پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رویکرد سلیقه‌ای بانک‌ها برای تبدیل چک‌های سنتی به چک‌های صیادی / رئیس شعبه بالاتر از قانون
حدود سه ماه از اجرایی شدن قانون جدید چک می‌گذرد؛ بر اساس این قانون تمامی چک‌ها هم از سمت صادرکننده و هم از طرف گیرنده مستلزم ثبت در سامانه صیاد هستند. سامانه صیاد به‌منظور افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌ها، اعتبارسنجی یکپارچه، کنترل دقیق اهلیت متقاضی دسته‌چک پیش از صدور و استعلام وضعیت عملکرد صادرکننده چک توسط گیرنده آن توسط بانک مرکزی راه‌اندازی شده است.
از پنجم فروردین‌ماه اجرای قانون جدید چک در شبکه بانکی اجباری شد؛ اما با استناد به ماده 21 قانون جدید چک، مقرر شد دسته‌چک‌های قدیمی تا آخرین برگ اعتبار داشته باشند و روند و مراحل استفاده از آن‌ها کماکان مانند سابق باشد.
بااین‌وجود برخی از مراکز ارائه‌دهنده خدمات و کالا ، چک‌های قدیمی را معتبر نمی‌دانند و متقاضی مجبور است برای تبدیل دسته‌چک تمام نشده خود به دسته‌چک صیادی در شرایط شیوع کرونا به بانک مراجعه کند.
شرایط دریافت دسته‌چک صیادی
بر اساس ماده 6 قانون جدید صدور چک بانک‌ها مکلفند برای ارائه دسته‌چک به مشتریان خود، صرفاً از طریق سامانه صیاد اقدام کنند.
این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعلام از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی، نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی موضوع ماده 5 قانون تسهیل اعطای تسهیلات و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجرای طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک‌ها اقدام می‌کند. در ادامه نیز متناسب با نتایج دریافتی، سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه می‌کند و به هر برگه چک شناسه یکتا و مدت اعتبار اختصاص می‌دهد.
این در حالی است که برخی از بانک‌ها بی‌توجه به مفاد و روند این قانون، شرایطشان را به صورت سلیقه‌ای برای دریافت دسته چک اعمال می‌کنند. به طور مثال،برای دریافت دسته‌چک صیادی لازم است حداقل دو سال از افتتاح حساب متقاضی گذشته باشد و در کارنامه او چک برگشتی وجود نداشته باشد. بعضی از بانک‌ها نیز این امکان را فراهم کرده‌اند تا با تایید رئیس شعبه، فردی که به‌تازگی حساب بازکرده بتواند دسته‌چک دریافت کند. این در صورتی است که در حساب درخواست‌کننده 5 تا 10 میلیون موجودی باشد.
برخی دیگر نیز شرایط را اینگونه اعلام می‌کنند که متقاضی باید یک حساب سپرده بلندمدت با حداقل موجودی 5 میلیون تومان که حداقل 6 ماه از زمان بازگشایی آن گذشته، داشته باشد.
چالش دریافت چک
چندی پیش یکی از مخاطبان راه پرداخت در تماس با ما مشکل دریافت دسته‌چک جدید خود را روایت کرد. این فرد قصد داشت از باقی‌مانده برگه‌های چک قدیمی خود به‌عنوان تضمین خرید کالا استفاده کند اما به او اعلام شد باوجود اعتبار داشتن چک‌های قدیمی تا آخرین برگ، برای ضمانت باید دسته‌چک صیادی تهیه شود.
این فرد برای تبدیل دسته‌چک سنتی خود که سال‌ها با آن فعالیت داشته به یکی از شعب بانک رفاه مراجعه می‌کند؛ بعد از اعتبار سنجی و تایید نبود هیچ‌گونه چک برگشتی در سابقه بانکی، متصدی بانک به این فرد اعلام می‌کند به دلیل اینکه که معدل مانده‌حسابش کم‌تر از 5 میلیون است دسته‌چک صیادی به او تعلق نمی‌گیرد. موضوعی که به‌طور دقیق مشخص نیست که بر مبنای چه قانونی صورت گرفته است.
این موضوع باعث شد با پشتیبانی بانک رفاه تماس بگیریم، مسئولان این بانک بعد از ارجاع‌های متعدد به افراد مختلف اظهار کردند: «صدور دسته‌چک رابطه دوطرفه بین مردم و بانک است و سیاست‌های رئیس شعبه تعیین می‌کند دسته چک صادر شود یا خیر. در بانک ما نیز رسوب پول مدنظر است.»
برای صحت‌سنجی ماجرا نیز با بانک مرکزی تماس گرفتیم. بانک مرکزی با تایید اظهارات پشتیبانی بانک رفاه گفت: «کلیت قانون جدید چک و شرایط دریافت آن مصوب بانک مرکزی است اما شعب برای صدور دسته‌چک می‌توانند سلیقه‌ای عمل کنند.»
این در حالی است که به نظر می‌رسید یکی از اهداف موردنظر سامانه صیاد حذف قدرت شعب در صدور دسته‌چک اعلام‌شده و قرار است در راستای ارزیابی بهتر رفتار بانک‌ها و مشتریان از سوی مقام ناظر استعلام اطلاعات و عملکرد هر متقاضی دسته‌چک از طریق سامانه‌ای متمرکز با اعتبارسنجی در مواردی یکسان انجام شود.
عملکرد سامانه صیاد در تضاد باهدف راه‌اندازی این سامانه در راستای حذف قدرت شعب در صدور چک است. به‌نحوی‌که مشتری باید به شعبه مراجعه و نسبت به ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک اقدام کند. در صورت تایید از سوی رئیس شعبه، درخواست موردنظر به‌منظور استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌شود. تمامی این موارد نشان می‌دهد روند اجرایی قانون جدید صدور چک نتوانسته مانع اعمال سلیقه و قدرت شعب شود.
نکته قابل‌توجه دیگر در این میان بی‌اعتبار شمرده شدن دسته‌چک‌های سنتی صادرشده توسط خود بانک است. چگونه می‌شود فردی که سال‌ها در یک بانک حساب داشته تنها به این دلیل که مبلغ حسابشان با استاندارد رئيس شعبه بانک مطابقت ندارد از حق شهروندی دریافت دسته‌چک محروم شود. دریافت دسته‌چک یک حق شهروندی برای افراد فارغ از میزان پولی است که در حساب خود دارند.
بله متاسفانه حقوق اولیه و ساده شهروندی به راحتی با اجرای نصفه و نیمه یا عدم توجه صحیح به قوانین یا حتی وضع قوانین ناقص و غیرعلمی و غیر کارشناسی ، نادیده گرفته می شود. همیشه در تمام کوتاهی ها، اولین قربانی، شهروندان و مردم هستند.
باسلام حالت یعنی رئیس شعبه تصمیم گیرنده آخر میباشد که آیا دسته چک صادر شود یا خیر