پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بدترین شگفتی‌های بازارهای مالی اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی که بدیهی انگاشته می‌شود، ناگهان زیر سؤال برود. این اتفاق خواه می‌خواهد با افزایش ناگهانی و شدید قیمت گل لاله در بازار باشد، خواه با کلاهبرداری و فرار یک صرافی معتبر که مثل چشم‌تان به آن اعتماد داشتید. سرمایه‌گذاران در سال 2022، دوران بسیار سختی را پشت سر گذاشتند، اما با توجه به اینکه بسیاری از روندها در سال ۲۰۲۲ تغییر مسیر داده و حتی برخی معکوس شده‌اند، باز جای شکرش باقی است که از این بدتر نشده است. در ادامه تعدادی از مهم‌ترین روندهای مالی را بررسی می‌کنیم که سال ۲۰۲۲ را کشت یا معکوس کرد.
پایان پول ارزان
مورخان مالی آینده با نگاهی به دهه ۲۰۱۰ میلادی، شگفت‌زده خواهند شد از اینکه ببینند مردم واقعاً فکر می‌کردند نرخ بهره برای همیشه نزدیک به صفر خواهد ماند (البته در کشورهای توسعه‌یافته!) حتی در سال ۲۰۲۱ نیز خانه‌های سرمایه‌گذاری معتبر مقالاتی با عناوینی مانند «صفر: چرا نرخ بهره پایین می‌ماند؟» منتشر می‌کردند و خبر نداشتند که در عرض کمتر از یک سال، همه‌چیز قرار است تغییر کند. هزینه‌های استقراض در کشورهای توسعه‌یافته، ده‌ها سال است که در حال کاهش بوده است (البته تا قبل از سال ۲۰۲۲). ترکیبی از بحران مالی جهانی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ میلادی و بعد هم همه‌گیری کووید 19، به نظر می‌رسید این نرخ‌های بهره را برای همیشه به زمین چسبانده است.
نرخ بهره‌های بانک مرکزی
در سال ۲۰۲۲ اما، تورم مستمر و بالا این چسبندگی به زمین را حل کرد! فدرال‌رزرو آمریکا سریع‌ترین چرخه انقباض خود از دهه ۱۹۸۰ میلادی را آغاز کرده و محدوده هدف برای نرخ بهره معیار خود را با افزایش بیش از چهاردرصدی به ۴.۲۵ الی ۴.۵ درصد ارتقا داد.
سایر بانک‌های مرکزی نیز راه او را در پیش گرفته و برای فرار از تورم، نرخ‌های بهره خود را تا جایی که امکان داشت افزایش دادند. این در حالی است که بازارها انتظار دارند در سال ۲۰۲۳، روند رشد صعودی نرخ‌ها متوقف شده و در نهایت، قله‌های بین ۴.۵ تا ۵ درصد در بریتانیا و ایالات متحده آمریکا و قله‌های بین ۳ تا ۳.۵ درصد نیز در منطقه یورو به ثبات برسد. اما هرچه باشد، احتمال اینکه این درصدها بار دیگر سقوط کنند، بسیار بسیار اندک است.
برای مثال، مدیران فدرال‌رزرو تخمین می‌زنند که نرخ بهره ایالات متحده، احتمالاً سال 2023 را در نرخی بالاتر از پنج درصد به پایان خواهد رساند؛ قبل از اینکه در بلندمدت به حدود 2.5 درصد کاهش یابد. به عبارت ساده‌تر، دوران پول ارزان به پایان رسیده است.
مرگ بازار گاوی طولانی
یک ضرب‌المثل مشهور هست که می‌گوید: «بازارهای گاوی از پیری نمی‌میرند… آنها توسط بانک‌های مرکزی به قتل می‌رسند!»
سال 2022 میلادی هم دقیقاً همین‌طور بود؛ هرچند عمر این دوران گاوی طولانی که به دست سال 2022 کشته شد، از بقیه بیشتر شده بود. از عمق این بازار گاوی در دوران پس از بحران مالی سال 2009، تا اوج آن در پایان سال 2021 میلادی، شاخص سهام پیشرو آمریکایی اس‌اند‌پی 500، قریب به 600 درصد افزایش یافته است. اگرچه برخی وقفه‌ها نیز در این راهپیمایی صعودی مشاهده شده – مانند افت ناگهانی آن در ابتدای همه‌گیری کووید 19 – اما این وقفه‌ها چشمگیر بوده‌اند، ولی نه بلندمدت و ماندگار.
