پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اگرچه زیرساخت‌های بانکی قاره آفریقا محدودتر از آن هستند که کسی حتی به توسعه سیستم‌های پرداخت مبتنی بر فناوری در این قاره فکر هم بکند، اما به نظر می‌رسد که همه چیز دست به دست هم داده‌اند تا آفریقا را به پایتختی برای پرداخت‌های الکترونیک بدل کنند. عدم شمول مالی گسترد‌ه‌ای که در این قاره محروم مشاهده می‌شود، زمینه‌ساز رشد فزاینده فناوری پول موبایلی در آفریقا شده و به همین دلیل نیز در سال گذشته، شاهد راه‌اندازی چندین پانک پول موبایلی، به‌ویژه در افریقای جنوبی بوده‌ایم.
با میزبانی بیش از نیمی از خدمات مبتنی بر پول موبایلی جهان و طبیعت صرفاً موبایلی این قاره، آفریقا را می‌توان زمینی حاصل‌خیز برای جوانه زدن، رشد و بالندگی بذر نسل آتی سیستم‌های بانکداری قلمداد کرد.
در این بین، بانکِ اپلیکیشن_محور نوظهور آفریقا با عنوان بانک زیرو (Bank Zero) بیشترین توجهات را به خود جلب کرده است. دلیل این امر نیز موسسین این بانک هستند که همگی جزو بانکداران ارشد فرست نشنال بانک (First National Bank)، یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین موسسات مالی قاره افریقا هستند و همین موضوع نیز گمانه‌زنی‌های فراوانی را پیرامون بانک زیرو به راه انداخته است. یکی از این افراد، میشل جوردان (Michael Jordaan)، مدیرعامل اسبق فیرست نشنال بانک است که نخستین اپلیکیشن بانکداری را در سال 2010 راه‌اندازی کرده و جوایز جهانی و دستاورد‌های نوآورانه بسیاری را از آن خود کرده است.
همان‌طور که از نام آن نیز برمی‌آید، بانک تعاونیِ بانک زیرو (Bank Zero Mutual Bank)، روی پس‌انداز تمرکز کرده است و کاری به پرداخت کارمزد ندارد. اگرچه این بانک ارائه کارت اعتباری ندارد، اما در صورتی که کاربران تمایل داشته باشند، از کارت‌های اعتباری مسترکارت پشتیبانی می‌کند.
جوردان می‌گوید:
«واتس‌آپ، فیسبوک و توئیتر، زیرساخت شعبه‌ای ندارند و حتی به کاغذبازی‌های مرسوم و دست‌وپاگیر برای ثبت‌نام و ورود نیز نیازی ندارند. در صورتی که سیستم‌های بانکداری نیز از چنین اصول اولیه‌ای برخوردار باشند، می‌توانند مشابه این اپلیکیشن‌های محبوب و مبتنی بر گوشی‌های هوشمند عمل کنند. دقیقا چیزی که بانک زیرو قصد انجام آن را دارد. رقابت، جزء جدایی ناپذیر هر بازاری است که باعث می‌شود نقش آفرینان روی پای خود بایستند. ما می‌دانیم که کارمزد‌های بانکی برای تراکنش‌های الکترونیک و کارت‌های بانکی و اعتباری، راه دور و درازی در آفریقای جنوبی در پیش دارد و قصد داریم آن‌ها را به مبارزه بطلبیم. مبارز‌های که در نهایت، برندگان آن کاربران خواهند بود.»
اولین بانک رفتاری
خبر مهمی دیگری که از آفریقا به گوش می‌رسد، راه‌اندازی دیسکاوری بانک (Discovery Bank) در سه ماهه ابتدایی سال 2019 است که بانکی تحت بزرگ‌ترین شرکت بیمه سلامت در آفریقا است. دیسکاوری، سیستمی پیشگام در ارائه کمک‌های درمانی و بهداشتی است که اعضای خود را با ایجاد انگیزه و ارائه تخفیف طی طرح‌هایی که پیاده می‌کند، به داشتن زندگی سالم‌تر ترغیب می‌کند.
