رفع اتهام از فین تک / میزگردی با حضور 5 استارت‌آپ که تجربه تلخ فیلترینگ را داشته‌اند

چند سالی هست با گسترش تلفن‌های همراه هوشمند و اپلیکیشن‌ها شاهد رشد کسب‌وکارهای کوچکی هستیم که در افکار عمومی استارت‌آپ نام‌گرفته‌اند. استارت‌آپ‌ها کسب‌وکارهای کوچکی هستند که می‌توانند در زمان اندک رشد زیادی داشته باشند. چند سالی می‌شود که به همت جوانان همین کشور استارت‌آپ‌هایی در حوزه فین تک هم ایجادشده که اتفاقاً باعث رشد کیفیت زندگی مردم شده‌اند.

فیلترینگ هم‌زمان 4 استارت‌آپ فین تک در سومین هفته از تیرماه سال جاری، اتفاقی بود که همه را به‌نوعی غافل‌گیر کرد. ناگهانی بودن این اتفاق به‌اضافه اینکه یکی از همین استارت‌آپ‌ها یعنی پی‌پینگ به‌تازگی و پس از دو ماه تلاش و پیگیری توانسته بود از فیلتر رهایی پیدا کند، به اهمیت موضوع و داغ شدن آن در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کمک کرد تا جایی که سازمان صداوسیما که تا پیش‌ازاین کمتر به موضوع فیلترینگ و مواردی ازاین‌دست واکنش نشان می‌داد نیز در یک گفتگوی تلویزیونی به این موضوع پرداخت. موضع‌گیری مقامات دولتی و به‌ویژه معاون وزیر ارتباطات نیز ابعاد تازه‌ای به ماجرا بخشید. خوشبختانه فیلترینگ فین‌تک‌ها بیش از یک هفته به طول نینجامید و پیگیری‌های صورت گرفته توسط صاحبان این کسب‌وکارها و حمایت رسانه‌ای گسترده از استارت‌آپ‌ها و… موجب شد، این مسئله حل شود. در خصوص فیلترینگ استارت‌آپ‌های فین تکی باید به این نکته اشاره کرد که قانون درزمینۀ  کسب‌وکارهای نوپا هنوز به‌صورت کامل نوشته نشده و همین مسئله مشکلات زیادی برای فعالان این حوزه به وجود آورده است. نهاد مشخصی برای پیگیری و قانون روشنی برای ارجاع نیست و تعدد مراجع و اعمال محدودیت از هرکدام از این نهادها، کار را برای فین‌تکی‌ها و به‌صورت کلی‌تر استارت‌آپی‌ها دشوار کرده است. حال پس از گذشت یک هفته که سروصداها در این خصوص خوابیده و مشکلات تا حد قابل قبولی برطرف شده و استارت‌آپ‌های فین‌تکی با دادن تعهدهای متعدد مجدداً فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، دورهمی صمیمانه‌ای با فعالان این کسب‌وکارها در یک صبح زود تابستانی داشتیم. هرچند فیلترینگ دامن استارت‌آپ فین تک حسابیت را نگرفته بود اما از علی فارمد بنیان‌گذار این استارت‌آپ هم دعوت کردیم که در این جلسه حضورداشته باشد.

در این جلسه در مورد دو دغدغه اصلی نهادهای نظارتی با صاحبان کسب‌وکارهای فین‌تک صحبت کردیم و نظراتشان را جویا شدیم؛ اما پیش از آن به موضوع همدلی و وفاق شکل‌گرفته در بین استارت‌آپ‌های  فین تک در روزهایی که برخی از فعالان این حوزه با معضل فیلترینگ دست‌به‌گریبان بودند پرداختیم. هرچند نمی‌توان حمایت رسانه‌ها را در داغ شدن این موضوع نادیده گرفت اما همکاری و اتحادی که بین کسب‌وکارهای فین تک (چه آن‌ها که فیلتر شده بودند و چه آن‌ها که فیلتر نشده بودند) به وجود آمد نیز یکی از عواملی بود که سبب شد رسانه‌های بیشتری به این موضوع بپردازند. چطور این اتحاد و همدلی ایجاد شد و این اتحاد چه تأثیری در حل این مسئله داشت، ازجمله موضوعاتی بود که در نشست مطرح شد.  با مدیران باهمتا، پی‌پینگ، حسابیت، آیدی‌پی و زرین‌پال درباره دغدغه نهادهای نظارتی درباره استارت‌آپ‌های فین تک گفتگو کردیم.

