برق کیلوواتی 800 تومان و پایان صنعت ماینینگ ایران / ابهاماتی که عبارت «برق صادراتی» دارد

در فیلم راکی (1976)، راکی بالبوآ یک بوکسور ناشناس است که کسی او را جدی نمی‌گیرد. او شانس این را پیدا می‌کند تا با قهرمان سنگین‌وزن جهان مبارزه کند. راکی می‌خواهد ثابت کند که موجود با ارزشی است و یک مبارز خیابانیِ بی‌ارزش نیست. تمام آنچه او نیاز دارد این است که 15 راند در برابر قهرمان جهان مقاومت کند و خودش را به اثبات برساند.

استخراج‌کنندگان رمزارز تابستان سختی را با این امید پشت سر گذاشتند که بالاخره ماینینگ را به عنوان یک صنعت در ایران پایه‌گذاری کنند. آنها در این راه پیشرفت‌هایی هم داشتند و دولت آنها را به رسمیت شناخت. اما در ادامه نرخی برای برق مصرفی آنها اعلام شد که کل صنعت ماینینگ در ایران را به خطر انداخت.

 فعالان صنعت ماینینگ معتقدند که با نرخ‌هایی که برای برق آنها اعلام می‌شود، صنعت ماینینگ در بدو تولد نابود خواهد شد؛ صاحبان مزارع استخراج بیت‌کوین به کشورهای اطراف کوچ خواهند کرد؛ فرصتی برای ارزآوری از دست می‌رود و فرصت استفاده از برق مازاد و نفت و گاز کشور هم از دست می‌رود. مذاکرات فعالان صنعت ماینینگ هنوز هم تمام نشده و آنها امیدوارند که با اصلاح نرخ برق تعیین‌شده، راهی برای فعالیت قانونی در ایران داشته باشند. آیا صنعت ماینینگ می‌تواند مقاومت کند و خودش را به اثبات برساند؟

.

آنچه در تابستان بر ماینینگ گذشت

هر بار که قیمت بیت‌کوین یک جهش و افزایش ناگهانی دارد،‌ توجه‌های زیادی به سمت آن جلب می‌شود و بازار استخراج بیت‌کوین (یا به قول افراد خارج از این حوزه،‌ بازار تولید بیت‌کوین! ) رونق می‌گیرد. تابستان امسال هم چنین اتفاقی رخ داد. افزایش بیش از دو برابری قیمت بیت‌کوین در عرض دو ماه اردیبهشت و خرداد، همزمان بود با رسیدن به فصل گرم سال که کشور ایران همواره با مشکل کمبود برق مواجه است.

مسئولان وزارت نیرو، استخراج بیت‌کوین را به عنوان یکی از دلایل کمبود برق در سال جاری معرفی کردند. تیر ماه 98، موجی از شناسایی و توقیف مزارع بیت‌کوین در سطح کشور رخ داد. فعالان حوزه رمزارز ضمن آنکه در حال انجام مذاکرات گسترده با مسئولان مختلف کشوری بودند، امیدوار بودند که با گذراندن فصل گرما و مشکل کمبود برق کشور، بخشی از فشارها کم شود.

چهار وزارتخانه ارتباطات،‌ نیرو، صمت و اقتصاد و سازمان‌ها و نهادهای پایین‌دستی‌شان به نوعی ذی‌نفع حوزه استخراج بیت‌کوین بودند و در طول تابستان، موضع‌گیری‌های مختلفی را مطرح کردند.

پس از یک ماه تیرِ نفس‌گیر و کشف و توقیف هزاران دستگاه ماینر، (+) بالاخره هیات دولت در جلسه ۶ مرداد ۱۳۹۸ آیین‌نامه استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده در کشور را تصویب کرد. بر اساس این مصوبه، دولت استخراج رمزارزها را به عنوان یک صنعت به رسمیت شناخت؛ با این دو شرط که مبنای قیمت‌گذاری برق مصرفی استخراج ارزرمزها، متوسط نرخ صادراتی برق خواهد بود و استفاده از برق برای تولید رمزارز در زمان پیک مصرف ممنوع است. (+)

