پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
امیرعباس امامی، بنیان‌گذار کارچین و پژوهشگر حوزه بلاکچین، ماهنامه عصر تراکنش شماره 28 / در گزارش مهم موسسه «بنیاد دفاع از دموکراسی» آمریکا با عنوان «سرکشان رمزارزی» طنز تلخی برای فعالان حوزه بلاکچین کشور نهفته است؛ طنزی که اگر خوب فهمیده شود شاید تلنگری باشد بر پیکره کرخت و مخرب نظام فکری و تصمیمگیری حاکم بر دستگاههای سیاست‌گذار و مجری حوزههای مالی و اقتصادی کشور در مواجهه با پدیدههای نوینی نظیر فناوری بلاکچین.
- برتری دلار، سیاست‌گذاران آمریکا را قادر به اعمال فشارهای تحریمی در راستای منافع ملی این کشور، بدون اتکای صرف بر دیپلماسی و اقدام نظامی کرده است.
- دشمنان آمریکا تاکنون هیچ راهی برای انجام تبادلات مالی بینالمللی مهم خود بدون گذر از کانالهای مالی تحت رهبری ایالات متحده پیدا نکردهاند.
- فناوری بلاکچین میتواند ابتکاری باشد برای دشمنان ایالات متحده تا برای اولین‌بار خارج از سیستم مالی تحت رهبری آمریکا، یک اقتصاد مستقل ایجاد و اداره کنند.
- دشمنان ایالات متحده دنیایی را پیشبینی کردهاند که در آن فناوری رمزارزی، قدرت ایالات متحده را تحت‌الشعاع قرار دهد، بسیار شبیه به شیوهای که زمانی دلار از پوند بریتانیا پیشی گرفت.
- دشمنان ایالات متحده، انگیزه سیاسی بالایی برای برتری در توسعه فناوری بلاکچین دارند و آمریکا در معرض خطر غافلگیری به‌واسطه تحولات تکان‌دهنده این حوزه است.
- ایالات متحده فرصت هماهنگسازی فناوری ارزهای دیجیتال با نظام مالی قانون‌محور خود را دارد، اگر کماکان از اقدامات دشمنانش در ایجاد سیستم مالی آینده جلوتر باشد.
اینها جملات کلیدی گزارش مهم موسسه «بنیاد دفاع از دموکراسی» (Foundation for Defense of Democracies) با عنوان «سرکشان رمزارزی» (Crypto Rogues; U.S. State Adversaries Seeking Blockchain Sanctions Resistance) است که با رویکردی آینده‌پژوهانه خطرات توسعه فناوری بلاکچین توسط کشورهای متخاصم ایالات متحده و به‌طور خاص ایران، روسیه، چین و ونزوئلا را بررسی و توصیههای سیاستی مهمی را برای جلوگیری از کاهش قدرت اقتصادی ایالات متحده به‌ویژه در تضعیف قدرت تحریمی این کشور ارائه کرده است.
«بنیاد دفاع از دموکراسی» که دغدغههای آن بیش از دموکراسی، حفظ قدرت انحصاری ایالات متحده است، یکی از اندیشکده‌های تندروی آمریکایی است که نقشی کلیدی و تاثیرگذار بر تصمیمات و رویکردهای سیاست‌گذاران و تصمیمگیران این کشور در نهادهای مختلف قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری دارد. ترجمه کامل این گزارش اخیرا توسط اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران منتشر شده است.
فارغ از اهمیت این گزارش و نکات بسیار کلیدی و قابل توجه آن که به اعتقاد نگارنده باید حداقل یک بار توسط تمام مسئولان مرتبط در نهادهای سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری، مقرراتگذاری و اجرایی کشور مطالعه شود، طنز تلخی در آن برای فعالان حوزه بلاکچین کشور نهفته است؛ طنزی که اگر خوب فهمیده شود، شاید تلنگری باشد بر پیکره کرخت و مخرب نظام فکری و تصمیمگیری حاکم بر دستگاههای سیاست‌گذار و مجری حوزههای مالی و اقتصادی کشور در مواجهه با پدیدههای نوینی نظیر فناوری بلاکچین.
