پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رویای خاکستری / چرا مدیریت مالی شخصی آن‌طور که باید در ایران رشد نکرده است؟
مدیریت مالی شخصی بین مردم ما جا نیفتاده است؛ مردم علاقه‌ای به این ابزارها ندارند، یا ابزارهای مناسب نداریم؟ در حالي كه اپلیکیشن‌های مدیریت مالی شخصی ایران در کنار ساير بخش‌های فین‌تک رشد قابل توجهی کرده‌اند.
دانلود کنید: فایل PDF گزارش «چرا مدیریت مالی شخصی آن‌طور که باید در ایران رشد نکرده است؟» در شماره 19 ماهنامه عصر تراکنش
ماهنامه عصر تراکنش / کسبوکارهای پي‌اف‌ام یا مدیریت مالی شخصی جزء آن دسته از فین‌تک‌هایی‌اند که بی‌سروصدا در حال رشد و توسعه بازارشان هستند. آنها بر خلاف همتایان‌شان در حوزه پرداخت از حاشیه‌ها فاصله می‌گیرند و سرشان به کار خودشان گرم است. پتانسیل بزرگ‌شدن بازار در این حوزه به قدری زیاد است که در حال حاضر به رقابت با یکدیگر فکر نمی‌کنند. چالش‌ها و موانع متعددی پیش رویشان است، اما رویایی در سر دارند که در صورت تحقق، می‌تواند آنها را به یکی از بازیگران اصلی فین‌تک کشور تبدیل کند. در میزگردی با حضور ناصر غانم‌زاده، مدیرعامل نیوُ؛ آیدا خدیوی‌فرد، مدیر محصول فانوس؛ مظاهر مرجانی، مدیرعامل پارمیس و ارسلان یارویسی، مدیرعامل دراپز موضوعاتی را که این کسب‌وکارها با آن مواجه هستند، بررسی کردیم. از شما دعوت می‌کنیم متن این میزگرد را در این گزارش مطالعه کنید.
ارتباط با بانک‌ها و گرفتن API از آنها تا چه اندازه برای پيافامهای ایرانی مساله‌ای چالش‌برانگیز است؟ به عبارت دیگر آیا بانک‌های ایرانی در زمینه تعامل با پيافامها همکاری مثبتی دارند؟
ناصر غانم‌زاده: به‌طور کلی هرچه بانک‌ها داده‌های بیشتری به شرکت‌ها، کسب‌وکارها یا استارت‌آپ‌هایی که در حوزه مدیریت مالی شخصی مشغول به فعالیت هستند، ارائه بدهند، طبیعتا کار برای این بازیگران و همچنین برای کاربران راحت‌تر می‌شود. الان اغلب پيافامهای ایرانی از روی پیامک‌های بانکی تراکنش‌های کاربر را رصد می‌کنند و طبیعی است که پیامک همه اطلاعاتی که یک پي‌اف‌ام لازم دارد را شامل نمی‌شود و صرفا نام بانک، میزان تراکنش و ساعت و تاریخ را مشخص می‌کند و سایر موارد را خود کاربر باید در پي‌اف‌ام وارد کند که این موضوع برایش سخت است. جدا از اینکه برخی اوقات پیامک بانک اشتباه ارسال می‌شود یا اصلا ارسال نمی‌شود یا دو بار ارسال می‌شود و مسائلی از این دست که در این حوزه وجود دارد. بسياري از بانک‌ها API ندارند یا به این راحتی API نمی‌دهند و همین موضوع یکی از چالش‌های اصلی پيافامهای ایرانی است.
