پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هم‌نشینی هوشمندانه فناوری و کسبوکار / بررسی روند توسعه بانکداری دیجیتال در سیستم بانکی کشور
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۶ / بانکداری دیجیتال مفهومی جذاب، جدید و البته با ژستی امروزی در جریان بانکداری است. با این حال این مفهوم جدید و پرسروصدا هنوز تعریفی یکپارچه در بین فعالان حوزه بانکی به دست نیاورده و شاید همین موضوع باعث شده همچنان به شکل واقعی در جریان بانکداری کشور اجرا نشود. بانکداری دیجیتال، بانکداری الکترونیکی و عباراتی شبیه به این واژه‌ها که در جریان بانکداری با آن مواجه می‌شوید، هر کدام هویت و مفهومی مستقل دارند. تمرکز بر روند بانکداری دیجیتال در کشور بیانگر آن است که در بسیاری از موارد هویت بانکداری دیجیتال با مفهوم بانکداری الکترونیکی یکسان تصور شده و همین موضوع بانک و مشتری را از مسیر بانکداری دیجیتال دور کرده است.
اما همین مفهوم که به‌سختی می‌توان به تعریفی واحد درباره آن استناد کرد، تا آغاز سال ۱۴۰۰ چه دستاوردی برای بانکداری و مشتریان در کشور داشته است؟ از سویی دیگر آیا در سال ۱۴۰۰ شاهد جریانی اثرگذار و مرحله‌ای جدید در بانکداری دیجیتال خواهیم بود؟ حقیقت این است که تاکنون بانکداری دیجیتال در ایران خروجی قابل تأملی ـ به‌جز روند افتتاح حساب غیرحضوری ـ نداشته است. این در حالی است که جلسات متعددی در حوزه بانکداری دیجیتال از طرف فعالان این حوزه برگزار شده و بانکها هر کدام مدعی توسعه بانکداری دیجیتال شده‌اند، اما نتیجه همه این تلاش‌ها پیشی‌گرفتن بانکها از یکدیگر در روند افتتاح حساب غیرحضوری بود. شاید یکی از دلایلی که افتتاح حساب غیرحضوری مورد توجه ویژه بانکها قرار گرفته، هموار شدن مسیر رسیدن به بانکداری دیجیتال با استفاده از این روش باشد.
کریس اسکینر از متفکران و آینده‌پژوهان برجسته حوزه مالی و بانکداری است. او در کتاب بانک دیجیتال می‌نویسد: «دیجیتال‌سازی بانکداری در سطح استراتژیک، جالب‌تر هم می‌شود. نخست، محصولات به اجزای خود تجزیه می‌شوند. هر محصول بانکی می‌تواند به اجزای کوچک‌تر خود تجزیه شده، سپس با موارد استفاده و ساختار جدید، مجدداً ترکیب شود. برای ایجاد بانک مبتنی بر اجزای تشکیل‌دهنده باید تمام قابلیت‌های بانک در قالب اجزای ابتدایی قرار بگیرند، سپس مشتریان بسته به نیاز خود، آنها را با یکدیگر ترکیب کنند. به عبارت دیگر، هیچ محصول یکپارچه و ترکیب‌شده‌ای وجود نداشته و بانکداری نیز مانند برنامه‌های کاربردی دیگر است که مشتریان می‌توانند اجزا را مطابق با نیازهای خود، با یکدیگر ترکیب کنند. هنگام پردازش نیز محصولات، همانند برنامه‌های کاربردی و فرایندها مانند نرم‌افزارهای متن‌باز هستند.»
