پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مفصل درباره شهرپی در گفت‌وگو با عماد ایرانی / نحوه اتصال کیف پول‌های الکترونیکی به شهرپی چگونه است؟
طبق گفته‌های مدیر شبکه شاتوت، پلتفرم شهرپی به‌منظور مدیریت فضای پذیرندگی پرداخت‌های شهری، توسط فاوا شهرداری تهران طراحی شده است و نقش رابط بین سرویس‌های شهری، سامانه‌های مالی و خدمات عمومی برای بازیگران این حوزه را دارد.
سه‌شنبه ۲۵ آذرماه بود که در جلسه آنلاین رونمایی از پروژه‌های مرکز آمار و رصد شهری، از پلتفرم «شهرپی» با هدف فراهم کردن زیرساختی یکپارچه برای تعامل کیف پول‌های پرداختی در شهر تهران رونمایی شد. شهرپی که درواقع نقش رابط بین سرویس‌های شهری، سامانه‌های مالی و خدمات عمومی برای بازیگران این حوزه را دارد، توسط فاوا شهرداری تهران طراحی شده است و قصد دارد در تمامی حوزه‌های خدمات شهری که مرتبط با شهرداری تهران می‌شود، ورود کند و صرفا محصور به تاکسی و میدان‌های میوه و تره‌بار نخواهد بود. با عماد ایرانی مدیر شبکه شاتوت مفصل درباره پلتفرم شهرپی گفت‌وگو کردیم و از او درباره چگونگی اتصال کیف پول‌ها به شهرپی و برنامه‌های این پلتفرم برای شهرها و حوزه‌های دیگر پرسیدیدم. در ادامه گفت‌وگوی ما با ایرانی را می‌خوانید.
طبق گفته‌های مدیر شبکه شاتوت، پلتفرم شهرپی به‌منظور مدیریت فضای پذیرندگی پرداخت‌های شهری، توسط فاوا شهرداری تهران طراحی شده است و نقش رابط بین سرویس‌های شهری، سامانه‌های مالی و خدمات عمومی برای بازیگران این حوزه را دارد. او در این باره گفت: «در سال‌های اخیر شاهد هستیم که مجموعه فاوا به‌عنوان بازوی اجرایی فناوری در شهرداری تهران، اقدام به راه‌اندازی «سرویس هاب» کرده و خدمات بسیاری را در حوزه‌های مختلف شهری ارائه می‌کند. در ادامه این مسیر، شهرپی نقش اجرایی در موضوع پرداخت‌های شهری را در چندین حوزه مختلف و نه صرفا پرداخت کرایه تاکسی بر عهده دارد.»
دو فاز اصلی راه‌اندازی پلتفرم مالی در شهرداری تهران
ایرانی با بیان اینکه فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران متولی اصلی شهرپی و سایر سرویس‌های ارائه شده از سمت شهرداری است، توضیح داد: «راه‌اندازی پلتفرم مالی در شهرداری تهران دارای دو فاز اصلی بود که به‌تدریج راه‌اندازی شد. بر اساس قرارداد عقد شده بین فناوری اطلاعات شهرداری تهران، بانک شهر و شرکت فناوران ایمن شبکه فاش (شبکه شاتوت)، در اولین اقدام محصول شاتوت صادرکنندگی به‌عنوان زیرساخت مالی شهرداری تهران برای مدیریت پرداخت‌های شهری شامل طرح ترافیک، عوارض مسکن، عوارض خودرو، خرید بلیت حمل‌ونقل، میدان‌های میوه و تره‌بار و بسیاری خدمات مالی دیگر در شهرداری تهران نصب شد. شاتوت صادرکنندگی در اصل یک دفترکل، سامانه سوییچ و سرویس‌های مالی است که خدمات پرداخت محصول «تهران من» و سایر سرویس‌های مالی فناوری اطلاعات شهرداری تهران در حال حاضر با استفاده از آن مدیریت می‌شود؛ اما در رابطه با پروژه شهرپی که فاز دوم فعالیت مشترک به شمار می‌رود، بر اساس اعلام قبلی شهرداری تهران و به دلیل ایجاد یک فضای یکپارچه شهری در رابطه با پرداخت‌های خرد، کیف پول‌های فعال در کشور اقدام به ایجاد ارتباط با پلتفرم شهرپی کردند.»
