پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیران ارشد شرکت عصر داده در گفت‌وگو با عصر تراکنش / اقیانوس قرمز برایمان جذاب نیست
عصر تراکنش 50 / شرکت عصر داده در سال ۱۳۹۵ با ایده حذف قبوض کاغذی در مازندران شکل گرفت؛ شرکتی که در ابتدا با اپلیکیشنی به نام «ساده پرداخت» با این هدف تأسیس شد که دیگر کسی از قبوض کاغذی استفاده نکند و تمامی قبوض به‌صورت الکترونیکی پرداخت شوند، اما بعد از یک سال و نیم فعالیت، این پروژه از لحاظ جذب پیشرفت چندانی نداشت و بنیان‌گذاران آن مجبور به تغییر مدل کسب‌وکاری این شرکت از B2C به B2B شدند. در این نقطه بود که فعالیتB2C ساده پرداخت به B2B وِنِش تغییر کرد. «ونش» ابر متمرکز خدمات عمومی مبتنی بر OpenAPI است که مجموعه‌ای از سرویس‌های خدماتی، مالی و… را ارائه می‌دهد و در حال حاضر بانک‌ها، شرکت‌های بانکداری باز و همچنین اپلیکیشن‌های پرداخت، سرویس‌هایی مانند استعلام قبوض و… را از ونش دریافت می‌کنند. اکنون شرکت عصر داده علاوه بر اینکه در حوزه OpenAPI فعالیت می‌کند، وارد حوزه‌هایی از جمله هوش مصنوعی و کلود نیز شده است. با مسعود حسینی، بنیان‌گذار و مدیر نوآوری و محمد قاضی، مدیرعامل شرکت عصر داده درباره شکل‌گیری این شرکت و خدماتی که ارائه می‌دهد، گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌توانید بخوانید.
داستان شکل‌گیری عصر داده
سنگ بنای شرکت عصر داده از آشنایی بنیان‌گذاران با هم در حوزه ارتباطات شکل گرفت. آن زمان قبض کاغذی یک اعتبار برای سازمان‌ها بود و هر سازمانی به این افتخار می‌کرد که چقدر قبض چاپ کرده و صورت‌حساب بیشتری برای مشتریان فرستاده است. در چنین فضایی اثربخشی قبض‌های کاغذی و آمار لاوصولی‌ها اصلاً مطرح نبود و البته هم ساختاری برای سنجش آن وجود نداشت. کسی توجه نمی‌کرد که چقدر از قبض‌ها به دست مشتری رسیده یا پرداخت شده است. همان زمان به ذهن بنیان‌گذاران شرکت عصر داده رسید که چرا باید این همه کاغذ چاپ کرد. در سال ۱۳۹۵ عده‌ای دور هم جمع شدند و روش پرداخت قبوض غیرحضوری را ایجاد کردند. در آن سال هیچ‌یک از سرویس‌های غیرحضوری اکنون وجود نداشت. مسعود حسینی، بنیان‌گذار و مدیر نوآوری این شرکت در این‌باره این‌طور توضیح می‌دهد: «ما تجربه زیادی در این زمینه نداشتیم و ضمناً سیستم‌های پرداخت موجود، مثل اکنون با آغوش باز پذیرای تراکنش‌های قبوض نبودند. ما برای اینکه «درگاه قبض» از پی‌اس‌پی‌ها دریافت کنیم، به سراغ هر پی‌اس‌پی که می‌رفتیم ما را به یکدیگر پاسکاری می‌کردند. در سال ۱۳۹۵ شروع به ایجاد یک اپلیکیشن به نام «ساده پرداخت» کردیم که خدمات منحصربه‌فردی در حوزه قبض و در کنارش خدمات مالی دیگری را نیز ارائه می‌داد.»
