پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تونس سال‌های سال تحت سلطه استعمارگران و دیکتاتورها نتوانسته است به توسعه لازم برسد. پس از این سال‌ها و نیز پس از انقلاب یاس آنها توانستند با گام‌های بلندتری و با استفاده از فناوری به سمت توسعه پیش روند. تونسی‌ها با وجود عقب‌ماندگی‌شان در ابزارهای سخت‌افزاری بانکی روی ابزارهای نرم‌افزاری، موبایل، زنجیره بلوک و ارزهای رمزنگاری‌شده تمرکز کردهاند. در این مطلب نگاهی خواهیم داشت به اقتصاد، بانکداری، پرداخت و فین‌تک تونس و چند چیز کوچک دیگر.
این مطلب از مجموعه مطالب شماره 12 ماهنامه عصر تراکنش است که به بهانه جام‌جهانی به صورت ویژه به اقتصاد، بانکداری، پرداخت و فین‌تک 32 کشور حاضر در جام‌جهانی پرداخته است. در صورت تمایل مطالب مربوط به 31 کشور دیگر را می‌توانید از بخش ویژه پرونده جام‌جهانی راه پرداخت ببینید.
دانلود کنید: فایل PDF پرونده ویژه «اقتصاد، بانکداری، پرداخت و فین‌تک تونس» در شماره ۱۲ ماهنامه عصر تراکنش
دانلود کنید: فایل PDF شماره 12 ماهنامه عصر تراکنش
تونس
از 200 هزار سال پیش زندگی انسان‌ها در تونس آغاز شده است. ۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح مهاجران فنیقی دولت‌شهر کارتاژ را به‌عنوان اولین تمدن در تونس امروزی ساختند. از قبل میلاد مسیح تا دوره معاصر سرزمین کارتاژها روی خوش و آرامی را ندیده است. تا دست یونانی‌ها از این سرزمین کوتاه شده، ترکان عثمانی در آن تاخته‌اند. ترک‌ها که سقوط کردند، اسپانیا و بعد انگلیس به تونس تجاوز کردند.
این کشور آفریقایی بعد از ۷۵ سال استعمار فرانسه در سال ۱۹۵۶ استقلال پیدا کرد؛ استقلالی که به معنی روی کار آمدن حاکمان ظالم بود. حبیب بورقیبه اولین رئیس‌جمهور و حاکم مطلق تونس شد. مردم که معترض شرایط بودند، توانستند قدرت را از بورقیبه پس از ۳۱ سال بگیرند و زین‌العابدین بن علی که آن زمان افسر عالی‌رتبه پلیس بود، قدرت را در دست گرفت. بن علی هم که راه دیکتاتور قبلی را در پیش گرفته بود، بعد از ۲۳ سال خودکامگی و اختناق در ژانویه سال ۲۰۱۱ به عربستان فرار کرد. گفتنی است انقلاب سال ۲۰۱۱ تونس به انقلاب گل یاس معروف شد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”16″ bg_color=”#2c3e50″ txt_color=”#ffffff”]
کوین تونس
بانک مرکزی تونس با همکاری پست این کشور کیف پولی را ایجاد کرده که ای‌دینار نام دارد. امروز ای‌دینار روی سیستم‌عامل‌های اندروید، آی‌اواس، ویندوز و لینوکس در دسترس است و از سال ۲۰۱۶ کوین این ارز بر بستر بلاک‌چین راه‌اندازی شده است.
[/mks_pullquote]
.
اقتصاد تونس
با ۴۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی و رتبه ۷۷ در جهان، تونس را نه می‌شود جزء کشورهای ثروتمند دنیا دانست و نه کشورهای فقیر، اما مردم این کشور با رتبه ۱۱۹ سرانه تولید ناخالص داخلی نباید مردم ثروتمندی باشند. از نظر اقتصادی سرزمین کارتاژها وضعیت بهتری نسبت به سایر کشورهای آفریقا دارد. معلوم است که این وضعیت بهتر را مدیون همنشینی با مدیترانه و نزدیکی با اروپا هستند. اقتصاد تونس بر پایه صادرات است و بزرگ‌ترین شریک تجاری‌اش هم اتحادیه اروپا. ۷۵ درصد صادرات این کشور به اروپاست و 72.5 درصد وارداتش هم از قاره سبز.
