پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا فعالان کسب‌وکارهای حوزه بلاکچین به رفع چالش‌ها توسط پیش‌نویس بانک مرکزی خوش‌بین هستند؟
اگر قرار باشد فقط یک مانع در مسیر کاربرد بلاکچین در صنایع مختلف کشور داشته باشیم، آن مانع نداشتن تفکر تمرکززدایی و بلاکچینی است؛ همان چیزی که همین حالا هم در کشورمان حس می‌شود.
ماهنامه عصر تراکنش / درباره بلاکچین زیاد صحبت کردیم و شنیدیم و پس از همه این حرف‌ها خواستیم بیشتر درباره اتفاقات عملیاتی که در کشور افتاده، صحبت کنیم و ببینیم شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند چه زیرساخت‌ها و محصولات و سرویس‌هایی ارائه می‌دهند و اینکه چه چالش‌هایی پیش رو دارند؛ چالش‌هایی که شاید بعد از عملیاتی‌شدن محصولات‌شان پررنگ‌تر شود. به همین خاطر در میزگردی میزبان دکتر ولی‌الله فاطمی، مدیرعامل شرکت ققنوس؛ علی حاجی‌زاده مقدم، مدیرعامل شرکت آدانیک؛ مهرداد فرنوش، مدیرعامل شرکت همراستا و روح‌الله پرنیان‌مهر، مدیرمحصول شرکت کارچین در دفتر راه پرداخت بودیم. قبل از هر چیزی بگوییم که قرار بود از کارچین امیرعباس امامی، مدیرعامل این شرکت در میزگرد حضور داشته باشد که در آخرین ساعات به دلایلی نتوانست در دفتر راه پرداخت حضور يابد و در نتیجه مدیرمحصول کارچین به نمایندگی از او در میزگرد حاضر شد.
.
آشنایی اولیه با محصولات شرکت‌ها
در ابتدای گفت‌وگویمان درباره محصولاتی که در هر کدام از این شرکت‌ها راه‌اندازی شده، صحبت می‌کنیم و اینکه تاکنون با چه مشکلات و چالش‌هایی درگیر بوده‌اند.
فاطمی از نقطه شروع فعالیت ققنوس می‌گوید و اینکه هدف‌شان در این شرکت موضوع توکنیزاسیون بود و اینکه بتوانند دارایی‌های مختلف را در فضای جدید توکن با سرعت بیشتری در فضای اپ موبایلی، 7*24 و بر اساس بازخوردهای شبکه‌های اجتماعی مبادله کنند و اینکه کم‌کم به سمت بلاکچین رفتند و در نهایت کنسرسیومی شکل گرفت.
با توجه به اینکه این پلتفرم برای انجام تسویه مبادلات و تعاملات توکن‌ها به یک بریج کارنسی نیاز دارد، فاطمی به ارز پایه‌ای به نام «پیمان» اشاره می‌کند که با پشتوانه طلا طراحی شده است.
فرنوش با اشاره به کارهایی که سابقا در حوزه ارزهای رمزنگاری‌شده انجام می‌دادند، می‌گوید که با قوانین و پیش‌نویسی که توسط بانک مرکزی ارائه شد، تقریبا فرایندها پیچیده‌تر شدند و به همین دلیل آنها فعالیت‌شان در این حوزه را موقتا متوقف کردند و قصد دارند بر خلاف میل باطنی‌شان از کشورهای همسایه که قوانین و روال‌های اداری‌شان در رابطه با فعالیت در حوزه رمز ارزها مناسب‌تر است، کمک بگیرند.
در مورد پروژه‌های بلاکچینی، فرنوش از بستر احراز هویتی به نام اول آیدی می‌گوید که قرار است طی چند ماه آینده در گروه مالی سامان به‌عنوان بستر توزیع‌شده احراز هویت راه‌اندازی شود تا کل گروه مالی و هلدینگ سامان را به هم مرتبط کند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
پیش‌نویس الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها
بهمن‌ماه سال گذشته بانک مرکزی به‌منظور نظم‌دادن به فعالیت‌ها و امکان برنامه‌ریزی برای فعالان حوزه رمزارزها پیش‌نویس سیاست‌نامه بانک مرکزی در مورد رمزارزها را برای آگاهی و کسب نظر کارشناسان و صاحب‌نظران منتشر کرد و ۳۷ نفر از فعالان حوزه بلاکچین و رمزارز پس از برگزاری جلسات و انجام تحقیقات کیفی معتقدند که وجود تعارضات و ایرادات علمی در تعاریف و طبقه‌بندی‌های تدوین‌شده در پیش‌نویس، منجر به الزاماتی متناقض و از نظر عملیاتی ناممکن شده است.
[/mks_pullquote]
.
حاجی‌زاده مقدم هم دلیل ورود فعالیت‌شان به حوزه بلاکچین را به خاطر نیازی می‌داند که در زمینه احراز هویت و امضای دیجیتال در فضای کسب‌وکارهای دیجیتالی احساس کردند. مدیرعامل شرکت آدانیک معتقد است که فناوری بلاکچین و رمزارزها و دفترکل توزیع‌شده و قراردادهای هوشمند و به‌طور کلی این مجموعه فناوری‌های هم‌خانواده یک دوره ظهور اولیه و موج هیجانی داشتند و مانند هر روند جدیدی ابتدا با یک اقبال دسته‌جمعی و بسیار بزرگ روبه‌رو شدند. ولی بعد از آن موج اولیه، کم‌کم انتظارات منطقی‌تر و کاربردها واقعی‌تر شد.
در حوزه بلاکچین هم زمان آن هیجانات اولیه گذشته و وقت آن است که کاربردهای واقعی‌تری ظهور کند و صرفا شعف و شوق تکنولوژی نباشد که یک پروژه را پیش می‌برد. او عقیده دارد این کاربردها نه از داخل آزمایشگاه‌ها، بلکه از دل شرکت‌ها و مجموعه‌هایی بیرون می‌آید که شناخت و تجربه عملی دارند و پروژههایی مانند ققنوس و شاکیلید را از جمله پروژههایی می‌داند که از دل تجربه عملی برآمده و بر اساس کاربرد پیش می‌رود.
آدانیک تمرکزش را روی ایجاد هم‌افزایی میان بانک‌ها بر پایه خدمت زیربنایی احراز هویت بانکی قرار داده تا به این ترتیب هم برای خود بانک‌ها درآمد و ارزش ایجاد شود و هم برای کسب‌وکارهای فضای تجارت الکترونیک و دیجیتال (که یکسری مشکلات که مهم‌ترین آن بحث احراز هویت است، مانع رشدشان می‌شود). حاجی‌زاده مقدم معتقد است اکنون فرصت خوبی است تا با همکاری و هم‌افزایی میان بانک‌ها، خدمتی تازه‌ای ارائه شود تا این مانع را از مسیر رشد کسب‌وکارها بردارد.
