پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
دستور کاهش پهنای باند اینستاگرام از کجا آمد؟
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، ادعای مطرح‌شده مبنی بر کاهش پهنای باند اینستاگرام به‌صورت مستقل از سوی این شرکت را رد می‌کند، اما این موضوع را هم اعلام می‌کند که در حوزه برخی پلتفرم‌های فیلترشده و VPN سقف استفاده پهنای باند وجود دارد.
مدیران وزارت ارتباطات وقتی در مقابل این سؤال قرار می‌گیرند که «چرا سرعت دسترسی به برخی پلتفرم‌های خارجی از جمله اینستاگرام با اختلال همراه است؟» یک پاسخ مشخص دارند: «هیچ سیاستی مبنی بر محدودیت پلتفرم‌های بین‌‌المللی اتخاذ نکرده‌ایم و در این زمینه تصمیمات گذشته اجرا می‌شود.» اما این تصمیمات و سیاست‌های گذشته چیست؟
به نظر می‌رسد منظور از سیاست‌های گذشته، یکی از مصوبات شورای عالی فضای مجازی باشد که طبق آن برای میزان پهنای باند مورداستفاده پلتفرم‌های خارجی، سقف مشخصی در نظر گرفته شده و در صورت بالارفتن میزان استفاده از این سقف پهنای باند، دسترسی به پلتفرم‌های خارجی پر کاربر از جمله اینستاگرام با محدودیت همراه می‌شود.
تاکنون بسیاری از کارشناسان، موضوع ایجاد محدودیت در استفاده از پهنای باند اینستاگرام را مطرح کرده‌اند.
برخی از مدیران شرکت‌های اینترنتی هم دلیل اختلال شدید اینستاگرام در مردادماه امسال را کاهش پهنای باند از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت اعلام می‌کنند؛ اختلالی که با روشن شدن فیلترشکن و تغییر آی. پی ایران، برطرف می‌شد.
امیر محمدزاده لاجوردی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، در گفت‌وگو با راه پرداخت با وجود رد ادعای مطرح شده مبنی بر کاهش پهنای باند اینستاگرام به‌صورت مستقل از سوی این شرکت، اما این موضوع را تایید می‌کند که در حوزه برخی پلتفرم‌های فیلترشده، سقف استفاده از پهنای باند وجود دارد.
لاجوردی در توضیح این موضوع به راه پرداخت گفت: «دو موضوع داریم؛ یکی بحث خود ظرفیت شبکه است که به‌صورت دوره‌ای افزایش پیدا می‌کند. دوم اینکه در حوزه برخی پلتفرم‌های فیلترشده یا VPN سیاست‌هایی همانند سقف پهنای باند وجود داشته و این سیاست‌ها تغییر نکرده است.»
لاجوردی در پاسخ این سؤال که توضیحات او به معنی کاهش پهنای باند برخی پلتفرم‌هاست یا خیر؟ تأکید کرد: «ما کاری انجام نمی‌دهیم. سیاست از دولت قبل بوده و آمارش مشخص است.»
اما آیا سیاست درنظرگرفتن سقف استفاده از پهنای باند برای پلتفرم‌های خارجی توسط دولت گذشته اعمال می‌شده است؟ پاسخ این سؤال آن‌طور که مدیران پیشین قوه قضائیه اعلام کرده‌اند، منفی است.
جواد جاویدنیا، معاون فضای مجازی دادستانی و دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در زمستان سال 1397 در گفت‌وگو با ماهنامه پیوست نسبت به کم‌کاری‌های وزارت ارتباطات دولت دوازدهم که باعث رشد استفاده از اینستاگرام در کشور شده بود، انتقادهایی مطرح کرد.
جاویدنیا با اعلام اینکه قرار بوده طرح فیلترینگ هوشمند روی اینستاگرام اعمال شود؛ اما با وجود هزینه‌های بسیار پیاده‌سازی این طرح به دلیل رمزنگاری شدن این شبکه شکست خورد، گفته بود: «طبق مصوبات شورای عالی فضای مجازی، ترافیک اینستاگرام از یک سطح بالاتر نباید می‌رفت که متأسفانه فراتر رفت و از طرفی بر اساس مصوبات این شورا دولت باید برای فعالیت این شبکه در کشور، پس از التزام این شبکه اجتماعی به قوانین کشور و انتقال سرورها به داخل، مجوز صادر می‌کرد که این کار هم انجام نشده است. هم‌اکنون برای فیلترینگ این سرویس دستور قضایی داریم و نظر اکثریت شورای عالی فضای مجازی و دیگر تصمیم‌گیران نیز فیلتر شدن این سرویس است.»
در همان زمان مدیران شرکت ارتباطات زیرساخت در دولت دوازدهم اعلام کرده بودند که آنها به دلیل قانونی‌نشدن مصوبه‌ای که به آن اشاره شده، هیچ محدودیت و سقفی در استفاده از پهنای باند پلتفرم‌های خارجی اعمال نکرده‌اند.