آیدا خدیوی‌فرد: گرچه مدیریت مالی فردی فقط محدود به تراکنش‌های بانکی نیست، اما گرفتن API از بانک‌ها برای دریافت داده‌های بانکی برای ما خیلی اهمیت دارد؛ چراکه از یک طرف خواندن پیامک کاربران چالش زیادی را به همراه دارد و گوشی‌هایی که از سیستم‌عامل آي‌اواس استفاده می‌کنند، اجازه خواندن پیامک‌ها را به اپلیکیشن‌ها نمی‌دهند و از طرف دیگر کاربران برای ثبت دستی تراکنش‌هایشان وقت چندانی نمی‌گذارند و واقعا هم ثبت تک‌تک تراکنش‌های خرد مثل خرید نان یا کرایه تاکسی کار سختی است. بنابراین کاربر به‌طور منطقی این انتظار را دارد که این هزینه‌ها به‌طور اتوماتیک در پي‌اف‌ام ثبت شوند. خواندن پیامک کاربران دشواری زیادی دارد. برخی از بانک‌ها برای تراکنش‌های زیر 10 یا 20 هزار تومان پیامک ارسال نمی‌کنند، سرشماره‌های برخی بانک‌ها بعضی اوقات تغییر می‌کند و گاهی وقت‌ها بانک چند تراکنش را در یک پیامک خلاصه می‌کند. بهترین و منطقی‌ترین روش این است که بانک API خود را در اختیار پي‌اف‌ام بگذارد که این API پيش از هر چيز باید گردش حساب و مانده موجودی و سپس شماره ترمینال باشد که ابزار مدیریت مالی شخصی بتواند هزینه‌ها را هم برای کاربر دسته‌بندی کند. البته خود دسته‌بندی هزینه‌ها از روی شماره ترمینال هم کار آسانی نیست چراکه یک دستگاه کارت‌خوان ممکن است یک روز در لباس‌فروشی باشد و روز دیگر در قصابی. با این وجود در صورتی که بانک‌ها در ارائه API خست کمتری به خرج دهند، درصد قابل توجهی از این مشکلات کاسته می‌شود.
ارسلان یارویسی: در زمینه API بانکی باید بگویم در ایران ما پلتفرمی مانند Yodlee یا Plaid نداریم که بتواند به اصطلاح لوله‌کشی فین‌تک را انجام دهد. توسن‌بوم دو سال پیش حرکتی را شروع کرد. ما به استراتژی و نوع نگرش‌شان نقد داشتیم، اما باعث شد سایرین هم به این فکر بیفتند که چنین کاری را می‌شود انجام داد. در ادامه فینوتک هم وارد این حوزه شد. هرچند ما در ابتدا به استراتژی آنها هم نقد داشتیم، اما در سال جدید تا حدود زیادی تغییر رویه دادند و به نظر من فینوتک می‌تواند تا حدود زیادی نقش Yodlee یا Plaid را در ایران بازی و زیرساخت ایجاد کند؛ بدون آنکه خود را درگیر کسب‌وکار کسانی کند که از آن سرویس می‌گیرند. مسلما اخذ API از بانک در مقایسه با اینکه کاربر بخواهد به‌صورت دستی داده‌ها را وارد کند، می‌تواند تجربه کاربری بهتری را ایجاد کند، اما فراموش نکنیم که کاربرهایی هستند که داده‌ها را به‌صورت دستی وارد می‌کنند و شدیدا هم روی این مساله پافشاری می‌کنند که این کار را ادامه بدهند. بنابراين ما باید دنبال چرایی این مساله بگردیم که چرا کاربر اگر همه داده‌هایش به‌صورت اتوماتیک وارد نشود، خیلی زود خسته می‌شود و اپلیکیشن را ظرف دو هفته حذف می‌کند. در واقع باید تجربه کاربری و ارزش ارائه‌شده به نحوی باشد که اگر بخشی از کار ورود داده و اطلاعات به پي‌اف‌ام به‌صورت دستی شد هم کاربر خسته نشود.
مظاهر مرجانی: وقتی ما در حوزه مدیریت مالی شخصی وارد می‌شویم، درصد قابل توجهی از دریافت‌ها و پرداخت‌ها بر اساس تراکنش بانکی است. بنابراين باید داده‌های بانکی در اختیار پيافامها قرار گیرد تا بتوانند به مدیریت مالی کاربر کمک کنند و کاربر بتواند با سرعت و به‌راحتی داده‌های مالی خود را در پي‌اف‌ام ثبت و مشاهده کند. ما در پارمیس برای برآورده‌کردن نیاز کاربران، پیامک‌های بانکی کاربر را توسط ماژول پیابانک تحلیل می‌کنیم که در حال حاضر یکی از امکانات جذاب برای کاربران است. همان‌طور که دوستان دیگر فرمودند، این روش به‌دلیل تغییرات ساختاری در پیامک‌ها و همچنین عدم امکان خواندن پیامک در آي‌اواس یک چالش جدی است. اگر کاربر آن انتظاری که از یک پي‌اف‌ام دارد را مشاهده نکند، در همان هفته اول اپلیکیشن را از روی گوشی‌اش حذف می‌کند. به نظر من طی یکی، دو سال گذشته اتفاق‌های مثبتی در حوزه بانکی در زمینه دادن API رخ داده است. یعنی اگر در سال‌های گذشته باید تلاش زیادی می‌کردید تا از یک بانک API بگیرید، در حال حاضر برخی از بانک‌ها خودشان تماس می‌گیرند و پیگیری می‌کنند. بنابراين به نظر من دیدگاه بانک‌های ایرانی در حال تغییر است و بانک‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باید همکاری لازم در این زمینه را داشته باشند و پیش‌بینی من این است که قطعا در سال آینده اتفاق‌های بهتری در این زمینه رخ خواهد داد.
