پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آینده مفهوم بانکداری به عنوان سرویس و تجربیات داتین در این حوزه / گزارش برنامه زنده اینستاگرامی راه پرداخت با مهدیه نوروزیان
بانکداری به عنوان سرویس، یکی از تسهیل‌گرهای تحول دیجیتالی بانک‌ها شناخته می‌شود. امروز با تغییر تعامل مشتریان با بانک‌ها و نیاز بانک‌ها به رقابت با رقبا، ملزومات جدیدی در صنعت بانکداری ایجاد شده است و بانک‌ها ناگزیر به حرکت به این سمت هستند.
تعریفی که از مفهوم بانکداری به عنوان سرویس وجود دارد یک فرایند end to end است که اجرای کلی خدمات مالی ارائه‌شده از طریق وب را تضمین می‌کند. به همین دلیل هم سرویس‌های بانکداری دیجیتال به صورت on demand در دسترس هستند و در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شوند.
بانک به‌عنوان سرویس (BaaS) راهی به بانک‌ها پیشنهاد می‌کند تا با حرکتی اساسی از ساخت راهکارهای مالی به هم‌گذاری (assemblering) ابزار مدیریت مالی مشتری محور نائل آیند. با این کار بانک‌ها می‌توانند ورود به بازارهای جدید، توسعه سریع و برآورده ساختن نیازهای مشتریان دیجیتالی خود را سرعت بخشند یا سریعا با شکست مواجه شده و به خدماتی با سودآوری بیشتر و پیشنهاد‌های مرتبط با مصرف‌کننده روی آورند.
صحبت درباره این موضوع، آینده آن، تفاوت بانک‌ها در حرکت به سمت سرویس، تفاوتی که مشتریان با پیاده‌سازی بانکداری به عنوان سرویس احساس می‌کنند و مسائل جزئی‌تر، محورهای اصلی گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی رضا قربانی با مهدیه نوروزیان معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت داتین بود.
نوروزیان درخصوص بانکداری به عنوان سرویس دو کاربرد تقریبا متمایز را معرفی کرد. در کاربرد اول نوع مدل کسب‌وکار بانک یا موسسه مالی-اعتباری با تأمین‌کننده نرم‌افزاری مورد نظر است. در این حالت به جای اینکه بانک اقدام به تجهیز و راه‌اندازی سخت‌افزار و نرم‌افزارهای مورد نیاز بانکداری کند، خدمات زیرساختی مورد نیاز خود را به‌صورت اجاره‌ای و به عنوان سرویس از تأمین‌کننده دریافت می‌کند. کاربرد دوم بانکداری به عنوان سرویس هم اشاره به پلتفرمی از سرویس‌های بانکداری دارد که به صورت ای‌پی‌آی به سایر موسسات مالی-اعتباری ارائه می‌شود تا با استفاده از آنها خدمات پیچیده‌تری به مشتریان خود ارائه کنند.
نوروزیان ارائه راهکارهای بانکی به عنوان سرویس را یک ترند جهانی بین شرکت‌های نرم‌افزاری بزرگ این حوزه می‌داند به همین خاطر هم شرکت‌های بزرگ تأمین‌کننده راهکارهای بانکی همگی این نیاز را درک کرده و علاوه بر اینکه نرم‌افزارشان را برای فروش ارائه می‌دهند، خود اقدام به تأسیس مرکز داده کرده‌اند یا با تامین‌کننده‌های ابری مختلفی که در بازار تثبیت شده‌اند همکاری می‌کنند و نرم‌افزار بانکداری خود را به‌صورت سرویس روی بستر آنها ارائه می‌دهند.
به گفته او، هدف این سرویس‌ها تسریع و تسهیل عملیات بانکداری در بانک‌ها و مؤسسات مالی- اعتباری است تا مجبور نباشند برای تأسیس اولیه، هزینه زیادی را صرف برپایی سرورها، انواع تجهیزات و مکانیزم‌ها، حفظ امنیت داده‌ها و غیره کنند.
