پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
«قانون اصلاح قانون صدور چک» در آبان ماه سال ۱۳۹۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و پس از تأیید توسط شورای نگهبان طی بخشنامه‌ای در ۱۲ آذرماه ۱۳۹۷ به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد. بخشی از قانون چک در آذرماه ۱۳۹۷ و بخشی دیگر از آن در آذر ۱۳۹۸ عملیاتی شد و در سال ۱۳۹۹ آخرین بخش از تغییرات این قانون عملیاتی شد تا اجرای قانون چک به‌طور کامل محقق شود.
طبق اعلام بانک مرکزی در سال ۹۹ متقاضیان می‌توانستند از ۲۰ دی‌ماه به‌صورت اختیاری اطلاعات چک خود را در سامانه صیاد ثبت کنند و در ابتدا هم فقط اپلیکیشن‌های آپ و ۷۲۴ مورد تأیید بانک مرکزی بودند که تا پایان سال ۹۹ اپلیکیشن‌های تاپ، سکه و ایوا هم به این لیست اضافه شدند. در نهایت هم اعلام شد از ۵ فروردین سال ۱۴۰۰ چک‌های صیادی با رنگ بنفش در بانک‌ها عرضه می‌شوند که الزاماً تمامی این چک‌ها باید در سامانه صیاد ثبت شوند.
اما به هر طریقی قانون جدید چک به اجرا درآمد که در این خصوص ابهاماتی وجود دارد و افراد حقیقی و حقوقی هم با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. اسفندماه سال ۹۹ غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران در نشستی این موضوع را مطرح کرد که زیرساخت‌های اجرایی در خصوص قانون جدید چک وجود ندارد. همچنین در یادداشت شاهین نورصالحی که در راه پرداخت منتشر شد نیز این موضوع مطرح شد که این روال جدید ثبت چک امکان دست‌کاری و یا حتی تقلب را دارد. مسئله دیگری در خصوص قانون جدید چک این است که اگر بناست طبق این قانون تمامی مراحل در سامانه‌ای ثبت شود دیگر چه نیازی به چک کاغذی است؟
سایر چالش‌هایی هم در این خصوص وجود دارد که مربوط به چک‌های حقوقی و چک‌هایی است که چند ذینفع دارند و یا اینکه افراد مسن که از چک استفاده می‌کنند باید برای دسترسی به سامانه صیاد چه‌کاری انجام دهند؟ این موضوعات و چالش‌های اصلاح قانون جدید چک در چهارمین شب (۱۷ فروردین ۱۴۰۰) دورهمی فعالان فناوری‌های مالی در اتاق کلاب هاوس راه پرداخت گفته شد و از سایر افراد حاضر در این جلسه خواست تا مشکلات و ابهاماتی که در این خصوص برایشان به‌وجود آمده را مطرح کنند.
در ابتدای بحث یکی از کاربران در خصوص تجربه خود گفت: «چکی را دریافت کردم و برای ثبت اطلاعات از طریق اپلیکیشن‌های پرداختی اقدام کردم اما چندین بار با خطا مواجه شدم در صورتی که اگر اطلاعات در سامانه صیاد ثبت نشود عملاً با برگه‌ای نامعتبر مواجه هستیم. در این صورت فردی که چک داده است اگر دیگر در دسترس نبود باید چه کرد؟ باید مجدداً مراحل شکایت را طی کرد؟»
یکی دیگر از مشکلاتی را که این کاربر مطرح کرد در خصوص اپلیکیشن‌هاست. اینکه این سرویس در تمامی اپلیکیشن‌های بانکی هنوز پیاده‌سازی نشده است و در خصوص تجربه خود نیز افزود: «در اپلیکیشن پرداختی که تمامی مراحل ثبت اطلاعات را انجام داده بودم با آپدیتی که صورت گرفت تمامی اطلاعات ثبت‌شده پاک‌شده بود که مجدداً باید تمامی مراحل ثبت و احراز هویت انجام می‌گرفت.»