بنیاد دفاع از دموکراسی
بنیاد دفاع از دموکراسی کمی بعد از حملات ۱۱ سپتامبر از کارشناسان زمینه‌های گوناگون و دانشگاهیان پایه‌گذاری شد و گزینه‌هایی را با هدف تقویت امنیت ملی آمریکا و کاهش یا محو تهدیدهای مخالفان و معارضان آمریکا برای سیاست‌گذاری ارائه کرد. این بنیاد با دفاع از سیاست نبرد با تروریسم جورج دبلیو بوش، مخالف تشکیل کشور فلسطین، مخالف برجام و دفاع از تحریم‌های ایران، خود را به‌عنوان نهادی نزدیک به نومحافظه‌کاران آمریکا و راست‌گرایان حزب لیکود اسرائیل معرفی می‌کند. افراد و شرکت‌های زیادی از این بنیاد، پشتیبانی مالی می‌کنند، اما بزرگ‌ترین پشتیبانان مالی آن، ثروتمندان یهودی ـ آمریکایی هستند که برخی از آنها از الحاق بیت‌المقدس شرقی به اسرائیل حمایت می‌کنند.
گزارش در بخشهای مختلف به بررسی اقدامات چهار کشور ایران، روسیه، چین و ونزوئلا در توسعه فناوری بلاکچین میپردازد و در بخش ایران برخی اقدامات انجام‌شده توسط بخش خصوصی و دولتی در توسعه این فناوری را ذکر می‌کند. طنز تلخ اینجاست که به خیال نویسندگان، اقدامات ایران در قالب یک نقشه‌راه هوشمندانه گام‌به‌گام و با تکیه بر حمایت حاکمیت از توسعه توان بخش خصوصی انجام شده است.
در حالی که همگان میدانیم مهم‌ترین دستگاههای سیاست‌گذار این حوزه که شامل بانک مرکزی، سازمان بورس اوراق بهادار، سازمان امور مالیاتی، مجلس شورای اسلامی و… هستند، در خصوص این فناوری و ابعاد مختلف آن یا سکوت کردهاند یا اساسا موانع جدیای در مقابل رشد و توسعه بخش خصوصی فعال در عرصه فناوری بلاکچین ایجاد کردهاند. طرفه آنکه شاخصترین اقدام دولت در این حوزه مقرراتگذاری ناکارآمد در کماهمیتترین بخش این فناوری، یعنی استخراج یا ماینینگ بوده است.
از یک سو بر اساس این گزارش فعالان بخش خصوصی این حوزه در نوک پیکان تهدیدهای تحریمی و چه‌بسا امنیتی ایالات متحده قرار دارند و از سوی دیگر از طرف نهادهای دولتی و حاکمیتی تهدید به پیگیری قضایی و توقف فعالیت میشوند. احتمالا اگر این موسسه توصیهای برای سیاست‌گذاران داخل ایران داشت، کم‌وبیش اجرای همین سیاستهای درپیش‌گرفته را توصیه میکرد.
سیاستهایی که سطح بالایی از بازدارندگی و اثرات تخریبی در استفاده کشور از این فرصت فناورانه را داراست. برای نمونه در بخشی از این گزارش در تشریح شکست یک شرکت سوئدی که قصد داشته با جذب سرمایه از طریق بیت‌کوین در بورس ایران سرمایهگذاری کند و با موانع تحریمیای نظیر عدم امکان افتتاح حساب مواجه بوده، ذکر شده: «تردید درباره مقررات دولت ایران پیرامون فناوری بلاکچین، در مقایسه با فقدان یک حساب بانکی در سوئد، مانع بزرگ‌تری برای کسب‌وکار شرکت مذکور محسوب میشد.»
فرصت زودگذر فناوری
فرصت فناوری بلاکچین، نظیر سایر فرصتهای فناورانه یک فرصت زماندار و زودگذر است و اگر امروز برای آن برنامه جامع و هوشمندانهای طراحی نشود، به‌سرعت از دست خواهد رفت و چه‌بسا از یک فرصت به تهدیدی جدی تبدیل خواهد شد.
ضروری است این فرصت از طرف کلیت حاکمیت، در افقهای زمانی مختلف (از کوتاه‌مدت تا بلندمدت) و در حوزههای متفاوت کارکردی (اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و…) مورد توجه قرار گرفته و برای آن برنامهریزی جامعی صورت گیرد.