پي‌اف‌ام در ایران آن‌طور که باید، مورد توجه قرار نگرفته است. این را می‌شود از تعداد نصب اپلیکیشن‌های موبایلی این حوزه دریافت. به نظر شما چه عواملی در این زمینه دخیل است؟
غانم‌زاده: من بازار پي‌اف‌ام در ایران را خیلی بزرگ‌تر از آمار و ارقام کنونی می‌بینم و می‌توانم بگویم حداقل مي‌تواند 10 برابر چیزی که الان وجود دارد، باشد. طبیعتا بخشی از این موضوع به آگاه‌کردن مردم از ارزشی که یک پي‌اف‌ام برایشان ایجاد می‌کند، برمی‌گردد؛ چون خیلی‌ها هنوز نمی‌دانند که پي‌اف‌ام چیست و همچنان بسیاری از افراد به طرق سنتی و در دفترچه‌ها حساب‌وکتاب خودشان را انجام می‌دهند و نمی‌دانند که ما‌به‌ازای الکترونیکی و اپلیکیشنی آن نیز وجود دارد. بنابراين آگاه‌کردن مردم، ایجاد ارزش برای آنها و نشان دادن این ارزش به آنها سه عاملی است که می‌تواند در زمینه ترویج پي‌اف‌ام در ایران موثر باشد. در واقع باید ارزشی که یک پي‌اف‌ام ایجاد می‌کند، به‌صورت ملموس برای کاربر درک شود. پيافامهای ایرانی در حال حاضر بیشتر حالت اطلاع‌رسانی مالی شخصی دارند تا مدیریت مالی شخصی. بنابراين باید از حالت انفعال فاصله گرفته و فعالانه‌تر در جهت مدیریت مالی شخصی ایفای نقش کند.
خدیوی‌فرد: همان‌طور که آقای غانم‌زاده اشاره کردند، بخشی از دلیل استفاده‌نکردن افراد از پيافامها در ایران به عدم آگاهی مردم از وجود چنین سرویس‌هایی برمی‌گردد. برای مثال هرچند کسبوکارهای خوبی در چند سال گذشته در بازار ایران فعالیت می‌کردند، ولی وقتی ما فانوس را حدود سه ماه پیش ارائه کردیم، خیلی‌ها می‌گفتند که اصلا ما نمی‌دانستیم چنین سرویس‌هایی در ایران پیش از این وجود داشته است. بنابراين بحث آگاه‌سازی مردم مساله جدی و مهمی است. بخش دیگر به فرهنگ اقتصادی ایرانی‌ها برمی‌گردد که برخلاف اروپایی‌ها ولخرج‌تر هستند و راحت‌تر پول‌شان را خرج می‌کنند و خیلی اهل ثبت مخارج و هزینه‌کرد خود نیستند. در نتیجه ارزشی که باید یک پي‌اف‌ام ایرانی به کاربر ایرانی بدهد، راحت‌کردن ثبت تراکنش‌های مالی او تا حد امکان باشد. اصلاح سبک زندگی هم ارزش مفیدی برای کاربران است. برای مثال، بسياري از کاربران‌مان به ما می‌گویند که من دوست دارم بدانم که به‌طور متوسط افراد هم‌سن و سال من چقدر از درآمد خود را خرج هنر یا آموزش می‌کنند. بنابراين ما باید یک سبک زندگی به آنان ارائه دهیم.
