پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بار دیگر شهری که بیشتر دوستش داریم / پنج فعال حوزه فین‌تک درباره توسعه شهرهای هوشمند در ایران می‌گویند
با فعالان فین‌تک درباره شهر هوشمند صحبت کرده‌ایم. آنها شهر هوشمند را شهری می‌دانند که از «داده‌ها» در حل چالش‌هایش بهره می‌گیرد. آنها ضمن صحبت به توسعه نامتوازن زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و چالش‌های استارت‌آپ‌ها هم اشاره کرده‌اند.
14 مرداد 1285 خورشیدی، مظفرالدین شاه بالاخره درخواست متحصنین را پذیرفت؛ فرمان مشروطه صادر شد و یکی از نقاط عطف توسعه سیاسی ایران رقم خورد. دو ماه بعد، ۱۴ مهر، اولین جلسه مجلس شورای ملی در کاخ گلستان و در حضور شاه قاجار تشکیل و قانون اساسی ایران تصویب شد. همان‌روز «طهران» که پیش‌تر مرکز حکومت قاجار بود، رسماً و به‌طور قانونی به عنوان پایتخت ایران تعیین شد. 110 سال بعد، در سال 1395، شورای شهر تهران روز 14 مهر را به عنوان روز تهران نام‌گذاری کرد و هفته پیرامون آن، هفته تهران نام گرفت.
شهرها در سیر تحولی خود توسعه‌های گوناگونی را تجربه می‌کنند. آنها زمانی با تشکیل مجلس‌ها و شوراها توسعه پیدا می‌کنند؛ زمانی با احداث زیرساخت‌های شهری مانند بزرگراه‌ها و مراکز خدماتی؛ زمانی با توسعه کسب‌وکارها و زمانی هم با فراهم شدن زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات.
می‌گویند در طول دو قرن اخیر، مدیریت شهری مناسبی برای شهر تهران انجام نشده و به دلیل نبود آینده‌نگری در برهه‌هایی از تاریخ، این شهر توسعه نامتوازنی در زمینه زیرساخت‌های فیزیکی داشته است؛ توسعه نامتوازنی که هنوز هم آثار سوء آن گریبانگیر شهروندان است.
امروزه بحث توسعه نامتوازن در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات مطرح می‌شود و کارشناسان درباره آن اخطار می‌دهند. آیا خطر توسعه نامتوازن فناوری اطلاعات شهر تهران را تهدید می‌کند؟ این سوال را از تعدادی از فعالان فین‌تک پرسیده‌ایم. در کنار این سوال، از آنها درباره معیارهای هوشمندی شهر پرسیده‌ایم و اینکه آیا شهر تهران، یک شهر هوشمند محسوب می‌شود؟
ببینید: با توسعه نامتوازن ابزارهای پرداخت و بانکی چه باید کرد؟
سهیل مظلوم، مدیرعامل سپندار، عماد ایرانی، مدیر شبکه شاتوت، ابراهیم سوادی‌نژاد، مدیرعامل فون‌پی و عظام کیانی‌نژاد، مدیر ارشد محصول آپ به سوالات راه پرداخت پاسخ داده‌اند.
محمد فرجود، مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران هم به این سوالات پاسخ داده است. فرجود با برنامه «تهران هوشمند» وارد شهرداری تهران شد؛ برنامه‌ای که نقش زیادی در افزایش توجه مسئولان و عموم جامعه به مفهوم هوشمندسازی شهرها داشته است. پاسخ‌های او را که نمایانگر دیدگاه‌ها و برنامه‌های فاوای شهرداری تهران در زمینه هوشمندسازی شهر است، در پایان آورده‌ایم.
با توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و هوشمندسازی، می‌توان بخشی از مشکلات شهر را برطرف کرد و موفقیت «تهران هوشمند» می‌تواند تهران را به شهری مناسب‌تر برای زندگی و دوست داشتن تبدیل کند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
سوالات:
1- انتظار شما از یک شهر هوشمند چیست؟ کدام بخش از انتظارات شما در شهر تهران برآورده شده و کدام یک نه؟
2- به شخصه از کدام ویژگی شهر هوشمند تهران بیشتر از سایر ویژگی‌ها استفاده می‌کنید؟
3- در کسبوکار یا سازمانتان چه خدماتی را در راستای الکترونیکی کردن خدمات شهری برای شهروندان ارائه می‌دهید؟ برای تهران و سایر شهرها به تفکیک.
