پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تاثیر تحولات فناورانه بر فرایند دریافت و ارائه وام در دنیا / آینده‌ای که همین‌جاست
دریافت وام جزء فرایندهایی است که از ازل و شکل‌گیری صنعت بانکداری بر دوش بانک‌ها بوده است، اما تغییر و تحولات رخ‌داده در این صنعت باعث شد نه بانک‌ها دیگر مثل قبل در مرکز توجهات باشند و نه از پیچیدگی فرایندها چیزی باقی بماند.
دانلود کنید: فایل PDF گزارش «آینده‌ای که همین جاست» در شماره 19 ماهنامه عصر تراکنش
ماهنامه عصر تراکنش / صنعت بانکداری در حال تغییر است و به قول ویلیام گیبسون نویسنده کتاب‌های علمی ـ تخیلی، آینده در حال حاضر همین‌جاست. صنعت بانکداری و سرویس‌های این حوزه هم از بخش‌هایی است که تحت تاثیر این تغییرات قرار گرفته است. وامدهی و ارائه تسهیلات جزء مهم‌ترین سرویس‌هایی است که فناوری توانسته آن را به‌روزتر، مدرن‌تر و به عبارتی ساده‌تر کند و ارائه وام با عبارت جدید وام دیجیتال و وامدهی فردبهفرد جایگزین شود.
تغییر روند وامدهی
وام دادن یا همان لندینگ صرفا دادن پول روی اعتبار به یک شخص دیگر است که به آن شخص وام‌گیرنده می‌گویند و شخص وام‌گیرنده در یک مدت‌زمان تعیین‌شده پول دریافتی را به وام‌دهنده پس می‌دهد. قرض‌دادن یا همان وامدادن یک مفهوم گسترده است و بانک‌ها به افرادی مانند من و شما پول قرض می‌دهند و شما می‌توانید از این پول برای خرید خانه و ماشین یا پرداخت هزینه تحصیلات و حتی موارد شخصی استفاده کنید. همچنین بانک و موسسات مالی می‌توانند به شرکت‌ها و سازمان‌ها هم وام بدهند تا آنها از آن برای انجام پروژه‌ها و ارائه محصولات‌شان استفاده کنند.
روند وامدهی با پیدا کردن وام‌گیرنده از طریق کانال‌های مختلف آغاز می‌شود. گام بعدی جمع‌آوری اطلاعات درباره آن وام‌گیرنده است؛ اطلاعاتی مانند هویت، تاریخچه مالی، درآمد و غیره که با ارائه سند اثبات همراه است. به این فرایند جمع‌آوری اطلاعات و دریافت مدارک شناخت مشتری (KYC) می‌گویند. زمانی که وام‌دهنده اطلاعات مورد نیاز را جمع‌آوری کرد، آن زمان تازه باید تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد وام را به آن شخص ارائه دهد یا نه، یا اینکه مبلغ و زمان بازپرداخت چقدر باشد. به این مرحله هم تعهد می‌گویند. زمانی که وام پرداخت شد، وام‌گیرنده بايد برای بازپرداخت وام در دوره‌های زمانی مشخص اقدام به پرداخت پول مورد نظر کند. اگر وام‌گیرنده در انجام فرایند بازپرداخت کوتاهی کند، وام‌دهنده این اجازه را دارد که برای جبران پولی که قرض داده، دارایی شخص وام‌گیرنده را تصاحب کند.
اما اعطای وام به مصرف‌کننده در حال ورود به عصر جدید دیجیتالی‌شدن است و در همین راستا انتقال از طریق پردازش الکترونیکی مبتنی بر کاغذ به سمت بازطراحی تجربیات end to end است تا بدین وسیله بتوان نهایت استفاده را از فرصت‌های دیجیتال برد. افزایش و توسعه نفوذ اینترنت در تمام گوشه‌وکنار دنیا و همین‌طور پذیرش سریع تکنولوژی توسط تمام اقشار جامعه موجب ایجاد یک انقلاب خاموش در صنعت وامدهی شد و وامدهی دیجیتال هم ثمره همین پذیرش و کنار آمدن با تکنولوژی در این حوزه است.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
وامدهی فردبهفرد چیست
وامدهی فردبهفرد که به اختصار به آن وامدهی P2P هم می‌گویند، وامدادن به افراد یا شرکت‌های تجاری از طریق سرویس‌های آنلاینی است که وام‌دهنده را به وام‌گیرنده متصل می‌کند. از آنجایی که شرکت‌های ارائه‌دهنده وام‌های فردبهفرد به‌صورت آنلاین فعالیت می‌کنند، در نتیجه می‌توانند سرویس‌هایشان را با هزینه‌های کمتر و ارزان‌تر از موسسات مالی سنتی ارائه دهند. نتیجه این می‌شود که وام‌دهندگان می‌توانند سود بیشتری نسبت به محصولات سرمایه‌گذاری و پس‌انداز ارائه‌شده توسط بانک‌ها به دست آورند و از طرف دیگر وام‌گیرندگان هم می‌توانند وام‌شان را با نرخ بهره پایین‌تری دریافت کنند.