برای بهرهمندی حداقلی از این فرصت به کمینهای از بستر مناسب نیاز است. موارد ذیل برخی از مهم‌ترین پیشنهادهای حداقلیای است که بارها توسط فعالان این حوزه برای بهبود فضای کسب‌وکار و توسعه این فناوری و بهرهمندی کشور از این فرصت فناورانه مطرح شده است:
- اصلاح «قانون پولی و بانکی» کشور متناسب با تغییرات فناورانه چند دهه اخیر توسط «مجلس شورای اسلامی» به‌عنوان زیرساخت اصلاح و تدوین سایر قوانین و مقررات؛
- تدوین «مقررات حوزه بلاکچین و رمزارزها» با رویکردی «توسعه‌محور و مترقی» و احیانا بازبینی و اصلاح دورهای آن در افقهای زمانی مشخص توسط «بانک مرکزی»؛
- تدوین «مقررات انتشار رمزارز ملی (کریپتوی ریال)» توسط بخش خصوصی مورد تایید بانک مرکزی نظیر بانکها، با نظارت دقیق بانک مرکزی توسط «بانک مرکزی»؛
- تدوین «مقررات مرتبط با انتشار و تبادل داراییها بر بستر بلاکچین» نظیر توکنایزکردن انواع داراییها، عرضه اولیه توکن، مقررات صرافیها و سایر موارد مرتبط توسط «سازمان بورس اوراق بهادار»؛
- تدوین «مقررات مرتبط با مباحث مالیاتی حوزه تبادلات و تجارت بر پایه رمزارزها» توسط «نهادهای مرتبط»؛
- ایجاد یک چارچوب قانونی شفاف و توسعه‌محور آزمایشگاهی (سندباکس) برای فعالیتهای استارت‌آپ‌های این حوزه توسط «نهادهای مرتبط»؛
- توسعه زیرساختهای قانونی و فنی لازم مرتبط با احراز هویت دیجیتال و به رسمیت شناختن آن برای کسب‌وکارها در راستای تطابق فعالیتها با چارچوبهای مرتبط مبارزه با پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم؛
- مذاکره با کشورهای متاثر از تهدیدهای تحریمی آمریکا نظیر روسیه، ترکیه، چین و… برای ایجاد یک رمزارز بین دولتی دارایی پایه تحت نظارت بانکهای مرکزی کشورهای مذکور برای تسهیل تجارت فی‌مابین در راستای تضعیف جایگاه جهانی دلار آمریکا از طریق ایجاد مکانیسمی مستقل از نظام بانکی متعارف تحت سیطره اطلاعاتی و سیستمی ایالات متحده.
این مورد آخر اتفاقا باید یکی از راهبردهای کلیدی بینالمللی بلندمدت کشور برای استفاده از این فناوری و تضعیف قدرت انحصاری ایالات متحده باشد و اکیدا نیازمند «اعتقاد» و «تلاش مستمر» گسترده در بالاترین سطوح حاکمیت کشور نظیر رئیس‌جمهور، وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس بانک مرکزی، نهادهای سیاست‌گذار نظیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجلس شورای اسلامی است.
ارز رمزنگاری‌شده ملی
ارز رمزنگاری‌شده ملی، نوعی از دارایی دیجیتال است که توسط رگولاتورهای دولتی صادر و کنترل می‌شود. این نوع از ارزها دقیقا مشابه ارزهای رمزنگاری‌شده معمولی نیستند و تفاوت‌هایی دارند. در واقع، ارزهای رمزنگاری‌شده ملی عموما نسخه دیجیتالی پول فیات کشور هستند. هر واحد ارز رمزنگاری‌شده ملی، یک معادل دیجیتالی امن برای اسکناس‌های کاغذی است که بر مبنای بلاکچین یا انواع دیگر فناوری‌های دفترکل توزیع‌شده عمل می‌کند.
تحقق این مساله که به هیچ‌وجه دور از ذهن نیست، حتی اگر یک دهه هم به طول بینجامد، بزرگ‌ترین دستاورد باقی جهان در مقابل ابرقدرت یکهتاز دنیای پس از جنگ جهانی است و به اندازه یکصد بحران اقتصادی، اقتصاد آمریکا را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بر خلاف سایر تلاشهای ایران جهت مقابله با آمریکا که در آنها انگیزه زیادی در کشورها در همراهی با ایران وجود ندارد، پایان سلطه دلار بر اقتصاد جهان و تضعیف تسلط آمریکا بر چهارراه تجارت جهانی، آرزوی همه دنیا، حتی اروپاییهاست؛ اتفاقی که امروز اندیشکده‌های معتبر آمریکایی، زنگ خطر آن را به صدا درآوردهاند.
