پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
احراز هویت دیجیتال یوآیدی چگونه به کمک بانک‌ها و اپراتورهای تلفن همراه می‌آید؟ / حل مساله «هویت»
با همکاری یوآیدی، اپراتورهای تلفن همراه علاوه بر امکان حذف مراجعه حضوری به‌منظور فعال‌سازی سیم‌کارت، قادر به ارائه خدمات در زمینه اینترنت اشیا، تجارت الکترونیک، سلامت الکترونیک، پاسپورت الکترونیک و کیف پول موبایلی خواهند بود.
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۲۹ / «یوآیدی» که این روزها به‌عنوان مهم‌ترین پروژه شرکت یوتاب دنبال می‌شود، مدت‌ها به‌صورت یک ایده پیشرو در یک حلقه فکری دانشگاهی و آکادمیک مطرح بود و در حقیقت از همان‌جا هم کار خود را آغاز کرد. این گروه از دانشجویان دانشگاه شریف و تهران گرد هم آمده‌اند تا با ارائه راهکاری خلاقانه زیرساخت حذف همه مراجعات حضوری و افزایش اعتماد در فضای مجازی را فراهم کنند. با بررسی تمام فرایندهای مراجعه حضوری جهت اخذ خدمات، تیم یوآیدی به این نتیجه رسید که فصل مشترک همه مراجعات حضوری در بخش عمومی و بخش خصوصی نبود امکان احراز هویت دیجیتال است. علاوه بر این نبود اعتماد در فضای مجازی و همچنین هزینه‌های بالای احراز هویت مانع مقیاس‌پذیری و همچنین مانع شکل‌گیری ایده‌های خلاقانه اقتصاد مشارکتی می‌شود. تیم یوآیدی با بررسی زیرساخت‌های هویتی در کشور به این نتیجه رسید که استفاده از راهکار خلاقانه هوش مصنوعی برای تسهیل فرایند احراز هویت تنها راهکار قابل اتکاست. بنابراین هویت امن دیجیتال یوآیدی متولد شد! هویتی که از طریق آن افراد می‌توانند در فضای گنگ اینترنتی ایران علاوه بر حفظ امنیت اطلاعات و حریم شخصی خود، هویت خود را به طرف مقابل ثابت کنند.
در راهکار دانش‌بنیان یوآیدی کاربر باید یک فیلم پنج‌ثانیه‌ای با شرایط مورد نظر از خودش بگیرد و همراه عکس کارت ملی خود آن را در سامانه بارگذاری کند. این فیلم و عکس با یکدیگر تطبیق داده می‌شوند و به این ترتیب هویت فرد در کمتر از 60 ثانیه با دقت بیش از 99 درصد محرز می‌شود؛ کاری که در حال حاضر به شیوه سنتی با دقت زیر 80 درصد انجام می‌شود.
در یک گفت‌وگوی مفصل با حامد اکبری، مدیرعامل شرکت یوتاب؛ نیما شمساپور، مدیر پروژه یوآیدی و محمدسعید باستانی، مدیر بازاریابی یوآیدی، از مساله‌ای که این روزها یوآیدی دارد، گفتیم و شنیدیم؛ اینکه در ایران چقدر در این حوزه ضعف داریم، احراز هویت دیجیتال یوآیدی چگونه می‌تواند فرایند KYC را در حوزه بانکی و مالی تسهیل کند، یوآیدی چگونه می‌تواند اعتماد و امنیت در فضای مجازی را بالا ببرد و اینکه هوش مصنوعی در یوآیدی چگونه به کمک احراز هویت آمده است.
