پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
قطعاً برای کسانی که به تازگی پا به حوزه بلاکچین گذاشته‌اند، سؤالات متعددی پیش می‌آید. نوظهور بودن این فناوری در کنار مفاهیم جدید و متفاوتی که دارد باعث شده درک آن به سادگی ممکن نباشد. پاسخ به این سؤالات هم کار راحتی نیست؛ لازم است عده‌ای که در حوزه فناوری دانش بیشتری دارند، با مطالعه منابع دست اول، به ابهامات موجود پاسخ دهند.
برای افرادی که یکی از این ویژگی‌ها را دارند، یعنی یا با بلاکچین سروکار دارند و یا سوالی در این زمینه برای آنها ایجاد شده است؛ «رادیو بلاکچین» و «کریپتوگپ» همان نام‌ها و همان محتوایی است که کوشیده این خلأ موجود را پر کند و به خیلی از سؤالات در این حوزه پاسخ دهد.
یاشار راشدی، بنیان‌گذار رادیو بلاکچین است. او سال‌ها در حوزه برنامه‌نویسی کار کرده و بر اساس یک اتفاق ساده پا به عرصه بلاکچین و بیت‌کوین گذاشته و تلاش کرده اطلاعات خود را در اختیار دیگران هم بگذارد. همین تلاش او موجب شده تا ایده پادکست به ذهنش برسد و بعد از آن رادیو بلاکچین شکل بگیرد. در این گفت‌وگو به ایده شکل گیری این رادیو، چگونگی نگاه به بلاکچین در ایران، آینده آن در کشور و پتانسیل‌هایی که دارد، پرداخته‌ایم. در اینجا می‌توانید به پادکست‌های رادیو بلاکچین دسترسی پیدا کنید؛ برای دسترسی به کانال رادیو بلاکچین هم اینجا را کلیک کنید.
همواره دنبال جدیدترین فناوری‌ها بودم
یاشار راشدی متولد 11 اسفند 1363 است. مدیرعامل شرکت رادفا و دانش‌آموخته رشته مهندسی نرم‌افزار است و علاوه بر بلاکچین در زمینه‌های تجارت الکترونیک، اینترنت اشیا و VOIP هم پروژه‌هایی را انجام داده است. از او درباره چگونگی آشنایی‌اش با دنیای وب پرسیدیم که در پاسخ گفت: «اول دبیرستان اولین کامپیوتر را خریدم. آن زمان ویندوز 98 تازه آمده بود، یک سال بعد جزو اولین کاربران اینترنت در ایران بودم.
با اینترنت دایال‌آپ، اینترنت را ساعتی 800 تومان می‌خریدم. در یاهو، یاهوکلابز و یاهو گروپز فعالیت داشتم اما خیلی برنامه‌نویسی بلد نبودم. در یاهو کلاپز، پست‌هایی را ارسال می‌کردند که متن‌ها رنگی بود اما من هر کاری می‌کردم نمی‌توانستم این روند را طی کنم. از یک نفر چگونگی انجام این کار را پرسیدم و همان زمان بود که با کد HTML آشنا شدم.»
راشدی همان زمان به دنبال یادگیری HTML می‌رود اما به دلیل کمبود منابع آموزشی این کار برای او آسان نبوده است. به هر ترتیب با HTML آشنا می‌شود و شروع به کار می‌کند. باز هم یک برخورد و آشنایی با یک برنامه‌نویس در کافی‌نت باعث می‌شود زبان PHP را یاد بگیرد.
اوایل دهه هشتاد و بعد از اینکه مدرک دیپلم خود را می‌گیرد، در یک کافی‌نت شروع به کار می‌کند. پس از مدتی برای شرکتی به نام فرسان، سابقه کاری خود را ارسال می‌کند و بعد از چند ماه کار در کافی‌نت، در این شرکت مشغول به کار می‌شود. این شرکت به صورت حرفه‌ای روی نرم‌افزارهای سازمانی کار می‌کرده و یاشار راشدی در آنجا برنامه دات‌نت، جاوا و تکنولوژی‌های J2EE را یاد می‌گیرد و همزمان به تحصیل هم می‌پردازد.