مجمع جهانی اقتصاد سال ۲۰۰۹ تونس را رقابتی‌ترین اقتصاد آفریقا معرفی کرد. اقتصاد تونس تا حد زیادی بر کشاورزی، معادن، گردشگری و صادرات محصولات صنعتی استوار است. صنایع اصلی آن هم شامل نفت، فرآوری مشتقات فسفات و سنگ آهن، منسوجات، کفش و فرآوری محصولات کشاورزی، ساخت قطعات ماشین‌آلات صنعتی و تولید انواع نوشیدنی‌هاست. بانک مرکزی تونس دو سال بعد از استقلال این کشور؛ یعنی در سال ۱۹۵۸ تاسیس شد. در دسامبر همان سال ارز رسمی تونس از فرانک فرانسه به دینار تونس تغییر کرد. بانک مرکزی این کشور آفریقایی بهتر از همسایگانش مانند مصر و مراکش که صادرکننده نفت هستند، توانسته ثبات را حفظ کند؛ چراکه طی این سال‌ها تورم به‌خوبی کنترل شده است. در میان کشورهای اسلامی و آفریقایی، تونس به‌عنوان کشوری با ثبات اقتصادی و نیروی کار تحصیل‌کرده شناخته می‌شود. این ثبات اقتصای را مدیون نداشتن نفت و متکی نبودن اقتصاد آن بر نفت است.
امسال گروه بانکداری توسعه اسلامی 1.5 میلیارد دلار به شکل فاینانس در اختیار تونس قرار داد تا در پروژه‌های ملی استفاده کند. همچنین این گروه با ایجاد یک صندوق علم، فناوری و نوآوری، به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار موافقت کرد تا از این طریق از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوظهور تونس پشتیبانی شود. بانکداری در تونس صنعتی خدماتی است که همیشه به‌عنوان بخشی کوچک و بسیار متمرکز شناخته می‌شود. این کشور ۱۸ بانک محلی کوچک و سه بانک بزرگ دولتی دارد. تقریبا ۴۰ درصد کل دارایی‌های سیستم بانکی تونس در دست این بانک‌های دولتی است، اما انقلاب سال ۲۰۱۱ به این سه بانک ضربه بزرگی وارد کرد. علاوه بر این حملات تروریستی سال ۲۰۱۵ به شهر ساحلی سوس در این کشور درآمدهای حاصل از گردشگری را به‌طور چشمگیری کاهش داد و این اوضاع را برای بانک‌های دولتی تونس که ۴۰ درصد بدهی‌های مشکوک‌الوصول آنها از بخش گردشگری بود، بدتر هم کرد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”16″ bg_color=”#2c3e50″ txt_color=”#ffffff”]
دانشگاه زیتونه تونس
دانشگاه جامعه الزیتون سال ۷۳۷ میلادی تاسیس و در سال ۱۹۵۶ بعد از انقلاب تونس مدرن شد. این دانشگاه ابتدا مسجدی بود که قرن‌ها مرکز آموزش فکری شمال آفریقا به شمار می‌رفت. ابن‌خلدون یکی از خروجی‌های این مرکز علمی است. بعد از انقلاب تونس این مرکز تبدیل به دانشگاهی مدرن و چند سال بعد تبدیل به دانشکده شریعت و الهیات تونس شد.
[/mks_pullquote]
.
سیستم‌های پرداخت در تونس
در تونس همچنان پول نقد پادشاه است. نمی‌توان از کشوری که ۷۳ درصد جمعیت بزرگسال آن حتی یک حساب بانکی هم ندارند، انتظاری جز این داشت. در چنین کشوری حتما به سیستم‌های پرداخت جایگزین نیاز است؛ بنابراین بانک مرکزی تونس راه‌حل را در استفاده از بلاک‌چین دیده است تا مردم از طریق تلفن‌های همراه‌شان کار پرداخت را انجام دهند. همان‌طور که در بخش فین‌تک تونس هم اشاره کردیم، آنها از میان انواع مختلف این سرویس‌ها استارت‌آپ مونتاس سوئدی را انتخاب کردهاند.
آن ۲۷ درصد پیشرو که حساب بانکی دارند، بیش از همه دوست دارند از کارت‌های بانکی‌شان برای پرداخت استفاده کنند. در تونس مردم می‌توانند کارت نقدی یا کارت اعتباری داشته باشند؛ با این حال این کارت‌های بانکی فقط برای پرداخت‌های داخلی قابل استفاده‌اند و قابلیت تبدیل به سایر ارزها را ندارند. اپراتورهای خدمات پستی تونس یک سیستم پرداخت با نام ای‌دینار را راه‌اندازی کردهاند که مردم در آن با ایجاد یک اکانت و شارژ آن می‌توانند هزینه‌های عمومی مانند کرایه اتوبوس را پرداخت کنند.