[/mks_pullquote]
اما نمی‌توان گفت که وامدهی دیجیتال یک ایده جدید است. وام‌دهندگان آنلاین از دهه 1990 ظهور کردند و اولین وام مسکن الکترونیکی در سال 2004 ثبت شد. موج‌های بسیاری از نوآوری دیجیتال در صنعت پدیدار شد؛ چه در سمت مشتری و چه در بخش داخلی؛ برای مثال مستندات پی‌دی‌اف، تعهدهای غیرکاغذی و همین‌طور پورتال‌های وام‌گیرنده. در یک تعریف یک‌‌خطی می‌توان این‌طور گفت که وامدهی دیجیتال همان استفاده از فناوری آنلاین برای ارائه وام به‌منظور انجام تصمیمات سریع‌تر و کارآمدتر است.
اخیرا طراحی کاربرمحور و تفکر طراحی موجب شده تا برخی وام‌دهندگان شروع به استفاده از ابزارهای دیجیتال و تغییر تجربه در این حوزه کنند. به این ترتیب فرایندها هم ساده‌تر می‌شود. علاوه بر این، وام‌دهندگان پیشرو با استفاده از ابزارهای دیجیتال موجب ایجاد اشکال جدید تعامل با مشتری و ارائه خدمات ارزش افزوده به آنها می‌شوند؛ اتفاقی که تا پیش از این رخ نداده بود.
اگر نگاهی به گذشته بیندازیم، می‌بینیم که تا همین یکی، دو دهه پیش، کانال‌های وامدهی موجود شامل بانک‌های دارای صلاحیت و دیگر شرکت‌های مالی غیربانکی بود. به عبارتی پیدا کردن سرمایه مورد نیاز برای کسب‌وکارها و حتی افراد، کار چندان ساده و آسانی نبود و حتی خیلی اوقات افراد برای تهیه پول مورد نیازشان به بخش‌های وامدهی غیررسمی و غیرسازمان‌دهی‌شده مراجعه می‌کردند که تعریف ساده آن می‌شود پول قرض گرفتن از وام‌دهندگانی که سودهای نجومی دریافت می‌کنند یا از سر ناچاری به سراغ دوست و آشنا و پدر و مادر می‌رفتند.
فرایندهای سنتی وامگرفتن از بانک‌ها هم چندان خوشایند و ساده نبود. روند وامدادن بانک‌ها به افراد بدین صورت بود که آنها از مشتریان دعوت به سپرده‌گذاری در بانک‌های خود كرده و با ارائه سود آنها را به انجام این کار تشویق می‌کردند. سپس بانک این سپرده‌ها را به دیگر وام‌گیرندگان می‌داد و از آنها سودهای بهمراتب بالاتری نسبت به آن سودی که به سپرده‌گذاران می‌‌پردازد، دریافت می‌کردند. با این کار بانک‌ها می‌توانند سودهای هنگفتی به دست آورند و اتفاقا نحوه پول درآوردن بانک‌ها هم به همین شیوه است. در واقع اصول و قاعده‌ای که بانک‌ها دنبال می‌کنند، در همین یک جمله خلاصه می‌شود: «از وام‌گیرندگان سودهای بهمراتب بیشتری نسبت به آنچه به سپرده‌گذاران می‌دهد، دریافت می‌کند.»
کم‌کم با افزایش تقاضا برای دریافت وام فرایندها به سمت روندهای وامدهی ساده‌تر و انعطاف‌پذیرتر رفت و به کمک فین‌تک‌ها، وامدهی دیجیتال که بیشتر با عنوان وامدهی فردبهفرد (Peer to Peer Lending) شناخته می‌شود، متولد شد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
پراسپر
پراسپر هم یکی از شرکت‌های وامدهی فردبهفرد در کالیفرنیاست. در دسامبر 2015، اف‌بی‌آی گزارش داد که رضوان فاروک، یکی از شلیک‌کنندگان در حمله رخ‌داده در سن‌برناردینو سال 2015، مبلغ 28 هزار دلار از شرکت پراسپر برای خرید سلاح و مواد منفجره وام دریافت کرده بود. این موضوع در حال حاضر مورد بررسی کمیته سرویس‌های مالی اف‌بی‌آی قرار دارد.
[/mks_pullquote]
تعریفی از وامدهی فردبهفرد
وامدهی فردبهفرد که به اختصار به آن وامدهی P2P هم می‌گویند، وامدادن به افراد یا شرکت‌های تجاری از طریق سرویس‌های آنلاینی است که وام‌دهنده را به وام‌گیرنده متصل می‌کند. از آنجایی که شرکت‌های ارائه‌دهنده وام‌های فردبهفرد به‌صورت آنلاین فعالیت می‌کنند، در نتیجه می‌توانند سرویس‌هایشان را با هزینه‌های کمتر و ارزان‌تر از موسسات مالی سنتی ارائه دهند. نتیجه این می‌شود که وام‌دهندگان می‌توانند سود بیشتری نسبت به محصولات سرمایه‌گذاری و پس‌انداز ارائه‌شده توسط بانک‌ها به دست آورند و از طرف دیگر وام‌گیرندگان هم می‌توانند وام‌شان را با نرخ بهره پایین‌تری دریافت کنند.
