پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در نشست آشنایی با ابزار تأمین مالی جمعی مطرح شد / کراد فاندینگ راهکار تامین سرمایه کسب‌وکارهای خرد
وبینار آموزشی دونگی با عنوان «آشنایی با ابزار تأمین مالی جمعی» سه‌شنبه ۵ مرداد با حمایت و مشارکت پلتفرم دونگی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و پارک علم و فناوری گیلان برگزار شد.
در این نشست جعفر محمدی مدیرعامل پلتفرم دونگی، محمد مرفوع مدیرکل دفتر تأمین مالی و سرمایه‌گذاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و فرهاد تقی‌زاده حصاری عضو هیئت‌علمی دانشگاه توکای ژاپن و مشاور بانک توسعه آسیایی حضور داشتند.
اولین سخنران این نشست محمد مرفوع درباره فرصت‌ها و تهدیدهای تأمین مالی جمعی کسبوکارها صحبت کرد. به گفته او، کراد فاندینگ یا تأمین مالی جمعی مفهومی است که به‌تازگی و در قرن حاضر معنا پیداکرده است. گرچه کارکرد کراد فاندینگ به قرن‌ها پیش همزمان با ساخت مجسمه آزادی بازمی‌گردد. تأمین مالی جمعی، کم‌تر از 20 سال است که به ادبیات مالی ورود پیداکرده است. با این‌وجود مؤسسات معتبر این ابزار را جز 10 فناوری برتر تحول‌آفرین در آینده معرفی کرده‌اند.
سرمایه‌گذاری بدون محدودیت زمان
مرفوع با اشاره کراد فاندینگ در ایران گفت: «تأمین مالی مبتنی بر جمع از سال 94 در کشور ظهور پیدا کرد و دستورالعمل و ضوابط مرتبط به آن در سال 97 به تصویب شورای عالی بورس رسید. برای اجرای این دستورالعمل زیرساخت‌هایی لازم بود که باعث شد اولین مجوز دو سال بعد یعنی سال 97 صادر شود.»
به گفته او، هدف تأمین مالی جمعی این است که تعداد زیادی از افراد در تأمین مالی یک کسب‌وکار و پروژه مشارکت کنند. در واقع به‌واسطه خرد شدن سرمایه، فرصت مناسبی برای افراد حقیقی و کسبوکارها فراهم می‌شود.
او در ادامه به مزایای استفاده از ابزار تأمین مالی جمعی پرداخت و گفت: «این ابزار برای کسب‌وکارهای کوچک که به عموم مردم دسترسی ندارند و نمی‌توانند از بانک‌ها وام‌های کلان دریافت کنند، بسیار مفید است. مزیت اصلی تأمین مالی این است که بر بستر وب و از طریق رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های متعدد منتشر می‌شود و سرمایه‌گذار و سرمایه پذیر را به هم وصل می‌کند. در پی این ویژگی مرزهای جغرافیایی از بین می‌رود.»
او بابیان اینکه امریکا از اولین کشورهایی است که در این حوزه ورود کرده گفت:«امریکا، آسیا، اروپا، امریکای جنوبی، اقیانوسیه و افریقا به ترتیب قاره‌هایی هستند که از این ابزار بیشترین استفاده را می‌کنند.»
مرفوع ادامه داد: «تأمین مالی جمعی شامل 4 روش است؛ مدل مبتنی بر اهدا، مدل مبتنی بر پاداش، مدل مبتنی بر تسهیلات و مدل مبتنی بر سهام. بر اساس دستورالعمل مربوطه کشور که موضوع تأمین مالی جمعی را رگوله کرده، مدل‌های مبادله‌ای در کشور ما قابل‌اجرا نیستند. متولی اصلی این موضوع بانک مرکزی است که هنوز هیچ اقدامی برای تدوین دستورالعمل مدل‌های مبادله‌ای تدوین نکرده انجام نداده است.»
به گفته او، بیشتر مجوزهای صادرشده در ایران مربوط به عقود مشارکتی (یعنی مشارکت در سود و زیان) است.
او با اشاره به حوزه‌های کاربردی تأمین مالی جمعی گفت: «به‌شخصه تمایل من بیشتر تأمین مالی طرح‌های نوآورانه شرکت‌های دانش‌بنیان است؛ دستورالعمل هیچ محدودیتی برای حوزه‌ها ایجاد نکرده است. محتوا و آموزش، خدمات شهری، پزشکی و سلامت، نانو، محیط‌زیست، اینترنت اشیا، فناوری مالی بازی و سرگرمی تأمین سرمایه در گردش فروشگاه‌ها و… موضوعات پرکاربرد این حوزه هستند.»