ویتالیتی (Vitality) عنوان طرحی از شرکت بیمه دیسکاوری است که کاربران خود را با ایجاد انگیزه و حتی دادن برخی هدایا و جوایز به زندگی سالم‌تر دعوت می‌کند. شرکت در دوره‌های ژیمناستیک یا ورزش کردن، خوردن غذا‌های مفید و سالم و داشتن چک‌آپ‌های دور‌های منظم برای اطمینان از سلامت می‌تواند جوایزی نظیر تخفیف در بلیط‌های هواپیما، بلیط‌های سینما، عضویت در دور‌های ژیمناستیک یا خرید قهوه و غذا از زنجیره‌های غذایی محلی برای کاربران در پی داشته باشد.
آدریان گور (Adrian Gore) مدیرعامل گروه دیسکاوری در مورد ویتالیتی اذعان می‌کند که چنین مدل‌های انگیزشی می‌توانند تلنگری برای تغییر رفتار‌های فردی باشند.
البته ویتالیتی مزایای دیگری را نیز در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد که ارائه کوپن‌های تخفیف در فروشگاه‌های بزرگ آفریقایی از آن جمله است. هرچه سطح کاربری مشتریان در شبکه افزایش پیدا می‌کند، میزان این تخفیفات و مزایا نیز رو به فزونی می‌‌گذارد. ویتالیتی در حال حاضر در 19 کشور دنیا فعال است و بالغ بر 17.8 میلیون نفر را تحت پوشش خود دارد.
با توجه به تاثیرات رفتاری دیسکاوری بانک روی کاربران و مزایای اخلاقی و مالی خارق‌العاد‌ه‌ای که در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد، انتظار می‌رود که در آیند‌ه‌ای نه چندان دور، این بانک را در رقابت با ۵ بانک بزرگ آفریقای جنوبی ببینیم.
طرح جوایز فعال ویتالیتی (Vitality Active Rewards) که حدود دو سال پیش راه‌اندازی شده است، از حسگر‌های سلامت پوشیدنی برای ترغیب کاربران به توجه به بهداشت و سلامت خود استفاده می‌کند و از جمله طرح‌هایی است که سعی دارد تا الهام‌بخش رفتار‌های مبتنی بر سلامت در آن‌ها باشد.
اپل واچ (Apple Watch) یکی از این ابزار‌های پوشیدنی مدرن است که کاربران می‌توانند به منظور دستیابی به اهداف تناسب اندام و سلامت از آن استفاده کنند. چنانچه پژوهش دو ساله لندمارک (landmark study) روی 400،000 کاربر اپل واچ در ایالات متحده آمریکا و بریتانیا نیز حاکی از این مهم است که این ابزار‌ها، منجر به بهبودی چشم‌گیر و پایدار در سطوح فعالیت‌های فیزیکی کاربران شده‌اند.
فوربس (forbes) نیز در مقاله‌ای با عنوان «اپل واچ مردم را سلامت‌تر می‌کند»، به تاثیر این طرح‌های انگیزشی اشاره کرده و عنوان می‌کند که دیسکاوری بانک با ارائه اپل واچ به کاربران خود طی طرح انگیزشی ویتالیتی، آن‌ها را به سلامتی و وضعیت فیزیکی بهتر دعوت می‌کند.
آدریان گور در این باره می‌گوید: «این یک بانک مبتنی بر فناوری است که سعی دارد برای تغییر رفتار در کاربران ایجاد انگیزه کند. کل ساختار زیربنایی (بانک) بر مبنای تغییرات رفتاری بنا شده است… که هدف ما برای سالم‌تر بودن را دنبال می‌کند.»
وی در حالی که دیسکاوری بانک را «اولین بانک رفتاری جهان» معرفی می‌کند، می‌افزاید: «این یک بازی فین‌تک ضعیف که تنها یک اپلیکیشن باشد نیست؛ این یک بانک سترگ با سرمایه‌ای سترگ است که بر موبایل استوار بوده و یک سیستم خرده‌فروشی تمام و کمال است.»
