پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حسام مقصودلو از رویکرد هلدینگ تفتا در همکاری با فین‌تک‌ها می‌گوید / برنامه‌ریزی برای گسترش بانکداری باز و بانکداری تعبیه‌شده
تخصیص بودجه مناسب به بخش فناوری اطلاعات اهمیت بسیار بالایی در رشد درآمدی بانک دارد و مقدمات حرکت به سوی بانکداری دیجیتال را فراهم می‌کند. برهمین اساس بانک‌ها باید به موضوع فناوری اطلاعات در ارائه خدمات مالی توجه کنند و بودجه مشخصی را برای آن در نظر بگیرند که هر ساله با توجه به رشد تورم و سایر پارامترهای تأثیرگذار، رشد مناسبی داشته باشد. حسام مقصودلو، عضو هیئت‌مدیره تفتا در گفت‌و‌گو با رسانه «راه پرداخت» به چرایی موفقیت و چابکی فین‌تک‌ها پرداخت و از دو منظر، میزان بودجه فناوری اطلاعات در بانک‌ها را بررسی کرد. به گفته مقصودلو، تفتا در حوزه‌هایی که مناسب دیده با فین‌تک‌ها همکاری داشته و این همکاری در دو قالب انجام شده است. برخی از فعالیت‌های هلدینگ تفتا با سرمایه‌گذاری در فین‌تک‌ها از طریق شرکت تکنوتجارت اتفاق افتاده که می‌توان به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در استارتاپ‌هایی مثل پی‌بار اشاره کرد. برخی دیگر از فعالیت‌های هلدینگ تفتا نیز در ایجاد زمینه‌های همکاری است که در این بخش با دیجی‌پی همکاری مناسبی انجام شده است.
حسام مقصودلو در پاسخ به این سؤال که چرا فین‌تک‌ها در زمینه فناوری اطلاعات از شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها جلوتر هستند یا به عبارتی چابک‌تر هستند و موفق‌تر دیده می‌شوند، توضیح داد: «این سؤال مثل این است که بپرسیم چرا دایره گرد است. چابکی جزئی از ذات استارتاپ‌هاست. اصلاً استارتاپ‌های فین‌تک ایجاد شدند تا لختی نظام بانکی در ارائه خدمات به مشتریان را با استفاده از فناوری‌های جدید و روش‌های نوآورانه تسهیل و تسریع کنند. اما اینکه چرا از فین‌تک‌ها از شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها جلوتر هستند، به این خاطر است که یک کسب‌وکار نوپا، خلاق و نوآور برای اینکه بتواند در اکوسیستمی مثل اکوسیستم خدمات مالی فعالیت کند و با بازیگران بزرگی مانند بانک‌ها رقابت داشته باشد، باید روش نوآورانه‌ای را اتخاذ کند.»
او ادامه داد: «به همین خاطر است که برای هر یک از خدماتی که بانک‌ها ارائه می‌دهند یک جامعه فین‌تکی خاص ایجاد شده است. به طور مثال، در حوزه وام‌دهی، شرکت‌های لندتک ایجاد شده‌اند و یا در حوزه احراز هویت، استارتاپ‌های KYC ظهور پیدا کردند. همین که یک شرکت فقط در یک حوزه خاص ورود پیدا می‌کند، باعث ایجاد چابکی بیشتر است. این را هم در نظر بگیرید که این استارتاپ‌ها در بخش‌های مختلفی ایجاد نوآوری می‌کنند که ممکن است شامل مدل کسب‌وکار نیز شود. البته که در چابکی آنها، شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها هم بی‌تأثیر نیستند و همین که زمینه همکاری فین‌تک با بانک ایجاد می‌شود، نتیجه همکاری و همیاری شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها با اکوسیستم نوآوری خدمات مالی است.»