او روند کار و درس را اینطور توضیح می‌دهد: «سال 84 بعد از یک سال کردن از فرسان بیرون آمدم. من در نرم‌افزار قوی بودم و با تعدادی از اساتیدم ارتباط خوبی داشتم. همان زمان پروژه‌های اساتید و پروژه‌های سایر دانشجویان را انجام می‌دادم. از سال 84 تا سال 86 به صورت پروژه‌ای برای خودم کار می‌کردم. سال 86 شرکت خودم، راد فناوری اطلاعات آرتا، به اختصار رادفا را تأسیس کردم. قبل از اینکه شرکت را تأسیس کنم، با فردی آشنا شدم که صادرکننده فرش به آلمان بود و می‌خواست امکان فروش فرش را به صورت آنلاین داشته باشد که من این سایت را برای او راه‌اندازی کردم.
شرکت را که تأسیس کردم؛ به صورت جدی در بحث تجارت الکترونیک و راه انداختن فروشگاه اینترنتی کار کردم. استقبال به حدی بود که در ماه اول تأسیس شرکت، 10 نسخه از نرم‌افزار سایت آنلاین را فروختم که آن موقع قیمت هر کدام 500 هزار تومان بود. تا مدت‌ها در شرکت، تنهایی کار می‌کردم، خیلی‌ها آمدند و رفتند اما همواره اندازه شرکت را کوچک نگه داشتم. همواره من دنبال کارهای جدید بودم. آن زمان که من تجارت الکترونیک را راه انداختم همه من را مسخره می‌کردند و می‌گفتند چه کسی از اینترنت خرید می‌کند.»
مدتی از تأسیس رادفا می‌گذرد و همین تنها بودن در دفتر کار موجب می‌شود که راشدی به دنبال پاسخگوی خودکار باشد. دست به کار می‌شود و در الکامپ 87 محصولی جدید ارائه می‌دهد؛ بستر VOIP و مرکز تماس که آن زمان افراد انگشت شماری روی آن کار کرده بودند.
مدیرعامل رادفا تاکید می‌کند: «همواره سعی کردم دنبال تکنولوژی‌های جدید باشم و جدیدترین‌ها را انتخاب کنم. همه این تکنولوژی‌ها که به سراغ آنها رفتم، جدید بودند.»
شرکت رادفا سال 88 برای شرکت داده‌ورزی سداد، مرکز تماس امداد شعب را بر بستر VOIP راه‌اندازی می‌کند. چند کارگزاری و شرکت خصوصی هم به این لیست اضافه می‌شوند. در حال حاضر هم امداد شعب و امداد مشتریان بانک ملی و شرکت سداد با همین سیستم است.
چه‌طور پا به دنیای بیت‌کوین گذاشتید؟
«صفحه‌های تکنولوژی را در فیس‌بوک پیگیری می‌کردم. این صفحات هرروز اخبار جدید را می‌دادند. در اواخر سال 89 در یکی از این صفحات با یک نرم افزار جدید آشنا شدم که به صورت P2P امکان انتقال پول را فراهم می‌کرد که اسم آن بیت‌کوین بود. از اسم آن خوشم آمد، نگاه گذری به سایت کردم و گذشتم. اسم آن در ذهن من ماند. دو سال و نیم بعد یعنی اواخر سال 2013 دوباره قیمت بیت‌کوین بالا رفت. دوباره اسم بیت‌کوین را در سایت‌های تکنولوژی دیدم که نوشته بود 700 دلار شده است؛ البته آن زمان که من با آن آشنا شدم قیمت آن در حد سنت بود.