سامانه کیلید یکی از محصولات شرکت آدانیک است که در آن زیرساخت احراز هویت و امضای دیجیتال وجود دارد و تاکنون در چند بانک راه‌اندازی شده است. برنامه‌ریزی آدانیک این است که بر پایه این زیرساخت و با ایجاد بستر تعاملی مبتنی بر دفترکل توزیع‌شده بین بانک‌ها و کسب‌وکارها، خدمات جدیدی ایجاد شود تا بانک‌ها بتوانند آن را در اختیار کسب‌وکارهای بیرونی قرار دهند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بزرگ‌ترین چالش در حوزه بلاکچین از نگاه فاطمی
فاطمی بزرگ‌ترین چالشی که با آن روبه‌روست را بحث فرهنگ بلاکچینی و تفکر غیربلاکچینی می‌داند و اینکه ما با یک تفکر متمرکز و تجربه سیستم‌های متمرکز می‌خواهیم یک تجربه بلاکچینی و نگاه غیرمتمرکز داشته باشیم. انتظار اینکه همین الان پلتفرمی ایجاد کنیم که صددرصد با معیارها و الگوهای بلاکچینی مدنظرمان منطبق باشد، امکان‌پذیر نیست.
[/mks_pullquote]
.
حاجی‌زاده مقدم در صحبت‌هایش به برخی کسب‌وکارهای دیجیتالی اشاره می‌کند که دچار ریسک‌های عدم شناخت مشتری و کلاهبرداری‌های ناشی از جعل هویت هستند و همین موضوع، نقطه تمرکز آنها در پروژه شاکیلید است. با توجه به اینکه تمرکز اصلی آدانیک روی قراردادهای هوشمند قرار دارد، مدیرعامل شرکت معتقد است که آنها تمام سعی‌شان را کرده‌اند تا کارشان نگاه به تجربیات بیرونی و جهانی را؛ چه در انتخاب تکنولوژی و چه در نحوه ارائه‌اش، لحاظ کنند.
در ادامه نوبت به کارچین رسید. پرنیان‌مهر فعالیت این شرکت را این‌طور توضیح می‌دهد: «کارچین یک پلتفرم درخواست خودروی آنلاین مبتنی بر بلاکچین است. در واقع پلتفرمی است که ایده اصلی شکل‌گیری آن به خاطر پررنگ شدن انحصار بود. وقتی تاکسی‌های اینترنتی در همه‌جای دنیا، مانند اوبر، به موازات اینکه بزرگ می‌شوند، انحصارطلب‌تر می‌شوند و درخواست کارمزدهای بیشتر می‌کنند و منافع بیشتری می‌برند، این موضوع تاثیرات زیادی می‌تواند در جامعه داشته باشد که ناشی از همان بحث انحصار است. کارچین ایجاد شد تا با غیرمتمرکز کردن این پلتفرم سودش را به همه کسانی که از این سامانه استفاده می‌کنند و عضوی از آن هستند، برساند. تمام تلاشی که در رابطه با طراحی این محصول داشتیم، این بود که نکته غیرمتمرکز بودن آن را حفظ کنیم که کار بسیار سختی هم بود.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
ترکیب کسب‌وکارهای کلاسیک با هم سخت است
حاجی‌زاده مقدم می‌گوید مفهوم توزیع‌شده در فضای بلاکچین یک باید است، ولی در کسب‌وکارهای کلاسیک و سنتی هم معمولا مجموعه‌ها به‌تنهایی بزرگ می‌شوند و این اتفاق که چند مجموعه بتوانند با هم ترکیب شوند، کار سختی است. البته در این اتفاق شاید زیرساخت قانون تجارت ما هم دخیل باشد و بهخوبی از این موضوع پشتیبانی نکند. او ایجاد هم‌افزایی بین بانک‌ها را از پیش‌نیازها و چالش‌های کسب‌وکارش می‌داند.
[/mks_pullquote]
.
فرهنگ بلاکچینی، تفکر غیربلاکچینی
پس از معرفی اولیه از محصولات و فعالیت‌های نمایندگان این شرکت‌ها در میزگرد، نوبت به آن رسید که بحث را به سمت هدف اصلی گفت‌وگو، یعنی دغدغه‌ها و چالش‌ها و مشکلاتی که هرکدام از این شرکت‌ها به‌نوبه خود در کسب‌وکارشان، چه در داخل شرکت و چه در رابطه با حاکمیت و قانون‌گذاری با آن مواجهند، پیش ببریم. اینجا بود که از مشکلاتی باخبر شدیم که حتی فکرش را نمی‌کردیم داخل خود شرکت‌های فعال در حوزه بلاکچین وجود داشته باشد؛ مانند عدم پذیرش فرهنگ غیرمتمرکز حتی میان افرادی که در حوزه بلاکچین کار می‌کنند و محصول ارائه می‌دهند.
در این قسمت ابتدا از فاطمی خواستیم تا چالش‌هایی را که بر سر راه‌شان وجود دارد، مطرح کند و او صحبت‌هایش را این‌طور شروع کرد:
«اگر قرار باشد فرایندی که حاکمیت در پیش گرفته طولانی‌تر شود، به نظر من فرصت‌ها کمرنگ‌تر می‌شود یا اینکه حداقل بهره‌وری انرژی که در فضای این کسب‌وکار و تیم‌ها ایجاد شده، کمتر خواهد شد. سه ماهی می‌شود که پیش‌نویس بانک مرکزی اعلام‌شده و شنیدم که در حال انجام اصلاحات پایانی هستند و به‌زودی پیش‌نویس مربوطه به شورای پول و اعتبار می‌رود و ابلاغیه اولش صادر می‌شود تا یک جهت‌دهی کلی به فضای استارت‌آپی یا پروژه‌های پیش‌رو در این زمینه را انجام دهد. مسلما در طول زمان می‌توان مشکلات را رفع کرد. هیچ کار نوآور و جدیدی بدون مشکل نیست. همه باید این موضوع را بپذیریم و نگاه‌های منصفانه برای حل مشکلات داشته باشیم.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
مبهم‌بودن فضای ICO در کشور
پرنیان‌مهر می‌گوید که موضوع جذب سرمایه و ICO یکی از چالش‌های کارچین است و اینکه در همان مستند صادرشده توسط بانک مرکزی مسئولیت ICO به بورس واگذار شده، در صورتی که خود بورس هم در رابطه با این موضوع پاسخگو نیست یا اینکه در نهایت مجبور به صبر کردن هستیم که در عصر تکنولوژی حتی یک روز صبر کردن هم اشتباه است.
