پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
CBDC چه تاثیری بر تنظیم‌گری و نظارت بر فعالیت مراکز تبادل رمزارز دارد؟
یکی از برنامه‌های پایانی رویداد، پنلی بود با عنوان «تاثیر CBDC بر تنظیم‌گری و نظارت بر فعالیت مراکز تبادل رمزارز». در این پنل امیرعباس امامی مدیرعامل کارچین، سپهر محمدی رئیس هیئت‌مدیره انجمن بلاکچین و مدیرعامل شرکت همگرا، امیرحسین راد مدیرعامل نوبیتکس و احسان قاضی‌زاده مدیرعامل صرافی اکسیر با مدیریت عباس آشتیانی رئیس کمیسیو بلاکچین و رمزارز نظام صنفی رایانه‌ای کشور حضور داشتند.
آشتیانی با اشاره به موضوع تکنولوژی بلاکچین و رمزارزها به عنوان یکی از ترندهای داغ در جهان، به وضعیت کسب‌وکارهای داخل کشور در این حوزه پرداخت که علی‌رغم فضای نه‌چندان حمایتی از‌آنها، باز هم توانسته‌اند رشد کنند. او اولین سوال را از امامی پرسید که نقاط ضعف و قوت استفاده از ابزارهای بانکی موجود برای تسویه در کسب‌وکارهای بلاکچینی چیست. امامی هم در پاسخ توضیح داد: «کسب‌وکارهای بلاکچینی در یک بستر بلاکچینی فعالیت می‌کند. این بسترها چه پلتفرم‌های عمومی مانند اتریوم باشد چه کنسرسیوم‌هایی مانند ققنوس و استلار، اگر بخواهند با یک فیات مانی کار کنند باید در آن بستر وجود داشته باشد. اگر این پول وجود نداشته باشد تعاملات سخت می‌شود و هزینه تراکنش‌ها بالا می‌رود و مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد. وقتی این پو نباشد سرعت تنظیم بازارها با هم نیز طولانی می‌شود و درنتیجه بازارها ناکارا می‌شوند.»
مدیرعامل کارچین این موضوع را بزرگترین ایراد عنوان کرد و در ادامه گفت که این پول را در این فضا هم می‌تواند بانک مرکزی ایجاد کند و هم شرکت‌های خصوصی یا تعدادی از شرکت‌ها در قالب رگولیشن بانک مرکزی.
امیرحسین راد، مدیرعامل نوبیتکس در این‌باره گفت: «طبیعتا اصلی ترین کار صرافی دیجیتال تبدیل دارایی دیجیتال به شکل‌های دارایی است. تبدیل دارایی‌ها به شکل ریال در ایران کارایی بیشتری دارد. همچنین در حال حاضر یکی از مراحل تبدیل تسویه با مشتری به شکل بانکی انجام می‌شود. برای تبدیل پول دیجیتال به ریال به ابزار تسویه بانکی پایا و ساتنا متکی هستیم. وجود یک ارز دیجیتال استیبل که مبتنی بر ریال باشد می‌تواند موجب بهبود فرایندها شود. نگاهی به تاریخچه استیبل‌کوین‌ها، تتر را با پشتیبانی دلار امریکا نشان می‌دهد که باتوجه به سیال بودنش مهم ترین کاربرد در زمان تبدیل تسهیل تبادل دارایی را دارد. طبیعتا وجود چنین سیستمی می‌تواند ازاین نظر به تبدیل‌ها کمک کند.»
سپهر محمدی، عضو هیئت مدیره انجمن بلاکچین نیز در این زمینه به انحصارطلبی بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: «بانک مرکزی خوشبختانه یا متاسفانه صدور پول دیجیتال را در انحصار خود قرار داده و موضوعی مانند تتر در ایران موضوعیت ندارد. این نکته را هم باید مورد توجه قرار داد که شرکت‌های ایرانی نمی‌توانند به این موضوع ورود کنند، در حالی که شرکت‌های خارجی می‌توانند به این موضوع ورود کنند. این خود تحریمی که ۸۰ میلیون دلار در دنیا چرخه مالی دارد، در صورتی که در ایران ۱۰ میلیون دلار چرخه مالی را به خود اختصاص داده است.»