4- زمانی گفته شد که شهر تهران به علت عدم مدیریت صحیح، در رشد زیرساخت‌های فیزیکی‌اش با توسعه نامتوازن مواجه شده است. آیا این توسعه نامتوازن برای شهر هوشمند هم امکان‌پذیر است؟ اگر بله، چقدر اهمیت دارد؟ لطفا مثال بزنید. (مثلا چالش‌های میان استارت‌آپ‌های متعدد پرداخت کرایه تاکسی ناشی از همین توسعه نامتوازن بود؟)
[/mks_pullquote]
.
.
سهیل مظلوم: یک راهکار جامع و چند شاخص KPI تعیین شود
سهیل مظلوم، مدیرعامل شرکت سپندار است. این شرکت، روش‌های نوین اخذ الکترونیک عوارض آزادراه‌های کشور ارائه می‌دهد.
انتظار سهیل مظلوم، مدیرعامل شرکت سپندار، از شهر هوشمند این است که داده‌محور باشد؛ یعنی در آن، داده‌های شهری به سهولت در دسترس همه قرار بگیرد و ملاک تصمیم گیری باشد. او می‌گوید که از این لحاظ تهران شهر هوشمندی نیست.
مدیرعامل سپندار (سامانه‌های پرداخت نوین در آزادراه‌های کشور) می‌گوید: «از نظر من، تهران یک کلانشهر است که باید مسائل خودش را بر مبنای داده‌هایش و بر اساس چند شاخص KPI، بسنجد و موفقیت در این مسائل را بر اساس همین شاخص‌ها بسنجد. برای مثال برای کیفیت هوا عددی مشخص شود و اعلام شود که در سال آینده این شاخص را به فلان مقدار ارتقا خواهیم داد؛ یا مثلا درصد سهم هزینه حملونقل به سایر هزینه‌های شهروندان در حال حاضر فلان مقدار است و در سال آینده به فلان مقدار دیگر خواهیم رساند.»
به نظر او فعالیت‌های انجام شده در تهران ثمربخشی کافی نداشته و بسیاری از اقدامات با یکدیگر هم‌پوشانی یا حتی تعارض دارند. برای مثال شهروندان در طول سال به عناوین مختلف هزینه‌های طرح ترافیک، پارکینگ، عوارض سالانه و… برای خودرویشان پرداخت می‌کنند. اخذ این مبالغ تاثیر مثبتی ندارد چون هوشمندانه نیست. همانطور که حالا هم نتیجه‌اش را می‌بینیم، راهکارهای جزئی مشکل شهر را حل نمی‌کند و اضافه‌تر هم می‌کند. باید مسائل حمل‌ونقلی تهران را به عنوان یک مسئله یکپارچه ببینیم و یک راهکار جامع داشته باشیم؛ نه اینکه مدام پروژه‌های متعدد را به شرکت‌های مختلف بسپاریم.
مظلوم پیشنهادش در همایش تهران هوشمند سال گذشته را یادآوری می‌کند که کل پروژه حملونقل شهر برای مثال برای سه سال به یک گروه پیمانکار واگذار شود و چند شاخص KPI معدود و قابل اندازه‌گیری برای ارزیابی موفقیت این گروه درنظر گرفته شود.
در راهکار پیشنهادی مظلوم، سیاست‌گذاری‌ها و مدل‌های اجرا هم به پیمانکار واگذار می‌شود که ریسک کرده و هزینه می‌کند. اینگونه کسی پول می‌گیرد که تعهد دارد به شاخص‌هایی برسد. ما آمادگی داریم که به همراه چند شرکت دیگر، چنین پروژه‌ای را انجام دهیم.
.
.
عماد ایرانی: فناوری‌زدگی و عدم وجود KPI، کیفیت خدمات را کاهش می‌دهد
به نظر عماد ایرانی، مدیرعامل شبکه شاتوت، مهمترین قابلیت شهر هوشمند، ایجاد ارتباط الکترونیکی پایدار و شفاف بین شهروندان با یکدیگر و با سامانه‌های خدمات‌رسانی است؛ ارتباطی که توسط آن شهروندان بتوانند خدمات مورد نیاز خود را در حوزه‌های اجتماعی، خدمات شهری، خدمات مالی، خدمات انتظامی و اطلاع‌رسانی دریافت کنند و عدالت به عنوان یک کمیت قابل سنجش باشد.
او درباره تهران می‌گوید: «خدمات هوشمند شهر تهران به صورت یکپارچه ارائه نمی‌شود و در بخش‌های مختلف متولیان متفاوتی دارد. به طور روزانه خدمات حملونقل هوشمند، خدمات پرداخت هوشمند و تامین مایحتاج روزانه تنها نقاط هوشمند در دسترس هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند و خبری از حضور حاکمیت، خدمات اجتماعی یا حوزه‌های انرژی و محیط زیست نیست.»