شاخص سهام اس‌اند‌پی 500
با این حال، سقوط امسال ثابت شده است. شاخص سهام اس‌اند‌پی 500، با یک‌چهارم کاهش به پایین‌ترین حد خود در سال جاری در اواسط اکتبر رسیده و همچنان 20 درصد کاهش را نشان می‌دهد. شاخص سهام جهانی ام‌اس‌سی‌آی نیز 20 درصد کاهش یافته است. البته سهام تنها طبقه دارایی نیست که مورد تهاجم قرار گرفته است.
قیمت سهام تا حدودی به این دلیل کاهش یافته که نرخ بهره‌ها افزایش یافته است. با افزایش نرخ بهره‌ها، بازده اوراق قرضه نیز افزایش پیدا کرده و همین موضوع، آن را در مقایسه با دارایی‌های پرریسک‌تر نظیر سهام جذاب‌تر کرده است. همین مکانیسم، قیمت اوراق قرضه را نیز پایین آورده تا بازدهی آنها را با نرخ‌های رایج هماهنگ کند.
شاخص‌های گردآوری‌شده توسط بلومبرگ، ارائه‌دهنده داده از اوراق قرضه جهانی، آمریکا، اروپا و بازارهای نوظهور نیز به ترتیب 16 درصد، 12 درصد، 18 درصد و 15 درصد کاهش را نشان می‌دهند. چه نرخ‌ها پس از این کاهش پیدا کند و چه نکند، «بازار گاوی در همه چیز» به پایان رسیده است.
سرمایه در حال تبخیر
سرمایه، نه‌تنها در این چند سال پایانی بازار گاوی ارزان بود، بلکه به نظر می‌رسید همه جا هم ریخته است!
برنامه‌های تسهیل کمی بانک‌های مرکزی، که در طول بحران مالی برای تثبیت بازارها ابداع شده بودند، در طول همه‌گیری کووید 19 دچار مشکل شدند. بانک‌های مرکزی آمریکا، بریتانیا، منطقه یورو و ژاپن مجبور شدند با هم بیش از 11 تریلیون دلار پول تازه‌تولیدشده را بیرون بریزند که از آن برای جمع‌آوری دارایی‌های «ایمن» مانند اوراق قرضه دولتی و کاهش بازده آنها استفاده می‌کردند.
این امر سرمایه‌گذاران را در جست‌وجوی بازدهی بیشتر و سودآوری، به گوشه‌های سوداگرانه‌تر بازار سوق داد. به سبب همین موضوع، این دارایی‌ها رونق گرفتند. در دهه منتهی به سال 2007 میلادی، شرکت‌های آمریکایی 100 میلیارد دلار از مخاطره‌آمیزترین بدهی‌های پربازده را در سال منتشر کردند. رقمی که در دهه 2010 میلادی به طور متوسط به 270 میلیارد دلار رسید و نهایتاً در سال 2021 مرز 486 میلیارد دلار را رد کرد.
اما این روند نیز مثل روندهای بالا تا 2022 دوام آورد. در سالی که پشت سر گذاشتیم، این رقم سه‌چهارم کاهش یافته است. فدرال‌رزرو ایالات متحده آمریکا و بانک انگلستان، برنامه‌های خرید اوراق قرضه خود را معکوس کرده‌اند. بانک مرکزی اروپا نیز در حال آماده شدن برای انجام همین کار است.
نقدینگی در حال تخلیه است، و نه فقط از پایان پر‌ریسک بازار بدهی. عرضه‌های اولیه عمومی که در سال 2021 همه رکوردها را شکسته بودند و 655 میلیارد دلار در سطح جهانی سرمایه جمع‌آوری کرده بودند، اکنون در آمریکا برای ناچیزترین سال خود از سال 1990 آماده می‌شوند. این در حالی است که ارزش ادغام‌ها و تملیک‌ها نیز به شدت کاهش یافته است. در حقیقت، وفور سرمایه، به کمبود سرمایه تبدیل شده است و اصطلاحاً، شاهد تبخیر سرمایه به دست سال 2022 هستیم.