زمستان سال 92 دیدم همه سایت‌های تکنولوژی درباره بیت‌کوین صحبت می‌کنند. درباره ماینینگ اطلاعاتی را کسب کردم اما به دنبال مطلبی بودم که درباره پایه و اساس بیت‌کوین اطلاعاتم را جمع‌آوری کنم. این موضوع را دنبال کردم، فهمیدم یک صرافی به نام مت‌گاکس وجود دارد که در این حوزه کار می‌کند. عمیق‌تر به موضوع توجه کردم و متوجه شدم بیت‌کوین، پول غیرمتمرکز است. البته آن زمان به دنبال راه‌اندازی کسب‌وکاری بودم که بتوانم از خارجی‌ها هم پول بگیرم. درواقع نرم‌افزارهایی به آنها ارائه می‌دادیم و می‌خواستیم از آنها پول بگیریم.
محدودیت‌هایی وجود داشت، مثلاً یک بار با IP ایران وارد سایت Paypal شده بودم و همین امر موجب شد تا حساب من بسته شود. بعد فهمیدم که بیت کوین این محدودیت را ندارد، از آن استفاده کردم، همینطور از نرم‌افزار هسته بیت‌کوین برای ایجاد درگاه پرداخت اینترنتی استفاده کردم.» این‌ها توضیحات یاشار راشدی است وقتی از او درباره چگونگی آشنایی‌اش با بیت‌کوین و بلاکچین می‌پرسیم.
همان زمان راشدی به دنبال دستگاهی برای ماینینگ می‌رود و با دستگاه‌های ماینینگی که شبیه فلش مموری‌هاست آشنا می‌شود که در سایت‌های مختلف کاربران توصیه می‌کنند برای مدیریت این دستگاه‌ها از کامپیوتر رزبری‌پای استفاده شود. رزبری‌پای، باب آشنایی او با دنیای اینترنت اشیا و کار روی سیستم خانه هوشمند است. با وجود رقبای خارجی در این فضا، چند پروژه را انجام می‌دهند اما هنوز به مرحله تولید انبوه نرسیده‌اند.
رادیو بلاکچین از کجا شکل گرفت؟
از ابتدای سال 2017 بحث بلاکچین برای راشدی جدی می‌شود. «هر پروژه‌ای که داشتم یا کنار گذاشتم و یا به تیم دیگری سپردم و کل بحثم را معطوف به بلاکچین کردم؛ مثل مطالعه و تدریس. با تیم‌های بلاکچین و بیت‌کوین آشنا شدم. شروع به کار کردم؛ افرادی که در گروه‌های مجازی بودند از من سؤالات متعددی می‌پرسیدند. تعداد سوال‌ها زیاد بود، حتی کسانی که نمی‌دانستند تکنولوژی چیست وارد شده بودند و همین بر کمیت سؤالات افزوده بود. سؤالات فنی می‌پرسیدند و من هم دوست داشتم پاسخ بدهم. لذت می‌بردم اما تمام وقتم برای پاسخ دادن صرف می‌شد.
ایده پادکست به ذهنم رسید تا هم به سؤالات پاسخ بدهم، هم از این کار لذت ببرم و هم تمام وقتم صرف نشود. رادیو بلاکچین را شهریور 96 تأسیس کردم و از پادکست‌ها بازخوردهای مثبتی گرفتم. از همان رادیو بلاکچین با افراد مختلفی آشنا شدم. اگر اطلاعاتی را درباره بلاکچین کسب می‌کردم، در اختیار دیگران هم قرار می‌دادم.»
پادکست‌های رادیو بلاکچین دو بخش دارد. بخش اول، رادیو بلاکچین و بخش دیگر کریپتوگپ. دلیل شکل‌گیری بخش دوم هم این بوده که بعد از مدتی راشدی به این نتیجه می‌رسد که گفتن تمام مسائل از زبان یک نفر، ممکن است خیلی جالب نباشد؛ بنابراین بخش گفت‌وگو را با حضور کارشناسان به نام کریپتوگپ راه‌اندازی می‌کند. این نام یک ایهام هم دارد، اینکه به گپ و گفت‌وگو اشاره دارد یا فاصله‌ای که قرار است پر شود.