ببینید: چند نکته درباره مصوبه اخیر دولت در مورد ماینینگ

اما اعلام تعرفه برق صادراتی برای استخراج رمزارز، با مخالفت فعالان این حوزه همراه بود. آنها استخراج رمزارز با نرخ برق صادراتی را بدون توجیه اقتصادی دانستند و این‌بار به جای آنکه نهادهای نظارتی مزارع بیت‌کوین را شناسایی و تعطیل کنند، خود فعالان حوزه از تعطیل کردن واحدهای تحت نظرشان خبر دادند. (+)

در ادامه خبرهایی درباره مجاز شدن واردات دستگاه ماینر (+) و معافیت از مالیات به شرط بازگشت ارز (+) مطرح شد اما استخراج‌کنندگان رمزارز آنقدر به خاطر نرخ صادراتی برق ناراضی بودند که از این دو خبر خوشحال نشوند.

حالا فصل گرما تمام شده، توجه‌ و اقبال رسانه‌ها و عموم مردم هم به استخراج رمزارز با کاهش نسبی قیمت بیت‌کوین کاهش پیدا کرده؛ وزارت نیرو از صاحبان مزارع بیت‌کوین شناسایی‌شده مبالغی را به عنوان هزینه برق مصرفی‌شان گرفته است؛ اما هنوز نرخ برق صادراتی برای استخراج رمزارزها اعلام نشده است. فعالان این حوزه همچنان امیدوارند تا با اصلاح نرخ برق اعلام شده برای آنان، راهی برای بقای صنعت ماینینگ در ایران پیدا کنند.

.

نحوه محاسبه نرخ برق صادراتی شفاف نیست

بر اساس مصوبه دولت، تعرفه برق مصرفی مراکز تولید ارز دیجیتال با قیمت متوسط ریالی برق صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما محاسبه و دریافت می‌شود. اما با گذشت دو ماه از مصوبه دولت، این نرخ تاکنون به صورت رسمی اعلام نشده است.

درباره جزئیات نحوه محاسبه نرخ برق با کاوه مشتاق، سردبیر سایت ارزنامه گفت‌وگو کردیم. او در صحبت‌هایش اشاره می‌کند که اطلاعات نرخ و میزان برق صادراتی کشور هیچ‌گاه به صورت شفاف منتشر نشده و محاسبه میانگین آن،‌ پیچیدگی‌هایی دارد.

به گفته مشتاق، صادرات عمده برق ایران به سه کشور عراق،‌ ترکیه و افغانستان است و به پاکستان و ارمنستان، ترکمنستان و آذربایجان هم برخی اوقات به میزان کمی صادرات برق داریم و در بعضی اوقات هم از آنها برق وارد می‌کنیم. بر اساس صحبت‌های او، نرخ برق صادراتی هیچ‌وقت به صورت شفاف اعلام نمی‌شود و اطلاعاتی که از نرخ‌ها وجود دارد بر اساس مصاحبه‌های مختلف مسئولان است؛ مصاحبه‌هایی که بعضا رقم‌های متفاوتی را اعلام می‌کنند.

مشتاق می‌گوید: «بیش از 80 درصد صادرات ما به عراق است بنابراین قیمت فروش به آن در محاسبه میانگین قیمت تاثیر زیادی دارد. مدیرعامل مپنا اعلام کرده که نرخ برقی که به عراق می‌فروشیم چهار سنت است. عراق برق زیادی را از کشورهای مختلف با حدود قیمت چهار سنت وارد می‌کند. اردن برق را با نرخ کیلووات ساعتی یک سنت به حکومت مرکزی عراق می‌فروشد؛ ترکیه برق را با نرخ 5.5 سنت به اقلیم کردستان می‌فروشد. پس رقم چهار سنت صحیح به نظر می‌رسد. البته برقی که به ترکیه می‌فروشیم گران‌تر است و در ساعات پیک به 11 سنت هم می‌رسد اما سهم آن کم است و از قیمت فروش برق به افغانستان هم هیچ اطلاعاتی نداریم. به نظر می‌رسد که میانگین برق صادراتی برق ایران چیزی در حدود همان چهار سنت است.»