 

علی فارمد:

استارت‌آپ‌ها یاد گرفته‌اند تیمی کار کنند و بهره‌وری در این کسب‌وکارها نهادینه‌شده است. در یک استارت‌آپ همه اعضا یاد می‌گیرند که کار کنند و هر کاری که از دستشان برمی‌آید انجام دهند. هیچ سلسله مراتبی در یک استارت‌آپ وجود ندارد. در خصوص این موضوع هم به همین منوال. این‌یک درد مشترک بود؛ یعنی من که اپلیکیشن حسابیت را دارم نمی‌توانستم بگویم که به من چه ربطی دارد که زرین‌پال یا باهمتا فیلتر شده است. چون ممکن است همین مشکل فردا برای من هم پیش بیاید. پس من هم باید بیایم و هر کاری از دستم برمی‌آید برای حل این مشکل انجام دهم. درواقع ما تجربه کردیم که وقتی همه متحد شویم و دست‌به‌دست یکدیگر بدهیم خیلی بهتر می‌توانیم مشکلات را حل کنیم.

 

قاسم رادمان:

کسب‌وکار واقعاً رگ حیاتی افراد است؛ برای مثال اگر یک سایت خبری فیلتر شود بالاخره مخاطبان این سایت می‌توانند اخبار خود را از هزاران سایت خبری دیگری که هست دنبال کنند اما هنگامی‌که یک سرویسی که در حال ارائه خدمت به مردم است فیلتر می‌شود، این با هزاران کسب‌وکاری که در حال استفاده از این سرویس بوده‌اند مرتبط می‌شود. درواقع فیلتر 4 کسب‌وکار فین‌تکی موازی بود با ضربه خوردن به اقتصاد 200 هزار کسب‌وکار خانگی. چون فین‌تک‌ها بستر پرداخت را برای این کسب‌وکارها آماده می‌کردند و وقتی پرداختی در کار نباشد عملاً معامله‌ای هم صورت نخواهد گرفت.

 

مصطفی امیری:

سرویس‌هایی که فین‌تک‌ها ارائه می‌دادند به‌تدریج توانسته بود طی این سال‌ها مردم را جلب کند و افراد و یا کسب‌وکارهایی که از این‌ها استفاده می‌کردند از این سرویس‌ها راضی بودند. لذا این همدلی از جانب مردم نیز مشاهده می‌شد و بسیاری احساس همدردی می‌کردند.

 

یکی از سؤالات و ابهاماتی که به‌ویژه برای نهادهای قانون‌گذار و همچنین نهادهای نظارتی به وجود می‌آید این است که تا موقعی که بانک‌ها و اپلیکیشن‌های آن‌ها هستند، چه نیازی به حضور کسب‌وکارهای فین‌تک است؟ آیا خدمات بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت که تعداد آن‌ها نیز روزبه‌روز در حال اضافه شدن است، کافی نیست؟

 

بهرنگ نوروزی نیا:

ریشه حضور فین‌تک‌ها در بازار پررقابت مالی در ارزش‌افزوده‌ای است که ایجاد می‌کنند و از این طریق مشتری را به خود جذب می‌کنند. برای مثال یکی از این ارزش‌افزوده‌ها تجربه کاربری بسیار خوبی است که فین‌تک‌ها به مشتریان خود ارائه می‌دهند. ساده بودن اپلیکیشن و راحتی استفاده از آن نیز ازجمله دلایلی است که مشتری را متقاعد می‌کند از این سرویس استفاده کند و حتی هزینه کارمزد آن را هم بپردازد. چون کسب‌وکارهایی که درزمینۀ فین‌تک ایجادشده‌اند از طریق کارمزد درآمد کسب می‌کنند.

 

قاسم رادمان:

تجربه کاربری بهتر، پشتیبانی و آموزش بهتر، روال ساده‌تر برای کسب این سرویس ازجمله مزایای فین‌تک‌ها هستند. برای مثال اگر یک نفر بخواهد کوچک‌ترین سرویسی را از بانک‌ها بگیرد روال طولانی را باید طی کند. این در حالی است که فین‌تک‌ها روال کار را ساده کرده‌اند. دلایل رجوع به فین‌تک‌ها نیز همین است. درواقع کسی پول اضافه‌ای ندارد که بخواهد به کسب‌وکارهای فین‌تک بدهد. اگر فین‌تک نتواند پاسخگوی نیاز مشتریان باشد و آن‌ها را راضی نگه دارد، خودبه‌خود حذف خواهد شد.