[/mks_pullquote]
.
در ادامه فاطمی بزرگ‌ترین چالشی که با آن روبه‌روست را بحث فرهنگ بلاکچینی و تفکر غیرمتمرکز بیان می‌کند و اینکه ما با یک تفکر متمرکز و تجربه سیستم‌های متمرکز می‌خواهیم یک تجربه بلاکچینی و نگاه غیرمتمرکز داشته باشیم.
فاطمی با اشاره به اینکه این مشکل چه در سطح حاکمیت و چه در سطح خود افرادی که تجربه عملیاتی در این حوزه دارند، وجود دارد، توضیح می‌دهد: «ما هنوز خودمان به‌عنوان افرادی که دوستدار فناوری بلاکچین هستیم به‌طور واقعی فضا را درک نکردیم که آن کسب‌وکاری که می‌خواهیم را راه‌اندازی کنیم. در واقع از فردای راه‌اندازی‌اش دیگر در اختیار ما نیست و من نوعی فقط یک عضو از یک مجموعه بزرگ‌تر هستم و مسلما شاید پیش بیاید که با نظرات دیگر افراد موافق نباشم، ولی در فضای اجماع باید آن را بپذیرم. به‌طور مشخص ما در تیم خودمان روزانه درگیری‌های بسیاری داریم و همه ما می‌خواهیم نظری که خودمان قبول داریم را به دیگران نیز بقبولانیم و در مجموع اگر دیگران نظرمان را نپذیرفتند، همیشه مخالفت‌مان را اعلام می‌کنیم و به‌جای اینکه اگر اجماع بر خلاف نظر ما شد، کمک کنیم تا چالش‌های دیگری ایجاد نشود، همیشه در زمان ظهور چالش، به بزرگ‌ترین مخالف تبدیل می‌شویم. این فرایندی است که ما در فضای پلتفرم‌های توزیع‌شده باید آمادگی بیشتری در برابرش داشته باشیم و نباید فقط نگاه‌مان به رگولاتور و حاکمیت و بحث‌های قانون‌گذاری باشد. جایگاه حاکمیت از آن جهت حائز اهمیت است که می‌تواند فضایی در اختیار بگذارد که این فرهنگ‌سازی انجام شود و ما نباید پشت در بسته و ترسناک حاکمیت گیر کنیم.»
فاطمی بهترین نگاه در این حوزه را مدل سندباکسی برای مثال در قالب یک میلیارد تومان حجم معاملات می‌داند تا همه بتوانند به‌سادگی فعالیت تمرینی خود را شروع کنند، اما برای عبور فعالیت از این سقف تعیین‌شده، نیازمند اخذ مجوزها و رعایت استانداردهای مربوطه خواهند بود. او معتقد است این بهترین راهکاری بود که از طریق آن می‌توانستیم یادگیری‌مان را در یک مسیر واقعی انجام دهیم و منتظر این نباشیم که یک نفر دست ما را بگیرد و وسط میدان ببرد. ما هنوز درگیر تئوری‌ها هستیم و تجربه عملی بسیار کمی داریم و باید هرچه زودتر بتوانیم وارد بازی تمرینی شویم و چالش‌های واقعی‌تر را تجربه کنیم.
از فاطمی می‌پرسیم همین فرهنگ متمرکزی که از آن صحبت می‌کنید، طرز فکری است که در حاکمیت هم وجود دارد و به نظر شما این فرهنگ در چارچوب و قوانینی که می‌خواهد تدوین کند، تاثیرگذار نیست یا اینکه در همان فضای تمرینی که از آن صحبت می‌کنید، اگر قرار باشد همه اول از فناوری بلاکچین استقبال کنند، ولی در نهایت نتوانند خودشان را با ذات غیرمتمرکز بلاکچین وفق دهند، مشکل‌ساز نمی‌شود؟ او در پاسخ می‌گوید که خیلی نیاز به تمرین داریم تا در این دام نیفتیم. فاطمی چندان به بهبود وضع موجود امیدوار نیست؛ او می‌گوید بیشتر به تغییر نسل و ورود نسل Z دل خوش کرده که بتواند سازندگی جدیدی داشته باشد.
به گفته فاطمی کسب درآمد یا راه‌اندازی کسب‌وکار سودده در فضایی که حاکمیتی در آن نداریم، کار راحتی نیست و یادگیری آن هم سخت است و اگر در این راه موفق هم نشدیم، جای تعجب ندارد.
مدیرعامل ققنوس با اشاره به اینکه باید بحث‌های فرهنگ‌سازی از پله‌های پایین‌تر و ابتدایی‌تری شروع شود، می‌گوید: «انتظار اینکه همین الان بتوانیم پلتفرمی ایجاد کنیم که صددرصد با معیارها و الگوهای بلاکچینی ایده‌آل منطبق باشد، خیلی دور از انتظار و سخت است. نباید خیلی افراطی و تئوریک با موضوع برخورد کنیم و دستاوردهای هرچند محدود را تجربه شکست‌خورده لحاظ کنیم؛ بلکه باید بپذیریم که این تجربه ممکن است در یکی، دو نسل آینده، به دستاورد مطلوبی نزدیک شود. لازم است همه ما تمرینی از فضای حکمرانی توزیع‌شده را همین امروز از محیط کاری خودمان به‌صورت آزمایشی شروع کنیم؛ چراکه مفاهیم توزیع‌شدگی حکمرانی و اجماع آن بر اساس رای مساوی اعضا، مفاهیم بسیار سنگین و دور از انتظاری در مدیریت هستند.»
حاجی‌زاده مقدم در ادامه صحبت‌های فاطمی می‌گوید که مفهوم همکاری و توزیع‌شدگی در فضای بلاکچین یک باید است؛ ولی در کسب‌وکارهای کلاسیک و سنتی در کشور هم معمولا مجموعه‌ها به‌تنهایی بزرگ می‌شوند و این اتفاق که چند مجموعه بتوانند با هم همکاری و هم‌افزایی داشته باشند یا ترکیب شوند، کار سختی است و معتقد است در این اتفاق شاید زیرساخت قانونی ما هم دخیل باشد و بهخوبی از این موضوع پشتیبانی نکند.
