پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا چک الکترونیک تا اواخر آذرماه به بهره‌برداری می‌رسد؟
مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی از راه‌اندازی چک الکترونیک از اواخر آذرماه خبر داده است. این درحالی است که بسیاری از بانک‌ها برای این زمان تعیین شده در خصوص ارائه این خدمت اعلام آمادگی نکردهاند. برخی معاونان فناوری اطلاعات بانک‌ها در این رابطه صحبت کرده‌اند
قانون اصلاح صدور چک، توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۳ آبان‌ماه سال ۹۷ اصلاح و بازنگری شد، حال پس از گذشت تقریبی دو سال از زمان تصویب (مدت زمان اختصاص داده شده مطابق قانون) بانک مرکزی با ایجاد زیرساخت‌های لازم مقدمات آن را فراهم کرده تا از اواخر آذرماه امسال به‌عنوان مبنای اصلی و چارچوب حقوقی حاکم بر فرایندهای مربوط به صدور، گردش و وصول انواع چک درآید.
در زمینه الکترونیک شدن چک نیز دو تکلیف اساسی به بانک مرکزی محول شده است؛ یک تکلیف مربوط به راه‌اندازی چک الکترونیک و دیگری موضوع ثبت نقل و انتقالات چک‌های فیزیکی است.
مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی در خصوص نحوه استفاده از چک الکترونیک گفته است که روال کار با چک الکترونیک به نحوی پیش‌بینی‌شده که به‌راحتی و سادگی، چک الکترونیک توسط بانک‌ها صادر می‌شود و دیگر نیازی به چک کاغذی نخواهد بود. مشتریان بانکی می‌توانند از طریق کارتابلی که در اختیارشان قرار گرفته، اقدام به صدور چک کنند.
طبق گفته داود محمدبیگی از اواخر آذرماه قرار است این زیرساخت در بانک‌ها برای صدور الکترونیکی چک و استفاده از آن فراهم شود. تا آخر آذرماه کمتر از یک ماه مانده است. در این خصوص با پیگیری از برخی بانک‌ها این مساله را جویا شدیم که تا چه میزان از سازوکارهای الکترونیکی شدن چک فراهم شده است؟ برخی از بانک‌ها این امید را دارند که تا زمان مورد نظر زیرساخت‌ها توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده فراهم می‌شود و به بهره‌برداری می‌رسد، اما برخی دیگر این زمان را برای رسیدن به بهره‌برداری از چک الکترونیک کافی نمی‌دانند. باتوجه به صحبت‌های آنها صدور چک و فرایند اعتبار سنجی در مراحل بعدی به زیرساختی نیاز دارد که به احتمال زیاد تا اواخر آذرماه فراهم نمی‌شود.
فرایند چک الکترونیکی در زنجیره سامانه‌ها
در طرح تحول چک از راه‌اندازی چند سامانه صحبت شده که طبق این طرح سامانه‌هایی وجود دارند که به چک الکترونیکی خدمات ارائه می‌دهند. محمد صادقی، معاون فناروی اطلاعات بانک اقتصاد نوین درباره فرایند این سامانه‌ها توضیح داد: «طرح تحول چک از چند جز تشکیل شده است. سامانه صیاد، چکاد، پیچک و چکاوک4 زنجیره‌ای است که در طرح تحول چک آمده است. در حال حاضر پیاده‌سازی پیچک اولویت بالاتری از سایر سامانه‌ها دارد و چکاد در خصوص صدور چک الکترونیکی برای مشتری بوده و ارتباط داخلی با سامانه صیاد و پیچک دارد و سامانه پیچک به هر دو نوع چک کاغذی و الکترونیکی خدمات می‌دهد.