 

مصطفی امیری:

من مقداری متفاوت‌تر به این قضیه نگاه می‌کنم. یکی از بزرگان این صنعت یک روز حرف جالبی به من زد و گفت: تا روزی که چند کسب‌وکار درست‌وحسابی (برای مثال فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا) از خدمات شما استفاده نکنند، نمی‌توانید ادعای زیادی در این بازار داشته باشید. اعتقاد من این است که همه بچه‌های فعال کسب‌وکارهای فین‌تک تا الآن تلاش زیادی کرده‌اند که سرویس خودشان را ارتقا دهند و به یک نقطه مطلوبی برسند. از این نقطه به بعد ما باید مشتری بگیریم و این مشتری گرفتن وجاهت و اعتبار برای کسب‌وکار ما به همراه می‌آورد. اگر کسی از سرویس ما استفاده کند و راضی باشد احتمالاً متوجه تفاوت سرویس ما با سرویسی که از بانک‌ها می‌گیرد، خواهد شد. اینکه ما نتوانستیم در جاهایی به قانون‌گذار و تصمیم‌ساز، خدمات خود را ارائه دهیم، کم‌کاری ماست و نمی‌شود بقیه را متهم کرد. ما باید در اینجاها سرویس خودمان را ارائه کنیم و به‌تدریج وجاهت بیشتری برای خود کسب کنیم که دیگرکسی نتواند این سؤال را مطرح کند که چرا فین‌تک وجود دارد.

 

علی فارمد:

در کسب‌وکارهای قدیمی معمولاً یک محصول برای انجام تعداد زیادی کار تعریف می‌شد ولی در حال حاضر استارت‌آپ‌ها می‌آیند و روی یک موضوع ساده تمرکز می‌کنند و همان را سعی می‌کنند حل کنند. فین‌تک سعی در متمرکز کردن و حل کردن یک مسئله و یا یک مشکل دارد و همین آن‌ها را از بانک‌ها متفاوت می‌کند. پاسخ دیگری هم که من در جواب این سؤال (چه نیازی به حضور فین‌تک‌ها است؟) دارم این است که تصمیم‌گیری برای حذف یا باقی ماندن کسب‌وکارهای فین‌تک را به بازار بسپریم. اگر فین‌تک‌ها نتوانند ارزش‌افزوده‌ای ایجاد کنند، همین بازار آن‌ها را حذف خواهد کرد. چون معمولاً کسب‌وکارهای فین‌تک و به‌خصوص استارت‌آپ‌ها پول چندان زیادی ندارند که بخواهند خرج کنند و خودشان را در این بازار حفظ کنند. لذا حتی اگر به‌زعم بعضی‌ها ضرورتی برای حضور فین‌تک‌ها نیست اصلاً نیازی به فیلتر کردن یا حذف کردن آن‌ها نیست، چون همین سیستم‌های بانکی به‌اندازه‌ای قدرت دارند که این‌ها را حذف می‌کنند. درصورتی‌که تجربه چندین ساله حضور فین‌تک‌ها در این بازار نشان داده که فین‌تک‌ها واقعاً ارزش‌افزوده‌ای ایجاد می‌کنند که بانک‌ها قادر به این کار نیستند.

 

محمد مهدی باریده:

اگر بخواهیم با این استدلال جلو برویم که چه نیازی به حضور فین‌تک‌ها هست، همین استدلال را می‌شود برای حضور شرکت‌های پرداخت کرد و این سؤال را مطرح کنیم تا بانک‌ها هستند چه نیازی به حضور شرکت‌های پرداخت هست؟ و هرچه به عقب‌تر برگردیم نیز به همین منوال؛ یعنی می‌توانیم استدلال کنیم چه نیازی به حضور بانک‌های خصوصی است تا وقتی‌که بانک‌های دولتی حضور دارند و یا حتی تا وقتی بانک مرکزی هست چه نیازی به حضور سایر بانک‌هاست!

اتهام دیگری که مطرح می‌شود این است که فین‌تک‌ها بستری برای اعمال مجرمانه هستند؛ یعنی کسانی که نمی‌توانند از خدمات بانک‌ها استفاده کنند به فین‌تک‌ها روی می‌آورند.

