چرا بانکداری الکترونیک مهم است؟

بانکداری الکترونیکی

بانکداری الکترونیکی شیوه‌ای از بانکداری است که در آن مشتری در کلیه ساعات شبانه روز و بدون حضور فیزیکی در شعب بانک با استفاده از سرویس‌های امن الکترونیکی که بانک در اختیار وی قرار می‌دهد، از خدمات بانکی استفاده نماید.

برای برخی از مشتریان، بانکداری الکترونیکی به معنی دسترسی ۲۴ ساعته به موجودی حساب بانکی از طریق دستگاه خود‌پرداز می‌باشد. در صورتیکه بانکداری الکترونیکی شامل خدمات مختلف بانکی است که به صورت غیر حضوری از طریق درگاه‌های مختلف (نظیر پایانه فروش، اینترنت، خود‌پرداز تلفن ثابت و همراه و…) قابل ارایه می‌باشد.

تاریخچه بانکداری الکترونیکی در ایران

افزایش حجم فعالیت موسسات مالی باعث گردید تا این موسسات، استمرار روش انجام فعالیت‌های خود را به صلاح نبینند و به سمت اصلاح و نوآوری بر مبنای استفاده از فناوری‌های نوین روی آورند. استفاده از تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی و بطور عام استفاده از بانکداری الکترونیکی موجب شد تا امور بانکی با سهولت، کارایی و سرعت بیشتری انجام شده و همچنین هزینه‌های عملیاتی مرتبط نیز کاهش یابد.

با پیشرفت فناوری، موسسات مالی نیز از اواخر دهه ۶۰ با بکارگیری رایانه‌ها، بخشی از فعالیت‌های اصلی خود را مکانیزه و اتوماسیون عملیات بانکی را پیاده سازی نمودند.

با گذشت زمان بانکداری الکترونیکی رواج یافت و سیستم‌های اطلاعاتی و بانکی مختلفی ایجاد گردید. با رشد هر چه بیشتر سیستم‌های جدید، بانک‌ها خود را در برابر تعداد زیادی سیستم مجزا و منفک از یکدیگر (سیستم‌های جزیره‌ای) دیدند که ادامه فعالیت را برایشان دشوار می‌ساخت. بر این اساس، نیاز به سیستمی یکپارچه که کلیه خدمات بانکی را از طریق پایگاه داده‌های متمرکز ارایه و مدیریت نماید بیش از پیش احساس گردید. بنابراین بانک‌ها به سوی استفاده از سیستم بانکداری الکترونیکی یکپارچه (Core Banking‌) روی آوردند.

زیرساخت‌های بانکداری الکترونیکی یکپارچه، در دهه ۷۰ ایجاد گردید و در حدود سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰، دو بانک بزرگ کشور (بانک ملی ایران و بانک صادرات ایران) سیستم یکپارچه بانکی خود را عملیاتی نمودند. با راه اندازی این سیستم‌ها، به تدریج حساب‌های سنتی که دسترسی به آن‌ها برای صاحب حساب تنها از طریق مراجعه حضوری به شعبه افتتاح کننده حساب مقدور بود، به حساب‌های سیبا در بانک ملی ایران و سپهر (سیستم پردازش هوشمند رایانه‌ای) در بانک صادرات ایران تبدیل گردید. با استفاده از این سیستم‌ها، صاحب حساب برای انجام امور بانکی، نیازی به مراجعه حضوری به شعبه افتتاح کننده حساب خود ندارد. شماره این حساب‌های جدید ۱۳ رقمی بوده و در سطح‌‌ همان بانک منحصر بفرد می‌باشند.

اجزای تشکیل دهنده شماره حساب

اجزای تشکیل دهنده شماره حساب برای مثال در بانک صادرات ایران بشرح زیر می‌باشد:

دو رقم اول (TT) معرف نوع حساب است (۰۱ حساب‌های قرض الحسنه جاری، ۰۲ حساب‌های سپرده کوتاه مدت، ۰۳ حساب‌های قرض الحسنه پس انداز، ۰۴ حساب‌های سپرده بلند مدت، ۰۸ حساب گنجینه سپهر و… می‌باشد).

هشت رقم بعدی (SSSSSSSS) شماره سریال حساب می‌باشد.

دو رقمی بعدی (EE) کد ارز می‌باشد (۰۰ ریال ایران، ۰۱ دلار آمریکا، ۱۴ درهم امارات، ۹۴ یورو و… می‌باشد).