بستری برای نوآوری
بر اساس گزارشی که مکنزی (McKinsey) در اوایل سال 2018 با عنوان بانکداری جهانی (Global Banking) منتشر کرده است، بانکداری در قاره آفریقا «یکی از هیجانی‌ترین پدیده‌های جهان» و «بستری برای بالندگی نوآوری» معرفی شده است.
بر اساس این گزارش، «حوزه بانکداری خرد بستری برای مدل‌های جدید کسب‌وکار، پاسخ‌گویی به چالش‌های دیرینه بانکداری در آفریقا نظیر سطوح پایین نفوذ بانکداری و در نتیجه آن شمول مالی محدود، مشکلات استفاده از پول نقد، پوشش کم اداره‌جات و اتحادیه‌های اعتباری و محدودیت شبکه‌های خودپرداز و شعب بانکی در این قاره است».
مکنزی تصریح می‌کند که بالغ بر 40 درصد از مردم آفریقا، ترجیح می‌دهند تا تراکنش‌های مالی خود را در خلال شبکه‌های دیجیتال انجام دهند.
دیگر تازه‌وارد عرصه بانکداری قاره آفریقا، تایم‌بانک (TymeBank) است. سیستمی که خود را از یک ارائه دهنده صرفا بک‌اند (backend) سیستم ام‌تی‌ان مانی (MTN Money)، خدمات پرداخت مبتنی بر پول موبایلی در آفریقا به این‌جا رسانده است.
این سیستم که سابق بر این توسط بانک مشترک‌المنافع استرالیا (Commonwealth Bank of Australia) خریداری شده بود، اخیرا سهام خود را به هولدینگ سرمایه‌گذاری آفریکن رینبو کپیتال (African Rainbow Capital) فروخته است. هولدینگی که متعلق به ثروتمندترین مرد قاره آفریقا، پاتریس موتسپ (Patrice Motsepe) است که عنوان اولین میلیاردر سیاه‌پوست آفریقا را نیز به یدک می‌کشد.
این بانک نیز همانند دو بانک نوظهور دیگر قاره آفریقا، راه‌اندازی آزمایشی آلفای خود را در نوامبر سال 2018 انجام داده که توانسته است در نخستین هفته همین راه‌اندازی غیر رسمی خود نیز 1800 کاربر را ثبت‌نام کند.
در همین حین، خبر‌ها و هیاهوی زیادی نیز پیرامون شیفت (Shyft) به گوش می‌رسد. از آن‌جا که مبادلات ارز‌های بین‌المللی در آفریقا همواره با مشکلاتی مواجه بوده است، انتظار می‌رود که شیفت بتواند روند روبه‌رشدی را در این قاره سپری کند. این اپلیکیشن فارکس (Forex) که تحت پشتیبانی استاندارد بانک (Standard Bank)، بزرگ‌ترین بانک کشور فعالیت می‌کند، به کاربران خود اجازه می‌دهد تا با استفاده از حساب‌های استاندارد بانک خود، سالانه تا سقف یک میلیون راند آفریقای جنوبی (با ارز ZAR) یا معادل 76،000 دلار آمریکا خرید و فروش یا پس‌انداز ارزی کنند. چهار ارز خارجی مورد معامله در این صرافی به غیر از ارز راند خود آفریقای جنوبی، دلار ایالات متحده آمریکا، پوند استرلینگ بریتانیا، یوروی اتحادیه اروپا و دلار استرالیا هستند.
فارکس توانسته است دو جایزه بهترین اپلیکیشن مجله استاف (Stuff)، بزرگ‌ترین و پرمخاطب‌ترین مجله فناوری محور آفریقای جنوبی و اپلیکیشن سال ام‌تی‌ان اپ (MTN App) را از آن خود کند.
سیستم ارائه دهنده پرداخت مستقل یوکو (Yoco) نیز سال خوبی را پشت سر گذاشته است. این سیستم پرداخت سطح بالای مبتنی بر کارت‌های اعتباری، پس از این‌که حجم کاربران خود را از ابتدای سال 2017 به سه برابر ارتقا داده، 16 میلیون دلار طی تامین سرمایه سری B خود به جیب زده است. این تامین سرمایه، مجموع سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته روی این استارت‌آپ فین‌تک آفریقای جنوبی را به مرز 23 میلیون دلار آمریکا (معادل 322 میلیون راند آفریقای جنوبی) رسانده است که موفقیتی قابل توجه برای یک استارت‌آپ آفریقایی است.
