پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سکه در گذشته از جمله وسایل آسان‌کردن مبادلات و تجارت به حساب می‌آمد و شاید بتوان گفت بعدها این جنبه بر جنبه‌های دیگر برتری یافت. قبل از اختراع و ایجاد سکه، ارتباط و دادوستد مردم از راه مبادله صورت می‌گرفت. تمدن‌های قدیم بدون آشنایی با سکه، زندگی تجارتی خود را از راه مبادله می‌گذراندند. اما بعدها سکه با هدف ایجاد قومیت، حاکمیت، استقلال و آزادی توسط دولت‌ها به‌وجود آمد.
.
پیدایش سکه
از زمانی‌که فلزاتی مانند نقره، طلا و مس ارزشمند محسوب شدند، نظام اقتصادی نیز دچار تحول بزرگی شد. به‌طور مثال در آمریکا شمش‌های تبری شکل مسی و در آسیا و شرق شمش‌های به‌صورت حلقه که به اوتن معروف بود در معاملات مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما با گذشت زمان، تجار و دولت‌ها برای آسان‌کردن معاملات، علاماتی بر حلقه‌ها و شمش‌ها با وزن معین و ثابتی به‌کار بردند که با توسعه تجارت، این امر باعث اختراع سکه شد. سکه عبارت است از یک قطعه فلز به وزن معین که روی آن علامت رسمی دولت یا حکومتی که عیار و وزن آن را تعهد می‌کند، منقوش شده است.
.
موزه بانک سپه
موزه سکه بانک سپه که به موزه سکه ایران نیز معروف است، در سال ۱۳۴۲ و توسط تیمسار فرج‌الله آق‌اولی مدیر عامل وقت بانک سپه تأسیس شد. همچنین شیرین ملک‌زاده بیانی به‌عنوان کارشناس سکه مسئول گردآوری این مجموعه در سال‌های پیش و پس از آن بود و چیدمان و رده‌بندی سکه‌های موزه با نظارت مستقیم او انجام شد.
در این موزه سکه‌های دوره‌های گوناگون تاریخ ایران از مسکوکات ایران مرکزی در زمان هخامنشیان تا دوره حاضر به نمایش درآمده‌است. بانک سپه همچنین در کتابی با عنوان «موزه سکه بانک سپه» به معرفی برخی از آن سکه‌ها پرداخته است. در ادامه به معرفی تعدادی از آنها در زمان‌های مختلف پرداخته‌ایم.
ببینید: کدام بانک‌ها موزه دارند؟ / به همراه اطلاعات تماس، نشانی و تاریخچه
.
ضرب اولین سکه در جهان
اولین سکه حقیقی بنا به گفته مورخان متعلق به شهر لیدی است. لیدی بین دریای اژه و ممالک کوچکی مانند فریکیه، کاری و میسی واقع است که مردمی ثروتمند و تاجر داشته است. قدیمی‌ترین سکه‌های لیدی مربوط به پادشاه ژیک بود و به‌صورت قطعه ضخیم و نامنظم الکتروم (مخلوط طلا و نقره) است که در روی آن شیارهای موازی است. اولین سکه استاندارد به نام کرزوئید و منتسب به پادشاه کرزوس است. نقش این سکه نیم‌تنه گاومیش و شیر در حال حمله در مقابل یکدیگر هستند و در پشت آن نیز دو مربع فرورفته وجود دارد.
.
سکه‌های دوره هخامنشیان
کوروش با حمله به آسیای صغیر متوجه تأسیس ضرابخانه و ضرب سکه شد، اما مرگ به او امان نداد و کمبوجیه پسرش نیز فرصت پرداختن به امور داخلی را نیافت. بنابراین داریوش اول پس از برقراری نظم و تقسیمات مملکتی به سروسامان دادن وضع مالی و اقتصادی پرداخت. او سکه‌هایی وضع کرد که به دریک معروف بودند و وزن آنها 8.41 گرم بود. همچنین سکه‌های نقره به وزن 5.60 وضع شد. به این سکه‌ها شاهی می‌گفتند که و عموما دارای طرح‌های شبیه به هم بود. مانند نیم‌تنه شاهنشاه کمان‌به‌دست، کماندار پارسی ترکش بر پشت، شاه یک زانو بر زمین و با یک‌دست زوبین گرفته.