بسیاری از وام‌های فردبهفرد یا وام جمعی که به‌عنوان کراودلندینگ شناخته می‌شوند، شامل وام‌های شخصی بی‌وثیقه هستند که اتفاقا مبالغ بسیاری از این وام‌ها به کسب‌وکارها ارائه می‌شود. نرخ بهره هم می‌تواند یا توسط وام‌دهندگان تنظیم شود یا توسط شرکت واسطه و براساس تحلیل اعتبار وام‌گیرنده. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که سرمایه‌گذاری وام‌دهنده در این وام هیچ پشتوانه دولتی ندارد. هرچند وام‌دهنده می‌تواند با انتخاب وام‌گیرنده مورد نظر خود ریسک‌های موجود در خصوص بدهی بد را کاهش دهد و با متنوع کردن سرمایه‌گذاری‌های خود میان وام‌گیرندگان مختلف، ریسک‌های کلان را هم کاهش دهد.
نکته‌ای که در خصوص وام‌های فردبهفرد وجود دارد این است که دقیقا با هیچ‌کدام از سه نوع سنتی موسسات مالی، یعنی دریافت‌کنندگان سپرده، سرمایه‌گذاران و بیمه‌گزاران، تناسب ندارد و شاید بتوان آن را به‌عنوان یک سرویس مالی جایگزین طبقه‌بندی کرد. وام‌های P2P در ابتدا به‌عنوان ازبین‌برنده واسطه‌ها شناخته می‌شدند و به‌نوعی بر شبکه‌های اجتماعی متکی بودند، اما این ویژگی‌ها کم‌کم ناپدید شدند؛ هرچند ظهور اینترنت و تجارت الکترونیکی موجب از میان برداشتن واسطه‌های مالی سنتی شد و اینکه افراد معمولا کمتر در جبران بدهی و بازپرداخت خود به افراد جامعه خود کوتاهی می‌کنند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
سي‌بي‌اس‌اچ و راه‌اندازی پلتفرم وامدهی دیجیتال
اکتبر سال گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه بانک HSBC با استفاده از فناوری شرکت اوانت (Avant) قصد ورود به بازار وامدهی شخصی آنلاین را دارد. از طریق این پلتفرم که با توجه به مدل‌های ریسک این بانک شخصی‌سازی شده است، مشتریان می‌توانند درخواست خودشان را به‌صورت آنلاین ارائه دهند و در صورت تایید تا سقف 30 هزار دلار وام دریافت کنند.
[/mks_pullquote]
مقررات و قانون‌گذاری‌ها
در بسیاری از کشورها درخواست سرمایه از سمت عموم مردم درخواستی غیرقانونی است. قراردادهای تامین مالی جمعی که در آنها مردم به ازای پول در سود و زیان آن کار مشارکت می‌کنند، به‌عنوان اوراق بهادار در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل سروکار داشتن با اوراق بهادار مالی با مشکلات مربوط به مالکیت ارتباط دارد. در مورد وام‌های فردبهفرد، مشکلی که مطرح می‌شود این است که چه کسی مالک وام است و مالکیت چطور بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده منتقل می‌شود. این سوال زمانی پررنگ‌تر می‌شود که شرکت ارائه‌دهنده وام فردبهفرد علاوه بر ایجاد ارتباط میان وام‌دهنده و وام‌گیرنده، از کاربران پول هم قرض می‌گیرد و آن را مجددا به اشخاص وام می‌دهد.
چنین فعالیت‌هایی به‌عنوان فروش اوراق بهادار شناخته می‌شود و تمام مراحل و اقدمات مربوط به این فعالیت باید کاملا قانونی و با مجوزهای مربوطه انجام شود. به همین دلیل مجوزهای انجام این کار و ثبت‌نام‌ها از طریق سازمان‌های مربوطه مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار در ایالات متحده، کمیسیون اوراق بهادار انتاریو، سازمان بازارهای مالی در فرانسه و کبک و سازمان سرویس‌های مالی در انگلستان انجام می‌شود. اوراق بهادار ارائه‌شده از طرف وام‌دهندگان فردبهفرد توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا ثبت و تنظیم می‌شود. در سال 2016 نیویورک نامه‌هایی هشداردهنده به 28 وام‌دهنده فردبهفرد فرستاد؛ مبنی بر اینکه یا برای ادامه فعالیت‌شان مجوزهای مربوطه را دریافت کنند یا از ادامه فعالیت محروم‌اند.
در انگلستان هم ظهور چندین شرکت وام‌دهنده و ارائه وام‌های درجه دو منجر به بروز مشکلاتی شد که در نهایت برای برطرف کردن آنها اقدامات قانونی در راستای ایجاد استانداردهای سرمایه‌ای و انجام کنترل ریسک در نظر گرفته شد تا بدین ترتیب جلوی اعطای ریسک به وام‌دهندگان پرریسک گرفته شود.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
همکاری گوگل با بانک‌های هندی
آگوست سال گذشته گوگل با چهار بانک هندی وارد همکاری شد تا سرویس ارائه وام آنلاین به مشتریان را برای مشتریان هندی راه‌اندازی کند. این موتور جست‌وجوی آمریکایی قصد دارد با استفاده از سرویس گوگل‌پی وام‌های Pre-approved به مشتریان اهدا کند.
