پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در ایران، بسیاری از بانک‌ها هنوز هم با مجموعه‌های گسسته و ناهمگونی از سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی که به‌تدریج و بر حسب نیازهای مقطعی توسعه یافته‌اند، درگیر هستند. لذا در این مطلب کوشش شده است که چالش‌های بانکداری یکپارچه در ایران و فرصت‌های پیش رو در زمینه مهاجرت به سامانه‌های نوین بانکداری یکپارچه بررسی شود.
.
چالش‌های سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران از نگاه معماری
سامانه‌های یکپارچه بانکی صاحب‌نام در دنیا، دارای دو ویژگی اساسی بوده که آن‌ها را از سایر سامانه‌ها متمایز می‌کند. نخست به دلیل جامع بودن، این سامانه‌ها قادر هستند که تمامی نیازهای فنی و کسب‌وکاری بانک‌ها را پوشش دهند و همچنین به دلیل داشتن ساختاری منعطف و دارای معماری باز، امکان توسعه کسب‌وکارهای جدید توسط تیم‌های تخصصی بانک یا شرکت‌ها امکان‌پذیر است و همچنین امکان یکپارچگی آن‌ها با سایر محصولات موجود به‌سادگی و با هزینه پایین وجود دارد. هرچند که ممکن است استفاده از این سامانه‌ها توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی، باعث وابستگی آن‌ها به این سامانه‌ها شود اما به دلایل ویژگی‌های فوق‌الذکر، این وابستگی برای بانک‌ها دغدغه نخواهد بود؛ اما در ایران علی‌رغم این‌که استفاده از سامانه‌های یکپارچه بانکی باعث وابستگی بانک‌ها و مؤسسات مالی به این سامانه‌ها شده، اما درعین‌حال آن‌ها قادر به پوشش تمامی نیازهای بانک‌ها نیستند و بانک‌ها مجبور به استفاده از سایر محصولات در کنار این سامانه‌ها بوده که به دلیل عدم رعایت استانداردها، عدم زیرساخت‌های لازم و عدم وجود معماری باز، یکپارچگی و توسعه این سامانه‌ها با مشکلات و هزینه‌های بالایی مواجه بوده و حتی در برخی موارد امکان‌پذیر نیست.
با در نظر گرفتن ظرفیت فناوری اطلاعات در ایران تولید محصولاتی تراز اولی مشابه اوراکل، در ایران به‌زودی امکان‌پذیر نیست، لذا به نظر می‌رسد که در شرایط حال حاضر می‌بایستی مجموعه‌ای از شرکت‌ها با همدیگر بتوانند تمامی نیازهای بانک‌ها را پوشش دهند؛ بنابراین برای دستیابی به این هدف نیاز است که چندین کار زیرساختی در ایران انجام شود و آن‌هم این است که تولید محصولات و سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران بر مبنای استانداردها و معماری آن به‌صورت معماری باز بوده تا با استفاده از این ویژگی‌ها بانک‌ها یا شرکت‌های وابسته آن‌ها بتوانند به‌راحتی و با هزینه کم این محصولات را توسعه داده و مزیت رقابتی خود در ارتباط با ایده‌های جدید را حفظ نموده و درعین‌حال یکپارچگی آن‌ها با سایر محصولات به‌منظور تأمین تمامی نیازهای کسب‌وکاری بانک‌ها با هزینه پایین صورت گیرد.
.
چالش‌های سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران از نگاه کسب‌وکاری
یکی از دیگر از چالش‌های سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران عدم نگاه کلان به طراحی محصولات است، لذا در بسیاری از مواقع، سامانه‌های یکپارچه بانکی بر اساس نیازهای کسب‌وکاری و فقط با هدف برآورده نمودن آن نیاز خاص طراحی شده‌اند. به‌عنوان نمونه در طراحی و پیاده‌سازی کارمزد برای زیرسیستم‌های مختلف بانکی، صرفاً به کسب‌وکار همان زیرسیستم توجه شده است؛ اما درصورتی‌که در نگاه کلان‌تر، می‌توان به مفهوم کارمزد در تمامی محصولات و خدمات بانکی توجه نمود و به‌جای محاسبه و پردازش کارمزد در هر سیستم، زیرسیستمی برای محاسبه و پردازش کارمزد در نظر گرفت و از این طریق این زیرسیستم به سایر محصولات سرویس داد. این نگاه در طراحی کلان سامانه‌های یکپارچه بانکی باعث خواهد شد که شرکت‌های نرم‌افزاری به‌جای فروش زیرسیستم‌ها و محصولاتی نظیر سپرده و تسهیلات، زیرساختی با قابلیت «محصول ساز» را در اختیار بانک‌ها و مؤسسات مالی قرار داده و بانک‌ها قادر خواهند بود که محصولات و خدمات مختص خود را ایجاد نموده و ایجاد چنین زیرساختی باعث افزایش قدرت رقابتی آن‌ها خواهد شد.
