پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تحلیل محسن زادمهر درباره دستورالعمل جدید بانک مرکزی در خصوص نئوبانک‌ها / بازدارنده است و باعث ترس کارآفرینان می‌شود
بانک مرکزی در روزهای اخیر دستورالعمل نحوه تأسیس و فعالیت نئوبانک‌ها را به شبکه بانکی ابلاغ کرده است؛ واکنش‌هایی که برخی از فعالان فین‌تک به این دستورالعمل داشتند حاکی از آن است که نقاط ضعف آن زیاد بوده و آن‌طور که باید و شاید همه وجوه فعالیت نئوبانک‌ها را پوشش نمی‌دهد. موضوعی که محسن زادمهر نیز به آن اشاره کرده و اعتقاد دارد این دستورالعمل نه‌تنها بازدارنده است، بلکه باعث ترس سرمایه‌گذاران و کارآفرینان برای نوآوری می‌شود.
مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در دهمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت از ره‌نگاشت فین‌تک بانک مرکزی رونمایی کرد و گفت: «ره‌نگاشت فضایی است برای بصری‌سازی آنچه ما در ادامه انجام خواهیم داد و دارای چهار لایه مختلف است. در این راستا چهارچوب فعالیت نئوبانک‌ها (مقررات شعب دیجیتال بانک‌ها) در لایه دوم ره‌نگاشت مذکور قرار داشت که دستورالعمل آن چند روز قبل توسط بانک مرکزی ابلاغ شد.»
محسن زادمهر در بررسی دستورالعمل مذکور دغدغه‌های بانک مرکزی را قابل درک دانست، اما بر این موضوع تأکید کرد که بانک‌ها دغدغه شناسایی نسل Z را ندارند و در آن سوی ماجرا چنین دستورالعمل‌هایی باعث ترس سرمایه‌گذاران و کارآفرینان برای نوآوری می‌شود. او بر این باور است که دستورالعمل بانک مرکزی بازدارنده است و آشفته‌بازار ایجاد خواهد کرد.
دستورالعمل بانک مرکزی اجازه مشارکت با فین‌تک‌ها را محدود کرده است
زادمهر در گفت‌وگو با «راه پرداخت»، برخی دغدغه‌های بانک مرکزی را قابل درک دانست و گفت: «این دغدغه درست است که هر کسی از راه می‌رسد ادعای نئوبانک و بانک بودن نکند، زیرا شاهد این موضوع هستیم که عده‌ای ادعای بانک بودن می‌کنند؛ در حالی که اصلاً مشخص نیست چه کسی هستند، به کجا وصل‌اند؟ پول در کدام حساب است؟ چه کسی ضمانت و بیمه می‌کند؟ اما به طور کلی با مسیری که بانک مرکزی می‌رود مخالف هستم. در برخی مواقع من با این موضوع که core نئوبانک از core بانک اصلی جدا شود، به دلیل اینکه ریسک‌ها به بانک مادر منتقل نشود، صددرصد موافق هستم. ممکن است بانکی یک میلیون کاربر داشته باشد، اما نئوبانکی کنارش قرار بگیرد که پنج میلیون کاربر دارد. گاهی بیزینس‌مدل‌ها متفاوت است. نیازهای ریتیل با نیازهای مشتریان بانک مادر فرق دارد. بسیاری از افراد موافق این موضوع هستند که core جدا شود.»
به گفته او دستورالعمل بانک مرکزی فضا و اجازه مشارکت با فین‌تک‌ها را محدود کرده است. در بدترین حالت باید اعلام شود که می‌توانید با فین‌تک‌ها مشارکت کنید اما مسئولیت حاکمیت شرکتی، ریسک، تطبیق مقررات و… با بانک مادر است. چنین دستورالعمل‌هایی باعث ترس سرمایه‌گذاران و کارآفرینان برای نوآوری می‌شود.
این متخصص نئوبانکینگ و بانکداری دیجیتال با تأکید بر این موضوع که بانک‌ها نیازی به نوآوری ندارند و نسل جدید و فین‌تک‌ها برای انجام اقدامات جدید انگیزه دارند، اظهار کرد: «این دستورالعمل در ابتدا می‌گوید نمی‌توانید یک نئوبانک راه‌اندازی کنید، سپس بر این موضوع تأکید می‌کند که همه‌چیز باید به بانک مادر منتقل شود که در این شرایط نئوبانکی در کار نیست و بیشتر همان یک اپ موبایل‌بانک در بانک مادر است و این منطقی نیست که یک بانک دو یا سه اپلیکیشن موبایل‌بانک داشته باشد.»