آغاز یوآیدی
حامد اکبری ابتدای صحبت‌هایش را با چگونگی شکل‌گیری یوتاب شروع می‌کند و می‌گوید: «ما بعد از یک سال‌ونیم فعالیت، تحقیق و توسعه، روی هویت دیجیتال فهمیدیم این موضوع اهمیت بسیار دارد و پایه و زیرساخت بسیاری از مسائل است. ما در حوزه هویت دیجیتال کار خود را شروع و آن را مطرح کردیم. ده‌ها مقاله نوشتیم، کسب‌وکارها و ظرفیت‌های ارزش‌آفرینی مبتنی بر این حوزه را توضیح دادیم، تیم تشکیل دادیم و آن را تقویت کردیم و به مدل الکترونیکی‌کردن شناخت مشتری یا همان احراز هویت رسیدیم. به این ترتیب eKYC شد مرکز اصلی کسب‌وکار یوتاب و نام آن را «یوآیدی» گذاشتیم. باید این را هم بگویم که یوتاب چند پروژه دارد با 40 نیرو که حدود 16 نفر از آنها در تیم یوآیدی کار می‌کنند.»
چهار مرحله در تأیید هویت
تأیید هویت چهار مرحله دارد: بررسی و تأیید اصالت و اعتبار هویت (شناسه)، بررسی و تأیید اینکه هویت شخص با شناسه مرتبط است، تأیید اینکه فرد دارنده شناسه در طول تبادل حاضر است و تأیید مستمر کاربر جهت تضمین اینکه فرد دریافت‌کننده یا ارائه‌دهنده سرویس همان صاحب یا بازکننده اصلی اکانت است.
او در پاسخ به این سوال که شما کدام مساله دولت را حل می‌کنید، تصریح می‌کند: «در حوزه بورس، بانک، بیمه و دولت مهم است که کاربر کیست و چه سابقه‌ای دارد. هویت‌شناسی برای این کسب‌وکارها خیلی مهم است، چون دولت برای تک‌تک افراد جامعه یکسری کارکرد دارد. برای بخش خصوصی بیشتر تجربه کاربری و امکان حذف مراجعه حضوری تحت تاثیر قرار می‌گیرد، اما در مورد دولت وضعیت متفاوت است. این کار در کاهش هزینه، بهبود تجربه کاربری، کاهش هدررفت زمان افراد و حذف مراجعات حضوری، شکل‌گیری اقتصاد دیجیتال و… موثر است.»
یوآیدی دقیقا چه کار می‌کند؟
شمساپور، مدیر پروژه یوآیدی در پاسخ به این سوال که یوآیدی دقیقا چه کاری انجام می‌دهد، می‌گوید: «یوآیدی، هویت را به ویژگی‌های بیومتریک متصل می‌کند. ما چند نوع احراز هویت داریم. یک مدل این است که شما مالک یک کارت شناسایی هستید که در این مدل امکان جعل وجود دارد. مدل دیگر این است که شما یک عنصر یکتا مانند رمز را یادتان هست که باز هم به شیوه‌های مختلف ممکن است فرد دیگری نیز به این رمز دست پیدا کند. یک مدل دیگر ترکیب این دو مدل بالاست، مانند کارت‌های بانکی، یعنی علاوه بر مالکیت شما باید یک رمز را به خاطر بسپارید، اما مدل دیگر که امنیت بسیار بیشتری نیز دارد، احراز هویت بیومتریک از طریق اسکن صورت است، چون کسی نمی‌تواند صورت شما را داشته باشد یا حتی اگر امکان انجام چنین چیزی باشد، ما عملا درجه سختی سوءاستفاده را از پیداکردن یک رمز به بازسازی صورت یک فرد ارتقا داده‌ایم که امکان جعل عملا نزدیک به صفر است.»
باستانی، مدیر بازاریابی یوآیدی هم در ادامه تشریح می‌کند: «می‌دانیم که اسکن اثر انگشت هم یکی دیگر از راه‌های استفاده از عناصر بیومتریک است و اگر بخواهید از اثر انگشت برای احراز هویت افراد استفاده کنید، باید ابزاری که اثرانگشت (اسکنر اثر انگشت) را بخواند، داشته باشید که تاکنون توسعه این ابزار خیلی گران بوده، علاوه بر آن استفاده از اسکنر اثر انگشت امکان حذف مراجعات حضوری را ندارد. ولی با توجه به گسترش تلفن‌های هوشمند و داشتن دوربین‌هایی با حداقل کیفیت لازم و استفاده از صورت فرد به‌عنوان یک ویژگی بیومتریک او، می‌توان هزینه استفاده از راهکارهای بیومتریک را بسیار کاهش داد. هویت فرد با استفاده از ویژگی بیومتریک صورت او، به داخل گوشی هوشمندش و فضای ابری منتقل می‌شود و همیشه همراه او خواهد بود. حتی اگر گوشی همراه فرد نباشد دولت با استفاده از تصویر کاربر می‌تواند هویت او را احراز کند.»