او در این باره می‌گوید: «در کریپتوگپ با کارشناسان مختلف در حوزه‌های مختلف حتی حوزه فقهی صحبت کردیم که اتفاقاً استقبال خیلی خوبی هم داشتند. در حال حاضر مدتی است فعالیت رادیو بلاکچین کمرنگ شده است، خیلی‌ها من را با رادیو بلاکچین می‌شناسند اما کار من برنامه‌نویسی و توسعه نرم‌افزار است. البته این کار را جبران کردم و حس یاد دادن را در چند کلاس و کارگاه جبران کردم. ضبط پادکست کار راحتی نیست، ما دفتری داریم که تجهیزات کوچک استودیویی در آن وجود دارد اما استودیو کاملاً ایزوله نیست و این موضوع مسائلی دارد. مثلاً اینکه کارشناس و مطالب هم آماده باشد و صدای اطراف زیاد نباشد. خودم از اینکه مدتی است اپیزود جدیدی ضبط نکرده‌ام راضی نیستم و به زودی اپیزودهای جدید ضبط و ارائه خواهند شد.»
مخاطب عام برای بلاکچین
از راشدی این سؤال را پرسیدیم که با بلاکچین تا چه حد می‌توان تولید محتوا کرد؟ او در پاسخ گفت: «بلاکچین آنقدر مطلب دارد که ما تا سال دیگر هر روز هم ضبط کنیم، باز هم مطلب داریم، اما موضوع این است که مخاطب را باید عام در نظر بگیریم. خود بلاکچین آنقدر سنگین است که یک مهندس نرم‌افزار هم برای درک آن باید تا چند ماه مطالعه کند. ما اگر پادکست خیلی فنی ضبط کنیم، ممکن است تعداد مخاطبانمان کاسته شود بنابراین باید توازن را رعایت کنیم که نه خیلی فنی باشد و نه خیلی در سطح پایین. موضوع دیگر هم این بود که در بحث فنی بلاکچین، مطالب ضعیف بود و همه روی خرید و فروش صحبت می‌کردند. در ابتدا مطالب و توضیحات فنی ضعیف بود، الان بهتر شده اما هنوز جای کار دارد.»
او ادامه می‌دهد: «عده‌ای می‌گویند بلاکچین خوب است و کریپتوکارنسی خوب نیست؛ درحالی که به اعتقاد من هر دوی این‌ها تقریباً یک چیز است. بلاکچین زیرساختی است برای کریپتوکارنسی و اصلی‌ترین موضوع آن همان مسائل مالی است و در آینده بسیار گسترده‌تر می‌شود. اصلی‌ترین محصول بلاکچین، محصول مالی است.»
راشدی وضعیت شناخت بلاکچین در ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد. او به آماری اشاره می‌کند که از فعالیت افراد در گروه‌های مجازی دارد و آن اینکه حدود 10 هزار نفر در ایران با بحث کریپتوکارنسی درگیر هستند و یا اینکه درباره آن مطلب خوانده و می‌دانند که چه چیزی است.
او می‌گوید: «من حتی با راننده تاکسی‌ها هم درباره بیت‌کوین و کریپتوکارنسی صحبت می‌کنم؛ عده‌ای تصور می‌کنند بیت‌کوین هم مانند شرکت‌های هرمی است. به اعتقاد من شاید 30 درصد از مردم در تهران، بلاکچین و کریپتوکارنسی را شنیده باشند. این قضیه در سایر کشورها هم وجود دارد نه اینکه ما خیلی عقب باشیم. من دوستی از هلند داشتم که می‌گفت دولتی‌ها خیلی از کریپتوکارنسی نمی‌دانند. در ایران هم وضعیت همینطور است، همه آن را نمی‌شناسند و نمی‌دانند موضوع چیست. ما جزو اولین‌هایی هستیم که با این تکنولوژی کار می‌کنیم، خیلی عقب نیستیم اما جای کار زیاد دارد.»
مدیرعامل رادفا به اطلاعیه اردیبهشت ماه بانک مرکزی درباره ارزهای رمزنگاری‌شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «این اطلاعیه برای دی ماه سال 96 بود ولی اردیبهشت 97 اعلام شد. همان زمان بانک مرکزی و بورس درباره این پدیده مطالعه می‌کردند. به اعتقاد من این کار عجولانه، غیرکارشناسی و در زمان نامناسب بود. در حال حاضر، مطالعات از طرف دولت و بانک مرکزی جدی‌تر شده است.»