به گفته محمدی، این بی‌توجهی برای کسب‌وکارها مشکل ایجاد می‌کند و سود قابل توجهی را از آنها خواهد گرفت. حالا باید توجه داشت که تتر به عنوان ارز یک شرکت شرق آسیایی نمی‌تواند از سلطه بانک‌مرکزی آمریکا خارج شود. یک برنامه‌ای مطرح شده که برای استفاده از رمزارزها به مجوز بانک احتیاح دارند و ممکن است تتر موجود در حسابشان قفل شود.
عضو هیئت مدیره انجمن بلاکچین در ادامه افزود: «این در حالی‌است که برای استفاده از رمزارزهای بانکی هیچ محدودیتی به لحاظ شرعی هم نداریم. بحث‌های شرعی به طور مشخص به گونه‌ای انجام شده که در نهایت هیج مشکلی در این حوزه وجود ندارد. استفاده از رمز ارزهای بانک مرکزی به ما در رفع محدودیت‌های سیستم بانکی کمک قابل توجهی می‌کند. در حال حاضر ارز کشورهای مختلف را به شکل کاملا بدوی جابجا می‌کنیم و همین موضوع مشکلاتی را ایجاد می‌کند.»
او به راهگشایی رمزارزهای بانک مرکزی در مبادلات جهانی اشاره کرد و گفت: «استفاده از رمزارزها ما را از محدودیت بانکی آزاد می‌کند اما مبادلات بین‌الملل را تغییر جدی نمی‌دهد. همچینین این شیوه برای بلاکچین‌ها هم مفید است. در نهایت بلاکچین‌ها هم باید مبادله ای با دنیا داشته باشند تا بتوانند روزآمد باقی بمانند.»
چابکی ویژگی خاص و ضروری کسب‌وکارهای این حوزه است که برای به کارگیری فناوری‌های نوین باید چابکی بالاتری داشته باشند. در همین رابطه آشتیانی این سوال را از قاضی‌زاده مطرح کرد که آیا استفاده از شکل سنتی پول می‌تواند باعث کاهش سرعت کار شود یا خیر. مدیرعامل صرافی اکسیر هم با پاسخ مثبت به این سوال توضیح داد: «وقتی از دنیای بلاکچین صحبت می‌کنیم گویی از یک سیاره دیگر صحبت می‌کنیم. همه تعاملات و مفاهیم دچار تغییر شده است. زمانی که ما بخواهیم دنیای فیات کارنسی را به دنیای جدید متصل کنیم، باید چیزی از جنس همین دنیای جدید داشته باشیم در غیر این صورت ترمزی خواهد بود بر سر راه کسب‌وکار. ارز تتر هم برای رفع همین نیاز در بازار ایجاد شده است.»
راد در بخشی دیگر از اظهار نظر خود در این پنل با اشاره به محدودیت‌هایی که تعمدا برای جابجایی پول گذاشته شده اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر برای انتقال بیش از ۲۰۰ میلیون تومان باید اسناد بانکی ارائه شود. این در حالیست که رمزارزها محدودیت انتقال‌ها را کم خواهد کرد. از سویی دیگر اگر سیستمی بخواهد موازین بانکی را دور بزند این خود چالشی برای رگولاتور خواهد بود چون تا ابد نمی‌شود همه دارندگان حساب بانکی و جابجایی‌های مالی آنها را رصد کرد. به هر حال آنهایی که می‌خواهند حجم بالایی از پول را جابجا کنند راه‌حل خود را پیدا خواهند کرد.»