شمساپور به کاهش هزینه در طول زمان اشاره و تاکید می‌کند: «در طول زمان نیاز دارید که با مالکیت و با یاد داشتن رمز عبور، خود را احراز هویت کنید. ما تشخیص هویت از طریق صورت را هم اضافه می‌کنیم و این کار تقریبا هیچ هزینه‌ای ندارد. به این ترتیب می‌توانیم جلوی تقلب و مراجعات مکرر افراد را گرفت. از سوی دیگر امکان هک صورت افراد به‌راحتی ممکن نیست.»
او در ادامه سازمان‌هایی مثل وزارت بهداشت، بیمه سلامت و سازمان بورس را از جمله جاهایی تلقی می‌کند که مهم‌ترین تاثیر را از احراز هویت آنلاین می‌گیرند و بیشترین نیاز را به آن دارند. او عنوان می‌کند: «این شرایط در حالی است که ما با وجود مراجعه به این مراکز نتیجه خاصی نگرفته‌ایم. البته با یک اپراتور مهم تلفن همراه، دو بانک و چند کسب‌وکار فین‌تک و پلتفرم‌های خریدوفروش آنلاین در حال همکاری هستیم. پلتفرم‌های خریدوفروش رمزارز دیگر مشتری مهم ما هستند. مشکل اصلی آنها این است که برای مثال پول سرقت‌شده به حساب آنها می‌آید، دادستانی و پلیس فتا به سراغ آنها می‌آیند که این پول از حساب چه کسی آمده است، هویت فرد بررسی می‌شود و می‌بینند که اصلا فرد هویت ندارد و حساب دزدی بوده است. برای حل این مساله ما به آنها سرویسی می‌دهیم تا فردی که می‌خواهد کریپتوکارنسی بخرد، در آن احراز هویت شود.»
نیما شمساپور به نحوه فعالیت این سرویس اشاره می‌کند و می‌گوید: «در ابتدا شخص ویدئوی پنج‌ثانیه‌ای از خود می‌گیرد، در این صورت ما متوجه می‌شویم این فرد، وجود خارجی دارد و به اصطلاح لایو است. بعد از آن فرد باید عکسی از کارت ملی خود بدهد (در سناریوی بانکی یک عکس از پشت کارت ملی هم می‌گیرند) که در این مرحله این تصویر کارت ملی را با تصویر ویدئویی شخص مقایسه می‌کنیم. اگر این مقایسه درست بود، اوسی‌آر اطلاعات کارت ملی کاربر را می‌خواند و در نهایت هویت فرد تایید می‌شود. در حقیقت یوآیدی زمان و ضریب خطای عمدی یا سهوی را با استفاده از هوش مصنوعی به‌شدت کاهش می‌دهد و فراد را می‌تواند کم کند. کل فرایند کمتر از 60 ثانیه طول می‌کشد؛ لایو بودن کاربر، پردازش تصویر و اوسی‌آر. در دنیا این عدد تقریبا یک دقیقه است.»
شمساپور در پاسخ به این سوال که احراز هویت چه تعداد کاربر را می‌توانید همزمان مدیریت کنید، گفت: «این موضوع زیرساختی است و اگر تعداد درخواست‌ها افزایش پیدا کند، ما هم این عدد را با افزایش منابع افزایش می‌دهیم؛ با این حال ما مدل‌های متفاوتی داریم. علاوه بر مدلی که پردازش در سمت سرور ما صورت می‌گیرد، یک مدل دیگر مبتنی بر مجوز به سازمان‌های بزرگ ارائه می‌دهیم که در سرور خود سازمان متقاضی این پردازش صورت می‌گیرد.»