دغدغه بانک‌ها شناسایی نسل Z نیست
زادمهر در مورد انتظار خود از دستورالعمل بانک مرکزی توضیح داد: «موضوعی که انتظار داشتم در این سند به آن پرداخته شود این بود که ریسک‌ها را پوشش می‌داد تا اگر بانک قصد مشارکت با فین‌تک‌های دیگر را دارد به این موضوع آگاه باشد که این مسئولیت‌ها با بانک مادر است. اما متأسفانه سیاست بانک مرکزی در چنین مواقعی حذف ریسک‌هاست و صفر و یکی به ماجرا نگاه می‌کند؛ یعنی می‌گوید فلان نوآوری ریسک دارد و بنابراین کسی نوآوری نکند.»
او ادامه داد: «من با اینکه بانک مرکزی بگوید در دل بانک باید نوآوری صورت بگیرد مخالف نیستم، بانک‌ها هم باید نوآور باشند اما ذات فضای نئوبانک بسیار متفاوت است. گروهی خارج از بانک باید بر اساس نیاز مشتری محصولات جدید را طراحی و به بازار ارائه کنند. بانک با آن ساختار حاکمیتی هرگز امکان ندارد بتواند در این فضا موفق شود.»
این متخصص نئوبانکینگ و بانکداری دیجیتال بر این باور است که دغدغه اصلی بانک‌ها کاهش ریسک و نگهداری امن پول مشتری است. زادمهر بر این موضوع تأکید دارد که بانک‌ها هنوز به دغدغه شناسایی نسل Z نرسیده‌اند. زمانی که میانگین سنی هیئت‌مدیره بانکی 70 سال است، نیاز نسل Z را نمی‌تواند درک کند. یک محصول برای نسل جدید باید توسط این نسل راه‌اندازی شود.
دستورالعمل بانک مرکزی به‌شدت بازدارنده است
زادمهر در مورد وظایفی که بانک مادر باید بر عهده بگیرد عنوان کرد: «بانک مادر باید در چهارچوبی یک کمیته نظارتی درست و اعلام کند نئوبانک باید ساختار را تعریف کند. برای مثال بانک مرکزی آلمان اعلام کرده که متقاضیان می‌توانند BANKING AS SERVICE از بانک‌هایی که زیرساخت می‌دهند بگیرند. بسیاری از نئوبانک‌های آلمان از سولاریس سرویس می‌گیرند و این بانک همه شرایط را به صورت شفاف اعلام کرده، اما خودش وارد این حوزه نمی‌شود.»
انتظار این متخصص نئوبانکینگ و بانکداری دیجیتال این بود که رگولاتور قوانین شفاف و مشخصی ارائه دهد و فرایند احراز هویت و.. را مشخص کند. با این حال زادمهر بر این باور است که دستورالعمل بانک مرکزی به‌شدت بازدارنده است و عملاً همه نئوبانک‌ها را تبدیل به اپلیکیشن‌های بانکی کرده که باید یک مجوز کسب کنند.
او با طرح این سؤال که مگر بانک‌ها برای موبایل‌بانک خود از بانک مرکزی مجوز می‌گیرند؟ گفت: «نئوبانک تعریف مشخصی ندارد که بگوییم اگر چنین کاری کرد نئوبانک است. برخی نئوبانک‌ها در زمینه جمع‌آوری منابع کار می‌کنند، برخی نئوبانک‌ها در زمینه تسهیلات کار می‌کنند، برخی رابطه‌ای بین بورس و بانک برقرار کردند، حتی ممکن است گروهی از نئوبانک‌ها به اقلیت‌ها سرویس دهند؛ مثلاً در اروپا چند نئوبانک وجود دارد که فقط به مهاجرها سرویس می‌دهند. باید توجه داشت که بانک‌ها نمی‌توانند چنین سرویس‌هایی ارائه و سرویس‌دهی را دسته‌بندی کنند.»