مدیر نوآوری عصر داده می‌گوید طی یک سال و نیم توانستند تمام سرویس‌های قبض و صورت‌حساب را به وب‌سرویس تبدیل و از طریق اپلیکیشن ارائه دهند، اما با دو مشکل بزرگ مواجه بودند؛ اول اینکه نمی‌دانستند در بازار B2C چگونه باید فعالیت کنند و مشکل دیگر این بود که بودجه مناسبی برای این کار نداشتند؛ «دوری ما از تهران باعث می‌شد به سرمایه دسترسی نداشته باشیم. روش پرداخت غیرحضوری قبض اصلاً شناخته‌شده نبود. آن هنگام با چند تا از شرکت‌های پی‌اس‌پی صحبت کردیم و می‌گفتند «اکنون همه‌جا قبض چاپ می‌شود. چرا باید هزینه کنیم که شما به ما سرویس بدهید؟» همان مدیرانی که امروز درباره تغییر رویکرد بازار و بازآفرینی بازار سخن می‌گویند، آن زمان با تحول همراه نمی‌شدند. سازمان‌ها و سایر دستگاه‌ها هم می‌گفتند مشتری پرداخت را بدون مشکل انجام می‌دهد و ما اطلاعات مشترکین را در اختیار کسی نمی‌گذاریم. ما طی یک سال و نیم تبلیغات محدودی برای ساده پرداخت انجام دادیم، ولی پیشرفت چندان و امیدی به آن بازار نداشتیم؛ چراکه آن زمان دوران رشد اپ‌های پرداختی بود و شرکت‌های پی‌اس‌پی بزرگ نیز شروع به سرمایه‌گذاری در این حوزه کرده بودند.»
وِنِش متولد شد
در این شرایط مدل کسب‌وکاری ساده پرداخت تغییر کرد. طبق صحبت‌های حسینی، مدل ساده پرداخت را ازB2C به B2B تغییر دادند و پروژه جدیدی به نام «وِنِش» ایجاد شد. او درباره نام‌گذاری این پروژه می‌گوید: «شیخ بهایی یک طومار دارد که در آن آب زاینده‌رود را تقسیم می‌کند و می‌گوید که چند درصد از آب را به باغات اختصاص دهند، چند درصد برای گندم باشد و چقدر به شهر برسد. روش تقسیم آب او را به نام وِنِش می‌خواندند. با توجه به شباهت‌های فنی این دو سامانه، اسم پروژه را وِنِش گذاشتیم. ما سرویس‌ها را از سازمان‌ها می‌گرفتیم و به‌صورت استاندارد در اختیار شرکت‌های پرداخت قرار می‌دادیم. اینجا مدل کار تغییر کرد، یعنی از B2C ساده پرداخت به B2B وِنِش تبدیل شدیم. ما بازی را در این نقطه خوب بلد بودیم و در گوشه امن بازار قرار گرفتیم که در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ هیچ‌کس دیگر در آنجا حضور نداشت و بازاری کاملاً آزاد بود و در نتیجه وِنِش در این سال‌ها فعالیت خود را شروع کرد.»
طبق گفته‌های حسینی، اکنون تمام ارائهدهندگان سرویس بانکداری باز کشور، سرویس قبض خود را از ونش می‌گیرند. در میان اپ‌های پرداخت نیز، بهعنوان مثال «سکه» و دیگران سرویس‌های مشابهی را از ونش دریافت می‌کنند و ارائه می‌دهند؛ «وقتی به این اکوسیستم نگاه کنید، کمبود سرویس‌های قابل دسترس محسوس است. اگر اسم بانک را از روی اپلیکیشن آنها بردارید، می‌بینید همان سرویس را همه بانک‌ها ارائه می‌دهند.»
عصر داده مدت‌هاست به مؤسسات مالی کوچک و بزرگ سرویس ارائه می‌دهد. حسینی درباره این موضوع می‌گوید: «در دوره‌ای که خدمات این مؤسسات مالی را آنلاین کردیم، نه کرونا بود و نه هیچ‌کدام از شرایط خاص کنونی. ما فقط دسترسی کاربران را تسهیل می‌کردیم. جلوتر که رفتیم، می‌خواستیم فرایند وام را نیز غیرحضوری کنیم، اما هرگز به‌دنبال لندتک نبودیم، فقط با پیاده‌سازی فرایند اعتبارسنجی و احراز هویت این فرایند را تسهیل می‌کردیم. امروز ونش سرویس‌های متعددی ارائه می‌دهد. یکی از دلایلی که ما برای عموم شناخته‌شده نیستیم، این بود که برای توسعه بازار به سمت فعالان بانکداری باز و اپلیکیشن‌ها رفتیم تا به‌صورت مستقیم با آنها همکاری کنیم و سمت‌وسوی بازار را بشناسیم. ما با سرمایه شخصی کارهایمان را پیش می‌بردیم و بخش مهمی از کارمان جذب کسب‌وکارها بود، پس به‌دنبال تبلیغات همگانی نمی‌رفتیم. بخش زیادی از این رویکرد به‌صورت خودخواسته بود و سعی کردیم روی توسعه محصول متمرکز شویم و محصول قدرتمندی با مقیاس‌پذیری گسترده شکل دهیم.»