.
مهم‌ترین بانک‌های تونس
[mks_tabs nav=”vertical”]
[mks_tab_item title=”الفلاحی“]
مدیرعامل: حبیب بن حادج کودر
تعداد پرسنل: 2767
تعداد شعبه: 50
بانک الفلاحی تونس بزرگ‌ترین بانک تونس و یکی از سه بانک دولتی این کشور با قدمتی ۶۰ساله است که سرمایه‌ای ۱۶۰ میلیون دیناری دارد و همواره نقش مهمی در اقتصاد تونس داشته است. این بانک در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد ۱۹۰ میلیون دینار درآمد کسب کرده است. بانک الفلاحی تامین مالی پروژه‌هایی در بخش کشاورزی، شرکت‌ها و افراد و حرفه‌ای‌ها را انجام می‌دهد.
[/mks_tab_item]
[mks_tab_item title=”الشركه“]
مدیرعامل: سمیر سعید
تعداد پرسنل: 2619 نفر
تعداد شعبه: 136
بانک الشرکه التونسیه بانک دولتی بورسی است. این بانک 124.300 میلیون دینار دارایی دارد. 52.3 درصد سهم آن متعلق به بخش دولتی، 36.2 درصد بخش خصوصی و 11.3 درصد بازیگران خارجی است. این بانک در سال ۱۹۵۸ تاسیس شده و حدود ۳۰۰ شرکت تابعه دارد. الشرکه التونسیه دومین بانک بزرگ تونس است.
[/mks_tab_item]
[mks_tab_item title=”العربی“]
مدیرعامل: صلاح‌الدین العجیمی
تعداد پرسنل: 2190
تعداد شعبه: 120
بانک تونس العربی الدولی که نام اختصاری فرانسوی آن البیات است، بیشترین درآمد را در میان بانک‌های تونسی دارد. البیات سال ۱۹۷۶ بعد از ادغام شعبه تونسی بانک انگلیس در خاورمیانه و شرکت مارسیلیه دکردیت تاسیس شد. بزرگ‌ترین سرمایه‌دار البیات گروه المبروک با ۲۱ درصد است. سال ۱۹۹۰ البیات وارد بورس اوراق بهادار تونس شد. این بانک یک شعبه در لیبی دارد و راه‌اندازی شعبه‌هایی در الجزایر و مراکش از برنامه‌های آن است.
[/mks_tab_item]
[mks_tab_item title=”التجاری“]
مدیرعامل: هشام صفا
تعداد پرسنل: 1381 نفر
تعداد شعبه: 203
التجاری یکی از بانک‌های خصوصی تونس و سومین بانک از نظر میزان درآمد در این کشور است. التجاری از بانک‌های تابعه بانک التجاری‌وفا در مراکش است. این بانک در سال ۱۹۶۸ با نام بانک جنوب تاسیس شد و در سال ۱۹۹۷ روند خصوصی‌سازی را شروع کرد. در ژانویه ۲۰۱۷ کارکنان تونسی این بانک به جریمه‌هایی که مدیران مراکشی بانک نسبت به این کارکنان اعمال کرده بودند، اعتراض کردند که ناموفق بود.
[/mks_tab_item]
[/mks_tabs]
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”16″ bg_color=”#2c3e50″ txt_color=”#ffffff”]
هفت میلیون گردشگر
تونس با هفت میلیون گردشگر خارجی در سال یکی از توریستی‌ترین کشورهای آفریقایی است. از دهه ۶۰ میلادی سرزمین کارتاژها به مقصدی جذاب برای گردشگرها تبدیل شده است. به قول نیویورک‌تایمز؛ سواحل طلایی، آب‌وهوای آفتابی و هتل‌های لوکس و در عین حال ارزان‌قیمت، توریست‌ها را به این کشور آفریقایی می‌کشاند.
[/mks_pullquote]
.
فین‌تک در تونس
۵۷ درصد پرداخت‌های مردم تونس از طریق ابزار کارت بانکی انجام می‌شود. بعد از کارت، چک با ۲۰ درصد پرداخت‌ها محبوب‌ترین ابزار پرداخت است.