به گفته او، تاکنون شش پلتفرم مجوز فرابورس را دریافت کرده‌اند؛ که دونگی و کارن کراد اولین این پلتفرم‌ها هستند؛ پارس فاندینگ، ققنوس و اخیراً آی بی کراد هم به جمع سکوهای دارای گواهینامه تأمین مالی جمعی در ایران پیوسته‌اند. گفتنی است ققنوس تنها پلتفرمی است که بر بستر بلاکچین اقدام به تأمین مالی جمعی می‌کند.
او با اشاره به فرهنگ‌سازی‌هایی که تاکنون دراین‌باره انجام‌شده گفت: «معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت کار، وزارت ای‌تی‌سی و سازمان بورس برای تدوین طرح تأمین مالی جمعی با یکدیگر همکاری کرده‌اند. سکوها و وزارتخانه‌های مذکور همچنین نشست و جلساتی را راستای هم‌اندیشی و یک‌سو کردن نگاهشان برگزار کردند تا موضوع به سرانجام برسد.»
او با اشاره به مزایای کراد فاندینگ برای کسبوکارها بیان کرد: «از این طریق، تأمین مالی مستقیم و بی‌واسطه برای کسبوکارها فراهم می‌شود، فعالیت در بورس و بانک وابسته به زمان است که در تأمین مالی جمعی این محدودیت از بین رفته است؛ افراد می‌توانند در روزهای تعطیل و خارج ساعات اداری اقدام به سرمایه‌گذاری کنند. مزیت دیگر، فرصت مشارکت در سود و زیان پروژه است؛ به عبارتی اگر طرح یک کسب‌وکار زیان ده باشد مجموعه یا شرکت ملزم به پرداخت سود به سرمایه‌گذاران نیست.»
او در ادامه توضیح داد: «در روش تأمین مالی جمعی، سرمایه‌گذاران را عامه مردم تشکیل می‌دهند؛ از این حیث کنترل و مدیریت شرکت آسان‌تر انجام می‌شود.»
مرفوع در ادامه چشم‌انداز جدیدی را در این حوزه عنوان کرد، به گفته او در آینده‌ای نزدیک قرار است گواهی‌های شراکت در بازار ثانویه خریدوفروش شود؛ یعنی اگر سرمایه‌گذار به منابع مالی خود نیاز داشته باشد می‌تواند زودتر از موعد گواهی را معامله کند.
او بابیان اینکه تأمین مالی جمعی برای فعالین اقتصادی مشتریان بالقوه ایجاد می‌کند ابراز کرد: « مردم نسبت به استفاده از طرحی که در آن شرکت کرده‌اند؛ وفاداری قلبی پیدا خواهند کرد تا حدی که ممکن است بعد از اتمام طرح، تنها محصولات و خدمات همان شرکت را برای رفع نیازهایشان استفاده کنند.»
مرفوع با اشاره به‌ضرورت داشتن کد بورسی برای مشارکت در طرح‌ها عنوان کرد: «مطابق دستورالعمل هر فرد ایرانی یا غیر ایرانی که کد بورسی داشته باشد، می‌تواند در این فعالیت جمعی شرکت کند.»
مرفوع بعد از پرداختن به فواید این ابزار، چالش‌ها و تهدیدهایی را که کراد فاندینگ ممکن است برای کسبوکارها ایجاد کند را عنوان کرد. به گفته او، مهم‌ترین چالشی که متقاضیان با آن برخورد می‌کنند جلب اعتماد است. او اضافه کرد:«مسئله دیگر الزام پاسخگویی به افراد متعددی است که در طرح‌ها شرکت می‌کنند.»
مرفوع معتقد است، عدم تحقق اهداف در زمان مقرر، اعتماد عمومی را خدشه‌دار می‌کند. همچنین افزایش نرخ شکست در این حوزه مانع از پیشرفت ابزار تأمین مالی جمعی در کشور خواهد شد.
مرفوع در پایان صحبت‌هایش نکته قابل‌تأملی را به‌عنوان خطرات به‌کارگیری این ابزار عنوان کرد و گفت: «زمانی که اطلاعات طرح‌ها در پلتفرم‌ها منتشر می‌شود ؛ رقبا و فرصت‌طلبان ممکن است از اطلاعات طرح استفاده و یا اقدام به سرقت ایده‌های افراد کنند. البته تا حد ممکن اطلاعات و مزایای رقابتی کسب‌وکار در پلتفرم منتشر نمی‌شود.»
