارد. ما با تصویب این ماده واحده اختیار تعدیل قوانین و مقررات موجود را برای آنها به‌دست آوردیم.»
اخذ موافقت اصولی و سپس تأیید نهایی راه‌اندازی سندباکس از کارگروه مدیریت یکپارچه محیط‌های آزمون تنظیم‌گری در اردیبهشت‌ماه 1400، از گام‌های بعدی برای ایجاد سندباکس بازار سرمایه به شمار می‌آید.
او در این خصوص توضیح داد: «شورای عالی فضای مجازی دستورالعمل «ایجاد نظام مدیریت یکپارچه محیط‌های آزمون تنظیم‌گری کسب‌وکارهای نوآورانه در فضای مجازی» را مصوب کرد و مسئولیت مدیریت و راهبری عملیات اجرایی محیط‌های آزمون را برعهده کارگروهی با عنوان کارگروه مدیریت یکپارچه و هماهنگی محیط‌های آزمون قرار داد. در این کارگروه شرح وظایف و اینکه چه نهادهایی می‌توانند نظارت بر محیط آزمون تنظیم‌گری بخشی را برعهده بگیرند، مشخص شده است. ریاست این کارگروه بر عهده مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد است و اعضای آن نیز به‌منظور بررسی‌های تخصصی شامل نمایندگان وزارت ارتباطات، وزارت صمت، وزارت فرهنگ، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پلیس فتا، دادستانی کل کشور، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار هستند.»
به‌گفته او از جمله وظایف این کارگروه اعطای مجوز راه‌اندازی محیط‌های آزمون تنظیم‌گری بخشی به متقاضیان است. در همین راستا ما هم به‌عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه درخواست راه‌اندازی سندباکس بازار سرمایه را به این کارگروه ارسال کردیم و پس از برگزاری جلسات کارگروه و ارائه مستندات و طرح توجیهی توانستیم موافقت اصولی و سپس تأیید نهایی راه‌اندازی سندباکس بازار سرمایه را دریافت کنیم تا این سندباکس تحت تنظیم‌گری سازمان بورس راه اندازی شود.»
گام سومی که حسن‌آبادی از آن صحبت کرد، تصویب دستورالعمل اجرایی پیاده‌سازی این سندباکس بود. او اشاره کرد که سندباکس بازار سرمایه باید در هیئت‌مدیره سازمان به تصویب می‌رسید که در هفته گذشته کلیات این موضوع مورد موافقت اعضای هیئت‌مدیره قرار گرفت و تاکید شد که جزئیات آن در کمیته تدوین و مقررات سازمان بورس با قید فوریت بررسی شود تا در صورت نهایی‌شدن بتوانیم آن را ابلاغ کنیم.
ثبت ایده‌ها از طریق سامانه ایران‌تما
سازمان بورس اکنون به عنوان اولین نهاد موفق به اخذ مجوزها و تأییدیه‌های لازم جهت راه‌اندازی و بهره‌برداری رسمی از سندباکس شناخته می‌شود و با اینکه سندباکس بازار سرمایه هفته گذشته به‌طور رسمی با حضور وزیر اقتصاد رونمایی شد، اما طرح‌ها و ایده‌هایی از قبل در این سندباکس بررسی شده‌اند.
طبق گفته حسن‌آبادی در حال حاضر بیش از 10 درخواست در این سندباکس در دست بررسی است، که سه مورد آنها از بقیه جلوتر و پیشرفت‌های خوبی در خصوص آنها صورت گرفته است. این ایده‌ها مربوط به حوزه انواع تحلیل در بازار سرمایه، معاملات الگوریتمی، کشف تقلب، توکنایزکردن دارایی‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری رمزارزها به‌عنوان برخی موضوعات مطرح شده حال حاضر در سندباکس بازار سرمایه هستند.
حسن‌آبادی بیان کرد که اکنون ایده‌های مرتبط با بازار سرمایه، به سندباکس بازار سرمایه ارجاع داده می‌شود، اما در خصوص سایر ایده‌های نوآورانه به‌دلیل اینکه نهاد دیگری هنوز برای ایجاد سندباکس مجوزی ندارد، در همان کارگروه مدیریت یکپارچه تصمیم‌گیری می‌شود.
مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس درباره اینکه ایده‌ها چگونه می‌توانند به سندباکس ورود کنند، گفت: «سامانه ایران‌تما به عنوان تارنمای رسمی کارگروه مدیریت یکپارچه و هماهنگی محیط‌های آزمون و مأخذ رسمی ثبت ایده‌ها برای کلیه درخواست‌ها و نه فقط درخواست‌های بازار سرمایه، آماده دریافت درخواست متقاضیان جهت ورود به سندباکس است. ایده‌های مرتبط با بازار سرمایه پس از یک بررسی اولیه بلافاصله به سندباکس بخشی ارجاع داده می‌شوند و بعد از آن کلیه تعاملات با متقاضیان از سمت دبیرخانه سندباکس بازار سرمایه صورت خواهد گرفت. علاوه‌بر امکان ارائه طرح، سازمان‌ها هم می‌توانند درخواست راه‌اندازی تنظیم‌گری بخشی را از طریق این سامانه ثبت کنند.»
حمایت حداکثری از موضوعات مرتبط با رگ‌تک و ساپ‌تک
او در خصوص اینکه کدام موضوعات در اولویت بررسی‌های سندباکس قرار می‌گیرند، افزود: «ما در مجموعه سازمان بورس از تمامی موضوعات نوآورانه مرتبط به بازار سرمایه استقبال می‌کنیم و اولویتی را بسته به موضوع ایده در نظر نخواهیم گرفت، اما رویکرد سازمان حمایت حداکثری از موضوعات مرتبط با رگ‌تک و ساپ‌تک است، چراکه از جمله نیازمندی‌های حیاتی سازمان به‌عنوان نهاد ناظر بازار به شمار می‌آیند.»
سوالی که پیش می‌آید این است که سندباکس بازار سرمایه تا چه حد قراراست از طرح‌ها در برابر نبود قوانین حمایت کند؟ حسن‌آبادی در پاسخ به این سؤال توضیح داد: «اگر قرار باشد از ابتدا جلوی یک ایده در سندباکس به‌دلیل نبود قوانین گرفته شود، ماهیت سندباکس نیز زیر سؤال می‌رود. اکنون در سندباکس قرار نیست که ایده‌ها درگیر قانونگذاری شود. از جمله نکات اساسی که در دستورالعمل اجرایی سندباکس به آن اشاره شده، تشکیل شورای راهبری محیط‌های آزمون تنظیم‌گری بازار سرمایه است.»
او درخصوص وظیفه‌ای که این شورا دارد، افزود: «این شورا وظیفه دارد که روی درخواست‌هایی که برای حضور در سندباکس ثبت می‌شود تصمیم‌گیری کند. بررسی نوآورانه بودن ایده‌ها و نیز مرتبط بودن با بازار سرمایه و عدم مغایرت با موازین اسلامی از جمله وظایف اصلی این شوراست. استثنا قائل شدن برای ایده‌های نو جهت تطابق با قوانین، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های موجود بازار و لحاظ برخی محدودیت‌ها برای زمان حضور در محیط آزمون از مسولیت‌های دیگر شورای راهبری سندباکس خواهد بود. البته ذیل این شورا چندین کمیته شامل کمیته‌های حقوقی، فنی، کسب‌وکار و نظارت، مشغول فعالیت خواهند بود. پس عملاً قرار نیست که برای ایده‌ها از همان اول مانع‌تراشی کنیم.»
به‌گفته او محیط سندباکس یک محیط انتزاعی است. در سندباکس به ایده‌ها دسترسی داده می‌شود که بخواهند کار خود را در کنار تعدیل‌شدن قوانین موجود انجام دهند.