رقم آخر (C) رقم کنترلی (Check Digit) می‌باشد. همانطور که در بالا بدان اشاره شد، هر شماره حساب تنها در سطح‌‌ همان بانک یکتا و منحصر بفرد می‌باشد. به همین جهت و به منظور پیشگیری از بروز هرگونه اشتباه در انتقال وجوه بین بانکی ناشی از تشابه شماره حساب در دو بانک مختلف، کد شِبا (شناسه حساب بانکی ایران) ایجاد گردید. این کد در بین تمامی بانک‌ها منحصر بفرد می‌باشد.

اجزای تشکیل دهنده کد شبا

دو رقم اول معرف کد کشوری می‌باشد که حساب متعلق به آن است (کد IR معرف ایران می‌باشد).

دو رقم بعدی (CC) کد کنترلی می‌باشد.

سه رقمی بعدی (BBB) کد بانک می‌باشد (۰۱۷ کد بانک ملی ایران، ۰۱۹ کد بانک صادرات ایران و…).

یک رقم بعدی (T) معرف نوع حساب می‌باشد (۰ حساب سپرده متمرکز، ۱ حساب سپرده غیر متمرکز، ۲ حساب تسهیلاتی متمرکز و ۳ حساب تسهیلاتی غیر متمرکز می‌باشد. البته ممکن است در بانکی به حساب‌های غیر متمرکز، کد شبا تخصیص ندهد).

هجده رقم بعدی شماره حساب می‌باشد که چنانچه تعداد ارقام آن کمتر باشد (برای مثال حساب‌های ۱۳ رقمی سیبا و سپهر) از سمت چپ به آن صفر اضافه می‌شود.

مزایای بانکداری الکترونیکی

مزایای استفاده از بانکداری الکترونیکی در سه سطح قابل بررسی می‌باشد.

مزایای سیستم در سطح ملی

استفاده از بانکداری الکترونیکی موجب کاهش آلودگی هوا، مصرف سوخت و ترافیک (بدلیل عدم نیاز به مراجعه حضوری مشتریان به شعب موسسات مالی)، کاهش هزینه‌های بهداشت و درمان، کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس ناشی از فرسودگی اسکناس و… می‌شود.

مزایا سیستم برای کاربر (استفاده کننده که در اینجا،‌‌ همان مشتری موسسه مالی می‌باشد)

کاهش هزینه‌های رفت و آمد، جلوگیری از اتلاف وقت، کاهش احتمال بروز بیماری (بدلیل عدم نیاز به تماس با پول نقد و کمتر در معرض آلودگی قرار گرفتن)، سهولت استفاده از خدمات بانکی، استفاده بهینه از زمان، کاهش ریسک مخاطرات امنیتی ناشی از حمل پول نقد (مانند دستبرد، سرقت، مفقود شدن پول و…)، استفاده از خدمات بانکی بدون محدودیت مکان و زمان و…

مزایا برای موسسه مالی

کاهش هزینه‌های عملیاتی و هزینه تمام شده خدمات بدلیل عدم نیاز به شعبه فیزیکی، امکان فعالیت و ارایه خدمات بدون محدودیت مکانی و زمانی، افزایش منابع، ممیزی و کنترل ساده‌تر تراکنش‌ها، کاهش مخاطرات امنیتی ناشی از پول رسانی و…

پیش نیازهای بانکداری الکترونیکی

• بستر و زیر ساخت‌های مخابراتی مورد نیاز
• تربیت نیروی متخصص مورد نیاز
• تصویب قوانین حقوقی مورد نیاز
• فرهنگ سازی و جلب اعتماد کاربران

مقایسه بانکداری سنتی با بانکداری الکترونیکی

بانكداري سنتي	بانكداري الكترونيكي
بازار محدود ( ا ز نظر مكاني )	بازار نامحدود ( از نظر مكاني )
ارايه خدمات محدود	ارايه خدمات نامحدود
ارايه خدمات به يك شكل خاص	ارايه خدمات بر اساس نياز و سفارش مشتري
متكي بر شعب فيزيكي	متكي بر تجهيزات و فناوري هاي نوين
كاركرد در ساعت اداري	كاركرد بدون محدوديت زماني
ساختار مبتني بر كاغذ و نيروي انساني	ساختار مبتني بر رايانه كه باعث كاهش مصرف كاغذ و كاهش نيروي انساني مي شود .

درگاه‌ها و ابزارهای برداشت در بانکداری الکترونیکی

در بانکداری الکترونیکی صاحب حساب می‌تواند از طریق درگاه‌های بانکی متنوعی نظیر خود‌پرداز، پایانه فروش (POS)، تلفنبانک، همراه بانک اینترنت بانک، کیوسک و… و با استفاده از ابزارهای برداشت از قبیل دفترچه حساب، کارت، چک و… به موجودی حساب خود دسترسی داشته باشد. در مطالب آتی در خصوص درگاه‌ها و ابزارهای برداشت توضیح داده خواهد شد.

منبع: بانک صادرات ایران