یارویسی: ما باید مشخص کنیم که آیا به‌طور کلی مدیریت مالی شخصی در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای ندارد؛ یا اینکه اصلا درصد قابل توجهی از جامعه ایرانی نمی‌دانند که چنین راهکاری وجود دارد. در هر حال تا زمانی که مردم متوجه نشوند که یک پي‌اف‌ام چه ارزشی را برای آنها ایجاد می‌کند، کاربران این اپلیکیشن‌ها آنقدرها به وجد نمی‌آیند که بخواهند آن را به فرد دیگری نیز معرفی کنند. از طرفی با توجه به اینکه یک پي‌اف‌ام با مسائل مالی مردم سروکار دارد، بحث اعتماد کاربران بسیار حائز اهمیت است؛ در نتیجه ما باید بتوانیم اعتماد کاربران را جلب کنیم تا از این طریق بحث تبلیغ سینه‌به‌سینه و معرفی به دوستان و اطرافیان شکل بگیرد.
مرجانی: پارمیس قبل از اینکه وارد حوزه پي‌اف‌ام شود، تجربه زیادی در حوزه نرم‌افزارهای حسابداری داشت. زمانی که در اواخر دهه 70 می‌خواستیم یک نرم‌افزار حسابداری را برای یک فروشگاه یا یک کسب‌وکار کوچک ارائه دهیم، مشاهده می‌کردیم که صاحبان آن کسب‌وکارها جبهه می‌گرفتند و می‌گفتند چرا ما باید از این نرم‌افزار استفاده کنیم؟ چراکه فرهنگ استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری وجود نداشت، اما به‌تدریج این فرهنگ ایجاد شد. در حوزه پي‌اف‌ام هم مساله به همین صورت است. اصولا ایرانی‌ها دوست ندارند که متوجه شوند چقدر خرج می‌کنند و همواره از این مساله فرار می‌کنند. بنابراين همان‌طور که سایر دوستان هم گفتند، ایجاد ارزش برای کاربران بسیار مهم است. باید بگویم متاسفانه یا خوشبختانه، شرایط بد اقتصادی این روزهای کشور به نحوی است که تمایل مردم به ثبت هزینه‌ها و درآمدهایشان افزایش پیدا کرده و مدیریت مالی شخصی برایشان مهم شده و این می‌تواند فرصتی برای کسب‌وکارهایی که در این حوزه هستند، به وجود بیاورد.
به‌طور مشخص اگر بخواهید از چالش‌هایی که پيافامها در ایران با آن روبه‌رو هستند، اسم ببرید، به چه مواردی اشاره خواهید کرد؟ و اگر این چالش‌ها برطرف شود، فکر می‌کنید پي‌اف‌ام چه بازاری را می‌تواند در ایران داشته باشد؟
غانم‌زاده: مساله API یکی از چالش‌های جدی این حوزه است؛ هرچند به‌مرور بانک‌ها دارند تعامل بهتری از خود نشان می‌دهند. چالش دیگر چالش بازار است که باید بتوانیم کاری کنیم که درصد بیشتری از افراد جامعه را با پيافامها آشنا کنیم و سومین چالش اینکه بتوانیم ارزش بیشتری به مشتری بدهیم. به نظر من اگر این چالش‌ها برطرف شود، مي‌توانیم بازاری حداقل چهار میلیونی (چهار میلیون دانلود و نصب در بسترهای مختلف) را برای کسبوکارهای مختلفی که در این حوزه فعال هستند، داشته باشیم.
خدیوی‌فرد: چالش اولیه به بحث داده‌ها برمی‌گردد و من مجددا تاکید می‌کنم که منظور من از داده، صرفا داده بانکی نیست، بلکه ماشین یا خانه هم دارایی یک فرد به حساب می‌آید. بنابراین جمع‌آوری و یکپارچگی این داده‌ها می‌تواند نقش موثری برای ارزش‌آفرینی بیشتر پيافامها ایجاد کند. چالش دیگر همان بحث فرهنگ اقتصادی مردم و بحث اعتماد کاربران به ابزارهای مدیریت مالی شخصی است. سومین چالش هم به نظر من به این موضوع برمی‌گردد که اساسا پي‌اف‌ام در دنیا برای قشر متوسط جامعه و افرادی که دخل‌شان از خرج‌شان (کمی) بیشتر است، طراحی شده است. یعنی افرادی که تراز مالی‌شان مثبت است و می‌توانند به این فکر کنند که چطور سرمایه‌گذاری کنند و چه چیزی بخرند که بیشتر به نفع‌شان باشد. در ایران اما قشر متوسط جامعه روزبه‌روز در حال کوچک‌تر شدن است و افراد درآمدی را که دارند، صرف هزینه‌های حیاتی زندگی‌شان می‌کنند و عملا فرصت تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری یا بهینه‌کردن درآمدشان از آنها گرفته شده است. بنابراين یک چالش جدی حوزه پي‌اف‌ام در کشور ما کوچک‌شدن قشر متوسط جامعه است که کاربر اصلی پيافامها هستند.