[/mks_pullquote]
مزایا و انتقادات
نرخ بهره
یکی از مزایای اصلی وامدهی فردبهفرد برای وام‌گیرندگان می‌تواند نرخ بهره مناسب آن نسبت به نرخ بهره بانک‌های سنتی باشد. مزایای آن برای وام‌دهندگان هم نرخ بازگشت بالاتری است که نسبت به حساب‌های پس‌انداز بانکی و دیگر سرمایه‌گذاری‌های سنتی نصیب‌شان می‌شود، اما از طرف دیگر برخلاف حساب‌های پس‌انداز سنتی ریسک از دست دادن سرمایه دارند.
سرمایه‌گذاری آگاهانه اجتماعی
برای سرمایه‌گذارانی که به سرمایه‌گذاری‌های اجتماعی علاقه دارند، وام‌های فردبهفرد این امکان را برایشان فراهم می‌کند تا از اقداماتی که اشخاص در راستای خلاص‌شدن از نرخ‌های بدهی بالا انجام می‌دهند، پشتیبانی کنند.
ریسک‌های اعتباری
وامدهی فردبهفرد برای وام‌گیرندگانی جذاب است که به‌دلیل وضعیت اعتباری‌شان برای دریافت وام از طرف بانک‌های سنتی، فاقد صلاحیت شناخته می‌شوند. از آنجایی که رفتار گذشته اغلب نشان‌دهنده عملکرد آینده است، بنابراين امتیازات اعتباری ارتباط بسیاری با میزان کوتاهی فرد در بازپرداخت خود دارد. اما ارائه‌دهندگان وام‌های فردبهفرد با در نظر گرفتن نرخ بهره بالاتر برای وام‌گیرندگان پرریسکی که تایید هم شده‌اند، تعداد تقاضاهای موجود را به‌نوعی کاهش داد.
محافظت دولتی
برخلاف سپرده‌گذاران بانکی، وام‌دهندگان فردبهفرد خودشان می‌توانند انتخاب کنند که پول‌شان را به وام‌گیرندگان امن‌تر با نرخ سود پایین‌تر ارائه دهند یا در عوض به وام‌گیرندگان پرخطر با نرخ سود بالاتر. این مدل رفتاری در ایالات متحده به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شود و در صورت کوتاهی شخص وام‌گیرنده، هیچ تضمینی از طرف دولت فدرال وجود ندارد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
ساختارشکنی با استفاده از فناوری
پروسپر، نت‌ورک کپیتال فاندینگ، آپ‌استارت، سوفی، فاندرا، یونی‌سورس، کبیج، فیسرو، لندآپ و اوپورتن 10 شرکتی هستند که از فناوری برای ساختارشکنی در حوزه وام استفاده می‌کنند. این شرکت‌ها با استفاده از فناوری، ساختارشکنی‌هایی را در حوزه ارائه وام ایجاد و به این ترتیب فرایند اهدای وام را ساده‌تر کردند.
[/mks_pullquote]
لندتک در ایران
استفاده از فناوری در ارائه وام و تسهیلات در ایران نه‌تنها در گام‌ها و مراحل ابتدایی قرار ندارد؛ بلکه شاید اصلا شروع هم نشده باشد. فروش اعتبار و تسهیلات که از همان ابتدا به‌عنوان وظیفه و مسئولیت و منبع درآمد بانک‌ها محسوب می‌شد، هنوز هم بر عهده آنهاست و فناوری و تکنولوژی‌های مطرح و مورد استفاده در دنیا جایی در این انجام مسئولیت بانک‌ها ندارند.
شاید یکی از کوچک‌ترین اقداماتی که در راستای ارائه وام‌های مدرن در ایران صورت گرفته باشد، مربوط به بحث کراودفاندینگ باشد که آن هم به‌صورت بسیار خرد و جزئی و محدود در کشور انجام می‌شود و حتی برای همان بخش‌های محدود کراودفاندینگ هم هنوز چارچوب و رگولاتوری مشخص و معینی تنظیم نشده و همه‌چیز فعلا به آینده موکول شده است.
برخلاف اینکه لندتک مفهوم مشخص و جاافتاده‌ای در دیگر نقاط دنیاست و کسب‌وکارهایی هستند که تمرکز و تخصص‌شان را روی همین حوزه قرار داده‌اند و حتی تراکنش‌ها و ارائه وام‌هایی که در این بخش انجام می‌شود در دنیا چشم‌گیر است؛ اما مانند خیلی دیگر از زیرشاخه‌های فین‌تک، تعریف درست و اصولی از آن در ایران وجود ندارد. برخی معتقدند که چیزی به نام لندتک در ایران وجود ندارد و تنها سرنخ‌هایی که از لندتک در ایران می‌شود پیدا کرد، مربوط به فعالیت‌های استارت‌آپ‌های کراودفاندینگ است. هرچند دل‌مان را به همین استارت‌آپ‌های کراودفاندینگ هم نمی‌توانیم خوش کنیم.