او توضیحات خود را ادامه داد: «در این فرآیند مدیریت مالی مشتریان یا اصطلاحا کیف‌های پول الکترونیک با نرم‌افزارهای مربوطه است و شاتوت و شهرپی نقشی در مدیریت مشتریان ندارند. برای مثال افرادی که از کیف پول A استفاده می‌کنند به‌صورت مستقیم از طریق نرم‌افزار تلفن همراه ارائه شده توسط همان شرکت، به سوییچ و زیرساخت مالی کیف پول A متصل هستند و موجودی ایشان و سایر عملیات مالی شامل شارژ، برداشت نقدی، صورتحساب و … مستقیما توسط همان نرم‌افزار به ایشان ارائه می‌شود. صرفا در زمان نیاز به انجام تراکنش روی بارکدهای شاتوت نصب شده در تاکسی‌ها که بر اساس اسکیم توافق شده رپسا (رمزینه پاسخ سریع ایران) تولید شده است، تراکنش‌های مالی خود را به سمت پلتفرم شهرپی و سپس شاتوت مرکزی ارسال می‌کنند.»
ایرانی همچنین گفت: «به‌منظور مدیریت فضای مالی و جلوگیری از خلق پول، منابع مالی قبل از انجام تراکنش از کلیه کیف‌های پول اخذ شده است و در بانک‌های عامل شاتوت (۵ بانک) ذخیره‌سازی شده و قابلیت برداشت برای شرکت‌های کیف پول وجود ندارد. صرفا بر اساس تراکنش‌های دریافتی، شاتوت مرکزی در سیکل‌های تعریف شده اقدام به برداشت از حساب مرکزی کرده و وجوه را برای پذیرندگان (شامل رانندگان تاکسی، اصناف و …) واریز می‌کند. درصورتی‌که پذیرندگان در بانک‌های عامل شاتوت حساب داشته باشند مبالغ از طریق واریز مستقیم صورت می‌پذیرد و در روزهای تعطیل یا خارج از سیکل‌های پایا وجوه خود را دریافت می‌کنند؛ اما درصورتی‌که حساب معرفی شده از سمت پذیرنده خارج از بانک‌های عامل شاتوت باشد، واریز وجوه برای ایشان از طریق سرویس انتقال وجه پایا خواهد بود.»
با توجه به صحبت‌های ایرانی، به‌صورت کلی شبکه شاتوت به‌عنوان یک بستر امن و پایدار، وظیفه ارتباط بین نهادهای صادرکنندگی (کیف‌های پول الکترونیک یا شرکت‌های صدور کارت) و نهادهای پذیرندگی (شرکت‌های پرداخت یا توزیع‌کنندگان فضای پرداخت بارکدی) را بر عهده دارد و عملیات تصفیه‌حساب با پذیرندگان و ایجاد گزارش‌های مالی برای نهادهای بالادستی و نظارتی را بر عهده دارد.
شهرپی صرفا محصور به تاکسی و میدان‌های میوه و تره‌بار نخواهد بود
مدیر شبکه شاتوت با بیان اینکه شهرپی به‌عنوان پلتفرم مالی شهرداری تهران قصد دارد در تمامی حوزه‌های خدمات شهری که مرتبط با شهرداری تهران می‌شود، ورود کند و صرفا محصور به تاکسی و میدان‌ها میوه و تره‌بار نخواهد بود، گفت: «بر اساس سیاست‌های فاوا و شهرداری تهران که توسط خود ایشان ارائه می‌شود، در ادامه سایر پرداخت‌های مرتبط با شهرداری مانند برج میلاد، مکان‌های ورزشی و فرهنگی و … نیز به این پلتفرم اضافه خواهد شد و امکان انجام تراکنش برای شرکت‌های متصل وجود خواهد داشت.»
ایرانی درباره همکاری شاتوت با سایر بازیگران نیز صحبت کرد و توضیح داد: «خارج از فضاهای شهری شاتوت اقدام به همکاری با سایر بازیگران کرده است و هم‌اکنون با بیش از پنج شرکت پرداخت الکترونیک رسمی کشور در حال فعالیت هستیم. فضاهای اصناف خرد مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای، نانوایی‌ها، فروش گل، کیوسک‌های روزنامه‌فروشی و … توسط سایر نهادهای پذیرندگی در ادامه قابل‌دسترس خواهد بود و شرکت‌های فعال در حوزه کیف الکترونیک پول می‌توانند با اتصال مستقیم به شبکه شاتوت اقدام به انجام تراکنش در حوزه‌های غیرشهری نیز کنند. نکته بسیار حائز اهمیت در این میان رعایت کلیه اصول و قوانین اعلام شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با کیف‌های الکترونیک پول است و شرکت‌های علاقه‌مند به همکاری با شاتوت موظف هستند اصول عنوان‌شده در رابطه با مسائل مالی، شناسایی مشتریان (KYC)، خلق پول و سایر قوانین را به‌صورت کامل رعایت کنند.»