در حقیقت افتتاح حساب غیرحضوری یکی از محصولات بانکداری دیجیتال است که با استفاده از آن و ورود به روند استفاده از نرم‌افزارهای متن‌باز، می‌توان روند بانکداری دیجیتال را سرعت بخشید. بر اساس همین کتاب، به هر حال جمعیت امروز و قطعاً نسل آینده، به سمت دنیای دیجیتال حرکت کرده و همگی، بومی دنیای دیجیتال هستند و خواهند بود. وقتی این افراد، رشد کرده و به بلوغ برسند، به قسمی که همه جمعیت دنیا را نسل دیجیتال فرا بگیرد، برای بانک‌هایی که مبنای کار خود را مدل توزیع فیزیکی قرار داده و کانال الکترونیکی را روی آن بنا کرده‌اند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
برای بررسی این موضوع و پاسخ به این پرسش که در کدام نقطه از نقشه توسعه بانکداری دیجیتال در کشور ایستاده‌ایم، با محسن عزیزی، کارشناس صنعت بانکداری، محسن زادمهر، مدیر بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه و مرتضی ترک تبریزی، عضو هیئت‌مدیره بانک تجارت به گفت‌وگو نشستیم. یکی از نکات مهمی که این افراد تمرکز ویژه‌ای بر آن داشتند، نادیده‌گرفتن روند کسب‌وکاری بانکداری دیجیتال در جریان توسعه آن است. توجه به مفهوم کسب‌وکاری بانکداری دیجیتال نیز کمک قابل توجهی به فعالان این حوزه خواهد کرد. از سویی دیگر این تصور وجود دارد که اکنون با پیشرفت افتتاح حساب غیرحضوری به هدف تعیین‌شده در بانکداری دیجیتال نزدیک شده‌ایم. اما به هر حال تبدیل‌شدن به بانک دیجیتال، کار بسیار دشواری است؛ زیرا افراد اغلب طراحی را با احساسات و هیجانات، معماری را با توزیع و کانال‌ها را با زیرساخت، اشتباه می‌گیرند.
تفکر بانکداری سنتی، سد توسعه بانکداری دیجیتال
محسن عزیزی، کارشناس صنعت بانکداری درباره موقعیت بانکداری دیجیتال معتقد است که در حال حاضر همچنان نباید خوش‌بینی زیادی داشته باشیم، مگر اینکه در فضای کسب‌وکاری کشور یک کلان‌روند جدید شکل بگیرد. او در این‌باره به عصر تراکنش می‌گوید: «متأسفانه بانکها همچنان به روندهای سنتی معتقد هستند. اگر بانکداری دیجیتال را به‌عنوان یک همیار استفاده از فناوری‌ها و روش‌های نوین در فناوری و کسبوکار بانکداری ببینیم، در نهایت اتفاق خیلی خاص و ویژه‌ای را تجربه نخواهیم کرد. به هر حال گاهی یکسری ابزارهای نوین به وجود می‌آیند که ما از آنها استفاده می‌کنیم. برای مثال جریان احراز هویت غیرحضوری از همین دست است. جریان‌هایی مثل احراز هویت غیرحضوری قطعاً در روند بانکداری دیجیتال قرار دارند، اما در حال حاضر آنچه در مسیر بانکداری کشور در حال اجراست، صرفاً استفاده از کانال‌های دیجیتال در بانکداری سنتی است.»
عزیزی با اشاره به اینکه یکی از پیچیده‌ترین فرایندها در نظام بانکی، فرایندهای اعطای تسهیلات است، ادامه می‌دهد: «شاید پیچیده‌ترین کاری که کم‌وبیش بانکها، در زمینه استفاده از کانال‌های غیرحضوری انجام داده‌اند، اعطای خدمات غیرحضوری باشد. سایر مواردی که از آنها در جریان بانکداری دیجیتال نام برده می‌شود، سال‌های سال است که در حوزه بانکداری الکترونیکی وجود دارد و بانکها و مشتریان از آنها استفاده می‌کنند. معمولاً در سیستم بانکی ما، وقتی یک بانک کاری انجام می‌دهد، سایرین هم آن بانک را دنبال می‌کنند. در حقیقت در سبد بانکداری غیرحضوری نکته جدید و خاصی قابل مشاهده نیست. اما اگر از منظر بانکداری دیجیتال موضوع را مورد توجه قرار دهیم، بخش کانال‌های غیرحضوری بخش عمده‌ای از فرایندهای بانکداری دیجیتال است اما تمام آن نیست.»