به این موضوع اشاره کردیم که شاید این مساله به دلیل وجود مؤسسات اعتباری غیرمجاز بوده و اینکه مردم، حاکمیت را مقصر آن می‌دانستند. بنیان‌گذار رادیو بلاکچین در پاسخ گفت: «بازار کریپتوکارنسی بیشتر شبیه بازار بورس است. در بورس هرکسی پول از دست بدهد کسی ضمانت نمی‌دهد. باید آموزش داده شود که این خطرات را دارد و احتمال از دست دادن پول وجود دارد. با این وجود اتفاقات مثبتی در حوزه ماینینگ در حال رخ دادن است.
وجود تجهیزات ماینینگ ممنوع بود اما آزاد شد و وزارت صنعت، معدن و تجارت، ماینینگ را به عنوان صنعت شناخت و برق صنعتی در حال تخصیص به واحدهای ماینینگ است. اتفاقات خوبی در حال انجام است و ایران ظرفیت این را دارد که بخش عمده ماینینگ کل دنیا را تأمین کند و این به دلیل پایین بودن هزینه انرژی است. می‌توانیم بیت‌کوینی را که کسب می‌کنیم بفروشیم و نفت را خودمان مصرف کنیم. اگر این اتفاقات رخ دهد ممکن است سرمایه‌گذاران خارجی هم وارد کشور شوند، هم سرمایه به کشور بیاید، هم بتوانیم بیت‌کوین را صادر کنیم و هم اجناس را وارد کنیم.»
پتانسیل بلاکچین در ایران
مدیرعامل رادفا، چگونگی ورود بلاکچین به ایران را اینطور شرح می‌دهد: «ما یک تکنولوژی بلاکچین داریم و یک فرهنگ بلاکچینی، غیرمتمرکز بودن و فلسفه آن را داریم. خود تکنولوژی، خوب است و پتانسیل زیادی دارد ولی فعلاً دید ما متمرکز است؛ یعنی فکر می‌کنیم که حتماً شرکتی باید پشت سیستمی باشد تا بتواند کار کند. فلسفه غیرمتمرکز هم برای خیلی‌ها در حال روشن شدن است و ما چند سال فاصله داریم تا فلسفه غیرمتمرکز را مردم درک کنند. بحث بلاکچین و سیستم‌های غیرمتمرکز مانند بانک‌ها، بیمه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نه در ایران که در کل دنیا هنوز خیلی جای کار دارد. ما اول راه هستیم و هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است.
مثلاً معلوم نیست فیس‌بوک اطلاعات کاربران خود را چه می‌کند؟ اگر این شبکه اجتماعی غیرمتمرکز بود و مدیریت آن متمرکز نبود این اتفاق رخ نمی‌داد. مثلاً گوگل با اطلاعات کاربران چه می‌کند؟ کسی نمی‌داند! این‌ها مشکلات سیستم‌های متمرکز است. در ایران هم ما این مشکل را داریم. این تکنولوژی، فلسفه غیرمتمرکز بودن را هم با خود می‌آورد. اگر مردم با این تکنولوژی آشنا شوند این فلسفه را درک می‌کنند. ما اول راه هستیم و خیلی اتفاقی نیفتاده است اما حقیقت این است که خیلی پتانسیل داریم.»
آینده، بلاکچین است
برخی اعتقاد دارند، آینده بلاکچین است. وقتی این موضوع را مطرح می‌کنیم، راشدی بدون تأمل می‌گوید: «بله؛ درست می‌گویند. من این را قبول دارم. آینده بلاکچین است چون بلاکچین تکنولوژی ساختارشکن است. به خاطر ماهیت غیرمتمرکزی که دارد، قدرت طور دیگری تقسیم می‌شود و مانند شرکت و بانک که فردی نمی‌داند اطلاعات آنها کجاست؛ کنترل اطلاعات به دست مردم می‌افتد. در آینده همه چیز به سمت غیرمتمرکز بودن می‌رود. نمی‌توان جلوی تکنولوژی را گرفت؛ چون آینده غیرمتمرکز است و قدرت با این تکنولوژی در دست مردم و به صورت غیرمتمرکز خواهد بود. همین باعث می‌شود که بگویند آینده بلاکچین است و این فناوری در راستای دموکراسی است.»