وجود مقاومت‌هایی برای عدم اتصال به شهرپی
ایرانی با بیان اینکه به‌صورت طبیعی ورود هر بازیگر بزرگی به یک اقیانوس آبی باعث برانگیخته شدن اعتراضاتی خواهد شد و عدم همکاری را به طبع به همراه خواهد داشت، توضیح داد: «اما زمانی این موضوع باعث نگرانی خواهد شد که این ورود توسط بازیگر بزرگ منجر به ایجاد یک انحصار شود. در پروژه شهرپی که به‌صورت خاص در حوزه تاکسی رقبایی را داشت، از ابتدای امر یعنی شروع طراحی و ایجاد شبکه اتفاقات بسیار مثبتی توسط شهرداری تهران صورت گرفت.»
مدیر شبکه شاتوت درباره این اتفاقات مثبت نیز صحبت کرد. طبق گفته‌های او، در اولین مرحله در سال‌های گذشته، به دلیل اتفاقات بسیار ناگوار در زمینه مقابله بازیگران فعال در حوزه خدمات تاکسی با یکدیگر که منجر به حذف شدن برخی از آن‌ها شد، تاکسیرانی تهران با ایجاد اجتماع بین بازیگران اصلی درخواست کرد تا طرح هم پذیرندگی بین ایشان اجرایی شود که به دلیل پیچیدگی‌های این طرح و عدم استقبال برخی از این بازیگران بعد از گذشت مدت زمانی با شکست روبرو شد. پس از این موضوع فناوری اطلاعات شهرداری تهران با گرد هم آوردن بازیگران اصلی در پرداخت الکترونیکی کشور و بیش از ده‌ها جلسه تخصصی با گردآوری خرد جمعی و نظرات متخصصین این حوزه اقدام به ایجاد معماری و طرح یکپارچه‌سازی پرداخت الکترونیک با استفاده از بارکد کرد. به‌منظور حفظ بازار و زحمات کشیده شده بازیگران فعلی در این نقش، جلسات متعددی با شرکت‌های اصلی برگزار شد و سیاست‌های کلان اجرایی با ایشان مطرح شد که درنهایت به دلیل عدم همکاری‌های شکل گرفته امکان واگذاری پلتفرم به ایشان نیز منتفی شد.
او صحبت‌هایش را در این باره ادامه داد: «به دلیل فراگیری ویروس کرونا و اثرات سوء آن در سطح جامعه و عدم ایجاد یکپارچگی در سطح پرداخت‌های شهری بعد از گذشت بیش از سه سال، فناوری اطلاعات شهرداری تهران با همکاری تاکسیرانی طرح پرداخت یکپارچه خدمات شهرداری را کلید زدند و از ابتدای امر با در نظر گرفتن سطوح مختلف رقابتی برای عدم ایجاد انحصار پلتفرم را طراحی و پیاده‌سازی کردند. در اولین اقدام از بازیگران اصلی پرداخت تاکسی دعوت به همکاری به عمل آمد تا مجددا حمایت‌های کافی از بازیگران قدیمی به عمل آمده باشد و در زمان‌های بعدی با فاصله مشخصی از شرکت‌های پرداخت الکترونیک نیز دعوت به عمل آمد.»
به گفته ایرانی، هم‌افزایی ایجاد شده بر اساس مدل کاملا استاندارد شهرداری تهران باعث شده است تا درگیری‌های غیررقابتی و ناسالم در پرداخت‌های الکترونیک شهری جایی برای ظهور و بروز نداشته باشند و کوچک‌ترین مجموعه‌های کیف الکترونیک پول تا بازیگران اصلی این حوزه بتوانند از بستر ایجاد شده به شکل عادلانه استفاده کنند. «نکته بسیار مهم در این فرآیند آن است که افزایش رقابت در این فضا، هرگز باعث حذف شدن یک بازیگر نخواهد شد و در مقابل هرچه رقابت بین بازیگران بیشتر باشد، نتیجه آن برای مصرف‌کننده نهایی که مشتریان هستند شامل منافع بیشتری خواهد بود. این در حالی است که در رقابت‌های بدون رگولاتور، گاها فعالیت‌های تجاری با هدف و نیت حذف کردن رقبا شکل می‌گیرد و شاهد هستیم که در سال‌های گذشته این اتفاق بارها و بارها در کسب‌وکارهای مختلف شکل گرفته است.»