بانکداری دیجیتال؛ معطوف به واژه دیجیتال
با توجه به این موضوع در حال حاضر بانکداری دیجیتال در ایران با مفهوم واقعی آن چقدر فاصله دارد یا حتی چقدر به این مفهوم نزدیک است؟ اگر بانکداری دیجیتال را فقط به‌عنوان یک جریان فناوری ببینیم و مورد مطالعه قرار دهیم، با آنچه در اجرا به آن نیاز داریم، فاصله‌ای جدی پیدا کرده‌ایم. عزیزی با توضیح درباره اینکه بانکداری دیجیتال و جریان اجتماعی مفهوم آن چقدر با هم در ارتباط هستند، ادامه می‌دهد: «بانکداری دیجیتال در حقیقت معطوف به واژه دیجیتال است و همین واژه استعاره‌ای است از کلان‌‌روندی اجتماعی که در دنیا شکل گرفته است. ما وارد یک تغییر سبک زندگی شده‌ایم. از همین رو باید توجه کرد که بانکداری دیجیتال بعد از ظهور و بروز سبک زندگی دیجیتال به وجود آمده است. در این روند سبک زندگی تغییر کرده و همین باعث شده بانکداری به شکل معمول با فرایندها، محصولات و ابزارهای قبلی زیر سؤال برود و فرایندها و محصولات و ابزارهایی با روندهای جدید نظیر فراگیری مالی در مفهوم بانکداری دیجیتالی شکل بگیرند.»
به گفته عزیزی؛ سال‌ها قبل‌تر از ظهور و نمود بانکداری دیجیتال، بانکداری شبکه‌های اجتماعی را تجربه کرده‌ایم، اما حقیقت این است که در همان دوران، بانکداری دیجیتال صرفاً یک مفهوم انتزاعی تلقی می‌شد و آن را خیلی جدی گرفته نمی‌گرفتند. اما از اوایل سال ۲۰۱۸، نفوذ عمیق و وسیع ابزارهای سبک زندگی دیجیتال مانند هوش مصنوعی، اینترنت موبایل و شبکه‌های اجتماعی و اثری که روی جامعه داشت، باعث فشار تجربه کاربری بر فضای کسب‌وکارها و بانکداری شد. گزارش‌های سال‌های اخیر بیانگر این است که وضعیت صنعت بانکداری در دنیا خیلی مطلوب نیست و فشار عمده‌ای از سمت بازار (تجربه مشتری)، رقابت (مدل‌های کسبوکار اخلالگر) و فناوری وارد می‌شود. این موضوع باعث شد رشد سودآوری بانکها با اختلال مواجه شود و از طرف دیگر رشد هزینه‌ها نیز قابل کنترل نباشد. از سوی دیگر مقررات احتیاطی بانک‌های مرکزی هم فشار دیگری بر بانکداری است؛ بنابراین به‌مرور جریان بانکداری معمول با فشار و اختلال از جوانب متعدد روبه‌رو شد.
استفاده از فناوری برای نزدیک‌شدن به مفهوم دیجیتال در زندگی
به اعتقاد عزیزی، راه‌حلی که درباره این جریان باید دنبال کرد، کاهش هزینه‌هاست. او در این‌باره معتقد است: «استفاده از فناوری و روندهای فناوری اطلاعات به جریان کاهش هزینه‌ها کمک خواهد کرد، اما از طرفی دیگر به خاطر سبک زندگی دیجیتال، ظهور و بروز کسب‌وکارهای اخلالگر و کسب‌وکارهایی که در مدل‌های سنتی گسست ایجاد می‌کنند، گسترش یافته و ظهورشان در کسب‌وکارهای حوزه خدمات مالی شدت گرفته است. این سبک از کسبوکار را تحت عنوان فین‌تک می‌شناسیم و طبیعتاً اقشاری از مردم که به سبک زندگی دیجیتال تمایل نشان می‌دادند، به این کسب‌وکارها هم روی خوش نشان دادند. در حقیقت این کسب‌وکارها به رقبای بالقوه جدی برای صنعت بانکداری تبدیل شده‌اند.»