او درباره نگاه حاکمیت به بلاکچین می‌گوید: «در اطلاعیه اردیبهشت ماه این موضوع آمده بود که مؤسسات مالی و بانک‌ها اجازه فعالیت در حوزه بلاکچین را ندارند و هر کاری که باعث تسهیل معاملات کریپتوکارنسی‌ها شود، ممنوع است. در مورد مردم صحبتی نشده بود اما خود قضیه باعث ترس شد. الان دولت می‌تواند تمرکز را ایجاد کند اما ممکن است 10 سال بعد اینطور نباشد و تکنولوژی سوار بر قدرت باشد؛ بنابراین باید برای آن زمان آماده باشیم، دولت خود را برای آن زمان حاضر کند و پیش‌بینی آینده را بکند که چه کاری انجام دهد.
ما می‌توانیم از این تکنولوژی استفاده کنیم و پیشرو باشیم. مزایای زیادی دارد؛ می‌توانیم فعالیت کنیم و خدمات فنی، مهندسی و تکنولوژی را صادر کنیم و فقط به نفت اتکا نکنیم. ما جوانان باسوادی داریم و استارت‌آپ‌هایی داریم که می‌توانند محصول و تکنولوژی درست کنند. می‌توانیم تکنولوژی را صادر و از اقتصاد نفتی بیرون بیاییم. اگر حاکمیت بخواهد جلوی این تکنولوژی را بگیرد، سرعت آن را کند می‌کند و ما فرصت‌های آن را از دست می‌دهیم.»
از او درباره این پرسیدیم که چه استارت‌آپ‌ها یا افراد فعال در این حوزه داریم که برای شما شناخته شده هستند و به خوبی فعالیت می‌کنند؟ در پاسخ به این پرسش، راشدی گفت: «خیلی سؤال سختی است؛ نمی‌خواهم اسم ببرم چون افراد زیادی وجود دارند و ممکن است عده‌ای از قلم بیفتند. به نسبت استارت‌آپ‌هایی که در حوزه مالی و فین‌تک کار می‌کنند، کریپتوکارنسی و بلاکچین حوزه‌ای است که کمتر به سراغ آن رفته‌اند؛ حدود 50 شرکت و استارت‌آپ بلاکچینی در ایران داریم.
صرافی‌ها، درگاه‌های پرداخت، استارت‌آپ‌ها، سایت‌های خبری و پادکست‌ها از جمله این موارد هستند. انجمن بلاکچین ایران را داریم که سعی می‌کنیم در آن هم سواد بلاکچینی را ترویج دهیم، هم خواسته‌های جامعه بلاکچینی را مطرح کنیم و با دولتی‌ها ارتباط بگیریم و باعث شویم که فعالان بلاکچینی با هم آشنا شوند، ارتباط بگیرند و پروژه با هم انجام دهند. علاوه بر انجمن بلاکچین مجموعه‌های دیگری در بحث بلاکچین فعالیت می‌کنند. امسال واحد درسی در دانشکده برق دانشگاه شریف درباره بلاکچین توسط دکتر محمدعلی مداح علی ارائه شده؛ در این دانشگاه هم حرکات خوبی در حال رخ دادن در زمینه بلاکچین است و این یعنی در ترم‌های بعدی چنین کاری در سایر دانشگاه‌های ایران هم انجام خواهد شد.»
درود
ممنون بابت مصاحبه ، آشنایی مختصری ازشون داشتم ولی این مصاحبه جالب باعث شناخت بیشتر شد امیدوارم موفق باشند و در آینده امکان همکاری و تجربیات جدید داشته باشیم