خدمات عصر داده
حسینی خدمات شرکت عصر داده را به چند دسته تقسیم می‌کند: «ونش ابر متمرکز خدمات عمومی است و حلقه ارتباطی بین دستگاه‌ها و کسب‌وکارها را فراهم می‌کند که شامل استعلام قبض و خدمات خودرویی و… است. در حوزه مالی به مؤسسات مالی سرویس احراز هویت و درگاه پرداخت ارائه می‌دهیم، چون پرداخت‌یار هم هستیم و مجوز این کار را داریم، ولی برایمان چندان کارآمد نیست. طی یک سال و نیم گذشته به سمت پروژه‌های هوش مصنوعی نیز رفته‌ایم که بخش عمده‌اش به خاطر رفع نیاز خودمان بوده؛ مثلاً برای احراز هویت یا برای سامانه کشف تقلب مؤسسات مالی به هوش مصنوعی نیاز داشتیم. کار ما فقط احراز هویت تصویری نیست، بلکه از خواندن چک تا تشخیص دست‌خط و امضا را با هوش مصنوعی انجام می‌دهیم. ما سعی داریم با رویکرد توسعه‌نگر در «ونیفای» سرویس‌های کاربردی مبتنی بر این فناوری را عرضه کنیم. اقیانوس قرمز برایمان اصلاً جذاب نیست. ما قصد ورود به حوزه‌های دیگر پرداخت را نداشته و به‌طور مثال با شرکت‌های بانکداری باز در تعامل و به‌نوعی شریک تجاری هستیم.»
شرکت عصر داده که مجموعه‌ای مستقر در خارج از تهران است، با اینکه محصولات‌شان در بیشتر شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما خود شرکت تاکنون در معرض توجه نبوده است. حسینی در این‌باره می‌گوید: «ما طی چند سال گذشته با توسعه محصول از طریق کانال‌های فوق سعی در ساخت و توسعه بازار داشتیم، به همین دلیل بهعنوان یک مجموعه مستقر در خارج از تهران شناخته می‌شدیم؛ با اینکه محصول‌مان همه‌جا بود، خودمان در معرض توجه نبودیم. در ادامه سرویس‌دهی به مؤسسات مالی، کسب‌وکارهای لیزینگ نیز از این خدمات استفاده می‌کنند. به‌طور مثال ما به یک کسب‌وکار لیزینگ سرویسی ارائه داده‌ایم که تنها با دریافت تصویر چک بانکی از کاربران می‌توانند فوراً استعلام بگیرند که آیا چک معتبر است و چک برگشتی دارد یا نه و آیا اصل چک در سیستم ثبت شده یا نه. هم‌اکنون نیز با چند شرکت لیزینگ در حال همکاری هستیم.»
ونش، ونیفای و شاکو
ونیفای نیز محصول مشترک ونش و بخش هوش مصنوعی شرکت عصر داده به‌شمار می‌رود، ولی به گفته حسینی قرار است بخش مستقلی به هوش مصنوعی اختصاص داده شود، چون فقط با رویکرد بانکی فعالیت نمی‌کنند؛ «جای رشد حوزه هوش مصنوعی بسیار زیاد است و ما به رشد در حوزه‌هایی غیر از خدمات بانکی علاقه‌مند هستم. در حال راه‌اندازی یک پروژه هوش مصنوعی به نام «ونیفای» هستیم که در زمینه احراز هویت تصویری، KYC و زیرساخت‌های بانکی مانند تشخیص چک، سفته و دیگر اسناد بانکی به کار می‌آید. اکنون این پروژه وابسته به ونش است، ولی احتمالاً از مهرماه جدا می‌شوند و پلتفرم مستقلی را به خود اختصاص می‌دهند. در حال ایجاد یک پلتفرم هوش مصنوعی دیگر هم هستیم که برایمان خیلی جذاب است و ربط چندانی به اکوسیستم بانکی و پرداخت ندارد. اسم پروژه «شاکو» است که از یک واحد اندازه‌گیری ژاپنی گرفته شده که در زمینه سایز و مدلینگ کار می‌کند تا بتواند یک واقعیت مجازی برای پرو لباس را به شما ارائه بدهد؛ به نحوی که لباس را بر تن خود و با ویژگی‌های فیزیکی خودتان ببینید. در حال حاضر نسخه اولیه آماده شده و با چند شرکت فروش اینترنتی لباس وارد مذاکره شده‌ایم و امیدواریم طی مهرماه شاهد رونمایی پروژه باشیم.»