توجه به یک جامعه خاص از مشتریان، عامل چابکی فین‌تک‌ها
این عضو هیئت‌مدیره هلدینگ تفتا با اشاره به اقدامات شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها توضیح داد: «در کنار این موارد، شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها هم فعالیت‌های خوبی داشتند که نمونه‌اش را در خدمات ارائه شده توسط آنها می‌توانیم ببینیم. همین که بانک‌ها به سمت افتتاح حساب دیجیتال رفته‌اند و شعب دیجیتال خود را راه‌اندازی کردند، یعنی اینکه فعالیت‌های خوبی انجام شده است ولی کافی نیست. البته که این فعالیت‌ها فقط به افتتاح حساب محدود نمی‌شود و در حال حاضر شاهد هستیم که بانک‌ها در وام‌دهی هم روش‌های سنتی خود را تغییر داده‌اند و از روش‌های نوین استفاده می‌کنند که زمان صدور درخواست از سوی کاربر تا اعطای وام را کاهش داده است.»
مقصودلو با اشاره به تفاوت‌های شرکت‌های فین‌تکی و شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها بیان کرد: «اگر بخواهیم یک جمع‌بندی داشته باشیم، بانک‌ها و شرکت‌های فناوری اطلاعات آنها در زمینه دیجیتالی‌سازی و استفاده از فناوری خوب عمل کردند ولی فین‌تک‌ها به دلیل تمرکز روی یک حوزه خاص و داشتن بروکراسی و فرایندهای ساده‌تر نسبت به بانک‌ها، چابکی بیشتری داشتند و به نظر موفق‌تر می‌رسند. از سویی دیگر، شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک نگهدارنده سیستم‌های فناوری اطلاعات بانک هستند و حول پیمانکاری پروژه‌های فناوری اطلاعات مربوط به بانک شکل می‌گیرند در حالی که استارتاپ‌های فین‌تک، کسب‌وکار محور هستند و براساس ارائه محصولات خاص در حوزه بانکی شکل گرفته‌اند.»
او با اشاره به دلیل موفق‌تر دیده‌شدن شرکت‌های فین‌تکی توضیح داد: «شاید یکی از دلایل را بتوان نبود محدودیت‌های بانکی دانست. اما فقط محدود به این موضوع نیست. باتوجه‌به قانونی که بانک مرکزی پیش‌تر گذاشته بود و دو دستورالعملی که جدیداً در خصوص بانکداری دیجیتال و وام‌دهی ارائه داده است، فعالیت فین‌تک‌ها وابسته به بانک است. به همین خاطر فین‌تک و بانک به سمت یک همکاری مشترک حرکت کرده‌اند. در خصوص بودجه، بانک‌ها سرمایه و زیرساخت لازم برای توسعه فناوری را دارند ولی برای اینکه از بازی رقابت عقب نمانند و در زمان کمتری به بازار ارائه خدمات ورود کنند از همکاری فین‌تک استفاده می‌کند.»
به گفته حسام مقصودلو یک دلیل موفق‌تر بودن فین‌تک، توجه به یک جامعه خاص مشتری است که در نوآوری در مدل کسب‌وکار فین‌تک‌ها مشخص می‌شود. خلاقیت و نوآوری در ارائه خدمت هم در این چابکی تأثیرگذار است و تأثیر خود را در نحوه ارائه خدمت به مشتریان نشان می‌دهد. مثلاً اگر به آمارهایی که توسط تسهیلات‌یارها منتشر شده است توجه کنید، متوجه می‌شوید که میانگین مدت زمان از ارائه درخواست تا اعطای تسهیلات توسط آنها در حدود 3 روز است که این به دلیل ساده‌بودن فرایندها و سرعت در رسیدگی به درخواست‌ها است. همچنین نحوه تسهیلات اعطا شده نیز نشان می‌دهد که 70 درصد تسهیلات ارائه شده به افراد فاقد رتبه اعتباری است. همین موضوع باعث می‌شود که افراد خاصی به سمت تسهیلات‌یارها به‌عنوان یکی از بازیگران اکوسیستم فین‌تکی کشور حرکت کنند. پس دلیل چابکی فین‌تک را می‌توان مواردی چون توجه به یک جامعه خاص از مشتریان، نوآوری در مدل کسب‌وکار، توجه به ارائه یک سرویس خاص و استفاده از فناوری در تسهیل ارائه خدمات دانست.