کراودفاندینگ هم در دنیا مفهوم مشخص و شناخته‌شده خودش را دارد و کسب‌وکارهای فعال در این حوزه می‌توانند در چهار مدل اهدا، پاداش، مشارکت و وام فعالیت داشته باشند؛ اما در ایران فقط مدل اهدا یا همان خیریه به‌صورت دست‌وپاشکسته پا گرفته و چند استارت‌آپ در این مدل شروع به کار کرده‌اند. بیش از همه رگولاتوری در این بخش از فین‌تک است که اجازه فعالیت درست‌ودرمان را به فعالان این حوزه نداده است. با اینکه فرابورس دستورالعملی در رابطه با فعالیت این استارت‌آپ‌ها ارائه داد و به نظر خیلی‌ها همین کار هم نقطه مثبتی به حساب می‌آید، اما همانطور که در شماره 17 عصر تراکنش هم مفصل به این موضوع اشاره کردیم، هنوز آینده گنگ و مبهم است.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
ابلاغ دستورالعمل تامین مالی جمعی توسط فرابورس
امسال تفاهم‌نامه‌ای در خصوص برنامه‌ریزی برای توسعه تولید محصولات دانش‌بنیان میان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و وزارتخانه‌های «امور اقتصادی و دارایی»، «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» و «ارتباطات و فناوری اطلاعات» تنظیم شد و به این ترتیب دستورالعمل تامین مالی جمعی، فقط در مدل اهدا یا همان خیریه از سوی شورای عالی بورس و اوراق بهادار ابلاغ شد.
[/mks_pullquote]
فعالان لندتک ایران
استارت‌آپ‌های فعال در حوزه قرض‌دهی و کراودفاندینگ در ایران از تعداد انگشتان دست هم فراتر نمی‌رود؛ مهربانه، دونیت، فاندوران، نیک‌استارتر، رندینو، زیما، فاندینو، حامی‌جو و ایرانرنتر از کسب‌وکارهای این حوزه به حساب می‌آیند.
مهربانه را به‌عنوان اولین سرویس تامین سرمایه جمعی برای موسسات خیریه رسمی می‌شناسند که از سال 1392 شروع به فعالیت کرده و در سال 1395 به ثبت رسید. از دستاوردهای این استارت‌آپ می‌توان به 195 پروژه موفق، همکاری با 26 موسسه خیریه و جمع‌آوری نزدیک به 16 میلیارد حمایت مالی اشاره کرد.
دونیت هم جزء اولین پلتفرم‌های تامین مالی جمعی ایرانی محسوب می‌شود که از سال 1393 شروع به فعالیت کرده است. نحوه فعالیت دونیت بدین صورت است که ابتدا با دریافت پروژه‌ها از متولیان پروژه و با کمک خود متولیان، نسبت به آماده‌سازی پروژه جهت معرفی به عموم اقدام می‌کند. پس از آماده‌شدن پروژه، آن را روی پلتفرم قرار داده و با استفاده از کانال‌های تبلیغاتی خود، مخاطبان را به صفحه پروژه هدایت می‌کند. در این مرحله تلاش بر این است که هر یک از مخاطبان به یک حامی برای پروژه تبدیل شوند و با پرداخت مبلغی دلخواه در انجام پروژه مشارکت کنند. تاکنون 393 پروژه در دونیت ثبت شده و بیش از دو میلیارد تومان حمایت مالی دریافت شده است.
فاندوران که از شهریور 1394 شروع به فعالیت کرده، بستر سرمایه‌پذیری جمعی است و افرادی که در زمینه هنر، فناوری، طراحی محصول، آی‌تی و امور اجتماعی و خیریه فعال هستند و ایده‌های خلاقانه دارند، برای پروژه خود در فاندوران کمپین طراحی و شروع به جذب حمایت‌های مالی از مخاطبان فاندوران می‌کنند.
نیک استارتر استارت‌آپی شکل‌گرفته از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف است که با حمایت یکی از وی‌سی‌های بزرگ کشور در سال 1395 شروع به فعالیت کرد. وظیفه اصلی این سامانه تامین مالی از طریق کراودفاندینگ طرح‌هایی است که سقف سرمایه مورد نیازشان برای ورود اولیه به بازار صد میلیون تومان است. تاکنون هزار و 502 نفر از پروژه‌های نیک‌استارتر حمایت کردند و این پلتفرم توانسته بیش از یک میلیارد تومان حمایت مالی جمع‌آوری کند.
رندینو راهی برای جمع‌آوری کمک‌های کوچک است و تلاش می‌کند با رند کردن صورت‌حساب‌های اینترنتی، البته به درخواست خریدار و جمع‌آوری مبلغ رندشده و اهدای آن به خیریه‌ها و پروژه‌های مردمی تعیین‌شده، در صنعت کراودفاندینگ نقشی داشته باشد. تاکنون بیش از 200 پروژه از طریق رندینو با موفقیت انجام شده است.
