راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

بانک‌ها از تغییر چهره تا تحول رویکرد

مهدی حسن زاده، گروه اقتصادی الف / روز سه شنبه مجلس میزبان وزیر اقتصاد، قائم مقام بانک مرکزی و برخی مسئولان دیگر بود تا روند واگذاری اموال مازاد بانک‌ها را بررسی کند. براساس قانون رفع موانع تولید، بانک‌ها ملزم به واگذاری اموال مازاد خود بوده‌اند، اما روند واگذاری‌ها چندان چشمگیر نبوده است و بخش اعظم اموال مازاد بانک‌ها همچنان در دست بانک‌ها باقی مانده است. البته همزمان بانک مرکزی نیز گزارشی منتشر کرد که نشان می‌دهد، تعداد شعب بانک‌ها در اسفند سال گذشته به نسبت آذر، 0.3 درصد، معادل 52 شعبه کاهش یافته است.

براساس آمار بانک مرکزی، در اسفند سال گذشته، 20 هزار و 723 شعبه بانک در سراسر کشور دایر است. اگر جمعیت حدود 80 میلیونی کشور را به این تعداد شعب تقسیم کنیم، می‌بینیم که به ازای هر 3860 نفر، یک شعبه بانک وجود دارد. البته اگر این آمار را با آمار انتهای سال 95، مقایسه کنیم، می‌بینیم که تعداد شعب بانک‌ها حدود 2500 شعبه کمتر شده است. با این حال نگاهی به وضعیت نظام بانکی و تحولات سریع درباره توسعه شبکه‌های الکترونیکی نظام بانکی و تحولات پیش رو از جمله پرداخت‌های اینترنتی و غیرحضوری نشان می‌دهد که نظام بانکی دستخوش تحولاتی سریع است که از این منظر باید درباره نحوه فعالیت نظام بانکی تجدیدنظر جدی داشت.

طی سال‌های اخیر با توسعه سریع زیرساخت‌های اینترنتی کشور و امکان دسترسی هر چه بیشتر و سریع‌تر کاربران به خدمات غیرحضوری بانکی که ابتدا خود را در قالب مراجعه به خودپردازها و سپس خدمات اینترنتی بانک‌ها نشان داد، حجم قابل توجهی از ترافیک شعب بانکی کم شده است. پیش بینی می‌شود با توسعه فین‌تک‌ها (استارت‌آپ‌هایی که خدمات پرداخت را با سرعت و سهولت هر چه بیشتر انجام می‌دهند)، نیاز به مراجعه به شعب بانکی همچنان روند نزولی پیدا کند. در چنین شرایطی بانک‌ها نیازمند تغییر در رویکرد پیشین هستند.

پیش از این بانک‌ها در رقابت بین خود با اتکا به خرید املاک، توسعه شعب و استقرار دفاتر مرکزی در برج‌ها و آسمان خراش‌ها، سعی می‌کردند ضمن حفظ سرمایه خود در قالب زمین و ساختمان که رشد قیمتی به مراتب بیش از تورم داشته‌اند، به نوعی شوکت و عظمت خود را به رقبا نشان دهد. در حقیقت شعب مجلل و متعدد بانک‌ها نمادی از بزرگی و عظمت این بانک‌ها بود که آن‌ها را نسبت به رقبا متمایز نشان می‌داد. با این حال این رویکرد از دو جهت طی سال‌های اخیر با چالش مواجه بوده است.

چالش نخست، ورود رقبایی تحت عنوان مؤسسات مالی و تعاونی‌های اعتبار بود که با سود سپرده بالاتر، بخشی از مشتریان نظام بانکی را به سوی خود کشیدند. البته این چالش با حذف تدریجی این مؤسسات همراه بود ولی اثر خود را در قالب افزایش نرخ سود سپرده‌ها و فشار سنگین به بانک‌ها نشان داد، به گونه‌ای که بانک‌ها با انباشت دارایی‌های موهوم و شناسایی سود از معوقات بانکی گاهی غیرقابل وصول، سعی کردند خود را سودده نشان دهند، اما فشار بانک مرکزی، منجر به شفاف سازی نسبی سوددهی بانک‌ها و تبدیل این سودهای واهی به زیان‌های واقعی شد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد تلاش بانک مرکزی برای تعریف بانک استاندارد و رتبه بندی بانک‌ها (که البته هنوز به صورت علنی اعلام نشده است)، منجر به این شود که بانک‌ها، موفقیت خود را نه در ساختمان‌ها و شعب مجلل و متعدد که در ترازنامه و صورت‌های مالی قابل اتکا بیابند.

چالش دوم، به همان موضوعی بر می‌گردد که در ابتدای یادداشت اشاره شد. توسعه فضای مجازی، اهمیت حضور فیزیکی و نقل و انتقال کاغذی پول را به حداقل رسانده است و آن را در آینده کمتر هم می‌کند. در این میان، البته بانک‌ها خود پرچمدار توسعه نظام‌های نوین پرداخت شده‌اند و بیشتر شرکت‌های واسطه‌ای که خدمات بانکی غیرحضوری و انتقال پول در فضای مجازی را انجام می‌دهند، زیرمجموعه خود بانک‌ها هستند، با این حال آن چه که باید با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتاد و همچنان باید اتفاق بیفتد، این است که نظام بانکی دارایی اصلی خود را نه در ساختمان‌ها و املاک، بلکه در دانشی که به تسهیل نقل و انتقال پول منجر می‌شود، بیابد. هم اکنون علاوه بر شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها، بسیاری از استارت آپ ها به سرعت در حال ورود به این عرصه هستند. آن چه که آینده نظام بانکی را رقم می زند، دیگر نه ساختمان‌ها و املاک، بلکه دانشی است که خدمات غیرحضوری یک بانک را نسبت به رقبا، سریع‌تر، ایمن‌تر و ارزان‌تر می‌سازد. در این میان، نظام بانکی برای این که وزن ارزش دانش فنی را به نسبت املاک در ترازنامه خود ارتقا دهد، نیازمند اقدامات بیشتری است.

در هر صورت به نظر می‌رسد با وجود این که تحرک نسبی در شبکه بانکی برای کاهش تعداد شعب و واگذاری اموال مازاد صورت گرفته است، اما ضروری است تا نظام بانکی به این درک عمیق برسد که ارزش امروز بانک به عنوان واسطه وجوه صرفاً نه در املاک و شعب، بلکه در خدمات متنوعی است که در بستر اینترنت به مشتریان ارائه می‌دهد. ارائه این خدمات به سرعت با تنوع عرضه کنندگان مواجه شده است و بانک‌ها با رقبای جوان و استارت‌آپ‌ها و فین‌تک‌هایی مواجه‌اند که متکی به دانش فنی هستند. در این میان بانک‌ها نیز ناگزیر از این هستند که هرچه بیشتر و سریع‌تر وزنه دانش و کیفیت خدمات را به نسبت زرق و برق شعب متعدد و ساختمان‌های مجلل ارتقا دهند.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.