او ایجاد هم‌افزایی بین بانک‌ها را از پیش‌نیازها و چالش‌های کسب‌وکارش می‌داند و می‌گوید شاید عاملی که بتواند این موضوع هم‌افزایی را تسریع و تسهیل کند این باشد که آن کسانی که سر میز می‌نشینند، به‌نوعی پذیرندگان آغازین این حوزه باشند و بهتر است ابتدا کار را با مجموعه‌ها و بانک‌هایی که چابکی و پذیرش بیشتری دارند شروع کنیم و در ادامه وقتی سرویس شناخته‌تر و عادی‌تر شد، بقیه هم به آن بپیوندند.
اما به هر حال به خاطر پیچیدگی سیستم‌های تصمیم‌گیری مجموعه‌های بزرگ و به خاطر طبیعت متمرکزی که دارند، کار سختی است که آنها را در یک تغییر لبه تکنولوژی همراه کرد. در عین حال حاجی‌زاده مقدم به ایجاد امکان همکاری و هم‌افزایی بین پروژه‌های جاری بلاکچین و دفترکل توزیع‌شده خوش‌بین است و زمینه‌ها و فرصت‌های خوبی برای اتصال و تقسیم کار بین آنها می‌بیند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
به رفع چالش‌ها چندان خوش‌بین نیستم
مهرداد فرنوش که به رفع چالش‌های کسب‌وکارهای بلاکچین کشور امیدوار نیست، برای این بدبینی دو دلیل می‌آورد؛ اول اینکه فرایند تولید این پیش‌نویس توسط کسانی انجام شده که نگاه فنی و کلان اقتصادی نداشته‌اند. از طرف دیگر در ایران، هر چیزی که وارد مباحث الزامات و آیین‌نامه‌هایش می‌شود، معمولا به سمتی می‌رود كه آیین‌نامه‌ها و مجوزدهی‌های مشخصی در آن وجود ندارد.
[/mks_pullquote]
.
در مورد حوزه رگولاتوری و حاکمیت در بخش مربوط به رمزارزها که حوزه چالشی‌تری برای اقتصاد است، حاجی‌زاده مقدم با نظر فاطمی موافق است که باید رویکرد سندباکسی را در نظر گرفت و با اشاره به اینکه این حوزه، حوزه جدیدی در کسب‌وکارها به‌شمار می‌آید و خیلی از تبعاتش هم برای افرادی که وارد آن می‌شوند، شناخته‌شده نیست، عقیده دارد که رگولاتور نباید به هر اثر ناخواسته‌ای واکنش سریع نشان دهد
او توضیح می‌دهد: «برای مثال تازه در دنیا این بحث جدی شده که روش فعلی که از طریق آن بیت‌کوین استخراج می‌شود، می‌تواند باعث اتلاف بی‌حد و مرز انرژی و تسریع نابودی کل دنیا شود، ولی نمی‌توان نتیجه گرفت که به خاطر حفظ محیط‌زیست پروژه ماینینگ بیت‌کوین ممنوع شود، بلکه باید قبل از اینکه مشکل خیلی حاد شود، برایش راه‌حلی پیدا کرد. ایجاد سندباکس و سقف گذاشتن و در نظر گرفتن فضای امنی برای کسب‌وکارها، قبل از اینکه گردش مالی‌شان زیاد شود، راهکار مناسبی است. در غیر این صورت مانند اتفاقی که برای استارت‌آپ‌های حوزه بورس افتاد، در این حوزه هم فرصت رشد مختل می‌شود. در حوزه رمزارزها نباید روی یک ارز رمزنگاری‌شده جدید یا یک صرافی آنلاین در این حوزه با همان چارچوب و نگاهی که مختص نظارت روی صرافی‌ها و بانک‌ها و شرکت‌های تامین سرمایه است، نظارت انجام دهیم.»
برای کارچین هم طراحی تاکسی اینترنتی که یک واحد مرکزی برای احراز هویت یا یک سرور مرکزی برای متصل‌کردن مسافر به راننده و قیمت‌گذاری متمرکز نداشته باشد، اولین و بزرگ‌ترین چالشی بود که با آن درگیر بود که البته بخش زیادی از این چالش برطرف شده است. پرنیان‌مهر درباره معرفی چالش بعدی که در کار با آن درگیرند به ICO اشاره کرد و اینکه جذب سرمایه با روش‌های قدیمی مانند جذب وی‌سی کار راحتی نیست.
به گفته پرنیان‌مهر فهماندن این مفهوم به سرمایه‌گذار ایرانی کار بسیار سختی است و شاید حتی عملی هم نباشد و به همین دلیل کارچین مجبور شد تا در مدل جذب سرمایه خود تغییراتی ایجاد کند.
از طرف دیگر به گفته مدیر محصول کارچین، ICO عمومی هم مشکلات و داستان‌های مربوط به خودش را دارد که پرنیان‌مهر آن را این‌طور توضیح می‌دهد: «در همان مستندی که بانک مرکزی مشخص کرده بود، مسئولیت ICO به بورس واگذار شده بود و اگر به خود بورس هم بگویید که می‌خواهم ICO انجام دهم، اصلا شاید نداند دقیقا چه‌کاری است و در نهایت می‌گوید به من ارتباطی ندارد یا اینکه می‌گوید صبر کنید تا قانونش تدوین شود. در عصر فناوری صبر کردن، حتی یک روزش هم اشتباه است، چه برسد به مدل صبر کردنی که این سازمان مدنظرش است که معمولا در خوش‌بینانه‌ترین حالتش به چند ماه می‌رسد. در حقيقت طراحی سیستم غیرمتمرکز و جذب سرمایه ICO مهم‌ترین مشکلاتی است که با آن روبه‌رو بودیم.»
نبود فرهنگ بلاکچینی و مدل فعالیت متمرکز سازمان‌ها تا دست‌دست کردن حاکمیت برای ارائه چارچوب و قانون که در طولانی‌مدت منجر به از بین رفتن فرصت‌ها در کشور می‌شود، از دلواپسی‌ها و چالش‌هایی بود كه حاضران در بخش دوم میزگرد به آنها اشاره کردند؛ هرچند باز هم در این شرایط و با هر سختی که هست، کارهایشان را پیش می‌برند و محصولات‌شان را راه‌اندازی می‌کنند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
شاید کمی حق با تو باشد
خیلی‌ها از ساختارشکن بودن بلاکچین گفته‌اند که به نظر فاطمی باعث ترس رگولاتوری و برخی از سازمان‌ها شده است که فکر می‌کنند کسب‌وکارشان با ورود بلاکچین نابود می‌شود و اگر توجیه نشوند که در یک زنجیره تامین تهاتری باز هم می‌توانند جایگاه جدیدتری نسبت به جایگاه قبلی داشته باشند، مسلما نمی‌گذارند شما در کارتان رشد کنید. اینجاست که فاطمی تا حدی به حاکمیت حق می‌دهد که در راستای صدور دستورالعمل کمی تعلل کند.