او در بخش دیگری از توضیحات خود ادامه می‌دهد: «اکنون اگر بانکداری دیجیتال را معطوف به سبک زندگی دیجیتال کنیم، یکی از نقاط اصلی در سبک زندگی دیجیتال، فرایندهای بانکداری دیجیتال است؛ بنابراین با این روش برداشت ما از بانکداری دیجیتال روشن می‌شود و باید دید نظام بانکی ما در حال حرکت به سمت بانکداری دیجیتال است یا خیر. اگر بخواهیم ببینیم چه اتفاقی افتاده، در حقیقت باید مدل‌ها و فرایندهای کسبوکار را بررسی کنیم. این روند در حال حاضر به ایجاد گسست و فاصله بین فرایندهای کسبوکار منجر شده است. در همین روند است که استفاده از فناوری‌های جدید شکل می‌گیرد.»
اصولاً فرایند افتتاح حساب ارتباط و تکیه زیادی با احراز هویت و KYCدارد. این در حالی است که پیش از شکل‌گیری احراز هویت غیرحضوری با چارچوب‌های امروز، امکان افتتاح حساب در بستر اینترنت‌بانک‌ها، برای مشتریانی که قبلاً شناسایی و احراز هویت شده بودند، فراهم شده بود. بنابراین می‌توان گفت احراز هویت غیرحضوری یکی از بخش‌های KYCاست. عزیزی با بیان این موضوع می‌افزاید: «از همین رو شاید باور اهمیت بانکداری دیجیتال تلنگر خوبی به صنعت بانکداری الکترونیکی باشد، اما کافی نیست و ما به تحول در مدل‌های بانکداری و محصولات و خدمات و فرایندها نیاز داریم. واقعیت این است که فضای صنعت بانکداری ما، تا به امروز اجازه تولید محصول جدید را نداده است. این اجازه را یا بانکها به خود نداده‌اند یا سایر ذی‌نفعان و از همه مهم‌تر مقام قانون‌گذاری و ناظر (تنظیم‌گر) اجازه این کار را نداده است.»
چه زمانی می‌توان به دستاوردهای حاصل از بانکداری دیجیتال اعتماد کرد و از نتیجه نهایی به شکل عملیاتی سود برد. از سویی دیگر آیا توان و ظرفیت‌های لازم برای استفاده از مفاهیم بانکداری دیجیتال را به دست آورده‌ایم؟ عزیزی در این‌باره معتقد است: «ما زمانی می‌توانیم بگوییم دستاورد خوبی از بانکداری دیجیتال در ایران خواهیم داشت که به سوی تحول در فرایندهای کسبوکار برویم. برای مثال نباید این‌طور باشد که در پشت صحنه، فرم‌ها همچنان به شکل فیزیکی پر شود؛ ولو اینکه مشتری روی اپ موبایل مشخصات را پر کرده باشد. مشکل در نهایت مشخص می‌شود؛ مشکل این است که ما حقیقتاً وارد بانکداری دیجیتال نشده‌ایم، بنابراین به تحولی در مدل‌های کسبوکار نیاز داریم و از این منظر راه خیلی کوتاهی در پیش نداریم.»