استارت‌آپ زیما هم از سال 1396 فعالیتش را آغاز کرد و تمرکزش را روی محیط زیست و گردشگری قرار داده است. به عبارتی افرادی که در زمینه گردشگری و محیط زیست فعال هستند، برای پروژه‌های خود در زیما کمپین طراحی و شروع به جذب حمایت‌های مالی و غیرمالی از مخاطبان می‌کنند.
فاندینو در سال 1396 و توسط شرکت مهندسی نرم‌افزار شقایق و به‌منظور حمایت از اقدامات خیرخواهانه و ایده‌های خلاقانه راه‌اندازی شد. فاندینو خودش را به‌عنوان اولین سامانه جمع‌سپاری مالی تحت نظارت یک بانک معرفی کرده است.
حامی‌جو هم یک وب‌سایت آنلاین کراودفاندینگ است که به صاحبان ایده در زمینه هنر و تکنولوژی و همچنین سازمان‌های غیرانتفاعی کمک می‌کند تا از طرف حامیان خود حمایت مالی دریافت کنند. حامی‌جو از فروردین 1394 شروع به فعالیت کرد و خردادماه همان سال به‌عنوان یکی از طرح‌های برگزیده جشنواره پل در کنفرانس iBridge شرکت کرد و توانست با سرمایه‌گذاران و استارت‌آپ‌های داخلی و خارجی تعامل کند.
یکی از فعالانی که مدل کسب‌وکار آن با سایر فعالان لندتک متفاوت است، استارت‌آپ ایرانرنتر است. ایرانرنتر در سال 1394 تاسیس شد و در ابتدا تنها یک استارت‌آپ اجاره وسایل بود که دارایی‌های خود را به مشتریان اجاره می‌داد. با گذشت زمان و رشد مجموعه، علاوه بر اجاره وسایل مربوط به رویدادها، امکان اجاره وسایل دیگر همچون وسایل نمایشگاهی، سفر، کودک، ورزشی و دیجیتال نیز فراهم شد. ایرانرنتر، امروز در واقع یک پلتفرم فروش اقساطی است که دو بخش خرید اقساطی و سرمایه‌گذاری در آن وجود دارد. خرید اقساطی از ایرانرنتر با اعتبارسنجی افراد انجام می‌شود و کاملا آنلاین و بدون چک و ضامن است.
موارد ذکرشده تنها نشانه‌های حیات و فعالیت لندتک در ایران بود؛ آن هم صرفا برای اینکه بگوییم ما هم از دنیا عقب نیستیم و آینده برای ما روشن است. اما همانطور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم، استفاده از فناوری در ارائه وام و تسهیلات در ایران از پله اول فراتر نرفته است. برای اینکه ببینيم حال حاضر فناوری تا چه حد در انجام فرایندهای مربوط به اعطای وام ما نقش دارد و چشم‌اندازی که افراد صاحب‌نظر در این حوزه دارند، چیست، با کارشناسان و کسانی که تجربه و سابقه فعالیت در بخش‌های مربوطه را داشتند صحبت کردیم.
شاید بد نباشد در آخر به این جمله از بیل گیتس اشاره کنیم که می‌گوید: «بانکداری الزامی است، ولی بانک‌ها نه.» و از این جمله به این نتیجه برسیم که فناوری‌های مالی به‌‌شدت در حال تغییر فرایند دریافت و اهدای وام است و با تاثیراتی که در جزئی‌ترین تا عمده‌ترین بخش‌های این سرویس دارد، باعث می‌شود تا بانک‌ها کمی برای از دست دادن مسئولیت سنتی و دیرینه خود احساس خطر کنند؛ بنابراين شرایط به شیوه‌ای تغییر پیدا می‌کند که کسی تا به حال ندیده و شاید فکرش هم را نمی‌کرده است.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کمیسیون بورس و اوراق بهادار
کمیسیون بورس و اوراق بهادار یک نهاد فدرال در آمریکاست که در سال 1934 و به موجب بخش 4 قانون بورس اوراق بهادار ایجاد شد. قبل از تصویب قوانین بورس و اوراق بهادار و ایجاد کمیسیون مربوطه، قوانینی به نام آسمان آبی (Blue Sky) وجود داشت که در سطح ایالتی تصویب و اجرا شد و پیشنهادها و فروش اوراق بهادار را قانون‌گذاری کرد تا به این ترتیب از مردم در برابر کلاهبرداری‌ها محافظت کند.
[/mks_pullquote]
تاریخچه‌ای از ظهور وام‌های فردبهفرد در کشورهای پیشرو
انگلستان
شرکت ارائه‌دهنده وام‌های فردبهفرد زوپا (Zopa) در سال 2005 تاسیس شد و نزدیک به 1/99 میلیارد پوند وام صادر کرد. فاندینگ سرکل (Funding Circle) هم اولین وام‌دهنده فرد به کسب‌وکار بود که در سال 2010 راه‌اندازی شد و از طریق پلتفرمش و سرمایه‌گذارها وام‌های کسب‌وکاری کوچک ارائه می‌داد. فاندینگ سرکل در سال 2017 توانست بیش از 1/93 میلیارد پوند وام دهد. از تجربیات ناموفق انگلستان هم باید گفت که در سال 2010، کواکل (Quakle) راه‌اندازی شد و یک سال بعد هم بسته شد. کواکل در تلاش بود تا اعتبار وام‌گیرنده را با توجه به نمره گروهی اندازه‌گیری کند؛ درست مانند امتیاز بازخوردی که در ای‌بی وجود دارد.