.
سکه‌های دوره اسکندر و جانشینانش
سکه‌های دوره اسکندر از لحاظ هنری قابل توجه است، زیرا اختلاط دو تمدن ایران و یونان را به تصویر می‌کشد و مشخص است سکه‌های این دوران توسط صنعتگران توانا و چیره‌دست تهیه شده است. سکه‌هایی نیز از دوره اسکندر دیده می‌شود که در خارج از یونان ضرب شده و به ضرب آسیایی معروف است. ضرب این سکه‌ها تحت نفوذ هنر محلی و با نقوشی چون شاخه گل و گندم ساخته شده است.
.
سکه‌های دوره اشکانیان
سکه‌های اشکانی از اسناد و مدارک ارزشمند تاریخی هستند که نه تنها فرهنگ و هنر، بلکه تصویر فرمانروایان پارتی را به معرض نمایش می‌گذارد. این سکه‌ها عموماً از جنس نقره و برنز هستند که مبنای پول نقره درهم و بزرگ‌تر از آن چهاردرهم بوده است. بر روی سکه‌های برنزی می‌توان ماه، خورشید، ستاره و گاه نقوش متنوعی مانند لنکر و فیل را دید، اما در پشت سکه‌های چهاردرهمی، فرمانروایان و الهه‌های یونانی با القاب و عناوین شاهان به‌صورت عادل، نیکوکار، دوستدار پدر، دوستدار برادر، دوستدار یونان و خودمختار دیده می‌شود. نوشته‌های روی سکه‌ها نیز به‌جز در زمان بلاش اول که آغاز نوشتار خط پهلوی بوده، خط یونانی است.
.
سکه‌های دوره ساسانیان
هنر دوره ساسانی نمودار تعلق خاطر آنان به آیین مزدیسنا و زرتشت است که با مظاهر ایزدانی دیگر مانند آناهیتا (با نقش هلال ماه) و مهر (با سمبل پرتو خورشید) همراه است. به غیراز نمادهای مهر و آناهیتا نماد ایزد بهرام به‌صورت بال‌های فرشته بر فراز تاج وجود داشت که نشان‌دهنده فرا ایزدی و پیوند فرمانروا با نیروهای آسمانی بوده است. علائم و تزئینات سکه‌ها این مطلب را تأیید می‌کند.
مسکوکات این دوره از جنس طلا، نقره، قلع و سرب است. مسکوکات طلا دینار و نقره درهم نامیده می‌شده و دارای واحدهایی مانند چهاردرهم، درهم و دانگ است.
از نکات مهم مسکوکات این دوره می‌توان به خط، تاریخ ضرب و تاج‌های متفاوت پادشاهان اشاره کرد که خط آرامی به گویش پهلوی ساسانی است و تاریخ ضرب نیز موجب روشن‌شدن ابهامات تاریخی است که خطاها و سهوهای تاریخی را اصلاح می‌کند.
.
سکه‌های دوره خلفای اموی
در دوره عرب ساسانی، اعراب از سکه‌های نقره ساسانی و طلای بیزانسی استفاده می‌کردند، اما در عهد عبدالملک‌بن‌مروان، خلیفه پنجم به علت تجارت امپراتوری رم با مرکز خلافت امویان و نوشتن شعاری مانند آب و بن و روح‌القدس، این خلیفه دستور داد تا جمله «شهد الله انه الا اله الا هو» بر روی کالاها قرار بگیرد. امپراتور رم با فرستادن هدایایی به دربار اموی درخواست کرد که دست از این کار بردارد و وضعیت مانند سابق شود، در غیر این صورت شعارهای ضد اسلامی بر روی دینارهای رومی قرار می‌گیرد. خلیفه نیز برای گره‌گشایی کار از راهنمایی امام محمد باقر استفاده کرد و درهم و دینارهایی به طراز اسلامی ضرب کردند.
ضرابخانه‌های این دوره به هشتاد فقره می‌رسید که به‌جز دمشق، قیروان و اندلس بقیه آنها در ایران بودند.
نخستین سکه دینار اموی ضرب سال 77 هجری قمری و بدون نام ضرابخانه است و اولین درهم نیز در سال 78 هجری قمری در ضرابخانه ایران به نام «شق‌التیمره» ضرب شده است.