دستورالعمل بانک مرکزی آشفته‌بازار درست می‌کند و باید بازنگری شود
چالش دیگری که از نظر این متخصص نئوبانکینگ و بانکداری دیجیتال در زمینه دستورالعمل بانک مرکزی وجود دارد این است که تعریف اپلیکیشن‌ها و نئوبانک‌ها مبهم خواهد شد. مثال زادمهر از این قرار است که اپلیکیشن موبایلت که متعلق به بانک سامان است، با تعریف بانک مرکزی، این اپلیکشن نئوبانک است یا خیر؟ باید مجوز بگیرد یا خیر؟ زیرا نام آن موبایل‌بانک سامان نیست و یک اسم خاص دارد.
او ادامه داد: «با این ابهامات آشفته‌بازاری درست می‌شود که مشخص نخواهد بود چه چیزی نئوبانک است و چه چیزی نئوبانک نیست. به چه چیزی باید مجوز داد و به چه چیزی نباید مجوز داد. من صددرصد معتقد هستم این دستورالعمل باید بازنگری شود. البته به نظر من بسیاری از دغدغه‌های بانک مرکزی کاملاً درست است. بانک مرکزی می‌گوید اپلیکیشنی وارد بازار شده و خود را متعلق به بانکی معرفی می‌کند؛ در حالی که چنین بانکی اصلاً وجود ندارد.»
این متخصص نئوبانکینگ و بانکداری دیجیتال بر لزوم برگزاری جلساتی با بانک مرکزی برای شنیدن دغدغه‌های این بانک و همچنین توجیه این بانک تأکید کرد.
زادمهر در ادامه با اشاره به تأکید بانک مرکزی روی مجزا نبودن core گفت: «core یک سیستم داخلی است و در حال حاضر بسیاری از بانک‌ها این سیستم را از برخی شرکت‌ها مانند توسن و داتین می‌گیرند؛ بنابراین core محصول داخلی بانک‌ها نیست. core یک سیستم حسابداری است. مثل اینکه به شرکت‌های مختلف گفته شود حق ندارد دو تا سیستم حسابداری داشته باشند. ممکن است شرکتی اعلام کند بنا به دلایلی می‌خواهد دو سیستم حسابداری داشته باشد. بعد از آن به سازمان امور مالیاتی گزارش‌های تلفیقی و جامع ارائه می‌کند.»
او ادامه داد: «یک بانک core خوبی دارد، اما این core در زمینه تسهیلات ضعیف است. این بانک اعلام می‌کند که می‌خواهم core دیگری داشته باشم و تسهیلات را در آنجا ثبت کنم. در نهایت یک گزارش جامع تلفیقی به بانک مرکزی ارائه می‌دهم. این موضوعی نیست که بانک مرکزی در آن دخالت کند.»
بانک‌ها در مقابل بخشنامه بانک مرکزی مقاومت نمی‌کنند
به گفته این متخصص نئوبانکینگ و بانکداری دیجیتال در حال حاضر برای بانک‌ها وجود داشتن یا نبود نئوبانک‌ها اهمیتی ندارد زیرا بانک‌ها به قدری دغدغه دارند که به این بحث ورود نمی‌کنند؛ بنابراین بانک‌ها در مقابل این بخشنامه‌ها مقاومت نمی‌کنند.
زادمهر با تأکید بر اینکه فضای نئوبانک را با یک سند نمی‌توان مدیریت کرد، اظهار کرد: «در زمان احراز هویت نیز چنین چالش‌هایی وجود داشت. زمانی که در زمینه احراز هویت کار می‌کردیم، طی مطالعه سیستم بانکی اروپا متوجه شدیم احراز هویت دیجیتال که در اروپا انجام می‌شود به واسطه یک بخشنامه نیست، بلکه بخشنامه‌های مختلفی در کنار یکدیگر این امکان را فراهم می‌کردند که چنین اتفاقی رخ دهد؛ در حالی که در ایران چون در نقاط دیگر ضعف داریم می‌خواهیم با یک دستورالعمل تصمیم‌گیری کنیم. این سند فقط به چهارچوب ساختار فعالیت نئوبانک‌ها می‌پردازد. احتمالاً باید سند دیگری برای نحوه نظارت، نحوه گزارش‌دهی، استانداردهای ریسک و پول‌شویی و… باشد.»