یارویسی: در خصوص چالش‌ها تقریبا سایر دوستان به همه موارد اشاره کردند، اما در خصوص اندازه بازار پي‌اف‌ام در ایران طبق تحلیل پایین به بالایی که ما انجام دادیم، فکر می‌کنیم بازار ایران طی یک بازه پنج‌ساله، ظرفیت حدود 14-13 میلیون کاربر مدیریت مالی شخصی خواهد داشت.
مرجانی: چالش اصلی همچنان بحث ارتباط با بانک‌ها و گرفتن API است که من امیدوارم این چالش با سرعت بیشتری برطرف شود. چالش بعدی به نظر من بحث تامین مالی در این حوزه است. برای کاربران ایرانی خرج‌کردن پول در یک اپلیکیشن، هرچند اندک، بسیار سخت است و اینکه بتوانیم کاربران را متقاعد کنیم که برای استفاده از سرویس، هزینه‌ای را پرداخت کنند، کار سختی است. در مورد بازار هم می‌توانم بگویم که بازار پي‌اف‌ام در ایران یک اقیانوس بزرگ آبی است و همه باید کمک کنیم تا جذابیت این بازار را افزایش دهیم.
مدل کسب‌وکاری شما چیست؟ اساسا چه مدل‌های کسب‌وکاری در حوزه پي‌اف‌ام در ایران جواب می‌دهد؟
غانم‌زاده: بستگی دارد که پي‌اف‌ام یک کسب‌وکار مستقل باشد یا بخشی از یک کسب‌وکار بزرگ‌تر باشد. اگر بخشی از یک کسب‌وکار بزرگ‌تر باشد، بحث درآمدی شاید اولویت چندانی نداشته باشد و این کار بیشتر برای برندسازی صورت بگیرد. مدل کسب‌وکاری نیوُ به‌عنوان یک کسب‌وکار مستقل فعلا اشتراک است و از این طریق کسب درآمد می‌کنیم که باید بگویم که خیلی کار سختی است. از طرف دیگر می‌توان به تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و فروش آنها به شرکت‌های دیگر هم فکر کرد، اما این در صورتی است که بتوان به تعداد قابل توجهی از کاربر رسید تا این تجزیه‌وتحلیل‌ها معنا پیدا کند.
خدیوی‌فرد: برنامه ما در حال حاضر این است که فیچرهای فعلی فانوس همواره رایگان باقی بماند و ما هزینه‌ای از کاربر برای ارائه این سرویس‌ها اخذ نمی‌کنیم، اما شاید سرویس‌های ویژه‌تری را برای کاربر تعریف کنیم که صرفا بابت آن از او هزینه دریافت کنیم. برای مثال، گزارش‌های خاص یا گرفتن انواع خروجی از عملکرد مالی کاربر در طول ماه یا سال. با این حال هدف اصلی‌مان در فانوس این است که یک سوپرمارکت مالی را طراحی کنیم و پیشنهادهایی به کاربران‌مان ارائه دهیم. مثلا برای تمدید بیمه کاربران با همکاری یکی از شرکت‌های بیمه تخفیفی قائل شویم و کارمزدی از فروش بیمه اخذ کنیم.
یارویسی: به نظر من مدل کسب‌وکاری فریمیوم مدل مناسبی است. اینکه از کاربر برای ارائه سرویس‌های خاص هزینه دریافت کنیم و کاربر هم با توجه به ارزشی که دریافت می‌کند، آن را پرداخت کند، مدل مناسبی برای بازار فعلی است که ما هم احتمالا برای اپلیکیشن درایه، از آن استفاده خواهیم کرد.