از سال 2014، صنعت وامدهی فردبهفرد تحت نظارت مرجع راهبرد امور مالی انگلستان درآمد تا با استفاده از گزارش‌دهی استاندارد بتواند پاسخگویی در این حوزه را افزایش دهد و سرعت رشد را تسهیل کند. بر اساس گزارش‌هاي مرکز کمبریج برای بخش امور مالی جایگزین، 3/55 میلیارد پوند به مدل‌های وامدهی فردبهفرد نسبت داده شده و از سال 2015 تا 2016 رشد 88 درصدی داشته است.
ایالات متحده
صنعت وامدهی فردبهفرد در ایالات متحده در سال 2006 و با راه‌اندازی شرکت پروسپر (Prosper) و لندینگ کلاب شروع شد. در سال 2008، کمیسیون بورس و اوراق بهادار از شرکت‌های ارائه‌دهنده وام‌های فردبهفرد خواست تا به‌‌دنبال قانون اوراق بهادار 1933، پیشنهادهای خودشان را به‌عنوان اوراق بهادار ثبت کنند. باید گفت که این فرایند ثبت‌نام، فرایند سخت و دشواری بود.
پروسپر و لندینگ کلاب موقتا پیشنهادهای وام‌های جدیدشان را تعلیق کردند و دیگر شرکت‌ها مانند زوپا، از بازار ایالات متحده خارج شدند. بعد از بحران مالی 2008، مردم برای وامدادن و وامگرفتن بیشتر به سمت شرکت‌های P2P رفتند؛ چراکه بانک‌ها نمی‌خواستند پورتفولیوهای وام خودشان را افزایش دهند. از طرف دیگر بازار فردبهفرد هم با حجم زیادی از سرمایه‌گذاران روبه‌رو شد؛ چراکه کوتاهی‌ها و عدم پرداخت وام توسط وام‌گیرندگان افزایش پیدا کرده بود و به همین دلیل سرمایه‌گذاران هیچ تمایلی برای به جان خریدن ریسک‌های غیرضروری نداشتند.
در سال 2012، لندینگ کلاب به بزرگ‌ترین وام‌دهنده فردبهفرد ایالات متحده و همین‌طور به بزرگ‌ترین پلتفرم وامدهی فردبهفرد در دنیا بدل شد. در سال 2012 لندینگ کلاب توانست 117 هزار و 412 وام به ارزش بیش از یک میلیارد و 512 هزار دلار صادر کند. با توجه به اینکه وامدهی فردبهفرد یکی از روبه‌رشدترین سرمایه‌گذاری‌هاست، بسیاری از افراد از موسسات مالی سنتی به شرکت‌های فردبهفرد ملحق می‌شوند و بر این باورند که این مدل تامین مالی جدید به یک جریان اصلی در بازار بدل شده است.
چین
در سال‌های اخیر تعداد زیادی از شرکت‌های ارائه‌دهنده وام‌های خرد برای ارائه خدمت به نزدیک به 40 میلیون شرکت کوچک و متوسط راه‌اندازی شدند. به‌دلیل اینکه این شرکت‌های کوچک و متوسط نمی‌توانند به قدر کافی از سمت بانک‌های دولتی تامین مالی شوند، همین موضوع باعث به وجود آمدن صنعتی شده که پابه‌پای بانک‌های بزرگ پیش می‌رود.
همزمان با شروع فعالیت‌های تجارت الکترونیکی در این کشور در سال 2000، وام‌دهندگان فردبهفرد هم با داشتن مشتریان و مدل‌های کسب‌وکاری مختلف آغاز به کار کردند. اولین وام‌دهنده فردبهفرد در هنگ‌کنگ، وی‌لب (WeLab) است که توسط یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر آمریکایی به نام سکویا کپیتال پشتیبانی می‌شود.
البته نمونه‌های ناموفقی هم در این کشور دیده می‌شود؛ وب‌سایتی که توسط یوچنگ گروپ در سال 2014 راه‌اندازی شده بود، در سال 2016 و توسط مقامات این کشور متوقف شد و دلیلش هم این بود که از نظر مقامات، این وب‌سایت یک طرح پونزی (Ponzi scheme) به حساب می‌آمد.
در سال 2016 و در کشور چین در مجموع بیش از چهار هزار پلتفرم وامدهی فردبهفرد وجود داشت، اما باید گفت که نزدیک به دو هزار مورد آن به حالت تعلیق درآمده‌اند. در سال 2016، جریان نقدینگی روی تمام پلتفرم‌های وامدهی فردبهفرد در چین از 29 میلیارد دلار هم گذشت.