تاب‌آوری مردم در تغییر قوانین
یکی دیگر از کاربران با اشاره به بحث شب گذشته روم راه پرداخت با موضوع تاب‌آوری کسب‌وکارها گفت: «علاوه بر توجه به مسئله تاب‌آوری کسب‌وکارها باید به تاب‌آوری افراد نیز توجه کرد. به‌طور مثال می‌توان گفت در خصوص اصلاح قانون جدید چک که قرار است تغییر عادتی رخ دهد مردم دچار مشکلاتی خواهند شد حداقل مسئله این است فرد دچار ابهام می‌شود. با مطرح شدن اینکه این قانون از ۵ فروردین اجرا می‌شود این ابهام وجود داشت که دقیقاً قرار است چه قانونی اجرا شود؟»
او در ادامه افزود: «این قانون از موضوعات مثبت و منفی برخوردار است. از نگاه مثبت می‌توان گفت دیگر کسی قرار نیست معطل حساب خالی شود و چک برگشتی داشتن در صدور چک جدید تأثیرگذار است. زمینه‌های قابل‌توجهی از اطلاعات کاربر data entry می‌شوند که طبیعتاً می‌تواند معضلات بعدی را پوشش دهد. چک حامل نداریم و دسته‌چک هم تاریخ انقضا دارد. از نگاه منفی هم می‌توان گفت کسانی که می‌خواهند از چک جدید استفاده کنند باید از حداقلی دانش فناورانه و هوشمندی ذهنی برخوردار باشند که در حال حاضر مراحل سخت است و مردم دقیق نمی‌دانند کجا باید اطلاعات خود را وارد کنند. چون مراحل برگشت چک راحت شده احتمالاً ترندی را ایجاد خواهد کرد و در ورود اطلاعات کاربر هم بالاخره با عدم یکپارچگی مواجه هستیم.»
کارمندان بانکی هم از قانون جدید چک آگاهی کافی ندارند
یکی از کاربرانی که از کارمندان بانک بود و شاهد مشکلات مردم در این باره بود در ادامه گفت: «جدا از اینکه بسیاری از مردم با این سامانه آشنا نیستند باید حتماً شماره همراهی را که ثبت کرده‌اند به نام خودشان باشد چون برای ثبت در سامانه مشکلاتی به وجود می‌آید که بسیاری در این خصوص اطلاعی ندارند. یکی دیگر از مشکلات این است که افراد مسن قادر به ثبت اطلاعات چک در صیاد نیستند که در نتیجه چک خود را به فردی می‌دهند که فرد گیرنده با مشکل مواجه می‌شود به این دلیل که تا زمانی که اطلاعات چک در سامانه ثبت نشود، گیرنده چک یک کاغذ باطله دارد.
با یکی دیگر از مشکلاتی هم که به‌‌تازگی مواجه شدیم این بود که چکی با شماره شبای فردی بود که امکان تأیید وجود نداشت و اطلاعی هم در این خصوص نداریم. ما که از کارمندان بانکی هستیم در مورد قانون جدید چک آگاهی کافی نداریم و بیشتر اطلاعاتمان از طریق تجربه‌ای است که درمواجه با مشکلات مردم به دست می‌آوریم.»
کاربر دیگر نیز با مطرح کردن چالش مهمی افزود: «اگر فردی بی‌سواد باشد و چک را ثبت نکند چه اتفاقی می‌افتد؟» که در پاسخ گفته شد: «راهکاری در این خصوص وجود دارد که البته راهکاری برای مشتری‌های شرکتی است که چک‌های زیادی در جریان وصول دارند. در این خصوص سندی تدوین‌شده که می‌توان گفت در حکم وکالت‌نامه است و این سند به بانک این اجازه را می‌دهد از طرف ذینفع چک تأیید چک را در سامانه انجام دهد. این راهکار برای همه امکان‌پذیر نیست و بانک به تشخیص خودش این کار را انجام می‌دهد. با اصلاحاتی در قانون جدید، این راهکار می‌تواند برای افرادی که ناتوانی در فرایند ثبت چک دارند عملیاتی شود.»