[/mks_pullquote]
.
مرا به خیر تو امید نیست، شر مرسان
همان‌طور که پیش‌تر هم در صحبت‌ها به آن اشاره شد، چند ماه پیش بانک مرکزی پیش‌نویسی در مورد فعالیت در حوزه ارزهای رمزنگاری‌شده و بلاکچین ارائه کرد که با یکسری انتقادات از سوی فعالان این حوزه مواجه شد. در ادامه از اعضای حاضر در میزگرد پرسیدیم که چقدر به اعمال تغییرات در این پیش‌نویس و کمک به رفع چالش‌های کنونی خوش‌بین هستند. اگر بخواهیم به نتیجه یک‌کلمه‌ای از پاسخ‌های حاضران در این میزگرد برسیم، باید گفت که هیچ‌کدام چندان به این موضوع خوش‌بین نیستند.
فرنوش خوش‌بین نبودنش به این موضوع را در دو دلیل توضیح می‌دهد: «فرایند تولید این پیش‌نویس توسط کسانی انجام شده که متاسفانه نگاه فنی و کلان اقتصادی نداشته‌اند. از طرف دیگر متاسفانه در ایران، هر چیزی که وارد مباحث الزامات و آیین‌نامه‌هایش می‌شود، معمولا به سمتی می‌رود که آیین‌نامه‌ها و مجوزدهی‌های مشخصی در آن وجود ندارد. من فکر می‌کنم بعد از تصویب این پیش‌نویس یک فضای نیمه‌شفافی به وجود خواهد آمد که طبق روال همیشگی در ایران یا آنقدر جلوی راه من سد وجود خواهد داشت که یا از خیر قانون و پیش‌نویس گذشته و به سمت انجام غیرقانونی کارها رو بیاورم یا بالاجبار مدل کسب‌وکارم را تغییر می‌دهم یا به‌طور کلي کسب‌وکارم را از ایران خارج می‌کنم.»
مدیرعامل همراستا برای مثال به مباحث مربوط به فارم اشاره کرد که از شهریورماه پارسال، به‌نوعی قانونی بودنش اعلام شده بود، ولی هنوز بعد از گذشت یک سال خود دستگاه‌های ذی‌ربط هم نه آیین‌نامه‌ای دارند و نه پروسه مشخصی و هیچ‌کسی هم نمی‌داند بعد از اینکه بحث ماینینگ به‌عنوان یک صنعت شناخته شد، بعدش باید چه کار کرد؟ به همین خاطر فرنوش پیش‌بینی می‌کند که بعد از تصویب پیش‌نویس بانک مرکزی هم چنین فضایی رخ بدهد و به نظرش وقوع چنین اتفاقی در فضای ایران چندان دور از ذهن هم نیست.
از فرنوش می‌پرسیم که آیا او هم مانند فاطمی معتقد است که برای درست‌شدن کارها به تغییر نسل نیاز داریم كه او در جواب این‌طور توضیح می‌دهد: «ما در ایران فرصت‌های موجود را می‌سوزانیم. البته فکر نمی‌کنم که نیاز به ورود نسل‌های بعدی باشد و خوش‌بین هستم که می‌توانیم خودمان هم تغییرات مثبت را شاهد باشیم؛ ولی طی 10 سال آینده و آن هم با یک فضای غیرشفاف.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
حاکمیت پاک از بلاکچین هراسی ندارد
حاجی‌زاده مقدم چندان با این جمله که بلاکچین به معنای مرگ رگولاتوری است، موافق نیست و به نظرش حاکمیت در دنیایی که همه‌چیز شفاف و واضح باشد کارش به‌مراتب آسان‌تر می‌شود. او می‌گوید که بسیاری از کشورها برای اینکه فرایندها ساده‌تر شود آنها را در بستر بلاکچین پیاده‌سازی می‌کنند.
[/mks_pullquote]
.
فاطمی تعریف جالبی از بلاکچین دارد: «صندلی اعتبار نمی‌آورد؛ بلکه فرد است که با خودش اعتبار می‌آورد. صندلی و پست و جایگاه مهم نیست و شما به‌عنوان یک فرد در شبکه تصمیم‌سازی نظرتان حائز اهمیت است.» مدیرعامل ققنوس در مورد یکی از تجربیاتش درباره جا انداختن این مفهوم به حاکمیت این‌طور توضیح می‌دهد: «من با یکی از دوستان حاکمیتی که صحبت می‌کردم نمی‌توانستم ایشان را در خصوص مفهوم ساده تساوی حق رای میان اعضای یک شبکه بلاکچینی توجیه کنم. اینکه وقتی یک عضو جدید وارد شبکه می‌شود، برای تصمیم‌گیری‌های بعدی نظر او هم مانند دیگر اعضای سابق شبکه از اهمیت یکسانی برخوردار است. آن مدیر نمی‌پذیرفت که شخص تازه‌وارد که با تاییدیه او وارد شبکه شده، از فردای رای‌گیری در جایگاه مساوی با او در انجام تصمیم‌گیری‌های بعدی نقش خواهد داشت. مدیر حاکمیتی من عادت کرده که همیشه خود او تصمیم‌گیری‌ها را انجام دهد. ما چنین وضعیتی با حاکمیت داریم و جا انداختن این مفهوم که در شبکه‌های بلاکچینی قرار است تصمیم‌گیری‌ها مثل ورود عضو جدید با تایید اکثریت اعضای حاضر خواهد بود، کار بسیار سختی است.»
فاطمی معتقد است که برای راضی‌کردن حاکمیت راه بسیاری در پیش داریم و از طرف دیگر اراده ما بر همراه‌کردن دوستان حاکمیتی بسیار تاثیرگذار است که البته گویا طی چند ماه گذشته و از طریق برنامه‌ها و رویدادهای مختلف، به اندازه کافی این موج شکل گرفته است. فاطمی این فرض را که فناوری بلاکچین به رفع تحریم‌ها کمک می‌کند را موضوعی می‌داند که باعث سرعت‌بخشیدن به فضای تصمیم‌گیری در این حوزه می‌شود.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
اهمیت فرهنگ‌سازی و آموزش در ایران
به گفته فرنوش مهم‌ترین کاری که در ایران می‌شود انجام داد فرهنگ‌سازی و آموزش است که به نظر من برخی دانشگاه‌ها در این حوزه به نسبت دیگر دانشگاه‌ها بهتر عمل می‌کنند، ولی همین هم کم است و نسبت به تغییر پارادایم بزرگی که طی 10 سال آینده پیش روی خودمان می‌بینيم که بلاکچین هم یکی از ستون‌های آن است، خیلی کم در دانشگاه‌ها روی آن کار می‌کنیم.