نحوه اتصال کیف پول‌ها به شهرپی
برای اتصال به شهرپی سه فرآیند تایید، فنی و مالی بایستی سپری شود. ایرانی درباره این سه فرآیند توضیح داد: «در فرآیند تایید ابتدا شرکت با مراجعه به تاکسیرانی تهران، درخواست خود را مبنی بر اتصال به شهرپی اعلام می‌کند. پس از انجام فرآیندهای داخلی شرکت مربوطه به فناوری اطلاعات شهرداری تهران معرفی می‌شود و جهت دریافت APIهای اتصال و انجام تراکنش مراحل فنی سپری خواهد شد. در این فرآیند شرکت ابتدا در محیط تست فاوا تراکنش‌های خود را به انجام می‌رساند و پس از نهایی سازی بر اساس تأییدیه دریافت شده اقدام به اتصال به محیط اصلی خواهد کرد.»
او درباره فرایند مالی نیز گفت که در فرآیند مالی شرکت مربوطه، اقدام به افتتاح حساب برای ایجاد ذخیره سپرده تصفیه می‌کند و با اعطای مجوز به شبکه شاتوت قابلیت برداشت خودکار از حساب را ایجاد می‌کند. بر اساس مبالغ واریز شده به این حساب بازیگر مربوطه قادر خواهد بود در شبکه شاتوت شامل تاکسی‌ها و فضای اصناف تراکنش مالی داشته باشد و پس از اتمام این حساب، به‌منظور جلوگیری از فرآیندهای خلق پول، امکان انجام تراکنش تا زمان واریز مجدد منابع محدود خواهد شد.
ارائه سرویس به شهرهای دیگر
ایرانی در پاسخ به این سوال که آیا برنامه‌ای برای سرویس دادن به شهرهای دیگر به غیر از تهران را دارند یا خیر، گفت: «بله. البته برخی از کلان‌شهرهای کشور بر اساس نیازهای خود پلتفرم‌های شهری و مالی موردنیاز خود را تهیه کرده‌اند و در صورت علاقه‌مندی می‌توانند با شبکه شاتوت نیز همکاری کنند. در رابطه با خدمات غیرشهری نیز همان‌طور که اعلام شد با پنج شرکت رسمی پرداخت الکترونیک در حال حاضر همکاری می‌کنیم و قصد داریم تا پرداخت‌های مبتنی بر تلفن همراه را در فضاهای اصناف خرد نیز راه‌اندازی کنیم. گرچه قصد داریم با حداکثر سرعت حرکت کنیم اما بیشترین تلاش را در راستای تطبیق با الزامات کیف الکترونیک پول داشته‌ایم و همواره نیز بر اساس آیین‌نامه‌های نظارتی و بالادستی عمل خواهیم کرد.»
بزرگ‌ترین اتفاقی که در شهرپی ایجاد شده است
طبق گفته‌های مدیر شبکه شاتوت، بزرگ‌ترین اتفاقی که در شهرپی ایجاد شده است را می‌توان در سه گروه اصلی و بزرگ عنوان کرد؛ ایجاد یکپارچگی در پرداخت‌های خرد شهری به‌منظور هم‌افزایی و جلوگیری از فعالیت‌های تکراری و هدر رفت منابع و زمان. ایجاد فضای عادلانه، شفاف و مستند برای تمامی بازیگران بدون توجه به بزرگی آن‌ها که در طولانی‌مدت منجر به شکوفا شدن استعدادهای نهان خواهد شد و هدایت کلیه رقابت‌ها، هزینه کردها، فعالیت‌های تجاری و سایر اتفاقات انجام شده توسط شرکت‌ها، از طریق فرآیندهای رگولاتوری، در مسیری که منجر به افزایش خدمت‌رسانی به مصرف‌کننده نهایی یا همان شهروندان شود.