او در ادامه گفت: «یکی از منابع درآمدی بانک‌های مرکزی بحث مالیات است که از محل رصد تراکنش‌ها انجام می‌شود. در صورتی که آدرس‌های شفاف بلاکچین را در اختیار داشته باشیم، این موضوع هم حل می‌شود. این اما در حالیست که رمز ارزی‌ها دوست دارند درجه‌ای از ناشناسی را داشته باشند از همین رو وقتی تراکنش‌ها اسم‌گذاری داشته باشد بیشتر دچار مشکل خواهند شد. چالش دیگر بحث بازگشت‌ناپذیری تراکنش‌ها است. اگر تراکنشی را اشتباه بفرستید هیچ راهی برای بازگشت ندارد در سیستم رمزارز بانک مرکزی باید دید چه راه‌حلی برای این موضوع وجود دارد.»
مدیرعامل نوبیتکس همچنین به ایجاد پذیرش عام اشاره کرد و گفت: «مهمترین چالش حفظ شرایطی است که باید برای رمزارزها فراهم شود. همه این موضوعات در نهایت بستگی جدی به مدل پیاده‌سازی دارد. به لحاظ فنی بخشی از محدودیت‌ها را می‌شود تعریف کرد و بخشی از محدودیت‌ها قابل اعمال است.»
محمدی با اشاره به اینکه از لحاظ فنی بانک مرکزی نمی‌تواند بسیاری مسائل را بررسی کند گفت: «بانک مرکزی می‌تواند یک شبکه بانکی فشل تولید کند و بی فایده پیش برود. اما نکته این است که دیگر بانک مرکزی بی رقیب نیست. حتما شرکت‌هایی در خارج از کشور به وجود خواهند آمدکه رقیب بانک مرکزی می‌شوند. بانک مرکزی باید ببیند می‌تواند رقابت کند یا نمی‌خواهد رقابت کند. باید روشی را به دست بگیرد که قابلیت استفاده داشته باشد.»
او همچنین افزود: «اگر بانک پاسخ مناسبی ندهد مشکلی مثل پیام‌رسان‌ها به جود خواهد آمد. اگر بانک مرکزی پاسخ درستی در زمان مناسبی ندهند ما از دایره خارج خواهیم شد. یکی از خصوصیت‌های بارز بلاکچین نظارتی است که می‌توانند به درستی انجام دهند. این روش قطعا نظارت بهتری نسبت به سیستم فعلی دارد. باید تاکید کرد در نهایت این موضوع ارتباز بسیار مهمی با طراحی دارد. اگر محدودیت لازم است می‌تواند این شیوه کمک‌کننده باشد. کسب‌وکارها با حذف این شیوه دچار مشکلاتی خواهند شد.»
باتوجه به صحبت‌هایی که تمام اعضای پنل داشتند می‌توان به این نتیجه رسید که محدودیت‌های موجود در سیستم مالی کنونی به شتاب فزاینده این حوزه نمی‌خورد و اگر بخواهیم ایران سهم خودش را در اقتصاد دیجیتال داشته باشد باید از ابزارهای چابکتری استفاده کند.
چالش‌های CBDC برای نهاد ناشر و سیستم بانکی کشور
در ادامه پنل موضوع چالش‌های این ارزهای دیجیتال برای بانک مرکزی مطرح شد و آشتیانی این سوال را پرسید که در این حوزه چه چالش‌هایی وجود دارد و آیا این چالش‌ها قابل برطرف شدن است یا خیر.
امامی درباره این چالش‌ها به تصویر معروف گل پول اشاره کرد که در آن تقسیم‌بندی‌های انجام شده است. یکی از این تقسیم‌بندی‌ها CBDC است که چالش‌ها و مزیت‌های خاص خودش را دارد. امامی در رابطه با چالش‌های موجود توضیح داد: «یکی از چالش‌ها بحث گردش پول است. ما تا به حال تجربه‌ای در فضای کریپتوکارنسی نداشتیم به همین خاطر این ابهام وجود دارد که CBDCچه اثرات تورمی به دنبال دارد. در بحث‌های فنی هم موضوع KYC، پولشویی، مالیات، شفافیت و حریم خصوصی مطرح است.»