همچنین یکی دیگر از مشکلات سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران در حوزه کسب‌وکار، عدم پاسخگویی به‌تمامی نیازهای بانک‌ها و مؤسسات مالی توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بانکی است و این امر باعث سردرگمی آن‌ها در ارائه خدمات مالی و بانکی شده است.
.
چالش‌های سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران از نگاه فنّاوری
یکی دیگر از چالش‌های سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران از نگاه فنّاوری است. در برخی موارد به‌جای تصمیم‌گیری بر اساس نظرات کارشناسی، تصمیم‌های حسی برخی افراد و مدیران در مورد انتخاب فنّاوری غالب بوده و این امر باعث عدم انتخاب فنّاوری مناسب و کافی در حوزه‌های مختلف توسعه سامانه‌های یکپارچه بانکی شده است و طبعاً عدم امکان فنّاوری مناسب مشکلات فراوانی به همراه خواهد داشت.
همچنین مشکل دیگر هم ناشی از تحریم‌ها در ایران است که باعث شده است ما به منبع دانش فنّاوری‌های روز دسترسی نداشته باشیم و این امر باعث مشکلاتی از قبیل عدم پشتیبانی توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده فنّاوری و افزایش هزینه‌ها شده است.
.
چالش‌های سامانه‌های یکپارچه بانکی در ایران از نگاه داده
یکی دیگر از چالش‌های سامانه‌های بانکداری یکپارچه در ایران این است که ما هنوز به تحلیل و آنالیز در سطح داده‌های بزرگ نرسیده‌ایم این امر باعث شده است که تحلیل و شناخت روندها و الگوهای رفتاری مشتریان برای بانک‌ها امکان‌پذیر نباشد، آمارها حاکی از این است که در حال حاضر بانک‌ها فقط از بخش‌های کوچکی از این داده‌ها برای شناخت مشتریان خود و ارزیابی تجربه‌ی آن‌ها از خدمات بانک بهره می‌جویند. همچنین یکی دیگر از چالش‌های این حوزه عدم وجود مدیریت داده‌های مرجع است که باعث شده است که نتوانسته‌ایم به‌عنوان نمونه در سطح ملی به مدیریت داده‌های مرجع، نظیر اطلاعات عمومی مشتریان و وثایق برسیم که درنهایت تجمیع داده‌های سازمان‌های مختلف و تحلیل داده‌های مشترک امکان‌پذیر نباشد.
.
عدم وجود نهادهایی به‌منظور پرورش افراد متخصص در حوزه فناوری اطلاعات و حوزه بانکی
نیروی انسانی متخصص مسلط به مباحث بانکداری و فناوری اطلاعات لازمه موفقیت در پیاده‌سازی، پشتیبانی و توسعه سامانه‌های یکپارچه بانکی است، در ایران چنین افرادی در طول زمان و با کسب تجربه طی چندین سال کار حرفه‌ای، ایجاد می‌شوند و مشکلی که وجود دارد این است که مراکزی زیر نظر بانک‌ها و شرکت‌های فناوری اطلاعات برای پرورش این متخصصان وجود ندارد درصورتی‌که وجود افراد متخصص در این دو حوزه به‌صورت همزمان به‌منظور توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری، یکپارچگی نرم‌افزارها و توسعه آن‌ها موردنیاز است.
منبع: فصل پنجم مقاله «ویژگی‌های غالب در نسل جدید سامانه‌های یکپارچۀ بانکی» / چالش‌های سامانه یکپارچه بانکی در ایران، ارائه‌شده در چهارمین سمینار بانکداری الکترونیک (نویسندگان مقاله: محسن معظمی گودرزی، حسین رأسی و حجت جاهد)