تفاوت بانک‌ها با سایر کسبوکارها در حرکت به سمت سرویس
به عقیده نوروزیان، بانک‌ها و سایر کسبوکارها در حرکت به سمت سرویس تفاوت بنیادی ندارند و همان‌طور که استفاده از خدمات ابری در بسیاری از کسبوکارها رایج شده است، بانک‌ها هم وقتش که فرا رسد به این سمت حرکت می‌کنند؛ البته ممکن است ملزومات بانک‌ها با سایر کسبوکارها در رسیدن زمان این حرکت متفاوت باشد. برای نمونه بانک‌ها برای اینکه بتوانند به یک سرویس ابری اعتماد کنند و از امنیت و دسترس‌پذیری آن مطمئن شوند، نسبت به سایر کسبوکارها بسیار حساس‌تر هستند. در کشورهایی که تقلب بیشتر است و ریسک دسترسی پرسنل تأمین‌کننده ابری به داده‌های بانک و سوء استفاده از آن هنوز وجود دارد، استقبالی از سمت بانک‌ها دیده نمی‌شود و ترجیح‌شان تملک زیرساخت بانکداری است.
آینده بانکداری به عنوان سرویس
معاون برنامه‌ریزی و توسعه داتین درباره آینده بانکداری به عنوان سرویس گفت: «رو به آینده، بانک‌ها اگر بخواهند توانشان را روی خواست مشتری، تحلیل داده‌ها، طراحی تحول دیجیتال و همه اینها بگذارند منابع محدودی دارند؛ ضمن اینکه حجم زیادی از منابع بانک‌ها در حالت عادی صرف پایداری سرویس‌هایشان می‌شود. بنابراین بانکداری به عنوان سرویس بسیاری از دغدغه‌های بانک را از این لحاظ برطرف کرده و منابع عملیاتی آن را آزاد می‌کند تا بتوانند روی تحول دیجیتال خدمات خود برای مشتریان تمرکز کنند»
او به لزوم تغییر ذهنیت مدیران برای حضور در این فضا اشاره کرد و در توضیح بیشتر گفت: «این موضوع نیازمند تغییر ذهنیت مدیران ارشد بانک است. معمولا در بحث بانکداری به عنوان سرویس، ذهنیت به سمت مقایسه هزینه‌ها می‌رود و صرفه‌جویی در هزینه‌های زیرساخت بانکداری عموما ارزش‌افزوده مهمی برای بانک‌ها محسوب نمی‌شود. بلکه ارزش آن در آزاد شدن توان عملیاتی برای تمرکز بر تحول دیجیتال بانک است.»
مشتریان بانک‌ها چه تغییری احساس خواهند کرد؟
یکی از سوال‌هایی که پیش می‌آید این است که با پیاده شدن بانکداری به عنوان سرویس، کاربران نهایی هم تغییری را احساس می‌کنند؟ مهمان برنامه در پاسخ به این سوال به نقش فین‌تک‌ها اشاره کرد و گفت: «در کاربرد اول این مفهوم که ما از بانکداری به عنوان سرویس فقط به عنوان یک مدل کسب‌وکار بین بانک و تأمین‌کننده صحبت می‌کنیم، مشتری بانک اصلا متوجه تغییری نمی‌شود. اما در کاربرد دوم، در حالتی که بانک سرویس‌های پایه بانکداری را به عنوان یک پلتفرم در اختیار فین‌تک‌ها قرار دهد و آنها روی این سرویس‌ها ارزش‌افزوده خلق کنند، در این حالت است که مشتری متوجه تاثیرات آن می‌شود.»
او در ادامه صحبت‌هایش از سابقه مفهوم بانکداری به عنوان سرویس در دنیا گفت که شرکت تمنوس برای اولین بار این سرویس را به شکل مدل کسب‌وکاری ارائه کرد و به عنوان اولین شرکت تامین‌کننده بانکی با مایکروسافت به عنوان ارائه دهنده زیرساخت ابری، وارد مشارکت شد و توانست در مکزیک به 10 بانک سرویس زیرساخت بانکداری ارائه دهد و پس از آن بود که این مدل مورد استقبال قرار گرفت.
بانکداری باز، بانکداری به عنوان سرویس و بانک دیجیتال چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
در رابطه با ارتباط بانکداری به عنوان سرویس با بانکداری باز باید گفت که در کاربرد اول این مفهوم (به عنوان یک مدل کسب‌وکاری بین بانک و تأمین‌کننده)، هیچ ربطی به بانکداری باز ندارد ولی در حالتی که بانک در قالب پلتفرم وارد شود و بخواهد این سرویس‌ها را به موجودیت‌های بیرونی ارائه دهد، قاعدتا این کار را با ارائه ای‌پی‌آی انجام می‌دهد. از این نظر به بانکداری باز شباهت پیدا می‌کند.