 

علی فارمد:

مقدار پولی که در حال حاضر در فین‌تک‌ها ردوبدل می‌شود اصلاً قابل مقایسه با شرکت‌های پرداخت و بانک‌ها نیست. برای مثال بحث پول‌شویی در خصوص فین‌تک‌ها مطرح می‌شود که در حال حاضر این پتانسیل به‌هیچ‌وجه وجود ندارد. مقیاس پول‌شویی خیلی وسیع‌تر از حوزه فعالیت فین‌تک‌هاست. پول‌شویی در اعداد و مقادیری که در فین‌تک‌ها مطرح می‌شود دیگر اسمش پول‌شویی نیست. در هر کسب‌وکاری ریسک اعمال مجرمانه وجود دارد و ما نمی‌توانیم این عدد را به صفر برسانیم. الآن باید این را در نظر گرفت که ریسک این اعمال در فین‌تک‌ها در قیاس با بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ پرداخت چقدر است.

 

قاسم رادمان:

این‌یک قاعده حقوقی و فقهی است که وقتی یک مسلمان معامله یا بیعی انجام دهد، باید آن را صحیح و حلال در نظر گرفت یعنی باید با حسن نیت با آن رفتار شود مگر اینکه خلافش ثابت شود و اصل بر برائت است. الآن نهادهای نظارتی دقیقاً برعکس این قاعده فقهی عمل می‌کنند و این تفکر را دارند که هر معامله‌ای که در فین‌تک‌ها صورت می‌گیرد غیرشرعی است و از ما می‌خواهند که ثابت کنیم که این شرعی و حلال است. اینکه به ما ایراد می‌گیرند که چرا شما به فروشگاه‌های بزرگ سرویس ارائه نمی‌دهید و تمرکزتان روی کسب‌وکارهای کوچک است به این دلیل است که بازار ما فروشگاه‌های بزرگ نیست. فین‌تک‌ها باید دنبال رفع نیازهای پنهان بازار باشند و در این صورت است که موفق می‌شوند. برای مثال ما به کسب‌وکارهایی که از طریق کارت به کارت وجه را انتقال می‌دهند پیشنهاد داده‌ایم که از سیستم ما استفاده کنند و نیاز پنهان را تبدیل به سرویس کرده‌ایم.

 

محمد مهدی باریده:

سیستم بانکی ما این‌قدر بزرگ هست و این‌قدر نظارت در این حوزه ضعیف هست که اگر کسی بخواهد در فین‌تک‌ها پول‌شویی کند دیگر به سراغ ما نیاید. اکوسیستم فین‌تک به نظر من حتی اکوسیستمی بازدارنده است که می‌تواند از بروز اعمال مجرمانه جلوگیری کند، چون کاملاً قابل رد‌گیری است. برای مثال کسی بخواهد عمل خلافی انجام دهد برایش صرف نمی‌کند که از فین‌تک‌ها استفاده کند چون در سیستم بانکی بسیار سریع‌تر این عمل را انجام می‌دهد و در لحظه پول را جابه‌جا می‌کند و به‌واسطه میلیون‌ها تراکنشی که در روز صورت می‌پذیرد، ردگیری آن نیز بسیار سخت‌تر است. درحالی‌که با استفاده از اپلیکیشن‌های فین‌تکی واریز و انتقال وجوه با تأخیر صورت می‌پذیرد و به علت محدود بودن تراکنش‌ها در فین‌تک ردگیری نیز می‌تواند بسیار بهتر انجام شود.

 

بهرنگ نوروزی نیا:

ما نمی‌توانیم با صد در صد اطمینان بگوییم که هیچ عمل خلافی به‌هیچ‌وجه در فین‌تک‌ها صورت نخواهد گرفت. ممکن است برخی بخواهند از این طریق دست به اقداماتی بزنند کما اینکه در بستر شبکه بانکی نیز همین اتفاقات صورت می‌پذیرد. با توجه به حجم مبادلات مالی فین‌تک‌ها که قابل‌مقایسه با شبکه بانکی نیست این اعمال خلاف به همان نسبت نیز کمتر است. درواقع نمی‌توان با این استدلال جلوی فعالیت فین‌تک‌ها را گرفت و آن‌ها را متهم کرد.

 

مصطفی امیری:

دغدغه‌هایی که نهادهای نظارتی در خصوص اعمال مجرمانه دارند را ما درک می‌کنیم ولی باید این نکته را هم پذیرفت که کسب‌وکارها برای این دغدغه‌ها و نگرانی‌ها راه‌حل دارند. برای مثال در خصوص همین مسئله پول‌شویی که ما در حال حاضر در موردش صحبت می‌کنیم من اطمینان دارم که یک روزی دور همین میز جمع می‌شویم و می‌گوییم دغدغه‌ای که در خصوص پول‌شویی وجود داشت با کمک بانک مرکزی و سایر نهادها کاملاً حل‌شده است.