ایرانی درباره محصولاتی که کسب‌وکارشان در رابطه با تهران هوشمند ارائه می‌دهد می‌گوید: «با توجه به طبقه‌بندی فعالیت ما که در حوزه خدمات داده و پردازش مالی قرار می‌گیرد خدمات حوزه اقتصادی، حملونقل، اطلاع‌رسانی و توزیع عادلانه از طریق مکانیزم‌های سهمیه‌بندی منابع را پوشش می‌دهیم. مهمترین دغدغه ما در شهر هوشمند تهران، تسریع و شفاف‌سازی در اموری است که شهروندان ملزم به انجام آن هستند و همیشه سعی بر آن داشته‌ایم تا با ایجاد یکپارچگی در سبد خدمات، هم آشفتگی دسترسی به فرآیندها را کاهش دهیم و هم با تحلیل اطلاعات و تصمیم‌سازی برای شهروندان، شهروند را در مسیر هوشمند شدن یاری کنیم.»
او معتقد است که خطر بزرگ اکوسیستم الکترونیکی ما در کشور، عدم وجود پلتفرم‌های عملیاتی باز در کلیه حوزه‌ها است. این موضوع باعث شده تا ارائه دهندگان خدمت مجبور باشند کلیه فرآیندهای اجرایی را در بدنه خود پوشش دهند که شاهد ایجاد چندین و چند نمونه از یک محصول یا خدمت با اشکالات یکسان و مخاطرات مشترک هستیم.
او در این باره ادامه می‌دهد :«قسمت اول از این اختلال به فرهنگ عدم همکاری در تیم‌های استارت‌آپی بر می‌گردد. فرهنگی که در بخشی اصرار دارد «من» در همه چیز بهترین هستم و در بخش دیگر اصرار دارد که به اشتراک گذاشتن دانش «من» باعث شلوغ شدن اقیانوس کسب و کارم خواهد شد. قسمت دوم ایجاد این اختلال فناوری‌زدگی و عدم وجود KPIهای کیفی است که به دلیل ترکیب شدن با تصمیمات غیرکارشناسی منجر به کاهش عمومی کیفیت خدمات جامع ارائهشده به شهروندان شده است.»
.
.
ابراهیم سوادی‌نژاد: به توسعه اقتصادی استارت‌آپ‌ها و نحوه رشد و توسعه خدمات این گونه کسب‌وکارها توجه شود
به نظر ابراهیم سوادی‌نژاد، مدیرعامل فون‌پی، نقطه تمایز یک شهر هوشمند ادغام فناوری با رویکرد استراتژیک برای ایجاد پایداری و ثبات خدمات، رفاه شهروندی و توسعه اقتصادی است. او می‌گوید که در شهر تهران پایداری و ثبات خدمات شهروندی و همچنین رفاه شهروندان جهت استفاده از زیرساخت‌های شهری به نقطه قابل قبول رسیده ولی از منظر توسعه اقتصادی همچنان حرف‌های بسیار زیادی برای گفتن وجود دارد.
او خود از پرداخت QR-Code تاکسی توسط نرم‌افزار فون‌پی، سامانه تهران من و پارک حاشیه‌ای به عنوان محصولات مرتبط با شهر هوشمند استفاده می‌کند.
سوادی‌نژاد درباره محصولشان می‌گوید: «پرداخت کرایه تاکسی به عنوان یکی از معضلات حوزه حملونقل شهری از دیرباز گریبانگیر مسافران و تاکسیرانان بوده و ما توسط نرم‌افزار پرداخت موبایلی فون‌پی این معضل را در شهر تهران برطرف کرده‌ایم.»
او درباره توسعه نامتوازن فناوری اطلاعات می‌گوید: «متاسفانه به علت عدم مدیریت صحیح و نگاه به آینده همچنان با مشکلاتی در توسعه نامتوازن شهر هوشمند مواجه هستیم و این مهم از عدم برنامه‌ریزی صحیح مدیران شهری و عدم توجه به توسعه اقتصادی استارت‌آپ‌ها و نحوه رشد و توسعه خدمات این گونه کسب‌وکارها نشآت می‌گیرد که امیدوارم در کنار توسعه سرویس‌های هوشمند بحث توسعه اقتصادی به عنوان گزینه بسیار مهم مد نظر قرار گیرد.»
.