مشتاق اشاره می‌کند که پول برق وارداتی به صورت نقدی و به راحتی دریافت نمی‌شود و برای دریافت آن مشکلاتی وجود دارد. مشتاق عراق را مثال می‌زند که پول برقی که به این کشور می‌فروشیم را نمی‌توانیم بگیریم و به صورت دینار در بانک‌های عراق ذخیره می‌شود؛‌ نکته‌ای که یحیی آل‌اسحاق، رییس اتاق بازرگانی ایران و عراق هم چندی پیش به آن اشاره کرده بود.‌(+)

نکته دیگر در محاسبه برق صادراتی شرایط تحت قرارداد است. مواردی مانند مانند محل تحویل برق خریداری‌شده و زمان آن، تاثیر بسیار زیادی در قیمت نهایی برق صادر شده دارد و همین امر، محاسبه متوسط ریالی برق صادراتی را پیچیده می‌کند. به علاوه اینکه نرخ تسعیر سامانه نیما همواره ثابت نیست.

.

کیلوواتی 800 تومان؛ صنعت ماینینگ نابود می‌شود

بر اساس نرخ‌های اعلام‌شده در سامانه بانک مرکزی، میانگین ماهانه نرخ تسعیر دلار در سامانه نیما، چیزی در حدود 10900 تومان بوده است. بر اساس این نرخ، اگر میانگین قیمت برق صادراتی کشور کیلوواتی چهار سنت باشد، این قیمت معادل 436 تومان خواهد بود.

کارگروه ماینینگ انجمن بلاکچین ایران در ماه‌های اخیر مذاکراتی را با مسئولان مختلف انجام داده است. با محمدرضا شرفی، رییس این کارگروه درباره نرخ‌های مطرح‌شده توسط مسئولان صحبت کردیم. او اشاره می‌کند که مسئولان پشت درهای بسته و بدون توجه به نظرات فعالان صنعت ماینینگ در این باره تصمیم‌گیری می‌کنند. بر اساس صحبت‌های او، تاکنون اخباری درباره تعیین نرخ‌های مختلفی مانند کیلوواتی 463 تومان و 500 تومان برای میانگین قیمت برق صادراتی شنیده شده است اما عجیب‌ترین رقم مربوط به صبح همین امروز است.

به گفته شرفی، امروز در جلسه کارگروه کارشناسی کمیته موضوع ماده 12 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، نماینده وزارت نیرو به صورت غیررسمی از تعیین کیلوواتی 800 تومان به عنوان میانگین نرخ برق صادراتی خبر داده است.

شرفی می‌گوید که ماینینگ در ایران با برق کیلوواتی بالاتر از 200 تومان به صرفه نیست. او می‌گوید: «عده‌ای به دنبال درآمدزایی از دیگران هستند. این یک بدعت خطرناک است که برای کسانی که داخل کشور در حال فعالیت هستند نرخ برق صادراتی آن هم با چنین رقم‌های عجیبی تعیین شود. فعالان استخراج رمزارز مانند سایر کسب‌وکارهای ایرانی درون کشور و با قوانین و شرایط کشور کار می‌کنند؛ اگر همه مالیات می‌دهند این صنعت هم مالیات می‌دهد؛ اگر هزینه‌ای وجود دارد پرداخت می‌کنند اما چرا باید نرخ برق فعالان یک صنعت در کشور با نرخ برق بقیه صنعت‌ها متفاوت باشد و به نرخ بیگانگان محاسبه شود؟ اگر این بدعت رخ دهد،‌ از فردا احتمال این وجود دارد که مسئولان تصمیم بگیرند نرخ برق هر کسب‌وکار و شهروندی را به نرخ برق صادراتی تعیین کنند.»

شرفی به مذاکرات مختلف با نهادهای دولتی اشاره می‌کند و می‌گوید: «جلسات و تعاملاتی را با سازمان‌هایی مانند ستاد مبارزه با قاچاق کالا داشته‌ایم اما متاسفانه کانال مشخصی برای ارتباط با سایر نهادها و مسئولان وجود ندارد. دولت در تصمیم‌گیری‌هایش برای حوزه ماینینگ، به مردم و بخش خصوصی توجه نمی‌کند. زمانی سایت‌های دارای نماد اعتماد وزارت صمت،‌ دستگاه ماینر به مردم فروختند و سپس نهاد دیگری همین دستگاه‌ها را شناسایی و توقیف کردند. حالا هم بدون توجه به صرفه اقتصادی ماینینگ، برای برق مازاد نیروگاه‌ها، نرخ صادراتی تعیین می‌کنند.»