او در ادامه می‌گوید: «سرویس ما 99.5 درصد دقت دارد و این در حالی است که گفته می‌شود دقت انسانی در این حوزه کمتر از 80 درصد است. البته یوآیدی همچنان در حال پیشرفت است؛ در نقشه راهی که داریم قرار است پارامترهای بیومتریک دیگری را هم به آن اضافه می‌کنیم.»
یوآیدی چه کمکی به بانک‌ها می‌کند؟
نیما شمساپور با اشاره به دو بانکی که یوآیدی در حال کار با این بانک‌هاست، می‌گوید: «نظرسنجی Signicat در سال 2019 نشان داد که بیش از 50 درصد از کاربران، به‌دلیل تجربه کاربری نامناسب، تلاش خود برای افتتاح حساب در خدمات بانکی و مالی جدید را متوقف کرده‌اند و 72 درصد افراد ترجیح می‌دهند که یک سیستم افتتاح حساب تمام‌دیجیتال داشته باشند. در این حین، مشتریانی که قادر به افتتاح حساب کاملا دیجیتالی بودند، بیشتر به سیستم وفادار مانده و تمایل به دریافت محصولات و خدمات بیشتری را از خود نشان دادند.»
او در ادامه می‌گوید: «تجربه کاربری خوب در زمینه خدمات بانکی و مالی، می‌تواند به‌عنوان یک مزیت رقابتی برای بانک‌ها و موسسات مالی محسوب شود. بنابراین ارتقای تجربه کاربری، سعی در بهینه‌سازی آن و جلب اعتماد کاربران با ارائه تجربه کاربری مناسب، از اهداف اصلی بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال در حال حاضر بانک HSBC، بانک ABC، بانک OCBC، بانک SCB و چندین بانک معتبر اینترنشنال عملیات EKYC را جهت افتتاح حساب و سایر فرایندها دقیقا مشابه یوآیدی انجام می‌دهند.»
باستانی در ادامه می‌افزاید: «علاوه بر افتتاح حساب، بانک‌ها و موسسات مالی می‌توانند برای افزایش سقف تراکنش‌های بانکی، پرداخت وام‌های غیرحضوری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و صرافی‌های آنلاین از خدمات احراز هویت یوآیدی استفاده کنند.»
یوآیدی و اپراتورهای تلفن همراه
حامد اکبری با اشاره به کارکرد یوآیدی برای اپراتورهای تلفن همراه می‌گوید: «با گسترش استفاده از اینترنت و خدمات اپراتورها، میزان جرائم هویتی و جعل هویت نیز گسترش یافته است. از این رو، مقوله اطلاع از هویت واقعی مشتریان، برای کسب‌وکارها، در امر برنامه‌ریزی و بهینه‌ساختن خدمات‌شان اهمیت زیادی پیدا کرده است. به‌طور خاص، اگر به آمار مربوط به سیستم مخابراتی ایران نگاهی بیندازیم، خواهیم دید که تعداد بسیار زیادی، سیم‌کارت مجهول‌الهویه در کشور وجود دارد که هم برای مشترکین اپراتورهای تلفن همراه و هم برای خود اپراتورها مشکل‌آفرین هستند.»
وفاداری مشتریان بانکی با ثبت‌نام تمام دیجیتال
نظرسنجی Signicat در سال 2019 نشان داد که بیش از 50 درصد از کاربران در اروپا، به دلیل تجربه کاربری نامناسب، تلاش خود برای ثبت نام در خدمات مالی جدید را متوقف کرده‌اند و 72 درصد به دنبال یک سیستم ثبت نام تمام دیجیتال هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد وفاداری مشتریانی که قادر به ثبت نام کاملاً دیجیتالی هستند، بیشتر بوده و تمایل به دریافت محصولات و خدمات بیشتری را از خود نشان می‌دهند.