فراموشی بخش کسب‌وکاری بانکداری دیجیتال
ابزارهای افتتاح حساب غیرحضوری در حال حاضر یکی از نمادهای بانکداری دیجیتال شده‌اند، اما باید دید درک این ابزار توسط جریان بانکداری کشور به‌درستی انجام شده است یا خیر. مرتضی ترک تبریزی، عضو هیئت‌مدیره بانک تجارت، درباره این موضوع به عصر تراکنش می‌گوید: «در حوزه بانکداری دیجیتال اینکه ابزاری برای افتتاح حساب غیرحضوری داشته باشیم، یک نیاز گریزناپذیر است. ولی به نظر من در حال حاضر ایجاد یک ابزار احراز هویت به تب احراز هویت الکترونیکی در بانکها تبدیل شده و به‌صورت بسیار کم‌رنگ به فرایندها و کسب‌وکارها می‌پردازیم. یک مشتری را چند بار در ابزارهای مختلف احراز هویت می‌کنیم، در حالی که مقصود ما باید یک بار احراز هویت و سپس سرویس در همه بانکها باشد. در حقیقت حوزه فناوری اطلاعات خیلی فعال و پرسرعت به سمت این موضوعات می‌رود. این در حالی است که باید بدانیم موضوع بانکداری دیجیتال یک موضوع کسب‌وکاری است؛ نه موضوع فناوری اطلاعات و صرفاً فناوری. در حقیقت بخش فناوری ساده‌ترین بخش این روند است و آنچه اهمیت دارد، تغییر جریان فرایندها و ایجاد و طراحی فضا و کسبوکار جدید است.»
ترک تبریزی با تأکید بر اینکه بخش کسب‌وکاری بانکداری دیجیتال مورد توجه جدی قرار نگرفته و این موضوع اهمیت قابل توجهی دارد، ادامه می‌دهد: «در راه تحول باید به‌گونه‌ای پیش برویم که امکان ارائه سرویس‌های مشعوف‌کننده برای مشتری فراهم شود، البته این موضوع نیازمند همگرایی بین اجزای مختلف بانک و کشور است. به نظر نمی‌رسد این امکان وجود داشته باشد که در سال 1400 هم بتوانیم سرویس‌های واقعی بانکداری دیجیتال را ارائه دهیم. در حقیقت حتی اگر برنامه‌ها خیلی خوب پیش بروند، فقط ممکن است یکسری تسهیلات خُرد در روند بانکداری دیجیتال کشور قابل ارائه باشد. البته می‌توانیم در حوزه SCF و زنجیره تأمین مالی پیش برویم که البته در همین حوزه هم حرکت کُند است.»
مشکل اساسی که نمی‌توانیم جریان بانکداری دیجیتال را آن‌گونه که نیاز است، پیش ببریم، چیست؟ اگر این موضوع را بپذیریم که بانکداری دیجیتال در سال جاری دستاوردی جدی نخواهد داشت، شاید هم‌معنی‌دانستن بانکداری دیجیتال و الکترونیکی دلیلی بر این مسیریابی اشتباه باشد. ترک تبریزی باور دارد: «در حوزه سرویس‌های دیجیتالی خیلی کُند هستیم و بسیاری از سرویس‌های به‌اصطلاح دیجیتالی شباهت بیشتری به بانکداری الکترونیکی دارند و مطمئناً در سال جاری به مدینه فاضله بانکداری دیجیتال نخواهیم رسید. ما در پی حرکت بخش فناوری نیازمند تحول در بخش‌های دیگر هم هستیم. این کار سخت بوده و منطقی است که تا رسیدن به نتیجه نهایی به تلاش زیادی نیاز باشد.»
به گفته او، عملیات داخل بانک باید به‌طور کامل دیجیتالی باشد. مشتریان خُرد نباید نیازی به حضور در بانک احساس کنند و باید بتوانند همه سرویس‌های خود را از بیرون از بانک و روی موبایل‌شان دریافت کنند. برای مشتریان شرکتی هم باید اعتماد لازم را ایجاد کنیم و بر اساس نوع صنعت و تخصص مشتریان شرکتی که پیش از این با آنها همکاری می‌شد، با مدل‌های جدیدتر بانکداری خدمات ارائه دهیم. از همین رو تمرکز بر سرویس‌دهی‌های جدید و یکپارچگی سرویس‌های کسب‌وکاری به برنامه‌ریزی نیاز دارد.