کراد فاندینگ بازی برد برد است
جعفر محمدی مدیرعامل پلتفرم دونگی، در ادامه نشست درباره ابزار تأمین مالی جمعی در ایران صحبت کرد؛ به گفته او، کشورهایی که برای تأمین سرمایه استارتاپ‌ها از روش‌های غیر بانکی استفاده می‌کنند نسبت به سایرین به مراتب موفق ترند.
او بیان کرد: «شرایط، ضوابط و فرآیندهای هیچ‌کدام از بازارها و ابزارهای مختلف بورسی برای تأمین مالی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط مناسب نیست. تأمین مالی جمعی، در پاسخ به این خلا شکل‌گرفته است. سرمایه‌گذاری جمعی از روش‌های تأمین سرمایه در سال‌های اخیر است که در آن صاحب کسب‌وکار با ارائه مستندات لازم درخصوص برنامه توسعه‌ای که برای کسب‌وکارش دارد، از مردم درخواست می‌کند در این کار با او مشارکت کنند. در این روش سرمایه موردنیاز کسب‌وکار از تجمیع سرمایه‌های خُرد افراد جامعه تأمین خواهد شد و درازای آن، سهام شرکت یا سود مشارکت به‌سرمایه‌گذاران تعلق خواهد گرفت.»
او بابیان اینکه بازار مالی ایران برای فعالیت کسب‌وکارهای بزرگ فراهم است. اظهار کرد: «باید شرایطی را ایجاد کرد که کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نیز بتوانند از بازار مالی برای توسعه و پیشرفت خود استفاده کنند. تأمین مالی جمعی ابزاری است که به همین جهت ایجادشده است.»
محمدی در ادامه توضیح داد که تأمین مالی جمعی باید ویژگی‌هایی داشته باشد تا کسبوکارها به آن رو بیاورند. یکی از این ویژگی‌ها مطلوبیت است که بر تمایل کسبوکارها برای استفاده از کراد فاندینگ دلالت دارد. بر همین اساس، در دونگی تضامین و وثایق موردنیاز کسبوکارها با توجه به نحوه فعالیت آن‌ها و بر اساس شرایط کسبوکارها طراحی می‌شود، نه یک حکم کلی.
محمدی در ادامه بابیان اینکه تأمین مالی جمعی باید بازی برد برد باشد اظهار کرد: «طرح باید برای سرمایه‌گذار مورد اعتماد و برای کسب‌وکار کار سود ده باشد.»
او با اشاره به مزیت تأمین مالی جمعی برای کسب‌وکار گفت: «این روش ریسک را کاهش می‌دهد؛ به‌عبارتی‌دیگر تمام وزن ریسک بر شانه کسب‌وکار نمی‌افتد. تأمین مالی جمعی واسطه را حذف می‌کند و رابطه میان کسب‌وکار و سرمایه‌گذار را شکل می‌دهد.»
او ادامه داد: « در حال حاضر تأمین مالی به دو مدل انجام می‌شود، سهامداری و مضاربه در روش سهامداری، افراد درازای سرمایه‌ای که در اختیار کسب‌وکار متقاضی قرار می‌دهند، درصدی از سهام شرکت را دریافت می‌کنند. روش دوم مضاربه نام دارد، که سرمایه‌گذار را فقط در سود و زیان پروژه دخیل می‌کند نه سهام شرکت.
به گفته محمدی، امکان بررسی و نظارت دقیق از سوی پلتفرم سرمایه‌گذاری «دونگی» درخصوص ادعای شرکت سرمایه‌پذیر، از مهم‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری جمعی است. ما با بررسی مواردی همچون سوابق مالی و اعتباری شرکت، نداشتن سؤ پیشینه در میان اعضای هیئت‌مدیره شرکت، پیگیری گزارش‌های دوره‌ای شرکت در زمان‌های مقرر، دریافت سود دوره‌ای و همچنین تقسیم آن در میان سرمایه‌گذاران، خیال افراد را از بابت قابل‌اعتماد بودن شراکت راحت می‌کنیم.
او ادامه داد: «فرایند مراجعه کسب‌وکار به پلتفرم و ارزیابی طرح توسط سکو، یک الی دو ماه زمان می‌برد. معمولاً تأمین مالی بر مبنای عبارت همه‌یاهیچ استوار است. به‌طور مثال؛ طرح یک ماه زمان دارد سرمایه‌گذاران را به خود جذب کند. در غیر این صورت تمام قرارها منحل و پول سرمایه‌گذاران به آن‌ها بازگرداننده می‌شود.»