طبق گفته‌های حسینی، محصولات هوش مصنوعی را صرفاً برای بازار ایران توسعه نمی‌دهند، چون یک بازار قرمز به‌شمار می‌رود. «امنیت و محرمانگی اطلاعات هم در ایران یک مانع جدی به‌شمار می‌رود. می‌دانید که اخذ مجوز امنیتی برای یک محصول در کشور ما حداقل سه، چهار ماه طول می‌کشد و هزینه زیادی می‌برد؛ بنابراین در حوزه هوش مصنوعی به بازارهای خارجی و کشورهای همسایه توجه داریم.»
۱۴۰۰؛ سال سرنوشت‌ساز
محمد قاضی، مدیرعامل شرکت عصر داده تعداد نیروهای مستقیم و غیرمستقیم این شرکت را 30 نفر عنوان می‌کند و درباره چالش منابع انسانی می‌گوید: «با توجه به شرایطی که پیش آمده، امیدواریم طی سال آتی بتوانیم محصولی ارائه دهیم که قابلیت فروش در خارج از کشور را داشته باشد. دغدغه مهم ما همین است که جریان درآمدی از خارج کشور را شکل دهیم و شرایط موجود را کنترل کنیم.»
قاضی معتقد است گرچه کرونا ابعاد اقتصادی و اجتماعی فاجعه‌باری داشته، اما به کسب‌وکارهای حوزه فناوری اطلاعات کمک زیادی کرده است؛ «شرکت‌های فناوری که در مناطقی دور از تهران زندگی می‌کنند، اکنون به‌راحتی در بازار پذیرفته می‌شوند و به سمت گسترش بازار و افزودن لاین‌های جدید می‌روند. در حال حاضر هزینه‌های توسعه زیرساخت بسیار افزایش یافته و سرویس‌های کلود را در اختیارمان نمی‌گذارند، پس مجبوریم خودمان زیرساخت ایجاد کنیم، ولی کرونا کمک بزرگی بود که با تغییر تفکر مدیران، زمینه‌ساز تحولات فناورانه شد. بر خلاف سایر کسب‌وکارهایی که شاید آینده خود را چندان روشن نبینند، امسال برای ما، سرنوشت‌ساز است. اگر طبق پیش‌بینی و برنامه‌ریزی خود درست عمل کنیم، سال آینده نیز رونق و رشد خوبی را شاهد خواهیم بود.»
جهش درآمدی شرکت عصر داده از ابتدای کار تاکنون بیش از سالی 300 درصد بوده است. حسینی درباره پیش‌بینی حجم بازار شرکت می‌گوید: «خوشحالیم که با وجود تورم و افزایش قیمت دلار توانستیم درآمد خود را هر سال چندبرابر کنیم. اکنون کرونا به کمک آمده، ولی قبل از کرونا نیز روند صعودی خوبی داشتیم. اگر لازم باشد می‌توانیم آمار پلتفرم ونش را در اختیار بگذاریم و تحلیلی از وضعیت بازار را بگوییم. اطلاعات مصرف، میانگین قیمت، پراکندگی بازار در سراسر کشور و… نشان می‌دهد که ما جوابگوی بخش عمده بازار هستیم؛ البته فقط در حوزه استعلام، نه پرداخت. پیش‌بینی می‌کنیم در سال آینده در حوزه محصولات هوش مصنوعی به 10 هزار درخواست روزانه برسیم، در حالی که اکنون 1000 یا 1500 مورد داریم. به نظرم شرایط ما به‌تدریج پایدار می‌شود و اگر بازآفرینی جدیدی رخ ندهد، منتظر تغییر جدیدی نیستیم.»