[/mks_pullquote]
.
تمام حرف فاطمی این است که باید بپذیریم قبول چنین چیزی از طرف حاکمیت بسیار سخت است. او در صحبت‌هایش به بزرگ‌ترین چالشی که بین دو سازمان دولتی وجود دارد، اشاره می‌کند که حاضر نیستند به یکدیگر اطلاعات بدهند و می‌گوید: «من از وزیر مربوطه خواهش کردم یک فضای آزمایشی را تعریف کنند و اجازه دهند بین چند سازمان ذیل وزارت، دفترکل توزیع‌شده نصب کنیم که همه بتوانند اطلاعات همدیگر را ببینند تا ببینیم اصلا می‌شود در این فضا مدیریت کنیم یا نه. الان اطلاعات و داده چیزی است که سهم عمده‌ای از هویت سازمان‌ها را تشکیل می‌دهد. لازم است در سطح حاکمیت چنین پروژههایی راه‌اندازی کنیم تا آمادگی ورود این فناوری را افزایش دهیم. باید دید که آیا می‌توانیم اطلاعات چند سازمان را با هم به اشتراک بگذاریم؟ خیلی از مسائل و بدبینی‌های ما مربوط به کمبود اطلاعات است، حالا اگر این اطلاعات به‌صورت یکسان در دسترس همه قرار بگیرد، واقعا تصورات‌مان، قضاوت‌هایمان و حتی حمایت‌مان هم عوض می‌شود.»
در ادامه صحبت‌های فاطمی، فرنوش به دو موضوع اشاره کرد. یکی در مورد مدیریت و اینکه آیا شخص مدیر می‌خواهد کسب‌وکار و قواعد را شفاف کند یا نه و موضوع دیگر به بدنه آن سازمان مربوط می‌شود. خود فرنوش با چنین مشکلی در گروه خودشان مواجه است و می‌گوید: «مشکلی که ما در گروه خودمان با آن برخورد کردیم این است که مدیران تصمیم گرفتند و اعتماد لازم را به ما داشتند، ولی بدنه مقاومت شدیدی نسبت به این تکنولوژی دارد.»
فاطمی در پاسخ به صحبت‌های فرنوش می‌گوید واقعیت این است که همیشه بدنه سازمان‌ها سریع‌تر ابعاد مخرب فناوری را حدس می‌زنند؛ به نحوی که ممکن است هنوز خود شما توجه کافی به این ابعاد از فناوری نداشته باشید. او برای توضیح بیشتر تصریح می‌کند: «آن‌طرف فهمیده که کار شما چه تاثیری بر او خواهد داشت، ولی خود شما هنوز نمی‌دانید. این موضوع را من میان کارمندان سازمان‌های بزرگ تجربه کرده‌ام که خیلی زود و بهخوبی ابعاد منفی یک تغییر را زودتر از مدیران تحول درک می‌کنند. به همین خاطر لازم است در فرایند عملیاتی‌سازی پروژه دقت لازم و کافی در خصوص نقش‌آفرینی مناسب و مثبت برای همه ذی‌نفعان سازمان داشته باشیم.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
با کمی خلاقیت می‌توان تحریم‌ها را حذف کرد
به گفته پرنیان‌مهر بلاکچین یکی از راه‌حل‌های اصلی برای حذف تحریم‌هاست. به نظر او اگر کسی کمی خلاقیت به بلاکچین و ارزهای رمزنگاری‌شده تزریق کند، حتما متوجه می‌شود که راه حذف تحریم‌ها در آینده بلاکچین خواهد بود. اگر تا چند وقت دیگر تبادلات مالی ایران با دنیا صفر شود، آن موقع است که دنبال یک راه نجات می‌گردیم و این راه نجات همان ارزهای رمزنگاری‌شده است و برای رسیدن به آن باید زیرساخت‌ها را درست کنیم.
[/mks_pullquote]
.
فرنوش از تجربیاتش در مورد شرکت‌هایی می‌گوید که برای معرفی و آموزش بلاکچین با آنها تعامل داشتند؛ تجربه‌ای که چندان موفق نبوده و نتوانستند آن شرکت‌ها را برای راه‌اندازی سیستم بلاکچینی که با ساختار آنها منطبق باشد، متقاعد کنند.
خیلی‌ها از ساختارشکن بودن فناوری بلاکچین گفته‌اند؛ موضوعی که به نظر فاطمی باعث ترس رگولاتوری و خیلی از سازمان‌ها شده و تصور می‌کنند جایگاه و ضرورت حضورشان با ورود بلاکچین نابود خواهد شد.
به گفته فاطمی مثلا باید همکاران شعبه بانکی را متوجه کنیم که در یک زنجیره تامین تهاتری همچنان جایگاه جدی و مهم‌تری نسبت به قبل خواهند داشت، در غیر این صورت مسلما نمی‌گذارند شما در کارتان موفق شوید. اینجاست که فاطمی تا حدی به حاکمیت حق می‌دهد که در راستای صدور دستورالعمل کمی تعلل کند و می‌گوید: «حاکمیت حق دارد، چون تنها چیزی که از این فناوری می‌داند ساختارشکن بودنش است و در همه‌جا گفته شده این فناوری و نسل جدید به‌دنبال حذف لایه‌های حاکمیتی و حکمرانی متمرکز هستند. یعنی ما از کسی می‌خواهیم دستورالعمل بدهد که قبلا به خودش گفته‌ایم قرار است با صدور این دستورالعمل از بین برود.»
اما مدیرعامل همراستا معتقد است که اگر حاکمیت نسبت به این موضوع دانش و آگاهی لازم را ندارد و مفهوم آن را متوجه نمی‌شود، لزومی ندارد تصمیم بد بگیرد و حتی اگر تصمیمی نگیرد شاید بهتر هم باشد و در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «بیشتر مشکل من با حاکمیت این است که از مشاورهایی استفاده می‌کند که نه کارشناس هستند و نه دانش فنی و غیرفنی این مساله را دارند.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
هشتمین همایش بانکداری الکترونیک با موضوع انقلاب بلاکچین
همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت را می‌توان مهم‌ترین رویداد بانکداری و پرداخت در کشور دانست که سال گذشته هشتمین دوره آن با تم بلاکچین برگزار شد. انقلاب بلاکچین تم کلی رویداد بود و پنل‌ها و کارگاه‌های متفاوتی با همین کلیدواژه در رویداد تشکیل شد.