عظام کیانی‌نژاد: مهمترین انتظار، مدیریت منابع شهری با استفاده از اطلاعات است
عظام کیانی‌نژاد، مدیر ارشد محصول آپ می‌گوید: «مهمترین انتظار از یک شهر هوشمند این است که با بهره‌گیری از ابزارهای متفاوت تکنولوژی (مثلا سنسورهای اینترنت اشیاء) بتواند از خدمت‌دهندگان و خدمت‌گیرندگان شهری اطلاعات مفیدی را جمع‌آوری کند تا به کمک آن منابع شهری را به بهترین وجه مدیریت کند. تهران در این زمینه در بخش ارائه خدمات الکترونیک طی سال‌های گذشته پیشرفت زیادی داشته، اما تا شهر هوشمند فاصله زیادی دارد.»
او می‌گوید که یکی از پرکاربردترین ابزارها، سامانه تهران من برای مدیریت تردد است. همچنین سامانه پارک حاشیه‌ای نیز یکی دیگر از موارد پرکاربرد است.
مدیر ارشد محصول آپ درباره محصول آپ و ارتباطش با هوشمندسازی شهر می‌گوید: «در کسبوکار ما صفر تا صد خدمات پرداخت نه تنها در تهران بلکه در تمامی گستره جغرافیایی کشور ارائه می‌شود. به ویژه خدمات پرداخت موبایلی که برای افراد این امکان را ایجاد می‌کند تا بدون استفاده فیزیکی از کارت بانکی، هزینه‌های خود را در بستری امن و به شیوه‌ای آسان پرداخت کنند و همزمان در حفظ منابع ملی و محیط زیست سهیم باشند.»
او درباره توسعه نامتوازن فناوری اطلاعات می‌گوید: «طبیعی است که هر جا صحبت از توسعه است، توازن و عدم توازن در توسعه از مهمترین چالش‌هاست. در توسعه شهر هوشمند نیز این موضوع اهمیت دارد. برای مثال در برخی حوزه‌های خدمات شهری مانند خرید آنلاین بلیت سینما و یا سفارش آنلاین غذا پیشرفت‌های خوبی حاصل شده، اما در حوزه‌ای مانند داروخانه آنلاین پیشرفت چندانی نداشته‌ایم.»
مدیر ارشد محصول آپ معتقد است که در برخی از حوزه‌ها استارت‌آپ‌های متعددی بدون داشتن مزیت رقابتی خاص نسبت به یکدیگر وارد بازار شده‌اند که در میان‌مدت ممکن است باعث عدم سود‌دهی مناسب برای هر یک و تعطیلی آنها شود. به بیان دیگر مهمترین نتیجه توسعه نامتوازن یک شهر هوشمند ظهور کسب‌و‌کارهایی است که از منظر ارزش پیشنهادی ارائهشده برای ذینفعان، هیچ تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند.
او به عنوان نمونه به اپلیکیشین‌های مختلف پرداخت هزینه تاکسی اشاره می‌کند و می‌گوید: «هرچند تعدد خدمت‌دهنده‌ها می‌تواند منجر به ایجاد رقابت سالم و ارائه خدمات بهتر شود، اما توسعه نامتوازن باعث می‌شود ایده‌ها یکسان و خدمات یکنواخت باشند و چالش‌های رقابتی ناسالم میان آنها ایجاد شود.»
.
.
محمد فرجود: برای خودمان نقش هماهنگی میان ذینفعان متعدد را تعریف کرده‌ایم
محمد فرجود، مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران در تعریف شهر هوشمند می‌گوید: «اگر بخواهم در یک جمله تعریفی از شهر هوشمند ارائه کنم می‌توانم بگویم شهری است که بر مبنای داده مدیریت می‌شود. در حرکت به سمت شهر هوشمند، هدف نهایی ارتقای کیفیت زندگی شهروندان از طریق ارائه راهکارهای نوآورانه برای چالش‌هایی است که مردم با آن رو‌به‌رو هستند.»
فرجود اشاره می‌کند که شهرها در ایران مثل سایر دنیا به صورت مدیریت شهری واحد و محلی اداره نمی‌شوند. او می‌گوید: «شهر هوشمند ذینفعان بسیاری دارد و سعی کردیم در قالب برنامه «تهران هوشمند» نقش هماهنگی را برای خود تعریف کنیم به‌ویژه برای مسائل و موضوعاتی که حاصل عدم یکپارچگی مدیریت شهری است.»
او ادامه می‌دهد: «ما از گام اول تعاملات خود را با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به حداکثر رساندیم و با امضای یک تفاهم‌نامه در این حوزه، سعی کرده‌ایم استقرار رگولاتوری مشارکتی که به نسل پنجم از تنظیم مقررات در حوزه ICT موسوم است، را مد نظر داشته باشیم که گامی جدی در حرکت به سمت شهر هوشمند محسوب می‌شود.»