عضو هیئت‌مدیره بانک تجارت، توسعه بانکداری دیجیتال را نیازمند موضوعاتی می‌داند که در این مسیر ناگزیریم مورد توجه جدی قرار دهیم و هرکدام دنیایی کار دارند. یکی از این موضوعات به‌طور قطع توجه ویژه به موضوع بانکداری باز است. علاوه بر این ایجاد کانال‌های یکپارچه و اتصال درگاه‌ها با هم، ساخت محصولات بر پایه بلاکچین و توجه به داده‌محوری نیز باید در دستور کار قرار بگیرند؛ چراکه در غیر این صورت خدماتی که ارائه می‌شود، صرفاً همان بانکداری الکترونیکی است.
اعتبارسنجی، گام مهم بانکداری دیجیتال
محسن زادمهر، مدیر بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه نیز با اشاره به اینکه درباره بانکداری دیجیتال خیلی شنیده‌ایم، اما چیزی جز افتتاح حساب آنلاین را شاهد نبوده‌ایم، معتقد است: «پایه خدمات دیجیتال بحث افتتاح حساب غیرحضوری و احراز هویت دیجیتال است. بر این اساس می‌توانیم عملیات KYC مشتری را انجام دهیم. از آنجایی که افتتاح حساب خدمت اصلی و پایه بوده، طبیعی است که همه مجموعه‌های بانکی انرژی خود را برای توسعه و گسترش آن صرف کنند. اگر بتوانیم افتتاح حساب را آنلاین و غیرحضوری ارائه دهیم، طبیعی است که خدمات دیگری مثل بازیابی رمز عبور، تعویض کارت یا پرینت حساب را هم می‌توانیم به‌صورت غیرحضوری انجام دهیم.»
زادمهر در ادامه توضیحات خود می‌افزاید: «ما معتقدیم با اینکه بانکداری دیجیتال در این چند سال پیشرفت قابل توجهی کرده، اما از آنجایی که نتوانسته احراز هویت دیجیتال را به‌درستی انجام دهد، همچنان شاهد شعب بانکی شلوغ و پرازدحام هستیم. حضور افراد در شعب بانک برای امور مختلفی از جمله افزایش سقف و تعویض کارت یا خدمات دیگری است که این امور را می‌توان به‌صورت غیرحضوری نیز انجام داد؛ بنابراین اگر از مرحله احراز هویت به‌درستی عبور کنیم، مراحل بعد بهتر انجام خواهند شد.»
مدیر بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه با اشاره به برخی خدماتی که بعد از احراز هویت می‌توان بر آنها تمرکز کرد، می‌گوید: «برای مثال چک و سفته الکترونیکی هم می‌توانند در همین مسیر ارائه شوند، اما مهم‌ترین سرویس‌هایی که می‌توان در سال 1400 ارائه داد و بانکینو هم در برنامه خود به آنها توجه کرده، بحث اعطای تسهیلات به‌صورت صد درصد غیرحضوری و بدون ضامن و به معنای واقعی بر اساس رتبه اعتبار مشتری است. این تسهیلات البته در حد کلان نیست و در حد اعتبارهای کوچک انجام خواهد شد. برای مثال تسهیلات سهام عدالت را می‌توان به این شیوه ارائه داد.»
او در بخش دیگری از اظهارنظرهای خود می‌گوید: «از جمله امور دیگری که می‌توان انجام داد، تسهیلاتی است که به پشتوانه وثیقه‌های دیجیتال مثل چک، سفته، سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری پرداخت می‌شوند. اگر امسال این سرویس‌ها و همچنین بحث‌های بیمه به شکل غیرحضوری ارائه شود، این سرویس‌ها در گروه ابزارهای اصلی قرار می‌گیرد که در سال 1400 باید به‌دنبال توسعه آن برویم و محصولات مرتبط با آنها را ارائه دهیم.»