[/mks_pullquote]
.
از طرف دیگر حاجی‌زاده مقدم چندان با این جمله که بلاکچین به معنای مرگ رگولاتوری است، موافق نیست و به نظرش حاکمیت در دنیایی که همه‌چیز شفاف و واضح باشد، کارش به‌مراتب آسان‌تر می‌شود و به‌عنوان مثال می‌گوید: «در مورد موضوع شناخت مشتری در برخی از کشورها خود رگولاتور می‌خواهد این فرایند را در بستر بلاکچین قرار دهد تا کار خودش را راحت‌تر کند. همین‌طور حوزه‌های دیگری مانند بارنامه الکترونیکی و به‌طور کلی زیرساخت اعتماد و نظارت در تجارت.»
پرنیان‌مهر هم با صحبت‌های حاجی‌زاده مقدم موافق است که بلاکچین در طولانی‌مدت حاکمیت را حذف نمی‌کند. مدیرمحصول کارچین از آن دسته افرادی است که چندان از معطل‌ماندن خوشش نمی‌آید و به نظرش کاری که در این مسیر می‌تواند مفید باشد، هل‌دادن دولت است و منتظر قانون ماندن هیچ فایده‌ای ندارد. او در صحبت‌هایش به بالغ‌شدن بلاکچین در آینده اشاره می‌کند که با تغییر ساختاری که پیدا می‌کند، هم حاکمیت‌ها آن را قبول می‌کنند و هم کارها ساده‌تر و هزینه‌ها کمتر می‌شود.
در مورد ICO هم پرنیان‌مهر با قاطعیت می‌گوید که بانک مرکزی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد و رمزارزها را فرصتی می‌داند که اگر از دست برود، دیگر نمی‌شود به آن رسید. به گفته پرنیان‌مهر الان که هنوز زمان باقی است و این مفاهیم نابالغ است، می‌توانیم به دنیا برسیم و دو سال دیگر نمی‌توانیم به آنها برسیم و فرصت‌های بسیاری را از دست خواهیم داد.
او در صحبت‌هایش مثال جالبی می‌زند و معتقد است که اگر کسی بخواهد مسیر رفیقش را عوض کند، باید چند قدم با او همراه شود و در ادامه این مثال می‌گوید: «اگر بانک مرکزی می‌خواهد تاثیری در حوزه بلاکچین بگذارد، باید با آن راه بیاید و دو قدم همراهش بشود و تا بعدا بتواند مسیرش را عوض کند.» البته بلافاصله فاطمی می‌گوید که برعکس این اتفاق هم صادق است؛ یعنی اگر ما هم بخواهیم بانک مرکزی را با خود همراستا کنیم باید ابتدا چند قدم با او همراهی داشته باشیم. پرنیان‌مهر هم در پاسخ گفت که در اکوسیستم هر کسی باید نقش خودش را بازی کند، همراهی و هم‌قدمی با بانک مرکزی را بازیگران بزرگ‌تری مثل ققنوس باید به عهده بگیرند، زیرا استارت‌آپ‌ها توان این هم‌قدمی را ندارند و از سوی بانک مرکزی هم شاید پذیرفته نشوند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
برگزاری همایش روابط عمومی الکترونیک با محوریت بلاکچین
چهاردهمین همایش روابط عمومی الکترونیک با محوریت روابط عمومی و بلاکچین، هشتم اردیبهشت در بازار بزرگ ایران (ایران‌مال) و با حضور جمعی از فعالان حوزه روابط عمومی و بلاکچین برگزار شد. در این همایش دکتر سعیدرضا عاملی، دکتر محمد سلطانی‌فر، دکتر شاهو صبار، رضا قربانی، مصطفی نقی‌پورفر، یاشار راشدی، کاوه مشتاق و دکتر علی آدوسی، ارائه‌هایی با محوریت فناوری بلاکچین داشتند.
[/mks_pullquote]
.
از قافله عقب نمانیم
پس از شنیدن صحبت‌های این چهار نفر و نظرات موافق و مخالفی که درباره موضوعات مطرح‌شده دارند، نوبت به جمع‌بندی حرف‌ها می‌رسد و از آنها می‌خواهیم تا نتیجه‌گیری را که از صحبت‌های انجام‌شده دارند، بیان کنند. فاطمی در پایان میزگرد به چندین نکته اشاره می‌کند. اول از همه از اهداف ققنوس می‌گوید و اینکه تمام فعالیت‌شان در راستای این است که بتوانند تجربه عملیاتی‌تری برای کسب‌وکارها و حاکمیت فراهم کنند. به نظر فاطمی اینکه در کوتاه‌مدت چقدر به منافع می‌رسیم در حال حاضر چندان مطرح نیست و نکته مهم‌تر این است که چقدر می‌توانیم چالش‌های موجود را شناسایی کنیم.
فاطمی ابتدا می‌گوید: «ما به‌عنوان نسل واسط باید از طریق حاکمیت به اهداف‌مان برسیم؛ بنابراین برنامه ما این است که به حاکمیت و مدیران و سازمان‌ها کمک کنیم تا بتوانند در این فناوری جدید جایگاه آینده‌شان را ببینند و متوجه شوند که در آن جایگاه جدید می‌توانند ارزش‌های بیشتری نسبت به امروز کسب کنند. ما می‌توانیم فضای کسب‌وکار سنتی را تغییر دهیم.» سپس به مفهوم GloSoMo اشاره می‌کند که اگر کسب‌وکاری جهانی نباشد، اجتماعی نباشد و در حال حرکت دسترسی به آن وجود نداشته باشد، پایدار نخواهد بود. به گفته فاطمی فناوری بلاکچین یکی از بهترین فناوری‌هایی است که می‌تواند کسب‌وکارهای ما را جهانی کند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
آموزش بلاکچین به کودکان
کتابی با عنوان «Blockchain for babies» به‌تازگی توسط کریس فری و مارکو تومامیشل منتشر شده است. این کتاب به زبانی بسیار ساده و کودکانه و با طراحی‌هایی ساده و ابتدایی این مفهوم پیچیده را به آسان‌ترین شکل ممکن به کودکان آموزش می‌دهد.