امامی در ادامه صحبت‌هایش به CBCCها اشاره کرد و در این باره گفت: «استفاده از CBCCها این است که برای مثال در بستر بلاکچینی، ریال عرضه کنیم برای انجام تبادلات خرد. چیزی که برای من کسب‌وکار اهمیت دارد CBDC نیست، بلکه CBCC است؛ یعنی پولی که در یک بستر بلاکچینی می‌خواهیم و چالش‌های خاص خودش را دارد.»
قاضی‌زاده هم در پاسخ به این سوال به زیرساخت دیجیتال اشاره کرد و گفت که اگر یک پدیده جدید دیجیتالی بخواهد روی زیرساخت‌های دیجیتالی که مشکل داشته باشد، سوار شود، قطعا آن پدیده هم با چالش مواجه می‌شود. او به امنیت سایبری در کشور اشاره کرد و توضیح داد: «اگر قرار باشد این پدیده جدید همین زیرساخت موجود در رابطه با امنیت را به ارث ببرد، فجایع بزرگی به وجود خواهد آورد. بحث امنیت از اهمیت بسیاری برخوردار است.»
به گفته قاضی‌زاده عدم مقبولیت در سطح داخلی و خارجی هم می‌تواند موجب شکست خوردن این پروژه شود. او معتقد است فاز صفر پروژه‌های CBDC و CBCC این است که زیرساخت مناسبی برایشان فراهم شود.
درنهایت باتوجه به چالش‌های اشاره‌شده می‌توان گفت که هیچ کدام از مسائل عنوان‌شده مشکل غیرقابل حلی نیستند و می‌توان این کار را در یک سندباکسی به صورت محدود انجام داد.
تاثیر CBDCها بر نظارت‌پذیری و شفافیت
سوال دیگری که این پنل عنوان شد این است که CBDCها چه تاثیری در نظارت‌پذیری و شفافیت برای ناظر و مالک کسب‌وکار دارند. در همین راستا آشتیانی این سوال را از اعضای پنل پرسید که آیا ارزهای دیجیتال بر نظارت‌پذیری و کمک به شفافیت برای مشتریان کسب‌وکارها و نهاد ناظر نسبت به جریان مالی موثر است یا نه.
مدیرعامل نوبیتکس در ادامه این پنل گفت: «اثرگذاری در سیستم نظارت به سیستم پیاده‌سازی آن بستگی زیادی دارد. از همین رو باید دید چه بخشی از گردش مالی توسط پول دیجیتال را در اختیار داریم. اگر بخشی از جابجایی پول باشد هیچ کمک خاصی نمی‌کند مگر زمانی که به طور کامل جابجایی پول به شکل دیجیتال باشد. همچنین زمانی که تراکنش روی بلاکچین باشد در نهایت بهتر می‌توان روی آن نظارت کرد. ما نیز به عنوان یک کسب‌وکار، قرار نیست تراکنش را ردیابی کنیم.»
قاضی‌زاده با پاسخ مثبت به این سوال گفت: «این ارزهای دیجیتال نظارت‌پذیری را بیشتر می‌کنند. به نظر من بخش عمده‌ای از مردم دنیا به دنبال پول درآوردن هستند نه دنبال دور زدن چیزی و من فکر می‌کنم که ما ناگزیر به حرکت به سمت رمزارز بانک مرکزی هستیم. به نظر من بحث‌های موجود درباره این حوزه به کمترین سطح خودش خواهد رسید و کسب‌وکارهایی که در این حوزه فعالیت و سرویس‌دهی می‌کنند بدون شک منتفع خواهند شد.»