علی‌رغم این‌که تا سال 2017 مهم‌ترین خدمات یوکو برای کاربران آفریقایی ارائه دستگاه‌های کارت‌خوان برای انجام تراکنش‌های مبتنی بر کارت‌های اعتباری بوده است، اما از سال گذشته، تبلت‌های لمسی نیز به کاربران پلتفرم آنلاین این سیستم نیز ارائه می‌شود که گامی نو در مسیر توسعه پول موبایلی در آفریقا است.
اگرچه این سیستم پس از اجرای آزمایشی بتا، راه‌اندازی عمومی و رسمی خود را در اکتبر 2015 تنها با 500 تاجر آفریقایی آغاز کرده است، اما طبق اظهارات کاتلگو مافی (Katlego Maphai)، موسس و مدیرعامل یوکو، توانسته است همان سال را با 5000 کاربر به اتمام برساند. این یعنی افزایش 10 برابری و موفقیتی مثال زدنی برای یک استارت‌آپ در قاره سیاه؛ این شرکت در حال حاضر بالغ بر 27000 تاجر فعال در پلتفرم پرداخت آنلاین خود دارد و بر اساس اظهارات مدیران ارشد آن، ما‌هانه چیزی در حدود 1500 تاجر دیگر نیز به سیستم افزوده می‌شوند.
مافی در گفت‌وگویی که با توبی شاپشاک (Toby Shapshak)، نویسنده فوربس در خصوص روند نوآوری و پول موبایلی در آفریقا داشته است می‌گوید: «این دوره حاکی از رای اعتماد به جسارت فناوری جاری در بازار است که پتانسیل‌های کسب‌وکار‌های کوچک را نیز در نظر می‌گیرد». ضمن این‌که می‌افزاید:
«تنها 7 درصد از کسب‌وکار‌های کوچک در آفریقای جنوبی کارت اعتباری می‌پذیرند، در حالی که این کارت‌ها نفوذی 75 درصدی در این قاره دارند».
50 درصد از تولید ناخالص داخلی کنیا
همین‌طور که پیش می‌رویم، پول موبایلی در آفریقا رونق بیشتری یافته و شکوفاتر می‌شود. شریان حیاتی پول موبایلی در کنیا با عنوان ام-پزا (M-Pesa) اعلام کرده است که قصد دارد با پی‌پال (PayPal) و وسترن یونیون (Western Union) وارد همکاری شود. این مشارکت جسورانه، ام-پزا را قادر خواهد ساخت تا با تکیه بر دو اپراتور موبایلی بزرگ آفریقا – ام‌تی‌ان (MTN) و اورنج (Orange) – خدمات پول موبایلی نوین و کاملی را در اختیار میلیون‌ها آفریقایی قرار دهد.
ام-پزا با دارا بودن بالغ بر 28.5 میلیون کاربر در آفریقای جنوبی، قادر خواهد بود تا با 254 میلیون کاربر پی‌پال از اقصی نقاط جهان تراکنش داشته و با 500،000 نمایندگی یونیون وسترن در 200 کشور مختلف، دنیا پرداخت برون‌مرزی انجام دهد.
دستاوردی که می‌تواند دروازه‌های پول موبایلی را به روی منطقه گشوده و امکان تعامل و تراکنش با سایر نقاط جهان را در قاره سیاه فراهم کند. موفقیتی ستودنی برای یک استارت‌آپ یازده ساله آفریقایی، که اکنون در خلال این اتحاد جهانی شده است.
طبق گزارش اداره ارتباطات کنیا (Communications Authority of Kenya)، تنها در این کشور، ام-پزا تا ژوئن سال 2018، بیش از 581 میلیون تراکنش برای 23 میلیون کاربر خود انجام داده است که ارزش آن روزانه چیزی بالغ بر 14.6 میلیون دلار، و در متوسط دوره سه ماهه بیش از 162 میلیون دلار بوده است. طبق آمار و ارقام، ام-پزا سالیانه بالغ بر 1.7 میلیون تراکنش انجام می‌دهد که ارزش آن، چیزی حدود 50 درصد از تولید ناخالص داخلی کنیا است.