به خطر افتادن اصل بی‌طرفی شبکه
در هیچ‌کدام از مصوبه‌هایی که روی وب‌سایت مرکز ملی فضای مجازی قرار گرفته به‌صورت شفاف به این نکته اشاره نشده که باید برای میزان استفاده از پهنای باند پلتفرم‌های خارجی سقف مشخص در نظر گرفته شود.
تنها در مصوبه جلسه شصت و ششم شورای عالی فضای مجازی که در آن طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات به تصویب رسیده، به این موضوع اشاره شده که برای عملیاتی شدن اهداف شبکه ملی اطلاعات باید «ارائه خدمات پایه کاربردی داخلی با سهم ترافیک 70 به 30 نسبت به خدمات پایه کاربردی خارجی مشابه در سبد مصرفی کاربران و نرخ رشد سالانه 15درصدی باشد.»
با تمام اینها به باور کارشناسان در نظر گرفتن سقف پهنای باند برای استفاده از پلتفرم‌های خارجی خلاف اصل بی‌طرفی شبکه اینترنت است.
میلاد افشاری، کارشناس شبکه، در گفت‌وگو با راه‌پرداخت اعلام می‌کند که با استناد به اصل بی‌طرفی شبکه اینترنت، اپراتورها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی نباید برای استفاده از پلتفرمی محدودیتی ایجاد کنند یا برای استفاده از پلتفرمی سقف بگذارند؛ چرا که این امر مصداق ایجاد محدودیت و اختلال عمدی در دسترسی به آن سرویس است.
افشاری در این مورد می‌گوید: «۳۰ تا ۴۰ درصد ترافیک فعلی اینترنت ایران مربوط به اینستاگرام است، در نتیجه مشخص است هرگونه اعمال محدودیت و تعریف سقف چه آسیبی به تجربه کاربری کاربران ایرانی این سرویس می‌زند.»
او با اشاره به صحبت‌های مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت که اعمال سقف استفاده از پهنای باند روی سرویس‌های فیلتر شده و برخی VPNهاست، توضیح داد: «اعمال سیاست‌هایی برای پلتفرم‌های فیلترشده عملاً امکان‌پذیر نیست، مگر با انجام روش‌هایی که باعث بروز اختلالات متعددی برای سرویس‌های فیلترنشده هم می‌شود.»
افشاری با اعلام این موضوع که وقتی یک سرویس فیلتر می‌شود، دسترسی به آن فقط با VPN یا فیلترشکن میسر است، ادامه داد: «اکثر ارتباطات VPNها هم رمزنگاری شده و عملاً امکان رمزگشایی و تفکیک ترافیک آن برای اعمال سیاست روی پلتفرم‌های فیلترشده وجود ندارد، مگر اینکه کل ارتباطات شبکه اینترنت که از پروتکل‌های رمزنگاری شده مثل TLS استفاده می‌کنند را محدود یا مختل کنند که حاصل آن می‌شود همین اختلالات متعددی که ماه‌هاست روی شبکه اینترنت می‌بینیم.»
استفاده از لینک اختصاصی برای پلتفرم‌های خاص
هفته گذشته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه برنامه این وزارتخانه به مناسبت هفته دولت علاوه بر اینکه اعلام کرد آنها هیچ سیاست جدیدی در دسترسی به پلتفرم‌های خارجی اعمال نکرده‌اند و در این زمینه سیاست‌های قبلی اجرا می‌شود، برای اولین‌بار در مورد اختلال اینستاگرام توضیح داد.
زارع‌پور اعلام کرد آنها برای تضمین کیفیت برخی پلتفرم‌ها از لینک‌های اختصاصی استفاده می‌کنند برای اینکه ترافیک‌شان قفل نشود.
او در این مورد گفت: «اگر همین لینک قطع شود، طبیعتاً جای دیگری یا سرویس دیگری متأثر نمی‌شود و فقط همان پلتفرم متأثر می‌شود. به همین خاطر یکی از لینک‌های ما در همان دو هفته پیش مشکل پیدا کرد و طبیعتاً اختلال مقطعی روی اینستاگرام داشتیم که رفع شد.»
اما میلاد افشاری، کارشناس شبکه این توضیحات را چندان منطقی نمی‌داند. به گفته او ذات شبکه اینترنت به شکلی طراحی و پیاده‌سازی شده که وابستگی به یک نقطه ارتباطی خاص در ارتباطات اعضای این شبکه وجود نداشته باشد. همچنین در صورت قطع یا مشکل‌دار شدن یک بستر ارتباطی، مسیرهای جایگزینی وجود داشته باشد تا مانع بروز قطعی و اختلال در این شبکه شود. افشاری تأکید می‌کند که این روش یکی از پایه‌ای‌ترین اصول طراحی و پیاده‌سازی شبکه است.
افشاری می‌گوید: «شرکت زیرساخت هم لینک‌های بین‌الملل متعددی دارد که از مسیرهای مختلف است تا بتواند ترافیک اینترنت را دریافت و ارسال کند. در بین اینها هر لینک ممکن است کیفیت متفاوتی از نظر میزان پهنای باند یا تأخیر داشته باشد؛ ولی در مجموع هرکدام از این لینک‌ها می‌توانند کیفیت مطلوبی از اینترنت را ارائه کنند.»