فرجود اشاره می‌کند که شهر هوشمند یک مفهوم نسبی است و نمی‌توان به‌طور مطلق گفت که یک شهر هوشمند است یا خیر. او می‌گوید: «براساس تعاریف و شاخص‌های جهانی، هریک از شهرها رتبه‌ای را از شهر هوشمند دریافت می‌کنند که بر این اساس می‌توان گفت شهر تهران در برخی حوزه‌ها در منطقه رتبه مناسبی دارد.»
طبق صحبت‌های او هوشمندسازی هم با مفهوم شهر هوشمند فرق می‌کند؛ یعنی معمولاً هوشمندسازی در ادامه مسیر الکترونیکی کردن خدمات قرار می‌گیرد. البته تلاقی‌های بسیاری با هم دارند، منتها صرف استفاده از ابزارهای نوین به‌ویژه ICT در شهر لزوماً به هوشمندی شهر منتج نمی‌شود.
فرجود در ادامه به معرفی محصولات و اقدامات فاوای شهرداری تهران در راه هوشمندسازی شهر می‌پردازد. در حوزه خدمات دیجیتال، سامانه «تهران من» در حال حاضر تعداد زیادی از خدمات شهرداری را به صورت الکترونیک و یکپارچه ارائه می‌دهد و برای این منظور بیش از 30 سامانه مختلف از درون و بیرون شهرداری را به یکدیگر متصل کرده است.
او می‌گوید: «در حوزه حملونقل هوشمند، طرح ترافیک به طور کامل بازنگری شده و یک سامانه هوشمند که شامل مجموعه‌ای از فناوری‌ها و زیرساخت‌ها، دوربین‌های شهری، پردازش تصاویر، هوش مصنوعی و سامانه هوشمند محاسبه عوارض تردد می‌شود، جایگزین شده است.»
آزاد سازی خدمات داده‌محور و ارائه API به کسب‌وکارها، پروژه پارک حاشیه‌ای هوشمند، ایجاد سامانه «شفافیت» و برگزاری اولین انتخابات تمام الکترونیک در پایتخت از دیگر خدمات در راستای هوشمندسازی تهران بوده است که فرجود به آنها اشاره می‌کند.
.
شهر هوشمند شهر تصدی‌گری دولتی نیست
شهر هوشمند ترکیب استفاده از فناوری به منظور رسیدن به اهداف پایدار است. فرجود درباره توسعه نامتوازن فناوری اطلاعات، این نکته را یادآوری می‌کند و می‌گوید: «شهرها در این مسیر به ظرفیت‌سازی برای بخش خصوصی توانمند و نوآور و همچنین استارتاپ‌ها و بنگاه‌های کوچک می‌پردازند. بدین منظور، شهر هوشمند و تحول هوشمند دربردارنده فرهنگ مبتنی بر نیروی انسانی و استعدادهای نهفته، ساختار مبتنی بر فرآیندهای نوآورانه و زیرساخت مبتنی بر فناوری‌های نوظهور و پیشران است.»
فرجود می‌گوید: «ما در برنامه تهران هوشمند به دنبال گسترش تصدی‌گری مدیریت شهری نیستیم، اصلاً شهر هوشمند شهر تصدی‌گری دولتی نیست. اگر شهر هوشمند را صرفاً در فناوری خلاصه کنیم و مدل ذهنی ما از شهر هوشمند این باشد که پهبادها در حال پرواز هستند و همه جا را سنسور فرا گرفته و همه چیز به صورت اتوماتیک کنترل می‌شود، دچار توسعه نامتوازن خواهد شد. نمی‌توان بدون پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی و بدون توجه به بُعد مهم شهروند هوشمند به نتیجه مناسب رسید.»
به اعتقاد مدیر فاوای شهرداری تهران، در بحث استارت‌آپ‌های پرداخت، موضوع توسعه نامتوازن چندان مطرح نیست. او می‌گوید: «موضوع اصلی آنجا نحوه مداخله قانون‌گذار در نهاد شهرداری و مدیریت شهری است که نیاز به بازنگری داشته است. اتفاقاً یکی از محورهای کلیدی شهر هوشمند، همین بحث حکمروایی هوشمند است. یعنی اینکه در قانون‌گذاری‌ها هم باید به نوعی عمل کنیم که منافع کلیه ذینفعان در نظر گرفته شود. خوشبختانه در موضوع پرداخت‌های خرد شهری، مدلی پیشنهاد دادیم که امیدواریم هم منافع بخش خصوصی و هم شهرداری در آن حفظ شود و هم باعث توسعه خدمات پرداخت خرد شهری شود.»