محمدی به نقل قولی از رئیس بانک مرکزی آمریکا اشاره کرد که اعلام کرده بود «این وظیفه ماست که پول ملی را به خوبی درک کنیم. ما نمی‌توانیم یک روز بیدار شویم و ببینیم دلار دیگر پول رسمی جهانی نیست. ما اجازه نخواهیم داد این اتفاق بیفتد.» به گفته محمدی این اظهار نظر بیانگر آن است که رمزارزهای بانک مرکزی برای ارز جهانی تهدید محسوب می‌شوند. ما می‌توانیم خودمان رمزارز بر پایه ریال، دلار یا یورو منتشر کنیم.
امامی در رابطه با این موضوع معتقد است که در مبحث رگولاتوری و برخورد رگولاتور با اقدامات غیرقانونی، بیشتر موضوع عزم مطرح است. به گفته او همانطور که تکنولوژی می‌تواند برای رگولاتور تسهیل‌گر باشد از طرف دیگر می‌تواند همین سهولت را هم برای خلافکاران به همراه داشته باشد.
ارز دیجیتال بانک مرکزی و تسهیل در تجارت بین‌المللی
آخرین موضوعی که در این پنل مطرح شد، بحث تسهیل تجارت بین‌المللی و پیمان‌های پولی دوجانبه توسط ارز دیجیتال بانک مرکزی است. امامی در رابطه با این موضوع معتقد است که ارز دیجیتال بانک مرکزی به عنوان ارز دیجیتال ریال، چندان نمی‌تواند در تبادلات ایران با دیگر کشورها کمک‌کننده باشد. از طرف دیگر امامی به ایجاد پول مشترک توسط بانک‌های مرکزی اشاره کرد و گفت: «بانک‌های مرکزی می‌توانند با همدیگر یک پول مشترک ایجاد کنند. این پول مشترک که قابل پذیرش و قابل تبدیل در همه کشورها است می‌تواند بزرگترین ضربه را به هژمونی دلار بزند.»
امامی معتقد است که بانک مرکزی باید فضای تبادل را حتما با یک رویکرد توسعه‌گرا رگوله کند زیرا بدون وجود صرافی‌های قدرتمند در کشور، امکان ایجاد یک اکوسیستم و ارز دیجیتال قوی وجود ندارد.
قاضی‌زاده هم با اشاره به اینکه رمزارز بانک مرکزی به‌تنهایی نمی‌تواند در تبادلات کمک کند و بحث کنسرسیوم را معقول‌تر می‌دانست، گفت: «من فکر می‌کنم راه‌حل این است که بستر پذیرش CBDC کشورهای بزرگ مانند یوآن دیجیتالی چین همین حالا در دستور کار بانک مرکزی قرار بگیرد.»
قاضی‌زاده در پایان صحبت‌هایش بحث حمایت از پلتفرم‌های بومی که طی سال‌ها تکنولوژی‌های روز دنیا را در کشور بومی‌سازی کردند را مطرح و اظهار امیدواری کرد که از ظرفیت‌های موجود در کشور استفاده شود.
راد در بخش پایانی نظرات خود گفت: «من می‌خواهم از بانک مرکزی خواهش کنم تعریف این پروژه را با شرکت‌های داخلی خودش پیش نبرد و از توان و تجربه بخش‌های خصوصی استفاده کند. اتکا به یک شرکت وابسته سرانجام خیلی جالبی ندارد و نمی‌توانند از هویت خارج شوند.»
محمدی نیز در بخش پایانی با اشاره به اینکه با ورود به حوزه رمزارزهای بانک مرکزی شرایط تبدیل پول را بهتر پیش خواهیم برد گفت:«با ورود به رمزارزهای بانک‌های جهانی اصلا به اکسچنج و تبدیل نیاز نداریم. در این روند اگر تاخیر داشته باشیم رقبا وارد می‌شوند و ما از دایره خارج خواهیم شد.»
