پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فینتک است.
میزگرد تخصصی ترسیم جایگاه فناوری‌های هوش مصنوعی در آینده بانکداری دیجیتال برگزار شد / جای خالی هوش مصنوعی
بیست و ششمین کنفرانس انجمن بین‌المللی کامپیوتر ایران امسال برای نخستین بار به شکل آنلاین برگزار شد. در این کنفرانس بخش‌های مختلفی در حوزه علم دیجیتال مورد بررسی قرار گرفت و در یکی از میزگردهای تخصصی در حوزه بانکداری دیجیتال «ترسیم جایگاه فناوری‌های هوش مصنوعی در آینده بانکداری دیجیتال» مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. بر اساس رویکردی حاکم بر این میزگرد تخصصی که به صورت غیرحضوری و آنلاین برگزار شد، جایگاه هوش مصنوعی در توسعه بانکداری دیجیتال بسیار جدی و قابل توجه است. این اهمیت اما در حالی است که بانک‌ها همچنان این نیاز جدی را به طور کامل درک نکرده‌اند و هزینه های لازم در این حوزه را جدی نمی‌گیرند. شرکت داری توسط بانک‌ها، اهمیت و نقش‌آفرینی بانکداری دیجیتال و فرصت آفرینی برای فینتکها نیز از دیگر بخش هایی بود که توسط کارشناسان و خبرگان این حوزه مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفت. این نشست با حضور آقایان مرتضی ترک تبریزی، عضو هیئت مدیره بانک تجارت، رضا عزمی،عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرا، مهرداد خسروی مدیرعامل توسعه فناوری تجارت حکمت و محمد مظاهری، مدیرعامل توسن تکنو با مدیریت هومن رضوی برگزار شد.
در ابتدای این میزگرد تخصصی، محمد مظاهری، مدیرعامل توسن تکنو با تشریح تاریخچه ورود بانکداری ایران به جریان بانکداری دیجیتال گفت:« قبل از دهه ۸۰ صنعت بانکداری بیشتر بر پایه شعبه بود. در دهه ۸۰ که بانکداری خصوصی مجوز فعالیت گرفت، رشد بانکداری الکترونیک نیز آغاز شد. توسعه یا نوآوری هم در بخش هایی شکل گرفت. اما اتفاقی که در دهه ۹۰شکل گرفت رشد صنعت پرداخت در این دهه بود. آغاز بانکداری دیجیتال به این معنی است که صنعت پرداخت از دل بانک ها بیرون آمد و حجم بزرگی از تراکنش ها الکترونیک شد. دهه ۹۰ فناوری های دیجتیال مطرح شد و جلمعه بانکداری و اکوسیستم فینتک در ۳ سال اخیر در این حوزه فعالیت های قابل توجهی داشته است.»
انقلاب در صنعت بانکداری
در ادامه این گفت‌وگو مهرداد خسروی مدیرعامل توسعه فناوری تجارت حکمت افزود: «در حال حاضر مشکل بهای تمام شده بالای پول و هزینه‌های سنگین عملیاتی در نظام بانکی بسیار جدی است. در چنین شرایطی بانکداری ما در حال حرکت از شیوه سنتی به دیجیتال هستیم و در همین روند نیاز داریم که بیزینس بانکی از سنتی به دیجیتال تغییر کند. هزینه‌ها باید با استفاده از تکنولوژی کاهش پیدا کند. در حال حاضر مشکلی که در صنعت بانکداری ما وجود دارد عدم استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز کامپیوتری از جمله هوش مصنوعی در ارائه سرویس به مشتریان است. این در حالی است که اگر صنعت بانکداری ایران با یک انقلاب به سمت دیجیتالی شدن نرود سهم قابل‌توجهی از بازار خود را از دست خواهد داد. چون مردم هم با گسترش تکنولوژی دیگر تمایلی ندارد به استفاده از بانکداری سنتی نیستند.»
مرتضی ترک تبریزی، عضو هیئت مدیره بانک تجارت در بخش دیگری به تشریح شرایط مکانیزاسیون بانکداری در کشور پرداخت و گفت: «اولین روزی که بانک ها شروع به مکانیزاسیون کردند، به استفاده از داده و اطلاعات حاصل از این روند در مراحل بعد توجهی جدی نکردند. تمام طول مدت مکانیزاسیون فقط بر این موضوع تمرکز شده بود که پروسه ها مکانیزاسیون شوند. در صورتی که در مراحل بعد شاهد بودیم داده ها برای پیشبرد قراردادها و امور به چه اندازه مفید هستند. برای مثال وقتی به حوزه بانکداری دیجیتال ورود کردیم اهمیت داده و اطلاعات بسیار مشهود شد. در واقع میتوان گفت آجر و سنگ بانکداری دیجیتال یا هوش مصنوعی داده و اطلاعات است.»