شرفی اشاره می‌کند که با تعیین نرخ‌ برق با این رقم‌های بی‌اساس و کارشناسی‌نشده، فرصت ظهور صنعتی به نام ماینینگ در کشور از دست می‌رود؛ فعالان این حوزه به کشورهای اطراف مهاجرت و در آنجا درآمدزایی می‌کنند؛ فرصت ارزآوری برای کشور از دست می‌رود و برق مازاد و نفت و گاز کشور بدون تبدیل به ارزش، از دست می‌رود و به کشورهای همسایه می‌رسد.

.

اخذ 9 میلیارد تومان پول برق از واحدهای استخراج‌کننده

حاجی رضا تیموری، مدیرعامل برق استان تهران هفته گذشته در مصاحبه‌ای درباره تعیین تکلیف دستگاه های ماینر ضبط‌شده گفته بود: «با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران از برق صنعتی و کشاورزی استفاده می‌کردند، ما‌به‌تفاوت بهای برق مصرفی آنها با تعرفه سایر مصارف محاسبه و از صاحبان این دستگاه‌ها ۹۰ میلیارد ریال دریافت شده است.»‌

کاوه مشتاق، دریافت وجه توسط اداره‌های برق را تایید می‌کند و می‌گوید: «وزارت نیرو هر سال یک مصوبه برای تعرفه برق اعلام می‌کند. در این مصوبه 5 ردیف تعرفه وجود دارد: مصارف خانگی، مصارف عمومی، مصارف تولید (آب و برق)، مصارف تولید (صنعت و معدن) و سایر مصارف که این تعرفه‌ها برای استان‌های مختلف و فصل‌های مختلف سال متفاوت است.»

به گفته مشتاق، اتفاقی که در رابطه با مزارع استخراج بیت‌کوین رخ داده این است که شرکت توزیع برق قبض‌های برق قبلی آنها را باطل و برای آنها قبض برق جدیدی با تعرفه «سایر مصارف» که بیش‌ترین نرخ برق است صادر کرده است. همچنین برای بعضی از این واحدها، فرض شده که سال‌هاست در حال استخراج بیت‌کوین هستند و قبض‌های برق آنها حتی تا چهار تا پنج سال گذشته باطل و با نرخ بالاتر محاسبه شده است.

.

برق صنعتی یا صادراتی یا سایر

فعالان حوزه استخراج رمزارز معتقد هستند که اگر ماینینگ به عنوان یک صنعت به رسمیت شناخته شده و گفته می‌شود که باید ارز ناشی از ماینینگ به چرخه اقتصادی کشور و سامانه نیما بازگردد، پس باید برق مصرفی آن نیز به نرخ برق صنعتی تعیین شود.

ببینید: بخش خصوصی خواستار تعلیق مصوبه هیات وزیران در مورد ماینینگ

مدیرعامل برق استان تهران هفته گذشته با اشاره به مصوبه دولت گفت: «سرمایه‌گذاران در صورت دریافت مجوز از اداره صنعت،معدن‌و‌تجارت می‌توانند به ادارات برق شهرستان‌های تابعه در هر استان مراجعه و با خرید برق صنعتی به صورت مجاز از شبکه‌های برق استفاده کنند.»

این مسئله نمایانگر یک تناقض در تصمیمات مسئولان است. آیا استخراج‌کنندگان رمزارز باید برق صنعتی خریداری کنند و بهای برق صادراتی را پرداخت کنند؟ چرا نرخ برق مصرفی آنان پیش از ابلاغ مصوبه دولت بر مبنای تعرفه «سایر مصارف» مشخص شده است؟

ضمن آنکه در حال حاضر چیزی رسمی تحت عنوان تعرفه صادراتی وجود ندارد. کاوه مشتاق اشاره می‌کند که قیمت‌های موجود در مصوبه وزارت نیرو درباره تعرفه‌های برق هر سال به تایید مجلس می‌رسد. با توجه به اینکه که در این مصوبه چیزی تحت عنوان تعرفه صادراتی وجود ندارد، پس اگر قرار است رقم جدیدی تحت عنوان برق صادراتی تعیین شود باید روال قانونی خود را طی کند و دستورالعمل‌هایی برای آن مشخص شود.

تابستان امسال بالاخره صنعت ماینینگ به رسمیت شناخته شد. حال باید دید که ماینینگ از راند تعیین نرخ برق به سلامت عبور خواهد کرد‌ یا صنعت ماینینگ در بدو تولد نابود خواهد شد؟