.
سکه‌های دوره صفویه
در زمان صوفیه با وجود جنگ‌های متعدد با امپراتوری عثمانی، روابط نزدیک و صمیمانه‌ای با کشورهای اروپایی برقرار شد که به‌همین مناسبت سکه‌هایی از زر، سیم و برنز با نام‌های بیستی، محمدی، شاهی، عباسی، لاری و اشرفی، غازی با واحد پولی تومان وجود داشت. از زمان شاه عباس دوم نیز القاب شاهان به همراه اشعار فارسی با خط نسخ یا نستعلیق که قبلاً سابقه نداشت بر روی کار آمد.
از ضرابخانه‌های این دوره می‌توان به ضرابخانه‌های آمل، ابرقوه، سبزوار، لاهیجان، مارندارن و غیره که جمعاً 67 فقره است اشاره کرد. پایان این دوره توسط محمود افغان به موجب قتل سلطان حسین به سال 1135 هجری قمری رقم خورد.
.
سکه‌های دوره قاجار
در زمان آغامحمدخان قاجار ضرابخانه‌ها اجازه ضرب همه نوع سکه‌ای را نداشتند، به‌خصوص ضرب سکه‌های زرین که از اهمیت و حساسیت ویژه‌ای برخوردار بود. به‌عنوان مثال فقط شهرهای استرآباد، اصفهان، ایروان، تبریز، خوی، رشت، شیراز، طهران، قزوین، کاشان، کرمان، مازندران و یزد سکه‌های زرین ضرب می‌کردند.
در این دوران سکه‌های تومان، قران، ریال، شاهی، دینار، غاز و فلوس که هر یک دارای تقسیماتی است با شعارهای مختلف رایج بود.
در دوران ناصرالدین‌شاه ضرابخانه‌های کشور تعطیل و ضرب سکه منحصر به ضرابخانه پایتخت شد. پس از او نیز بر اثر عدم لیاقت شاهان دیگر، نفوذ روس و انگلیس در امور مملکت و عدم توجه شاهان به مسائل سیاسی و اقتصادی ایران ارزش مسکوکات روزبه‌روز تنزل یافت تا اینکه دفتر قاجار نیز بسته شد.
.
سکه‌های دوره پهلوی
مسکوکات دوره رضا شاه عبارت بود از مسکوکات زرین (پنج پهلوی، دو پهلوی، یک پهلوی، نیم پهلوی)، مسکوکات سیمین (پنج هزار دینار، دو هزار دینار، یک هزار دینار، پانصد دینار، پنج ریال، دو ریال، نیم ریال)، مسکوکات مس یا نیکل (صد دینار، 50 دینار، 25 دینار، 10 دینار، پنج دینار).
مسکوکات دوره محمدرضا پهلوی نیز شامل مسکوکات زرین (پنج پهلوی، دو پهلوی، یک پهلوی، نیم پهلوی، ربع پهلوی)، مسکوکات سیمین (10 ریال، پنج ریال، دو ریال، یک ریال، ربعی)، مسکوکات مس یا نیکل (50 دینار، 25 دینار، 10 دینار، پنج دینار) بود.
در این دوره مدال‌های وجود داشت که به مناسبت‌های مختلف با جنسیت‌های گوناگون ضرب شدند. مانند مدال کنگره سوم بین‌المللی آثار ایران در لنینگراد سال 1935 میلادی، مدال سمینار خلیج فارس 1341، مدال یادبود فداکاری ارتش در راه نجات آذربایجان آذرماه 1325 و غیره.
.
سکه‌های دوره جمهوری اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و استقرار حکومت اسلامی به‌تدریج مسکوکات و اسکناس‌های رژیم پهلوی جمع‌آوری و ضرب مسکوکات یک ریالی، دو ریالی، 10 ریالی، 20 ریالی، 50 ریالی، 100 ریالی و 250 ریالی با نقوش و شعارهای اسلامی به مناسبت‌های مختلف با جنسیت‌های نیکل، مس و برنز رایج گشت.
مسکوکات زرین امروزه نیز شامل دو و نیم بهار آزادی، یک بهار آزادی، نیم بهار آزادی و ربع بهار آزادی است.