بانک دیجیتال و جریان نئوبانک در کشور
برخی بر این باورند که نئوبانک‌ها حاصل توسعه بانکداری دیجیتال هستند. با این رویکرد نئوبانک را باید یکی از محصولات بانکداری دیجیتال دانست. زادمهر با اشاره به روند توسعه نئوبانک‌ها در دنیا می‌گوید: «البته روند توسعه نئوبانک‌های دیگری که در دنیا شاهد آنها هستیم، به‌صورت گام‌به‌گام و مرحله‌به‌مرحله بوده است. باید توجه داشت که بحث تحول دیجیتال ناگهانی شکل نگرفته؛ بلکه بانکها آرام‌آرام به سمت الکترونیکی و مکانیزه‌کردن فرایندها رفته‌اند و در گام بعدی با احراز هویت آنلاین به این نتیجه رسیده‌اند که افتتاح حساب بانکی هم از این مسیر قابل مدیریت است.»
نکته دیگری که زادمهر معتقد است در سال 1400 کمک قابل توجهی به روند بانکداری دیجیتال خواهد کرد؛ شناخت عملکرد مالی مشتری است. او در این‌باره معتقد است: «تا سال گذشته، فقط عملیات KYC دیجیتالی بود؛ به این معنی که هویت مشتری را شناسایی کنیم. نکته دیگری که برای بانک و نئوبانک خیلی مهم‌تر از احراز هویت است، عملکرد مالی مشتری است یا مرحله‌ای که ریسک پروفایل مشتری را شناسایی کنیم. برای شناسایی ریسک پروفایل نیاز داریم که به داده‌های مختلف از جمله اداره مالیاتی، شاهکار، تأمین اجتماعی و… متصل شویم.»
واقعیت آن است که هر بانک نوینی در عصر حاضر، باید تفکر ساختاری پایین‌به‌بالا و بدون عیب‌ونقص داشته باشد و با هدایت و پیاده‌سازی صحیح، ضعف‌های رقابتی ناشی از تفکر و ساختار سنتی را از میان بردارد. به اعتقاد زادمهر، این موضوع علاوه بر احراز هویت، به اعتبارسنجی مشتری نیز کمک قابل توجهی می‌کند. بر همین اساس بانک، این امکان را خواهد داشت تا خدمات بعدی را بر آن اساس ارائه دهد. او در تأکید این اظهارنظر خود می‌گوید: «سال گذشته، گام اول صرفاً بر اساس احراز هویت بوده، ولی امسال عملیات ریسک پروفایل اهمیت خیلی زیادی دارد و برای ارائه خدمات مناسب باید شناخت کافی از شغل، گردش مالی و بیمه و مالیات مشتری در اختیار بانک باشد.»
ره دراز است و قلندر بیدار
بانکداری دیجیتال به‌مانند بخش‌های مختلف توسعه فناوری در ایران همچنان مفهومی است که در شناخت و درک آن به نظری واحد دست پیدا نکرده‌ایم. همچنان حتی در بدنه سیستم بانکداری، گاهی بانکداری الکترونیکی را با دیجیتال یکسان می‌دانند. از طرفی دیگر حتی با ورود اپلیکیشن‌های بانکی و استفاده از آن توسط مشتریان، آن سوی پیشخوان و در ساختمان بانکها ثبت کاغذی داده و اطلاعات احساس امنیت مطلوب‌تری به سیستم بانکداری می‌بخشد. نگاهی به برنامه‌ها و رویکرد سیستم بانکی بیانگر آن است که در سال جاری هم دستاوردی به‌جز پرداخت تسهیلات خُرد نخواهیم داشت و در نهایت باید در انتظار ریل‌گذاری و مطالعات بیشتر در جریان بانکداری دیجیتال باشیم.