غلبه ارزش بر رشد
دوران بازار گاوی، دوران آزاردهنده‌ای برای سرمایه‌گذاران «ارزشی» است. سرمایه‌گذارانی که به دنبال سهامی هستند که نسبت به درآمد یا دارایی‌های آنها ارزان‌تر باشد. نرخ‌های بهره پایین و ریسک‌پذیری ناشی از تسهیل کمی بانک‌های مرکزی، باعث شده بود ارزش شرکت‌های قابل سرمایه‌گذاری به شکل قابل ملاحظه‌ای پایین باشد و سرمایه‌گذاران ارزشی بازار خوبی برای سرمایه‌گذاری داشته باشند.
از دیگر سو، روند مبتنی بر «رشد» سهام، که سودهای انفجاری آتی را با نرخ‌های بالا در مقایسه با نرخ‌های بهره اندک کنونی (نرخ‌هایی که تا قبل از 2022 گاهی حتی صفر بودند) نوید می‌دادند، به سرعت در حال پیشروی بود و همین موضوع، سرمایه‌گذاران را بیش از پیش به سمت شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری روی رشد آنها سوق می‌داد (تصور کنید یک شرکت را با ارزش و قیمت پایین معامله کنید، ولی رشد خوبی داشته باشد و سود هنگفتی به شما بدهد… ) تا جایی که از مارس 2009 تا پایان سال 2021، شاخص سهام رشد جهانی ام‌اس‌سی‌آی با ضریب 6.4 افزایش یافته است. رقمی که بیش از دوبرابر افزایش شاخص ارزش معادل بود.
اما در سال 2022 افزایش نرخ بهره‌ها بازی را برعکس کرد. با نرخ‌های یک درصد سابق، برای داشتن 100 دلار در مدت 10 سال باید 91 دلار را به حساب بانکی واریز می‌کردید؛ اکنون با نرخ‌های پنج درصد، فقط کافی است 61 دلار کنار بگذارید. پایان پول ارزان، افق دید سرمایه‌گذاران را کوتاه کرده و آنها را وادار می‌سازد سودهای فوری را به سودهای آینده دور ترجیح دهند. در یک کلام، دوران سهام رشد تمام شده و ارزش دوباره مد شده است.
دوباره کریپتو منفجر می‌شود
کسانی که تصور می‌کنند رمزارزها هیچ کاربرد دیگری ندارند به جز قمار و فعالیت‌های مشکوک، نمی‌توانند به نمونه‌ای بهتر از ماجرای سقوط هولناک صرافی رمزارز اف‌تی‌ایکس امیدوار باشند؛ صرافی رمزارزی که به ظاهر، چهره قابل احترام این صنعت قلمداد می‌شد و توسط جوانی ساده به نام سم بنکمن فراید، یک بشردوست و خیر سیاسی 30ساله اداره می‌شد.
شرکتی که با وجود تمام این توصیف‌ها، در ماه نوامبر 2022 با به باد دادن قریب به هشت میلیارد دلار از سرمایه‌های نازنین مشتریانش سقوط کرد. شرکتی که مقامات آمریکایی اکنون آن را یک «کلاهبرداری عظیم چندساله» خطاب می‌کنند که معلوم نیست با پول‌های مردم چه کرده و کی و چه مقدار از این پول‌ها قرار است به صاحبان اصلی‌شان بازگردد. بنکمن فراید دستگیر شده و با اتهامات جنایی روبه‌روست. اتهامات وی آن‌قدر سنگین است که در صورت اثبات جرم، باقی عمر این جوان 30ساله را به زندان موکول کند.
سقوط اف‌تی‌ایکس، یکی از بزرگ‌ترین نشانه‌های ترکیدن حباب اخیر کریپتو بود. ارزش بازار تمامی رمزارزها، در اوج خود در سال 2021، چیزی حدود سه تریلیون دلار بود که از حدود 800 میلیارد دلار در ابتدای سال به این رقم افزایش یافته بود. اما با اتفاقات پیش‌آمده در سال 2022، این رقم مجدداً به حدود 800 میلیارد دلار کاهش یافته است. مانند بسیاری از روندهای دیگر، ریشه این ماجرا نیز در دوران پول ارزان و فراوان در سال‌های قبل از 2022 و ذهنیتی است که در مورد هر چیزی وجود دارد:
بدترین شگفتی‌های بازارهای مالی اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی که بدیهی انگاشته می‌شود، ناگهان زیر سؤال برود…
منبع
اکونومیست