نیما شمساپور در ادامه می‌افزاید: «با همکاری یوآیدی، اپراتورهای تلفن همراه علاوه بر امکان حذف مراجعه حضوری به‌منظور فعال‌سازی سیم‌کارت، قادر به ارائه خدمات در زمینه اینترنت اشیا، تجارت الکترونیک، سلامت الکترونیک، پاسپورت الکترونیک و کیف پول موبایلی خواهند بود.»
چالش احراز هویت فین‌تک‌ها و کسب‌و کارهای اقتصاد مشارکتی
بسیاری از فین‌تک‌ها و کسب‌وکارهای اقتصاد مشارکتی به خاطر همین موضوع احراز هویت شکل نمی‌گیرند یا مقیاس‌پذیر نمی‌شوند. این را شمساپور می‌گوید و توضیح می‌دهد: «تقریبا همه در جلسه با فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد که چهارم شهریورماه برگزار شد، گفتند که ما در موضوع احراز هویت مشکل داریم و واژه «احراز هویت دیجیتال» بیش از 20 بار تکرار شد. چرا ما برای خرید یک کریپتوکارنسی یا گرفتن درگاه پرداخت باید عکس کارت ملی کنار صورت و چندین عکس دیگر بگیریم (گاهی این فرایند آن‌قدر سخت است که شخص از ادامه کار منصرف می‌شود). چرا پلتفرم‌های اجاره در ایران آنچنان که باید، شکل نگرفته‌اند؟»
بزرگ‌ترین چالش یوآیدی
نیما شمساپور در مورد مهم‌ترین چالش احراز هویت دیجیتال می‌گوید: «دو مدل متفاوت احراز هویت داریم؛ در یک حالت شرکت یا سازمان خودش مسئول احراز هویت است و می‌تواند با فرایندی که خود آن سازمان به رسمیت بشناسد، احراز هویت را به انجام برساند، در این حوزه یوآیدی مشکلی ندارد و با یک اپراتور و دو بانک مشغول همکاری است. مدل دیگری وجود دارد که احراز هویت توسط یک کارگزار یا یک شرکت به‌دلیل الزامات قانونی بالادستی انجام می‌شود، به‌عنوان مثال کارگزاری‌های بورس چنین وضعیتی دارند. با وجود مراجعات متعدد از طرف کارگزاران بورس، با توجه به آیین‌نامه‌های سازمان بورس در حال حاضر چنین امکانی فراهم نیست.»
اکبری هم در همین راستا تصریح می‌کند: «روند احراز هویت در دنیا مشخص است. توجه داشته باشید که ما یک مفهوم جدید را از صفر ایجاد نکرده‌ایم و تازه در دنیا نمونه‌های موفق داشته است، با این حال محکوم هستیم به اینکه زیادی نوپدیداریم. اگر ما را کنار بگذارند و به دنیا نگاه کنند، متوجه خواهند شد که دنیا کجاست و ما در کشور کجا هستیم؛ حالا تصور کنید ما به‌عنوان جوانان این مرزوبوم می‌خواستیم یک چیزی را از صفر و بدون داشتن نمونه موفق خارجی خلق کنیم؛ چه بر سر ما می‌آمد؟ همین رویکرد دولت و حاکمیت نشان می‌دهد که بر خلاف ادعاهایی که از پیشرو بودن ایران در حوزه‌هایی دم می‌زنند، در عمل اتفاقی نمی‌افتد؛ چراکه ما در ساختار حکومت و دولت خود چنین چیزی را ندیده‌ایم که جوانان این مملکت یک نوآوری را از صفر بدون تقلید از چشم‌آبی‌ها ارائه کنند و ما از آنها قبول کنیم.»
همکاری یوآیدی با گروه سرمایه‌گذاری اسکناس
اکنون پلتفرم یوآیدی با همکاری گروه سرمایه‌گذاری اسکناس، برای اولین بار در ایران، فناوری احراز هویت دیجیتال (eKYC) را در پلتفرم خریدوفروش ارزهای رمزنگاری‌شده در قالب اپلیکیشن اسکناس راه‌اندازی کرده است. در این پلتفرم می‌توان، در کمتر از پنج دقیقه معاملات رمزارزها را بدون هیچ توقف و ارتباط با اپراتورها به صورت اتوماتیک انجام داد.