پایگاه داده شمول مالی بانک جهانی (World Bank’s Global Findex Database) در گزارشی که از نظرسنجی اخیر خود در خصوص وضعیت شمول مالی در جهان منتشر کرده است تصریح می‌کند: «قدرت فناوری‌های مالی برای توسعه دسترسی و استفاده از حساب‌ها، نتایج بسیار متقاعدکنند‌ه‌ای در مناطق زیرصحرایی یا آفریقای سیاه (Sub-Saharan Africa) نشان می‌دهد.»
طبق این پژوهش، بالغ بر 21 درصد از بزرگسالان این منطقه در حال حاضر دارای حساب پول موبایلی هستند. این رقم، چیزی در حدود دو برابر نسبت به سال 2014 رشد داشته است که در مقایسه با سایر نقاط جهان، حتی از آن نیز بالاتر است. به عبارت ساده‌تر، فناوری پول موبایلی در آفریقا به دلیل عدم شمول مالی بسیاری از مردم در این مناطق محروم و محدود از لحاظ خدمات بانکی، شیب رشد بسیار تندی داشته است و به نظر می‌رسد که اگرچه هنوز هم تعداد سیستم‌های بانکداری مبتنی بر خشت و آجر در این قاره با کمبود جدی مواجه است، اما پول موبایلی توانسته زندگی مالی آفریقایی‌ها را به دنیای مدرن امروز متصل کند.
نظرسنجی فیندکس می‌افزاید:
«با وجود این‌که پول موبایلی در آفریقای شرقی نهادینه شده است، به‌روزرسانی‌های آمار و ارقام سال 2017 نشان می‌دهند که این فناوری به آفریقای شرقی و فراتر از آن نیز توسعه یافته است».
موبایل و دیگر هیچ …
ام‌تی‌ان و اورنج، دو اپراتور قدر قدرت سلولی قاره آفریقا هستند که با اعلام مشارکت جسورانه خود برای ایجاد کیف‌پول موبایلی، مژده توسعه بیش از پیش پول موبایلی در آفریقا را برای کاربران به ارمغان آورده‌اند.
طبق اظهارات راب شاتر (Rob Shuter)، مدیر ارشد گروه ام‌تی‌ان، این شرکت در نظر دارد تا به «بزرگ‌ترین ارائه دهنده خدمات مالی موبایلی در آفریقا» تبدیل شود.
ضمن این‌که بزرگ‌ترین تولیدکننده گوشی‌های هوشمند جهان، سامسونگ نیز با استناد به موفقیت‌های این دو اپراتور، سامسونگ پی (Samsung Pay) را به‌عنوان اولین ارائه دهنده پرداخت موبایلی این چنینی در آفریقای جنوبی راه‌اندازی کرده است.
سامسونگ پی با این راه‌اندازی، همکاری خود با دو بانک بزرگ آفریقای جنوبی، شامل گروه ای‌بی‌اس‌ای (Absa) و استاندارد بانک وارد را آغاز کرده و خدمات پرداخت موبایلی خود در آفریقا را با استفاده از کارت‌های مسترکارت و ویزا کارت در اختیار کاربران قرار خواهد داد. سونگ یون (Sung Yoon)، رئیس و مدیرعامل سامسونگ الکترونیکز آفریقا (Samsung Electronics Africa)، با اشاره به این‌که راه‌اندازی این پروژه چیزی در حدود سه سال به طول انجامیده و در خلال آن با بانک‌ها و سازمان‌های رگولاتوری آفریقای جنوبی همکاری‌های تنگاتنگی داشته‌اند عنوان می‌کند:
«پذیرش سامسونگ پی در راه‌اندازی آن در آفریقای جنوبی بسیار بهتر از راه‌اندازی آن در سال 2015 در ایالات متحده آمریکا بوده است. مردم امروز آفریقای جنوبی، درک بهتری از فناوری نسبت به مردم سه سال پیش آمریکا دارند.»
منبع: Forbes