اما تفاوت یک پلتفرم بانکداری به عنوان سرویس با یک پلتفرم بانکداری باز در این است که در بانکداری باز، فین‌تک‌ها از سرویس‌هایی که بانک‌ها ارائه می‌کنند، استفاده می‌کنند تا ارزش جدید برای مشتریان همان بانک خلق کنند و هر مشتری که بخواهد از آن سرویس به‌خصوص در آن فین‌تک استفاده کند، باید در آن بانک سپرده افتتاح کند. اما در حالت پلتفرم بانکداری به عنوان سرویس، سرویس‌ها بدون نام بانک و برای استفاده در دیتابیس مشتریان فین‌تک ارائه می‌شوند؛ خدمات نهایی هم با نام و لوگوی موسسه اعتباری به مشتریان همان موسسه داده می‌شود.
نوروزیان در خصوص ارتباط این مفهوم با بانکداری دیجیتال گفت که اگر بانک بخواهد زیرساخت بانکداریش را از یک تامین‌کننده به شکل سرویس بگیرد تفاوت چندانی ندارد و صرفا این زیرساخت ممکن است بانک را از نظر فناوری برای تحول دیجیتال آماده‌تر کند؛ اما در ارائه خدمات دیجیتالی‌تر به مشتری تفاوت محسوسی وجود ندارد.
به گفته معاون برنامه‌ریزی و توسعه داتین، در کاربرد پلتفرمی این مفهوم، فین‌تک‌ها نیز وارد شده و با شکل‌گیری همکاری‌های جدید و متنوع وارد ادبیات بانکداری دیجیتال می‌شویم؛ از این جهت که همکاری‌های استراتژیک بیشتری با هدف ارزش‌آفرینی برای مشتریان بر بستر دیجیتال بیرون از حوزه بانک ترسیم می‌شود.
تجربه‌های داتین در بانکداری به عنوان سرویس
در داتین هر دو مدل به بانک‌ها ارائه می‌شود، هم مدلی که نرم‌افزار و سخت‌افزار کاملا متعلق به بانک است و داتین تنها توسعه و پایداری سرویس را بر عهده دارد و هم حالتی که تمامی زیرساخت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بانکداری توسط داتین تأمین می‌شود و بانک تنها اجاره آن را می‌پردازد.
نوروزیان درباره مالکیت داده‌ها توضیح داد:
این موضوعی است که قانون آن را تعیین می‌کند. برای مثال در حال حاضر قانون سراسری حفاظت از داده‌ها که در اروپا شکل گرفته، مشتری را مالک داده‌های مربوط به خود می‌داند و برای تمام عملیات خواندن داده‌ها و ذخیره و پردازش آنها دقیقا مشخص می‌کند که چگونه باید از مشتری اجازه گرفته شود. در ایران ما چنین قانونی نداریم و در نبود این قانون به نظر می‌رسد بانک، مالک داده‌های مشتریان است.
مسئله این است که قانون این موضوع را چگونه تعریف می‌کند. وقتی شما بخواهید شکایت کنید مسئله این است که چه قانونی از شما حمایت می‌کند. مثلا در حال حاضر، مسئله مشابهی در حوزه کسب‌وکارهای فین‌تک وجود دارد که وقتی از طریق درگاه‌شان کارهای مجرمانه انجام می‌شود، قانونی برای حمایت از آنها نیست.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه داتین بر این باور است که در زمینه داده‌های مشتریان بانکی، ریسک کمتری وجود داشته باشد؛ نه به این دلیل که قوانین دقیق‌تری تدوین شده باشد، بلکه شاید به این دلیل که بانک‌ها سازمان‌های بسته‌تری هستند و تبادلات داده‌ای چندانی میان آنها با سایر کسبوکارها وجود ندارد. در شرکت‌های فین‌تک و کسب‌وکارهای دیجیتال که این موضوع زودتر از شکل‌گیری قانون اتفاق افتاد، این خلاها مشاهده شد و وقتی سوءاستفاده می‌شد معلوم نبود چه کسی مسئول است.
وقتی صحبت از روند تغییرات در حوزه بانکداری شد، نوروزیان تاکید کرد که مسئولیت اطلاعات و پردازش‌ها کم‌کم به شرکت‌ها و فین‌تک‌هایی که بتوانند ثابت کنند این کار را بهتر از خود بانک‌ها انجام می‌دهند، واگذار می‌شود و بانک نقش هسته‌ای خود به عنوان واسطه‌گری بین سپرده‌ها و تسهیلات و مدیریت ریسک آن را احتمالا تا مدت‌های زیادی حفظ خواهد کرد.