لزوم توجه بانک‌ها به بودجه فناوری اطلاعات
فعالان صنعت بانکداری معتقدند که بودجه فناوری اطلاعات در بانک‌ها هر میزانی که باشد باید سالانه همراه با یک رشد نسبی باشد. بر اساس پیش‌بینی گارتنر هزینه‌های آی‌تی در خاورمیانه و شمال آفریقا در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال گذشته با رشد۴ درصدی همراه خواهد بود. همچنین پیش‌بینی کرده که هزینه رشد توسعه نرم‌افزار و خدمات فناوری اطلاعات در منطقه آفریقا و خاورمیانه به ترتیب رشد ۱۲.۰۳ و ۱۱.۰۱ درصدی را داشته باشند. مقصودلو نیز با اشاره به بودجه فناوری اطلاعات در بانک‌ها توضیح داد: «بودجه فناوری اطلاعات در بانک‌ها را از دو منظر می‌توان بررسی کرد. 1- آنچه در برنامه هفتم توسعه کشور و بودجه سال 1403 به آن توجه شده است و 2- آنچه بانک‌ها به‌عنوان بودجه فناوری اطلاعات در نظر می‌گیرند. در لایحه برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت که در تاریخ 1 آذر ماه 1402 تصویب شده است، ماده یا بندی که به صورت مشخص به موضوع بودجه فناوری اطلاعات در بانک‌ها اشاره کند نیامده است. در بودجه سال 1403 نیز همین‌گونه بوده است. اما بانک‌ها باید به موضوع فناوری اطلاعات در ارائه خدمات مالی توجه کنند و بودجه مشخصی را برای آن در نظر بگیرند که هر ساله با توجه به رشد تورم و سایر پارامترهای تأثیرگذار، رشد مناسبی داشته باشد.»
او ادامه داد: «روند توسعه فناوری در حوزه مالی و بانکی سریع‌تر از سایر صنایع است و بانک‌ها همیشه به‌عنوان یک پیشرو در استفاده از فناوری شناخته می‌شوند. همین نکته باعث می‌شود که بانک‌ها توجه خاصی به فناوری اطلاعات داشته باشند و سرمایه‌گذاری مناسبی را برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب و استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت بانکی داشته باشند. این بودجه، در سرمایه‌گذاری بانک‌ها در شرکت‌های فین‌تکی هم مؤثر است. اما در مورد سهم بودجه شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها نسبت به کشورهای خاورمیانه، به‌الطبع بودجه شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌های ما نسبت به کشورهای خاورمیانه کمتر است. این موضوع هم به شرایط کشور مربوط است. ولی باید توجه بیشتری به این بودجه در بانک‌ها شود.»
اکوسیستم فین‌تک کشور نیاز به رسیدگی دارد
این عضو هیئت‌مدیره هلدینگ تفتا با اشاره به اکوسیستم فین‌تک گفت: «اکوسیستم فین‌تک کشور یک اکوسیستم نوپاست که نیاز به توجه و رسیدگی دارد. در همین مدت کوتاهی که این اکوسیستم شکل گرفته است شاهد فعالیت‌های مفید و قابل توجهی بودیم. به‌عنوان مثال، در سال 1401 در حدود ۷۸۰ همت تسهیلات خرد در کشور اعطا شده است که 4 همت (حدود ۰.۵ درصد) سهم لندتک‌ها بوده است. در کنار این، تأثیری که فین‌تک‌ها در شمولیت مالی در کشور داشتند را نمی‌توان در نظر نگرفت. این تنها بخشی از فعالیت فین‌تک‌ها در کشور است و باز جای رشد و توسعه وجود دارد.»
او معتقد است که با اتفاقاتی که در طی دو سه ماه گذشته افتاده است، باید با دید تردید به فعالیت اکوسیستم فین‌تک کشور نگاه کرد. بانک مرکزی، دو دستورالعمل «ضوابط ناظر بر نحوه ايجاد، فعاليت و نظارت بر واحد ديجيتال ارائه خدمات بانکي توسط مؤسسات اعتباری» و «الزامات ناظر بر نحوه همکاری مؤسسات اعتباری با شرکت‌های تسهیلات‌‌یار» را صادر کرده است که شدیداً فعالیت بازیگران اکوسیستم و همکاری بانک‌ها با آنها را تحت‌الشعاع قرار داده است. به نحوی که صاحب‌نظران حوزه مالی بر این نظر هستند که ممکن است این دو دستورالعمل به پایان حیات فین‌تک‌ها منجر شود.