او در ادامه افزود: «در حال حاضر وضعیت متا دیتا در حوزه‌های مختلف از امنیت و حاکمیت تا اشتراک‌گذاری خیلی خوب نیست. از همین رو همه بانک‌ها در حال پیشبرد پروژه‌هایی هستند تا بتوان از داده‌ها در حوزه بانکداری دیجیتال داده محوری استفاده کرد. باتوجه‌به وضعیت فعلی باید سال‌های سال بگذرد تا بتوانیم بانکداری دیجیتال داشته باشیم. علاوه بر این در ابعاد بیرونی بانک همکارهای بسیار زیادی را باید پیش برد که درباره آن هم میتوان بررسی‌های لازم را انجام داد.»
ترک تبریزی با تأکید بر اینکه در حوزه دانشگاه شرایط مطلوبی وجود ندارد افزود: «من معتقدم در حوزه دانشگاهی خیلی خوب پیش نرفته‌ایم. برای مثال به دیتا آنالیست نیاز داریم. دیتا آنالیست فردی است که دانش و اطلاعات حوزه ارز، کسب‌وکار و آی‌تی را بشناسد تا وقتی قرار است فرایندی را دیجیتالی کند توانایی داشته باشد. باید یکسری دانشجو تربیت بشود تا بتواند به حوزه بانکی کمک کند. در حال حاضر چند عامل سرعت را کاهش داده است. یکی از آنها این است که برای بانک‌ها احساس نیاز در حوزه داده و اطلاعات به‌خوبی شکل نگرفته است.»
این عضو هیئت‌مدیره بانک تجارت افزود:«به هر حال باید این نیاز را احساس کنند که افرادی با نگرش و دانشی متفاوت باید وارد حوزه بانکداری شوند. این موضوع به جلو رفتن بانک و بانکداری در کشور منجر خواهد شد. توجه به این موضوع که فینتکها در حوزه وام دهی هم ورود کرده‌اند بسیار مهم است. این در حالی است که بانک ها احساس نمی کنند که باید در حوزه های نوین ورود کنند اگر این عملیات انجام نشود مشکلات بانکداری بیشتر و بیشتر خواهد شد.البته همه بانک ها در حال انجام پروژه های تحقیقاتی هستند. مقاومتی وجود ندارد اما شاید هنوز یادنگرفته ایم که در پیشبرد این مراحل چه باید کرد.»
نیاز به تغییر بنیادی در بانکداری
رضا عزمی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرا و پژوهشگر حوزه بانکداری دیجیتال در بخش دیگری از این میزگرد به اهمیت همکاری بانک‌ها و فین تک‌ها اشاره کرد و گفت: «کاری که فینتکها در دنیا انجام می‌دهند، تسهیل حرکت ساختار سنگین بانکداری است؛ بنابراین بانک‌ها باید با بخش مربوط به فینتک ها وارد ارتباط کاری باز و ثمربخشی شوند. استفاده از ظرفیت‌های این بخش به‌طور حتم بر میزان توسعه بانکداری دیجیتال کمک قابل‌توجهی خواهد کرد.»
عزمی همچنین به مقوله سندباکس اشاره کرد و افزود: «سیاست‌گذاری باید به سمت تشکیل سندباکس برود و به‌تدریج کوچک‌تر شود تا امکان پیاده‌سازی کاربردهای جدید فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و حضور فینتکها برای ایجاد ارزش‌افزوده وجود دارد. بهره‌گیری از هوش مصنوعی در صنعت بانکداری می‌تواند مسیری بر اساس جمع‌آوری داده‌های مختلف با استفاده از انواع سنسورها و ابزارها، پردازش داده‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و استفاده از این نتایج در ارائه خدمات متنوع را طی کند.»
مدیرعامل توسن تکنو نیز با توضیح اهمیت نگاه عمل‌گرایانه در بانکداری کشور گفت:«معتقدم این تغییر بنیادی و اساسی از داخل بانک ها رقم نخواهد خورد. به هر حال باید یک تحول دیجیتالی از داخل بانک ها زمینه ساز شود تا بتوان از هوش‌مصنوعی در کسب و کار استفاده کرد. باید تجربه بهتری برای مشتری بسازیم یا رفتار مشتری را پیش بینی کنیم. پلتفرم ها باید تغییر کند تا امکان پیشبرد این برنامه ها ممکن باشد. اگر رانتی به بانک ها داده نشود از این بابت که خدماتی به شکل انحصاری فقط از طرف بانک ها ارائه شود بانک مجبور خواهد شد تغییر روش کاری خود را تغییر دهد و به سمت پلتفرم سازی برود. اگر بانکی مثل بانک ملی در طول نیم قرن مشتری های خود را جمع کرده امروز یک کسب و کار فینتکی به حد قابل قبولی مشتری دست پیدا کرده و این حاصل روند دیجیتال است. امروز سرعت خیلی افزایش پیدا کرده. هوش مصنوعی و بلاکچین تغییرات اساسی ایجاد خواهند کرد و اثرات آن در کسب و کارها هم وارد می شود.»