بازه‌های زمانی متفاوت برای اجرایی‌شدن ایده‌ها در سندباکس
او در پاسخ به این سؤال که برای اجرایی‌شدن ایده‌ها در سندباکس چقدر زمان لازم است، توضیح داد: «زمانی‌که برای اجرایی‌شدن ایده‌ها در سندباکس در نظر گرفته شده یک بازه سه ماهه، شش‌ماهه و یک‌ساله است. ما طرح‌ها را حداکثر طی سه‌هفته بررسی می‌کنیم و اگر بنا شد در سندباکس فعالیت کنند، متناسب با موضوع ایده در بازه‌های زمانی سه، شش یا ۱۲ ماهه به او دسترسی برای فعالیت داده می‌شود. در نهایت در یک بازه زمانی یک‌ساله اگر اجرایی‌شدن ایده موفقیت‌آمیز بود، تلاش می‌شود که مقررات لازم هم برای آن تنظیم شود و وارد فاز عملیاتی خواهد شد.»
حسن‌آبادی اشاره کرد: «در زمانی که ایده در حال بلوغ است و آزمون و خطا روی آن صورت می‌گیرد، سازمان بورس منفعل نخواهد بود. به‌طور مثال در موضوع توکنایزکردن برخی دارایی‌ها که در سندباکس مطرح شده باید مذاکراتی درخصوص تدوین قوانین در این حوزه باید انجام شود. هدف این است تا زمانی‌که ایده از محیط سندباکس بیرون می‌آید، در کمترین زمان ممکن قواعد و مقررات مربوط به آن هم وضع شود. اگر هم ایده موجود در سندباکس موفقیت‌آمیز نبود، تجربه‌ای برای ایده‌پردازان آینده خواهد بود.»
ارتباط رگولاتوری رمزارزها با بازار سرمایه
موضوع رمزارزها و رگولاتوری بر آن این روزها دغدغه بسیاری از فعالان این حوزه است. دغدغه‌های این حوزه بی‌ربط به بازار سرمایه هم نیست، چرا که معاملات این حوزه می‌تواند در زیرساخت‌های بازار سرمایه هم انجام شود. با این حال بحث رمزارز جدا از سندباکس بازار سرمایه و در کارگروه دیگری مورد بحث قرار گرفته است. حسن‌آبادی دلیل این موضوع را توضیح داد و گفت: «اصل موضوع رمزارزها یا به تعبیری رمزپول‌ها، به حوزه بازار پولی مرتبط است و نهاد ناظر آن هم بانک مرکزی است، اما تمامی ابعاد آن مرتبط با بانک مرکزی نیست و به همین دلیل شورای عالی فضای مجازی، کارگروهی را جهت ساماندهی بازار مبادلات رمزارزها با راهبری بانک مرکزی تشکیل داده و عمده موضوعات مرتبط با آن نیز طبعاً در سندباکس بانک مرکزی آزمایش خواهند شد.»
او با اشاره به اینکه اکنون هنوز مباحثی بنیادین همچون تعریف دارایی دیجیتال در کشور بلاتکلیف است، افزود: «رمزارز به حوزه دارایی‌ها هم مرتبط است و می‌تواند بستری را برای معامله‌کردن و تبادل آن بین افراد مختلف فراهم کند. بنابراین با نوع خاصی از بورس‌ها سروکار خواهیم داشت و از این دیدگاه ارتباط تنگاتنگی با بازار سرمایه دارد، اما اصل موضوعات مرتبط با رمزارزها مرتبط با بازار پولی است و تا جایی که اطلاع دارم، همکارانمان در بانک مرکزی هم در تلاشند تا سندباکس خود را شکل دهند. در این زمینه نیز فعالیت‌های خوبی انجام شده و بانک مرکزی در حال رفع نواقص و ایرادات آن است. هرچه تعداد سندباکس‌های بخشی بیشتر باشد، قطعاً ایده‌ها هم بهتر ساماندهی می‌شوند و همانطور که ما به رگوله‌کردن حوزه فناوری‌های مربوط به بازار سرمایه اقدام کرده‌ایم، نهادهای دیگر هم باید اقدام کنند.»
مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس توضیح داد که دغدغه رگوله‌کردن رمزارز از سمت بازار سرمایه هم وجود دارد، اما این موضوع بر عهده کارگروه ساماندهی رمزارزها در بانک مرکزی است که سازمان بورس نیز از اعضای کارگروه مربوطه است، و بحث‌های کارشناسی و تصمیم‌گیری در حوزه رمزارز توسط این کارگروه انجام می‌شود.