یکی دیگر از حاضرین که سابقه فعالیت در سیستم بانکی را نیز داشت درمورد چالش‌های قانون جدید چک گفت: «به شخصه بنده در خصوص کاری که انجام می‌شود نا‌آگاه هستم که طبیعتاً برای مردم عادی هم مشکلات متعددی را به وجود می‌آورد ضمن اینکه مردم نه آموزش مناسبی دیده‌اند و اساساً کار رسانه‌ای هم در این مورد انجام‌نشده است. خود من به شخصه نمی‌دانم که تکلیف چک‌های قدیمی چه می‌شود و چک‌های جدید به چه صورت هستند. در دنیای فعلی هدف بهبود تجربه کاربری است اما در خصوص قانون جدید چک باتجربه کاربری پیچیده‌ای مواجه هستیم.»
تجربه کاربری دشوار برای ثبت اطلاعات چک
کاربر دیگری هم با اشاره به این موضوع گفت که بار آموزش و یا مشکلاتی که مردم با آن مواجه هستند بیشتر به سمت pspها می‌آید. با توجه با اینکه شرکت‌های psp تجربه کاربری راحتی برای کاربرانشان قرار دادند باز هم فرایند ثبت کارت و اطلاعات چک دشوار است.
کاربری نیز با اشاره به مشکلی که در مورد قانون جدید چک با آن مواجه شده بود گفت: «برای تعویض دسته چک خود به شعبه‌ای رفتم که کارمند بانک گفت بهتر است برای تعویض به شعبه‌ای که دسته چک خود را دریافت کرده‌اید مراجعه کنید چون آنها باید این موضوع را تأیید کنند و اینکه شاید ما بخواهیم ۵۰ برگ بدهیم یا آنها ۱۰ برگ به شما دسته چک بدهند. اگر این عدم یکپارچگی وجود دارد چرا با ارسال پیامکی اعلام می‌کنند که می‌توانید به شعبه‌های دیگر هم مراجعه کنید؟»
یکی از حاضرین جلسه که سابقه ۲دهه فعالیت در کسب‌وکار داشت نیز با بیان مشکل چک‌های جدید تصریح کرد: «چرا سیستم بانکی بعد از این‌همه سال سروکار مردم با دسته چک‌های قدیمی به یک‌باره این تصمیم را گرفت و قانون جدید را اجرا کرد؟ هر بار بدون در نظر گرفتن شرایط، قوانین جدید را وضع می‌کنند که انجام آن برای همه دشوار است.»
به گفته یکی از کاربران در مورد مشکل مربوط به چک‌هایی که چندین ذینفع دارند، استعلام بر اساس شناسه صیاد انجام می‌شود و فارغ از اینکه چه کسی اینکار را انجام می‌دهد فقط بحث اجازه دسترسی به کنترل شناسه صیاد مهم است.
در نتیجه تمامی صحبت‌هایی که در جلسه چهارم فعالان فناوری‌های مالی ایران در شبکه اجتماعی کلاب هاوس در خصوص قانون چک صورت گرفت می‌توان گفت قانونی است که تصویب‌شده و با وجود وقفه‌های متعددی که رخ داده است در نهایت به اجرا درآمده و مانند سایر قوانینی همچون رمز دوم پویا که با مشکلات متعددی همراه بوده، کم‌وکاستی‌هایی نیز به همراه دارد مردم باید این قانون را بپذیرند اما لازم است در خصوص همه قوانینی که اجرایی می‌شوند ضمن اینکه در خصوص قانون چک که چندین ذینفع دارد و یا اینکه می‌تواند منجر به ضرر مالی افراد شود، جهت اطلاع‌رسانی مردم پیش از به اجرایی درآمدن قانون اقداماتی انجام شود.