مزیت و اهمیت کدهای کیوآر در پرداخت‌ها
از ایرانی درباره مزیت و اهمیت کیوآرکدها در پرداخت‌ها پرسیدیم. او برای پاسخ به این موضوع، ابتدا درباره روندی که پرداخت‌ها تاکنون در کشور طی کردند، صحبت کرد و توضیح داد: «در سال‌های گذشته تنها عامل پرداخت در کشور کارت‌های بانکی بودند. در این مسیر علاقه‌مندی به NFC در سال‌هایی نقشی از خود به‌جای گذاشت که به دلیل عدم همکاری شرکت‌های تولید‌کننده تلفن همراه به جهت در اختیار قراردادن فضای امنیتی تلفن همراه (Secure Element) به فراموشی سپرده شد. کارت‌های هوشمند نیز جایگاه خود را در این میان باز نکردند و به دلیل بدون ریسک (Zero Risk) بودن شبکه پرداخت کشور به دلیل عدم وجود کارت‌های اعتباری و سایر خدمات مالی، نیازی به امنیت بیشتر کارت‌های مبتنی بر چیپ هیچ‌گاه دیده نشد و با وجود اینکه بانک‌های متعددی در دوره‌های زمانی اقدام به ارائه کارت‌های هوشمند کردند به دلیل عدم پشتیبانی تنها اسکیم اصلی کشور یعنی شتاب از آن‌ها به فراموشی سپرده شدند.»
طبق صحبت‌های مدیر شبکه شاتوت، در حال حاضر افراد در کشور دارای تلفن همراه هوشمند و شبکه متصل اینترنت هستند به همین دلیل راه‌کارهایی که اطلاعات مالی را به تلفن همراه مشتریان می‌رساند و نیاز به تجهیزات و سخت‌افزارهای گران‌قیمت ندارد (مانند NFC) بسیار موردتوجه هستند. بارکد به‌خودی‌خود نقشی در فرآیندهای مالی ندارد و صرفا یک فناوری به‌منظور ارسال اطلاعات به‌صورت بدون تماس به شمار می‌رود و در کنار فناوری‌های NFC و BLE دقیقا یک نقش را بازی می‌کند. «فناوری BLE با وجود ارزان بودن بازهم به همان دلیل مشکل ایجاد شده برای NFC قابلیت استفاده روی تلفن‌های همراه شرکت‌های خاص را ندارد و در ضمن با وجود هزینه کمتر از NFC باز هم نیازمند هزینه کرد در بخش سخت‌افزار خواهد بود.
اما فناوری QR بسیار کم‌هزینه، راحت، سریع، استاندارد و بدون سخت‌افزار است و یک راه‌کار مناسب برای انتقال اطلاعات به‌صورت غیر تماسی (از طریق تصویر) به شمار می‌رود و در پرداخت‌های بین‌المللی مخصوصا کشورهای درحال‌توسعه بسیار جایگاه ویژه‌ای دارد.»
او همچنین به توجه ویژه شبکه شاتوت به فناوری بارکد نیز پرداخت و گفت: «در شبکه شاتوت نیز به همین دلیل روی فناوری بارکد توجه ویژه‌ای صورت گرفته است و پرداخت‌های الکترونیک در دو شکل Merchant Presented مانند بارکدهای تاکسی و نوع ویژه Consumer Presented ارائه شده است. در مدل Consumer Presented به‌جای استفاده از بارکد در سمت پذیرنده که مشتریان را نیازمند به داشتن شبکه اینترنت می‌کند، فرآیندی طراحی شده است که مشتریان اقدام به تولید بارکد به‌صورت برون‌خط (بدون نیاز به شبکه اینترنت) می‌کنند و پذیرنده با استفاده از موبایل، تبلت، وب کم، بارکدخوان، پایانه فروشگاهی دارای بارکدخوان یا … اقدام به خواندن بارکد مشتری کرده و تراکنش را انجام می‌دهد. در این شکل مشتریان نیاز به داشتن شبکه اینترنت ندارند و به جهت اطلاع‌رسانی به پذیرندگان نیز از پیامک‌های پرهزینه نیز اجتناب می‌شود و پذیرنده به دلیل داشتن شبکه ارتباطی با نهاد پذیرندگی نتیجه عملیات را مشاهده می‌کند.»
سلام،شهرپی الان از طریق کیف پول یا کارت بانکی به اطلاعات ما دسترسی دارد؟اگر دارد به چه اطلاعاتی دسترسی دارد؟لطفا توضیح دهید