باتوجه به اینکه این فناوری به تدریج شتاب گرفته و در حال نزدیک شدن به وعده‌هایی است که مدت‌ها است کاربران و علاقه‌مندان این فناوری چشم‌انتظارش را داشته‌اند، شرکت دیلویت نظرسنجی را از بیش از ۱۰۰۰ مدیر فعال در حوزه بلاکچین در سراسر دنیا انجام داده است تا ببیند که این فناوری تا چه میزان توانسته قابلیت‌هایش را به اثبات برساند و با تمام تب و تابی که به راه انداخته تا چه میزان پیش خواهد رفت و آینده صنعت را دستخوش تحول خواهد کرد. برای متن کامل اینجا را کلیک کنید.
سرکشان رمزارز*
رمزارزها و فناوري پسایند آن، بلاکچین، از مهم‌ترین ابداعات فناورانه اقتصادي هستند که محل مباحث و تصمیمات گوناگونی در ایران نیز بوده‌اند. پنهان‌بودن منشأ و دارنده رمزارز، میتواند این ابزار را به بدیل مناسبی براي پولهاي بینالمللی رایج، به‌خصوص در شرایط تحریمی که تحریم‌شوندگان و تامین‌کنندگان علاقهاي به فاش‌شدن اطلاعات‌شان ندارند، تبدیل کند.
چه آنکه در به‌کارگیري این ابزار، واسطهاي بین پرداختکننده و دریافت‌کننده وجود نداشته و بر خلاف استفاده از ارزهاي جهان‌روا، هیچ کشور (یا بانک مرکزی) ثالثی به اطلاعات تبادلات مالی دسترسی نخواهد داشت.
در گزارش «سرکشان رمزارزی: دشمنان ایالات متحده به‌دنبال مقاومت در برابر تحریم‌ها از طریق فناوري بلاکچین» بنیاد دفاع از دموکراسی (اندیشکدهاي تندرو با خصمانهترین مواضع علیه ایران) به تشریح اقداماتی که چهار کشور ایران، ونزوئلا، روسیه و چین به‌منظور توسعه رمزارزها در پیش گرفتهاند، پرداخته و به مقامات کشور آمریکا درباره امکان دور زدن تحریم‌ها به‌واسطه توسعه این نوع ارزها هشدار و البته راهکارهایی را در این خصوص ارائه داده است.
از دیدگاه نویسندگان این مقاله، هرچند راهاندازي رمزارزهاي ملی بر بستر بلاکچین یک فرایند بلندمدت بوده و در کوتاه‌مدت نمیتواند به کاهش قابل توجه آثار تحریمی منجر شود، اما کار روی توسعه این فناوري میتواند در آینده تسلط مالی آمریکا را با چالش مواجه سازد.
از این رو است که میتوان «تشکیل گروه قرمز و اجراي سناریوهاي تهدید مالی» را در صدر توصیههاي سیاستی این گزارش ملاحظه کرد. در این گزارش به نام برخی شرکتهاي ایرانی که به توسعه فناوري بلاکچین کمک می‌کنند نیز اشاره شده که به نظر می‌رسد اگر قرار باشد تحریمی در مواجهه با توسعه رمزارزها متوجه ایران و شرکتهاي ایران شود، نوك پیکان تحریم به سوي این شرکتها خواهد بود.
بودجه بنیاد دفاع از دموکراسی
بزرگ‌ترین اهداکنندگان مالی به این نهاد به‌ترتیب برنارد مارکوس، موسس هوم دیپو؛ پال سینگر، مدیر الیوت منیجمنت کرپوریشن و شلدون ادلسون، مالک کازینوی لاس‌وگاس سندز بوده‌اند. به گزارش وبگاه تینک پروگرس، بیشتر بودجه این بنیاد از سوی اهداکنندگان حامی اسرائیل تامین می‌شود.
این شرکتها و نهادها (که البته برخی از آنها در حال حاضر نیز تحریم هستند) عبارتند از: شرکت شاپرك، آزمایشگاه بلاکچین ایران، وزارت علوم، تحقیقات و فناوري، بانک مرکزي ایران، انجمن بلاکچین ایران، پژوهشکده پولی و بانکی، شرکت خدمات انفورماتیک، همایش بانکداري الکترونیک و انجمن فین‌تک ایران.
* بخشی از ترجمه گزارش «سرکشان رمزارزی».