او ادامه می‌دهد: «زیرساخت بر اساس سیاست‌هایی که دارد بار ترافیکی شبکه‌اش را می‌تواند تقسیم کند. برای نمونه می‌تواند ترافیک CDNهای اینستاگرام را از مسیر DE-CIX در فرانکفورت یا استانبول دریافت کند که مسیر فرضاً باثبات‌تری است و ترافیک پلتفرم‌های دیگر را از مسیرهای متفاوت دیگری دریافت کند. این اتفاق در شبکه IP قابل کنترل است؛ اما اینکه ترافیک اینستاگرام را روی یک مسیر اختصاصی دریافت و ارسال کنند و چون آن لینک مشکل داشته این پلتفرم هم دو هفته اختلال داشته باشد، خیلی غیرمنطقی است. این شرایط در حالی است که با توجه به اعلام شرکت زیرساخت ۳۰درصد ظرفیت مازاد در شبکه برای ترافیک بین‌الملل دارند.»
به باور او منطقی نیست که دو هفته یا یک هفته یا حتی یک روز روی لینکی اختلال وجود داشته باشد و اجازه داده شود که ارتباط پلتفرمی مانند اینستاگرام روی همان لینک اختلال‌دار بماند.
افشاری تأکید می‌کند که مدیریت ترافیک توسط زیرساخت انجام می‌شود؛ بنابراین اگر این شرکت ببیند مسیری مشکل دارد یا قطع است می‌تواند به‌راحتی ترافیک را جابه‌جا کند.
کسب‌وکارهایی که ضرر می‌بینند
ایجاد محدودیت در دسترسی به اینستاگرام چه به خاطر در نظر گرفتن سقف استفاده از پهنای باند برای این شبکه باشد، چه به خاطر اختلال در مسیر لینک‌های اختصاصی آن، در نهایت بیشتر از همه روی کسب‌وکارها تأثیر منفی می‌گذرد.
طبق گزارش نوین هاب که اخیر منتشر شده، اینستاگرام با جمعیتی معادل ۴۸ میلیون ایرانی، محبوب‌ترین شبکه اجتماعی در بین ایرانی‌هاست.
همچنین این گزارش نشان می‌دهد که حدفاصل خرداد ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۱، اینستاگرام با ۶۶.۶۸ درصد بیشترین سهم رشد را در بین شبکه‌های اجتماعی توسط کاربران ایرانی داشته است.
در این گزارش با اتکا به آمارهای مرکز پژوهشی بتا اعلام شده که هم‌اکنون یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب‌وکار ایرانی در اینستاگرام فعالیت دارند. از این میان، تعداد کسب‌وکارهای بزرگ ۲۰۰ هزار و تعداد کسب‌وکارهای بومی و استانی ۵۰۰ هزار است. در این بین یک میلیون صفحه هم در اینستاگرام وجود دارد که درآمد حداقلی دارند. بر اساس این گزارش، درآمد ۹ میلیون نفر به صورت مستقیم به اینستاگرام وابسته است.
در همین زمینه وب‌سایت تکرسا نیز در گزارشی با عنوان «بازار فروشگاه‌های اینستاگرامی و صنعت تجارت اجتماعی در ایران ۱۴۰۱» اعلام کرده بود که تعداد سفارش‌های ثبت‌شده در اینستاگرام به‌صورت روزانه به ۳۱۰ هزار تا ۴۷۰ هزار می‌رسد و اندازه بازار خریدوفروش محصول در اینستاگرام ۱۸ هزارمیلیارد تا ۳۲ هزار میلیارد تومان است.
شرکت پادرو، پلتفرم هوشمند پرداخت و ارسال سفارش‌های اینترنتی هفته گذشته در رشته‌توییتی اعلام کرد که به‌دلیل اختلالات اینترنت در مردادماه ۱۴۰۱، فروشگاه‌های فعال اینستاگرامی تا ۳۵ درصد از بازدید و بین ۱۰ تا ۵۰درصد فروش خود از طریق اینستاگرام را از دست داده‌اند.
در این زمینه پادرو نوشته بود: «با وجود رشد ۲۵درصدی تعداد فروشندگان فعال در پلتفرم پادروشاپ، در مرداد مجموع فروش انجام‌شده توسط فروشندگان در پادرو فقط ۱۰ درصد رشد کرده است. این در حالی است که با بررسی تک به تک ۱۰ فروشگاه برتر در تیرماه و مقایسه بازدید همان فروشگاه‌ها در مردادماه، بازدید آنها تا ۳۵ درصد کاهش یافته است. این کاهش با وجود افزایش فعالیت‌های بازاریابی این فروشگاه‌ها از ابتدای مرداد همزمان با شروع اختلالات اینترنت بوده است.»
نه‌تنها کسب‌وکارها که برخی از اپراتورهای ثابت و سیار هم به‌صورت غیررسمی اعلام می‌کنند که در چند ماه گذشته و به‌دنبال اختلال‌های اینترنتی و اختلال روی اینستاگرام آنها با کاهش ۱۵ درصدی درآمد مواجه شده‌اند.