[/mks_pullquote]
.
با تمام این صحبت‌ها فاطمی باز هم خوش‌بین است که در این فضای جدید تقاضاهای بسیاری وجود خواهد داشت و اتفاقا نگران است که شاید نتوان پاسخ مناسبی به این تقاضاها داد. به گفته فاطمی باید اعتمادسازی که دستاورد اصلی این فناوری است را بهخوبی جا انداخت و به حاکمیت کمک کرد تا اثرات این فناوری را به‌طور ملموس شاهد باشد.
حاجی‌زاده مقدم هم فناوری بلاکچین را نیرویی می‌داند که همه‌چیز را به شفافیت و مشارکت بیشتر و به عبارتی به سمت حکمرانی خوب پیش می‌برد و به این ترتیب گرفتاری‌های رگولاتوری را هم کاهش می‌دهد. به گفته مدیرعامل آدانیک باید منتظر ماند و امیدوار بود که بازیگران واقعی و افرادی که درگیر این کار هستند با هم تعامل کنند تا این حوزه را پیش ببرند و از طرفی نباید نیروهای بیرونی و خارجی را هم نادیده گرفت.
او با اشاره به اینکه برخی از قوانین بانکی ما با یکسری الزامات بین‌المللی و استانداردهای جهانی در حال اصلاح‌شدن است، گفت: «در مورد به‌کارگیری بلاکچین هم شاید این تجربه و نیروی بیرونی تاثیرگذار باشد. با این نگاه مخالفم که بلاکچین قرار است ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها باشد و فکر می‌کنم کاملا برعکس است. حداقل نگاه ما به پروژه دفترکل توزیع‌شده‌ای که داریم این است که برای شرایط بعد تحریم آماده‌تر باشیم. در غیر این صورت هر استفاده‌ای از این فناوری برای ما هزینه‌زا و مشکل‌آفرین است. باید امیدوار باشیم که این شرایط کنونی پایدار نباشد. اگر الان آماده باشیم و زیرساخت مناسبی آماده کنیم، آن روزی که مجددا به دنیا متصل شویم، چندان از جریانات عقب نخواهيم بود. نگاه ما در شاکیلید هم این است و در طراحی راه‌حل، چشم‌انداز پس از تحریم و اتصال‌پذیری به شبکه بانکی جهانی را مد نظر داریم.»
فرنوش هم صحبت‌های پایانی‌اش را با این جمله آغاز می‌کند که فناوری بلاکچین معجزه نیست و فقط قرار است کارها را کارآمدتر کند و در برخی موارد نسبت به دیگر حوزه‌ها، کاربردی‌تر به نظر می‌رسد؛ مانند شبکه زنجیره تامین و از طرف دیگر ممکن است در برخی موارد مانند احراز هویت چندان کاربردی به نظر نرسد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کتاب‌های انتشارات راه پرداخت در خصوص بلاکچین
انتشارات راه پرداخت بخش تولید کتاب و آموزش موسسه راه پرداخت است که رویکرد فعلی آن ترجمه کتاب‌های مهم جهان در زمینه فناوری‌های مالی است. فناوری بلاکچین یکی از روندهای تاثیرگذار در حوزه مالی و بانکی است که راه پرداخت تلاش کرده با ترجمه چند مورد از کتاب‌های این حوزه تاثیری در آشنایی بیشتر با این فناوری داشته باشد. «مبانی بلاکچین»، «بلاکچین و قانون»، «کسب‌وکار بلاکچین» و « انقلاب بلاکچین» از جمله کتاب‌های منتشرشده در انتشارات راه پرداخت است.
[/mks_pullquote]
.
از نظر فرنوش رویکردها نسبت به بلاکچین در ایران دو جنبه کسب‌وکاری و مردمی و حاکمیتی دارد و توضیح می‌دهد: «جنبه حاکمیتی این است که حاکمیت نترسد و فکر نکند ما می‌خواهیم جای آنها را بگیریم. هیچ جای دنیا هم چنین اتفاقی نیفتاده، فقط قرار است یکسری پارامترها عوض شود و فرایندها و کارها و افراد هوشمندتر عمل کنند و از طرف دیگر باید بگویم که مردم هم روی این موج جلو می‌روند؛ چه حاکمیت جلویش را بگیرد چه نگیرد. مشکلی که ما در ایران با آن مواجه هستيم غیرشفاف بودن است. بلاکچین می‌تواند به این قسمت کمک کند، نه اینکه تمام مشکلاتش را برطرف کند. مهم‌ترین کاری که در ایران می‌شود انجام داد، فرهنگ‌سازی و آموزش است که به نظر من برخی دانشگاه‌ها در این حوزه به نسبت دیگر دانشگاه بهتر عمل می‌کنند، ولی همین هم کم است و نسبت به تغییر پارادایم بزرگی که طی 10 سال آینده پیش روی خودمان می‌بینيم که بلاکچین هم یکی از ستون‌های آن است، خیلی کم در دانشگاه‌ها روی آن کار می‌کنیم.»
مدیرمحصول کارچین هم در پایان پیشنهادی که برای کسب‌وکارهای فعال در حوزه ارزهای رمزنگاری‌شده دارد این است که اصلا نباید منتظر دولت باشند و کار خودشان را انجام دهند، چون فرصت کم است. او اما معتقد است که در حوزه‌های مربوط به شفافیت و غیرمتمرکز کردن پایگاه دادها هنوز فرصت وجود دارد و می‌توان با صبر و حوصله کارها را پیش برد.
پرنیان‌مهر به‌شدت موافق است که بلاکچین یکی از راه‌حل‌های اصلی برای حذف تحریم‌هاست و می‌گوید: «انگار مد شده که همه بگویند بلاکچین و رمزارزها راه‌حل حذف تحریم نیست. در صورتی که اگر کسی کمی خلاقیت به بلاکچین و ارزهای رمزنگاری‌شده تزریق کند، حتما متوجه می‌شود که راه حذف تحریم‌ها در آینده بلاکچین خواهد بود. اگر تا چند وقت دیگر تبادلات مالی ایران با دنیا صفر شود، آن موقع است که دنبال یک راه نجات می‌گردیم و این راه نجات همان ارزهای رمزنگاری‌شده است و برای رسیدن به آن باید زیرساخت‌ها را درست کنیم. فناوری بلاکچین سرعت رشد بسیار زیادی دارد و اگر الان با این فناوری همراه نشویم، با بلوغی که این فناوری در آینده پیدا می‌کند، به‌نوعی به خودمان خیانت کرده‌ایم.»