ورود اجباری به حوزه کلود
در سال ۱۳۹۶ عصر داده تصمیم به انجام فعالیت‌هایی در زمینه خدمات ابری می‌گیرد، اما ناتمام می‌ماند. مدیرعامل این شرکت، این عقب‌ماندگی را یک مانع مهم برای توسعه فعالیت‌های شرکت می‌داند؛ «از فروردین امسال اتفاقاتی برای ارائهدهندگان سرویس ابری افتاده که نشان می‌دهد اکنون، به قول معروف، داده در هیچ جا امن نیست. طی چند سال اخیر از اینکه خودمان تجهیزات و دیتاسنتر را خریداری کنیم، پرهیز داشتیم. یک دوره هزینه زیادی کردیم تا از آمازون وب‌سرویس، خدمات بگیریم، ولی یک روز آمازون با یک ایمیل از ما پذیرایی کرد و گفت: «سرویس‌دهی به شما مقدور نیست و بیش از 24 ساعت به پنل خودتان دسترسی نخواهید داشت.» به همین دلیل به سراغ معروف‌ترین ارائهدهندگان سرویس ابری داخلی آمدیم و شش ماه از آنها خدمت گرفتیم، ولی فریاد مشتریان درآمد. ما هیچ علاقه‌ای به تأمین تجهیزات و راه‌اندازی شبکه نداشتیم، ولی کیفیت سرویس‌های داخلی مناسب نبود؛ پس مجبور به راه‌اندازی بعضی زیرساخت‌ها شدیم. اکنون هم نمی‌خواهیم وارد خدمات ابری شویم، ولی هوش مصنوعی و بعضی خدمات را روی زیرساخت ابری ارائه می‌دهیم. اگر کسب‌وکارهای دیگر هم محصولی داشته باشند که بتوانند با محصول ما مرتبط شود، روی این پلتفرم قرار می‌گیرند. البته شاید پلتفرم ما را نتوان یک کلود به معنای کامل دانست. اکنون تعاریف متنوعی از کلود ارائه می‌شود، اما با تعریف سنتی، یک Platform as a service (PaaS) را شکل داده‌ایم که می‌تواند به محصولات دیگران نیز متصل شود و فقط برای مشتریان خودمان استفاده شود . اصلاً قصد ارائه سرویس ابری عمومی نداریم. بدین ترتیب، هم کسب‌وکارهای کوچک نیازی به وقت‌گذاشتن روی تأمین زیرساخت ندارند و هم خیال ما راحت است که داده را امن نگه می‌داریم و جایی درز نمی‌کند.»
چالش‌هایی از جنس رگولاتوری و تأمین زیرساخت
محمد قاضی چالش‌های فراوانی را پیش روی شرکت عصر داده می‌بیند که بعضی از آنها به دستگاه‌های دولتی مربوط می‌شود و آن هم در حوزه رگولاتوری است؛ «هر جا وارد حوزه بزرگی شده‌ایم که رگولاتور وجود نداشته، برایمان قوانین خلق‌الساعه گذاشته‌اند. بهعنوان نمونه نظام کارمزدی ایران هیچ مدل شفافی ندارد. اگر از هر فعال صنعت پرداخت بپرسید که برایتان این مدل را توضیح دهد به بازه متغیر از 50 تا1200 تومان می‌رسید که بستگی به بانک یا پی‌اس‌پی و شرایط دیگری دارد. خودتان بهتر می‌دانید که این کارمزدها کسب‌وکار را زیان‌ده می‌سازد. چالش شدید دیگر که باز هم به رگولاتوری مربوط می‌شود، گارد نهادهای دولتی برای ارائه سرویس‌های جدید است. همیشه این گارد از سوی نهادهای دولتی وجود دارد که اگر داده‌ای به ما بدهند، معلوم نیست چه اتفاقی برایش می‌افتد. ما طی سه، چهار سال با دستگاه‌های مختلف ارتباط داشتیم و کار را پیش بردیم. یکی از دلایل موفقیت ما در ارائه سرویس‌های ونش این بود که خدمات دولت پیشخوان و دستگاه‌های عمومی را نیز ارائه می‌دادیم؛ مثلاً توانستیم پیشخوان و سرویس‌های الکترونیکی سازمان توزیع برق و سازمان آب و فاضلاب را در چند استان ارائه دهیم. ما مجبور شدیم بعضی سرویس‌ها را خودمان ایجاد کنیم، چون هیچ استانداردی از قبل برایش وجود نداشت.
این دو چالش را به‌سختی توانستیم مدیریت کنیم.»مدیرعامل عصر داده، تأمین زیرساخت را نیز جزء دغدغه‌های مهم برمی‌شمارد. به گفته او، وقتی در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کنیم دائم به CPU و GPU و سخت‌افزارهای پیشرفته متکی هستیم؛ «خوشبختانه از حیث دانش فنی در شمال کشور کمبودی نداریم. در شهری مثل بابل چندین دانشگاه فنی داریم و با برگزاری چند دوره آموزشی توانستیم نیاز خود به نیروی انسانی را برطرف کنیم، اما تأمین زیرساخت همواره برایمان دشوار بوده است. قوانین محرمانگی و رعایت حریم خصوصی در سرویس‌های هوش مصنوعی نیز یک چالش مهم دیگر است که دغدغه زیادی در خصوص آن داریم. من دائم به این می‌اندیشم که اگر بخواهیم محصولی برای تجربه خرید مجازی در حوزه پوشاک ارائه دهیم، از کجا باید مجوز بگیریم. اکنون برای هر کاری عادت داریم که به‌دنبال مجوز باشیم. چالش سخت‌افزار و محرمانگی سرویس‌ها برایمان بسیار مهم است. امیدوارم امسال بتوانیم از این چالش‌ها عبور کنیم تا زنده بمانیم.»