او در ادامه به شیوه پذیرش طرح در پلتفرم دونگی پرداخت و گفت: «کسب‌وکار متقاضی ابتدا باید به قسمت سرمایه پذیران در سایت دونگی مراجعه و فرم درج‌شده را تکمیل کند. پس از بررسی، کارشناسان دونگی با متقاضی برای تنظیم مصاحبه اولیه تماس می‌گیرند. مصاحبه دونگی در وهله اول به کاربرد و عدم کاربرد این ابزار برای طرح متقاضی می‌پردازد. در صورت تایید، طرح جهت بررسی بیشتر به نهاد مالی ناظر منتقل و بعد از طی تمام مراحل، مدل کسب‌وکاری طرح به فرابورس ارسال می‌شود.»
محمدی افزود: «پلتفرم موظف است در صورت صدور مجوز توسط فرابورس، طرح را منتشر کند. ناگفته نماند ازآنجایی‌که دستورالعمل بر تأمین 10 درصد سرمایه توسط متقاضی تأکید کرده در ابتدا طرح فقط برای صاحب آن قابل‌رؤیت است. و بلافاصله بعد از پرداخت مبلغ مذکور، طرح به‌صورت عمومی برای عموم سرمایه‌گذاران نیز به نمایش گذاشته می‌شود.»
محمدی در ادامه بیان کرد: «در دستورالعمل آمده است که فقط اشخاص حقوقی ایرانی می‌توانند درخواست پول بدهند، پروژه باید در داخل کشور اجرا شود و محاسبات سود و زیان و… بر پایه ریال صورت پذیرد.»
به گفته او، در حال حاضر شش پلتفرم، مجوز فرابورس را برای فعالیت در حوزه مشارکت دریافت کرده‌اند که دونگی یکی از این پلتفرم‌هاست که تا الان سه فراخوان تأمین مالی منتشر کرده است، دونگی فقط به دنبال فعالیت‌های مولد است و در نظر دارد پروژه‌های کم ریسک یا ریسک متوسط را دنبال کند.
محمدی در پایان صحبت‌هایش خاطر شان کرد: « کسبوکارها در دونگی نمی‌توانند اولین تجربه خود را از طریق سرمایه مردم رقم بزنند. لازم است آن‌ها درگذشته فعالیت مشابه‌ای را انجام داده باشند.»
بانک، روش مناسب تامین سرمایه نیست
تقی زاده عضو هیئت‌علمی دانشگاه تاکو ٰژاپن در این نشست بیان کرد: «در ایران و کشورهای آسیایی نظام‌های مالی عمدتاً بانک محور هستند؛ و سهم زیادی از این نظام را سپرده‌های بانکی تشکیل می‌دهند و سهم بازار سرمایه، بازار بیمه و .. اندک است. بر همین اصل در کشورهای ایران، اندونزی، مالزی و.. بانک‌ها منبع اصلی تأمین مالی محسوب می‌شوند.»
تقی زاده با طرح پرسش آیا بانک‌ها برای تأمین مالی تمام بخش‌ها مناسب هستند؟ ادامه داد: «سپرده‌های بانکی و مالی روش مناسبی برای تأمین مالی استارتاپ‌های نو پا نیستند.»
او با بیان اینکه بانک‌ها اجازه ندارند از منابع موجود برای سرمایه‌گذاری ریسکی و خطرپذیر استفاده کنند گفت: «دلیل دیگر مناسب نبودن بانک‌ها این است که استارتاپ‌ها در جایگاه شرکت تازه تأسیس‌شده سابقه فعالیت ندارند. ازاین‌رو سنجش اعتباری این شرکت‌ها برای تأمین مالی کنندگان و سرمایه‌گذاران دشوار است و آن‌ها وثایق کافی برای پوشش ریسک خود ندارند.»
به گفته او، بر اساس قوانین بازل و الزامات داخلی، بانک‌ها اجازه سرمایه‌گذاری و تأمین مالی بخش‌های پر ریسک را ندارند ازاین‌رو برای تأمین سرمایه استارتاپ‌ها باید به دنبال منابع جایگزین باشیم. یکی از این راهکارها صندوق‌های ضمانت اعتباری عمومی و ملی است که تا حدودی ریسک اعتباری را پوشش می‌دهد. کراد فاندینگ راهکار مناسب دیگری در همین راستاست.
او در پایان بیان کرد: « تأمین مالی جمعی در جوامعی که پشتوانه فرهنگی قوی تری دارند موفق تر عمل خواهد کرد»