مقصودلو در ادامه توضیح داد: «به عنوان کسی که چند سالی را در جایگاه یک فین‌تکی و هم یک سرمایه‌گذار با اکوسیستم فین‌تک کشور همکاری داشته‌ام باید به این نکته اشاره کنم که اگر می‌خواهیم اکوسیستم پویا و جذابی در کشور داشته باشیم، باید زمینه‌های رشد را برای آنها فراهم کنیم. منکر این موضوع نمی‌شوم که شاید بازیگرانی باشند که شیطنت‌هایی داشته باشند و خط قرمزهای بانک مرکزی را رد کنند ولی نباید همه را با یک چشم نگاه کرد. این دستورالعمل‌هایی که بانک مرکزی صادر کرده است مثل این است که دور یک نهال، دیوار بتنی بکشیم و انتظار رشد مناسب از آن داشته باشیم.»
انواع رویکرد بانک‌ها در ارائه خدمات نوآورانه
در ادامه حسام مقصودلو با بیان تأثیر چابکی فین‌تک‌ها در ارائه خدمت به بانک‌ها گفت: «بانک‌ها در ارائه خدمات نوآورانه سه رویکرد می‌توانند داشته باشند: 1- خود بانک اقدام به ایجاد زیرساخت‌ها و ارائه خدمات نوآورانه کنند که این روش هم هزینه بالایی را می‌طلبد و هم زمان زیادی را از بانک خواهد گرفت که قاعدتاً ورود بانک به بازار ارائه خدمات را کند، می‌کند. 2- بانک به سراغ فین‌تک برود و با خرید و ادغام آن در بانک بخواهد ارائه خدمات را سرعت بخشد که این روش با اینکه نسبت به روش اول بهتر است اما سرمایه زیادی را به بانک تحمیل خواهد کرد و 3- همکاری با فین‌تک است که هم در زمان و هم هزینه صرفه‌جویی می‌کند. این همکاری باعث می‌شود که چابکی فین‌تک به بانک نیز منتقل شود.»
او ادامه داد: «ما در مجموعه تفتا، به روش سوم توجه داشتیم. به همین خاطر در حوزه‌هایی که مناسب دیدیم با فین‌تک‌ها همکاری داشتیم. این همکاری در دو قالب انجام شد. برخی از فعالیت‌های هلدینگ تفتا به سرمایه‌گذاری در فین‌تک‌ها از طریق شرکت تکنوتجارت برمی‌گردد که می‌توان به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در استارتاپ‌هایی مثل پی‌بار اشاره کرد. برخی دیگر از فعالیت‌های هلدینگ تفتا نیز در ایجاد زمینه‌های همکاری است که با در این بخش با دیجی‌پی همکاری مناسبی انجام شد. البته، این موارد تنها فعالیت‌های ما نبوده و برنامه‌ریزی برای حضور فعال‌تر در اکوسیستم فین‌تکی کشور را در برنامه خود قرار داده‌ایم.»
حسام مقصودلو در پایان با اشاره به رویکرد تفتا در ورود به حوزه‌های جدید به منظور سرمایه‌گذاری گفت: «با بررسی‌‌هایی که در روندهای بانکداری جهان داشتیم، مشخص است که بانک‌ها به سمت بانکداری باز و بانکداری تعبیه شده در حال حرکت هستند. یعنی کم کم بانک‌ها به سمت ایجاد زیرساخت می‌روند و جذب مشتری و ارائه خدمات را به شرکت‌های نوآور و فین‌تک‌ها واگذار می‌کنند. ما هم در مجموعه تفتا سعی داریم تا بانکداری باز و بانکداری تعبیه شده را در بانک تجارت گسترش بدهیم و در این خصوص برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده‌ایم.»