خسروی نیز با تأکید بر اینکه تکنولوژی به آینده و حال بانکداری کمک قابل‌توجهی خواهد کرد در ادامه این گفت‌وگو افزود:« در حال حاضر تکنولوژی بانکداری دنیا بحث های بسیاری را پیگیری می کند. یادگیری هوشمند، تشخیص صدا، دستیار مجازی و هوش مصنوعی در دنیا و تعداد کثیری از چنین مباحثی بسیار عادی شده است. اما همه این امور بر اساس داده پیش می‌روند. شالوده و اساس کل بانکداری دیجیتال داده محور بودن است. این در حالی است که بانک برای دردسترس قرار دادن اطلاعات خود در اختیار دانشگاه یا فینتک ها احساس نگرانی جدی می‌کند.»
او در ادامه گفت: «از سال ۲۰۱۵ و ۱۰۱۶ در دنیا به این نتیجه رسیدند که بانکداری سنتی مبتنی بر شعبه بانکداری زیان دهی خواهد بود. اگر قرار باشد بانک‌ها صرفا بر اساس منابع و مصارف کار خود را انجام دهند قطعا زیان ده خواهند بود. برای همین بانک ها به این سمت رفتند که ارزش خلق کنند. در همین مسیر هم موضوع نئوبانک ها مطرح شد.نئوبانک ها شعبه فیزیکی ندارند و بر اساس پلتفرم سرویسی را به مشتری ارائه می دهند. این سرویس ها عمدتا مبتنی بر موبایل هستند و بانک مرکزی هم اخیرا برای مجوز نئوبانک شروع کرده است.»
بانک ناگزیر به شرکت‌داری است
ترک تبریزی در ادامه این بحث افزود: «ما باور داریم که یکی از کارهای اشتباه بانک‌ها شرکت زدن است اما واقعاً بانک‌ها هیچ چاره‌ای ندارند. دسترسی و امکان همکاری با شرکت‌های پشتیبانی‌کننده هم نداریم. متأسفانه شرکت‌ها به‌قدری دچار فراز و نشیب هستند نمی‌توانند سرویس مناسب را به بانک‌ها ارائه دهند. همین موضوع هم باعث شده بانک‌ها هزینه و زمان زیادی صرف کنند که بتوانند خودشان این روند را پیگیری و مدیریت کنند.»
او با تأکید بر اینکه در بانک‌ها دیتا قدرت است گفت: «مشکل اینجاست که کسی نمی‌خواهد این دیتا را به کسی بدهد. باید مدیریت دیتا خیلی قوی باشد. ما یک کمیته درست کردیم و توانستیم در این کمیته دیتا را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. گاهی دیتا را به دلیل مسائل امنیتی نمی‌دهیم. درصورتی‌که با استاندارد می‌شود دیتا را داد. علاوه بر این موضوع نباید از این موضوع مهم عبور کرد که بانک نمی‌تواند خود ارائه خدمات خرد را دنبال کند. اگر فقط تسهیلات خرد را دیجیتال شود شرایط به شکل قابل‌توجهی تغییر خواهد کرد. در این مسیر از بستر بلاکچین هم میتوان استفاده کرد. برای پیشبرد همه این برنامه‌ها باید رگولاتوری را تنظیم و مرتب کرد. البته که لزومی ندارد مقوله رگولاتور حتماً از طرف بانک مرکزی انجام شود.»
مظاهری نیز در بخش پایانی و جمع‌بندی این گفت‌وگو افزود: «ورود بانک‌ها به سمت شرکت زدن مصیبتی جدی است. نه خودشان کار می‌کنند و نه اجازه می‌دهند دیگران کار را انجام دهند. ما به جامعه جهانی متصل نیستیم اما می‌توانیم از تجربه‌های جهانی استفاده کنیم. بانک‌ها طعم فناوری را احساس نکردند. ما نمی‌توانیم از بانک‌ها برای پروژه‌های هوش مصنوعی پول بگیریم چون هزینه در این حوزه را منطقی و قابل‌توجه نمی‌دانند. این در حالی است که بانکداری دیجیتال به‌طورجدی به هوش مصنوعی نیاز دارد.»
مدیرعامل توسن تکنو با تشریح عملکرد فینتکها افزود: «ما فینتک ایجاد کردیم و با ارائه سرویس‌های دقیق نقطه‌ای کار می‌کنیم. امیدواریم بودجه مناسبی برای توسعه بخش هوش مصنوعی در بانک هزینه شود. باید توجه کرد که فناوری‌های دیجیتال تلاش می‌کند شرایط را تغییر دهد. ما در ایران تعداد شعبه‌های زیادی داریم و این هزینه بسیاری را به بانکداری تحمیل کرده است. در حال حاضر اعتقاد جهانی بر این است که شعبه به‌هرحال باید وجود داشته باشد، اما باید منجر به اعتبار شود و اموری غیر از خدمات خرد را در شعبه ارائه دهند. هوش مصنوعی به تغییر شرایط شعب خیلی کمک می‌کند. هوش مصنوعی بسیار وسیع است و باید با چیدن مسائل کوچک ماجرا را پیش ببریم.»