مرجانی: پارمیس فعلا رایگان است، چون ما بیشتر از آنکه بحث درآمدزایی پارمیس برایمان اهمیت داشته باشد، بحث مسئولیت اجتماعی و فرهنگ‌سازی در این حوزه برایمان اهمیت دارد. از طرفی استفاده از مدل اشتراکی در ایران کار بسیار سختی است. به نظر من یک پي‌اف‌ام وقتی می‌تواند کاربردی باشد که به یک پلتفرم تبدیل شود. به نظر شخص من، یک نفر باید اپلیکیشن مدیریت مالی شخصی‌اش را صبح باز کند و شب ببندد و لازمه این کار این است که پي‌اف‌ام به یک پلتفرم تبدیل بشود. برای همین ما امکان مدیریت فعالیت‌های روزانه غیرمالی و یادآوری‌ها را نیز به کاربر داده‌ایم. اگر در این پلتفرم کاربر بتواند کارت‌به‌کارت خود را انجام دهد یا شارژ تلفن همراهش را نیز خریداری کند، به‌تدریج به نقطه‌ای می‌رسیم که می‌توانیم بدون اینکه از کاربر هزینه‌ای دریافت کنیم، از ذی‌نفعان دیگر این حوزه کسب درآمد کنیم.
به‌عنوان سوال آخر، سال 1397 را چطور دیدید و سال آینده را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
غانم‌زاده: سال 1397 برای ما سال عادی بود و خیلی اتفاق خاصی رخ نداد، البته سختی‌های خاص خودش را هم داشت. من فکر می‌کنم از آنجایی که سال 1398 از نظر اقتصادی سال سخت‌تری خواهد بود، این احتمال وجود دارد که مردم از نظر ذهنی آمادگی بیشتری برای استفاده از ابزارهای مدیریت مالی شخصی داشته باشند. بنابراین فکر می‌کنم سال آینده، سال بهتری برای ما باشد.
خدیوی‌فرد: سال 1397 برای ما سال خیلی خوبی بود. بازخورد خوبی طی این سه ماه از بازار گرفتیم، میزان رشد ما هم چشم‌گیر بود و فکر می‌کنم سال آینده رشد ما قطعا بیشتر از سال جاری خواهد بود و با وجود اینکه در شرایط سخت، ضرورت وجود پيافامها بیشتر احساس می‌شود، امیدوارم سال آینده به لحاظ اقتصادی سال سخت‌تری نسبت به امسال نباشد.
یارویسی: سال 1397 برای ما به‌عنوان یک استارت‌آپ سال بسیار جذابی بود؛ به‌طوری که هر روز یا هر هفته خودمان از عملکردمان و از عملکرد سایر اعضای تیم شگفت‌زده می‌شدیم. اتفاق خوبی که در سال 1397 رخ داد، این بود که به کاربران‌مان نزدیک‌تر شدیم و بنا داریم در سال 1398 هم به کاربران‌مان باز هم نزدیک‌تر شویم. بدین معنی که نسبت به سال گذشته بیشتر کاربرمحور عمل خواهیم کرد. در مورد وضعیت اقتصادی کشور که آقای غانم‌زاده اشاره کردند که احتمالا بدتر خواهد شد، باید بگویم من این را یک شمشیر دولبه می‌بینم؛ یعنی هم می‌تواند برای پيافامها به‌واسطه افزایش دغدغه مردم نسبت به دخل‌وخرج‌شان یک فرصت ایجاد کند و از طرفی به‌واسطه کوچک‌تر شدن طبقه متوسط جامعه می‌تواند یک تهدید قلمداد شود.
مرجانی: به نظرم بعید است که در این حوزه، اتفاق خاصی در سال 1398 بیفتد و همین روند فعلی ادامه پیدا می‌کند. همان‌طور که دوستان هم اشاره کردند، در وضعیت اقتصادی نامطلوب‌تر، مردم بیشتر سراغ حساب‌وکتاب و مدیریت مالی می‌روند و این شاید بتواند یک فرصت برای ما قلمداد شود.
سلام
آیا این مطلب به صورت پادکست نیز منتشر شده است؟
درود بر شما
ما مدت‌هاست از پادکست غفلت کرده‌ایم که امیدواریم خیلی زود از این غفلت بیرون بیاییم.
حالا نه شاید درباره این متن ولی انشاالله به زودی برای متن‌های گوناگون پادکست را جدی‌تر دنبال خواهیم کرد.