یعنی زمانی‌که درخواست چک داده می‌شود یک ارتباط سه طرفه بین ذینفع، بانک و دارنده چک برقرار می‌شود. این ارتباط در سامانه‌ای ایجاد و فرایند صدور چک انجام می‌شود. در این فرایند ذینفع می‌تواند وضعیت چک و از سوی دیگر ضمانت و استعلام زمان چک را بررسی کند. همچنین اگر طرفین در فرایند صدور چک به نتیجه نرسند، می‌توان از لغو استفاده کرد.»
به‌گفته صادقی هدف اصلی سامانه پیچک رصد مبادلات چک و تعیین هویت ذینفع چک در هر لحظه است. البته هدف بزرگ‌تری هم دارد. آن هم این است که بتوان صادرکننده چک را اعتبارسنجی کرد، اما این مورد در این فاز وجود ندارد و نمی‌توان کنترل کرد. پس به‌طور کلی سامانه پیچک تنها برای ثبت کردن چک است و اعتبارسنجی ندارد. در فاز اول فرآیندهای مربوط به ثبت، انتقال، تائید، استعلام و لغو در شعبه عملیاتی می‌شود.
او در خصوص سازوکار صدور چک الکترونیکی و استفاده از آن گفت: «قرار است در اپلیکیشن‌های مختلف امکان صدور چک طراحی شود. همچنین با کیوآرکد بتوان این فرایند ثبت چک در سامانه پیچک را انجام داد، اما هیچکدام از اینها هنوز اتفاق نیفتاده و بعید است به زودی اتفاق بیفتد. بانک مرکزی به ما اعلام کرد که از یکم آذرماه باید این موضوع عملیاتی شود، اما باتوجه به محدودیت‌هایی که برای نیروی انسانی به‌واسطه شیوع ویروس کرونا ایجاد شده، بانک‌ها معترض شدند که نمی‌توان در این زمان اقدامات لازم را فراهم کرد. علاوه‌بر آن در حال حاضر هیچکدام از پیمانکاران بانک‌ها آمادگی اجرایی کردن این راهکار را ندارند. بنابراین از نظر من بعید است که در آذرماه این موضوع عملی شود و احتمالاً با تأخیر ولی در سال جاری عملیاتی شدن آن صورت می‌گیرد.»
باتوجه به پیگیری‌هایی که از بانک‌های دیگر انجام شد، به این نتیجه رسیدیم که آنها نیز در فرایند اجرایی شدن صدور چک الکترونیکی هستند، اما به‌دلیل اینکه این مساله به آماده‌سازی پیمانکاران برمی‌گردد از تاریخ دقیق اجرایی شدن آن اطلاعی ندارند. با این حال مسعود پشم‌چی، معاون فناوری اطلاعات بانک پارسیان به ما اعلام کرد که در این بانک برای تاریخ ابلاغی زیرساخت‌ها ایجاد و راه‌اندازی سامانه‌ها برنامه‌ریزی شده که امیدواریم عملیاتی شود.
فرهاد بهمنی، عضو هیئت مدیره و معاون فناوری اطلاعات پست بانک نیز در این خصوص توضیح داد: «علی‌رغم اینکه دستورالعمل پیچک و چکاد به بانک ارسال شده، اما پیمانکار این بانک هنوز اقداماتی انجام نداده است. البته با توجه به شرایط کرونا، مشکلات دورکاری و بیماری کارشناسان فراهم کردن این خدمت در این مدت کوتاه برای آنها سخت است ولی تمام پیگیری ما و تلاش پیمانکار بر این است که شرایط بهره‌برداری مهیا شود.»
در این خصوص با پرس‌وجویی که از شرکت‌های ارائه دهنده زیرساخت به بانک‌ها و پیمانکاران انجام دادیم، به این موضوع برخوردیم که آنها نیز از روند فراهم‌سازی این طرح هنوز اطلاعاتی منتشر نکردهاند. بنابراین به‌نظر می‌رسد که بانک مرکزی باید اطلاع‌رسانی دقیق‌تری از فرایند صدور چک الکترونیکی و سازوکار این خدمت ارائه دهد.
این بخش عالی بود فرایند چک الکترونیکی در زنجیره سامانه‌ها