او ادامه می‌دهد: «باید بگویم در وضعیتی هستیم که قسمت مهمی از تلاش‌مان گفتمان‌سازی است. این مانند روزهای اولی است که فین‌تک راه افتاده بود، اما این باز همان روند، به شکلی غلیظ‌تر در حال رخ‌دادن است.»
نیما شمساپور درباره مدل کسب‌وکاری یوآیدی گفت: «ما بر مبنای مدلی که در دنیا انجام می‌شود، کار می‌کنیم که مطابق هر کاربر و هر ماه است. هر تراکنش از 700 تومان تا 1100 تومان با توجه به اطلاعاتی است که می‌خواهند. مدل‌های دیگر مانند بانک‌ها، سازمان‌ها و اپراتورها که نیاز دارند الگوریتم‌های یوآیدی در سرورهای بانک، اپراتور یا سازمان قرار گیرد، قیمت‌گذاری از روش لایسنس است که در این مدل هزینه تراکنشی متفاوت است.»
جایگاه یوآیدی تا دو سال دیگر
در ادامه از این تیم می‌خواهیم که جایگاه یوآیدی را تا دو سال دیگر ارزیابی کنند. نیما شمساپور در این رابطه می‌گوید: «ما تجربه کاربری را بهبود می‌بخشیم. به این خاطر یوآیدی طی این یک سال باید سعی کند مراجعات حضوری را حذف کند. برای مثال در بخش اپراتورها شما برای خرید یک سیم‌کارت باید مراجعه حضوری داشته باشید، اما با این سرویس احراز هویت یوآیدی می‌توانید آن را از سوپرمارکت هم بخرید و با یک اپلیکیشن فعال‌سازی را انجام دهید.
یا برای مثال برای گرفتن کد بورسی باید در ثبت نام سجام احراز هویت حضوری شوید، اما با یوآیدی می‌توانید کاملا آنلاین این کار را انجام دهید و به این ترتیب ضریب نفوذ بورس هم بیشتر می‌شود. ما می‌توانیم کمک کنیم تا اقتصاد مشارکتی شکل بگیرد و رشد کند. می‌توانیم مشکل احراز هویت فین‌تک‌ها را حل کنیم. یکی از کارایی‌های ما در دو سال آینده کمک به شکل‌گیری استارت‌آپ‌های جدید و رشد آنهاست. به این ترتیب GDP هم افزایش می‌یابد.»
باستانی معتقد است احراز هویت دیجیتال یوآیدی یکی از زیرساخت‌هایی است که کمک می‌کند در عین برداشتن موانعی که در زمینه توسعه کسب‌وکارهای فعلی وجود دارد، امکان خلق ارزش در زمینه‌های دیگر نیز فراهم شود و به یکسری از کسب‌وکارهایی که تا امروز امکان ظهور نداشتند، کمک می‌شود تا شکل بگیرند.
اکبری به راه‌اندازی احراز هویت کسب‌وکار (eKYB) که به‌تازگی در این شرکت آغاز به کار کرده، اشاره می‌کند و می‌گوید: «علاوه بر احراز هویت اشخاص حقیقی EKYC یوآیدی در جهت تسهیل خدمات به شرکت‌ها به‌دنبال احراز هویت اشخاص حقوقی EKYB است.»
او تاکید می‌کند: «من علاقه‌مندم تا دو سال دیگر اعتماد را در فضای مجازی به‌شدت افزایش دهیم، به شکل‌گیری کسب‌وکارهای مبتنی بر اعتماد در فضای مجازی کمک کنیم، مشکلات احراز هویت دیجیتال کسب‌وکارهای فین‌تک را برطرف کنیم و در نهایت امکان حذف مراجعه حضوری برای همه خدمات دولتی را فراهم کنیم.»