در همان سال هم پلیس شانگهای چهار نفر از پلیسان ارشد پلتفرم آنلاین ارائه‌دهنده وام تانگشیائوسنگ را که تحت نظارت شرکت فناوری اینترنت سرویس‌های مالی زیبانگ فعالیت می‌کرد، دستگیر کرد، آن هم به این دلیل که شرکت زیبانگ مشکوک به تامین سرمایه غیرقانونی از مردم است. بانک مردم چین در سال 2018 اعلام کرد که رگولاتورها یک برنامه دوساله در سراسر کشور تدارک دیده‌اند تا به تقلب‌ها و نقض قوانین موجود در بازار مالی آنلاین کشور و همین‌طور فعالیت‌های مالی و ارائه وام آنلاین فردبهفرد رسیدگی کنند.
استرالیا
اولین پلتفرم وامدهی فردبهفرد استرالیا در سال 2012 و با اسم سوسایتی وان راه‌اندازی شد. از سال 2016 دولت استرالیا به کمک برنامه سندباکس رگولاتوری خود شروع به توسعه بیشتر فین‌تک و استارت‌آپ‌های فردبهفرد کرد.
هند
در هند در حال حاضر وامدهی فردبهفرد هنوز چندان تحت کنترل و نظارت درنیامده است. بانک مرکزی هند در مورد تنظیم مقررات وامدهی فردبهفرد پیشنهادهايي را ارائه کرده و به نظر می‌رسد که دستورالعمل‌های نهایی به‌زودی منتشر شود. بانک مرکزی هند تعیین کرده که تمام وام‌دهندگان فردبهفرد غیربانکی نباید سرمایه خالص کمتر از دو کرور داشته باشند و مدیران این پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام هم باید ضوابط و معیارهای ارائه‌شده توسط بانک مرکزی تحت عنوان Fit and Proper را تماما رعایت کنند.
در سال 2016 بیش از 30 پلتفرم ارائه‌دهنده وام‌های فردبهفرد در هند فعالیت می‌کرد. این پلتفرم‌ها در هند توانستند به تعداد زیادی از وام‌گیرندگانی که به‌دلیل واجد شرایط نبودن، قبلا توسط بانک‌ها درخواست‌شان رد شده بود، کمک کنند. در واقع وام‌های فردبهفرد به مصرف‌کنندگانی با امتیاز اعتبار بسیار پایین یا حتی کسانی که هیچ اعتباری ندارند، کمک می‌کند تا وام‌های مختلفی در دسته‌بندی‌های مختلف دریافت کنند.
کانادا
صنعت وامدهی فردبهفرد در کانادا صنعت بالغی محسوب می‌شود. در سال 2005 شرکت پرایوت لندر به‌عنوان اولین شبکه وامدهی فردبهفرد در کانادا راه‌اندازی شد. به‌تازگی هم رگولاتورهای اوراق بهادار بازارهای سرمایه کانادا که از اعضای سازمان اوراق بهادار کانادا به حساب می‌آیند، وارد بخش وامدهی فردبهفرد کانادا شده‌اند و تنها مجوزهای موقت صادر می‌کنند.
برزیل
از آوریل 2018، شرکت‌های وامدهی فردبهفرد بدون دخالت بانک‌ها یا دیگر موسسات مالی شروع به فعالیت کردند. با قطعنامه 4656/2018، بانک مرکزی برزیل موسسه جدیدی به نام SEP یا جامعه وامدهی شخصی راه‌اندازی کرد که هدفش ارائه پلتفرم برای ارائه وام مستقیم میان اشخاص و شرکت‌هاست.
کره
در این کشور شرکت‌های مانی آکشن و پاپ فاندینگ نخستین شرکت‌های وام‌دهنده فردبهفرد هستند که در سال‌های 2006 و 2007 تاسیس شدند. اما صنعت وامدهی فردبهفرد در کره نتوانست تا اواخر سال 2014 و اوایل 2015، توجه عموم را به خود جلب کند. آن دوران مصادف بود با زمانی که به‌واسطه ظهور شرکت لندینگ کلاب در ایالات متحده، استارت‌آپ‌های دیگری هم در حوزه وام‌های فردبهفرد در دنیا شکل گرفته بودند. شرکت‌های جدید وامدهی که در این دوران در کره شکل گرفتند، عبارتند از ایت‌پرسنت، ترافاندینگ، لندیت، آنست‌فاند و فاندا.
ابتدا تمرکز این شرکت‌ها روی وام‌های شخصی و پلتفرم‌های فردبهفرد بود. در این کشور دوره کوتاهی از عدم اطمینان درباره مدل کسب‌وکاری وامدهی فردبهفرد وجود داشت و این مدل فعالیت زیر نظر رگولاتوری قانون‌گذاری نشد و به همین خاطر شرکت ایت‌پرسنت در سال 2015 برای مدت کوتاهی بسته و مجددا افتتاح شد. اما در سال 2016 این صنعت رشد چشم‌گیری در کره پیدا کرد و مجموع وام‌های پلتفرم‌های وامدهی فردبهفرد به بیش از 311 میلیارد وون رسید. در سال 2017 هم 148 شرکت وامدهی P2P در کره در حال فعاليت بودند ولی تنها 40 شرکت عضو رسمی انجمن مالی P2P کره هستند. به گفته انجمن مالی فردبهفرد کره، مجموع وام‌های ارائه‌شده توسط اعضای این انجمن در سال 2018 به 3/2 هزار میلیارد وون رسید.