از نظر شاخص‌های کسب‌وکار، تونس نسبت به کشورهای خاورمیانه و عرب در وضعیت مطلوبی قرار دارد. رتبه ۷۷ شاخص آسانی انجام کسب‌وکار در تونس نسبت به رتبه ۱۲۰ ایران در سال ۲۰۱۷ گواه این است که تونس با وجود بی‌ثباتی سیاسی در سال‌های اخیر توانسته شرایط خوبی برای کسب‌وکارها ایجاد کند؛ حتی سال ۲۰۱۳ رتبه آنها به ۵۰ جهان هم رسید. این کشور بهشت فعالیت اقتصادی زنان در خاورمیانه است. همچنین تونس بهترین وضعیت را در منطقه در شاخص حل‌وفصل ورشکستگی دارد. این شاخص‌ها نشان می‌دهند کسب‌وکارهای فین‌تک نیز حداقل از این نظر در شرایط مطلوبی نسبت به منطقه قرار دارند.
با این حال یک پژوهش درباره رفتار مردم نشان می‌دهد، ترس از دست دادن پول به‌دلیل دو عامل خطای تراکنش‌ها و هک شدن، بانکداری الکترونیکی را برای مردم بی‌اعتبار کرده است. علاوه بر این فقط ۲۷ درصد بزرگسالان تونس حساب بانکی دارند و میزان نفوذ تلفن همراه در میان مردم این کشور فقط ۲۷ درصد است.
حاکمیت در تونس به نوآوری و فناوری روی خوش نشان می‌دهد. بانک مرکزی این کشور هم به فناوری‌های نو در خدمات مالی توجه می‌کند. تونس جزء معدود کشورهایی است که ارز رمزنگاری‌شده ملی دارد. همچون سایر کشورهای آفریقایی موبایل و استفاده از آن برای خدمات مالی در میان مردم تونس محبوبیت دارد.
تعداد استارت‌آپ‌های فین‌تک در تونس از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی‌کند. به جای سرویس‌های فین‌تک داخلی، این خارجی‌ها هستند که بازار خدمات مالی در تونس را در دست گرفته‌اند. تعداد استارت‌آپ‌های خارجی خدمات مالی در تونس بیشتر از وطنی‌های آن است.
یکی از این استارت‌آپ‌ها مونتاس است؛ استارت‌آپی فعال در زمینه بلاک‌چین که خدمات مالی را از طریق موبایل در دسترس کاربران قرار می‌دهد. مونتاس به بانک‌های مرکزی این امکان را می‌دهد که ارزهای دیجیتال منتشر کنند تا هر کسی از طریق کیف پول همراه به آن دسترسی داشته باشد. سال ۲۰۱۶ بانک مرکزی تونس و پست با همکاری مونتاس این رویکرد را برای انتقال ای‌دینار روی بلاک‌چین به کار بردند.
به‌طور کلی مشتریان بانکی در منطقه شمال آفریقا هنوز هم در پرداخت‌ها و انتقال پول به پول نقد علاقه دارند. در تونس هم اوضاع به همین منوال است. با این حال با توجه به اصلاحات رگولاتوری، ثبات سیاسی و مردمی که عمدتا حساب بانکی ندارند، شرایط مساعدی برای همگانی کردن خدمات مالی با استفاده از نوآوری وجود دارد.
کارشناسان برای تقویت خدمات فین‌تک در تونس پیشنهادهایی دارند. ایجاد انگیزه در راه‌اندازی سیستم‌های پرداخت ملی، حذف انحصارها و تشویق رقابت و همکاری در راه‌اندازی شرکت‌ها، به کار گرفتن استراتژی مانند شمول مالی و شرکت‌های قرض‌دهی، حمایت از استارت‌آپ‌هایی با نرخ رشد بالا تا خدمات‌شان را به بازارهای مشابه خصوصا آفریقا افزایش دهند، از جمله این پیشنهادهاست.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”16″ bg_color=”#2c3e50″ txt_color=”#ffffff”]
زین‌العابدین بن علی
زین‌العابدین بن علی دومین فردی بود که بعد از رهایی تونس از استعمار فرانسه قدرت را در دست گرفت. در سال ۲۰۱۱ مردم تونس علیه او در اعتراض به بیکاری گسترده، فساد دولتی و افزایش قیمت مواد خوراکی قیام کردند و در نهایت بن علی با فرار به عربستان به حکومت ۲۳ساله‌اش پایان داد.
[/mks_pullquote]
.
استارت‌آپ‌های فین‌تک معروف تونس
[mks_tabs nav=”vertical”]
[mks_tab_item title=”کاون“]
کاون یک استارت‌آپ فین‌تک در تونس است که به مردم خدمات پرداخت و رتبه اعتباری ارائه می‌دهد. با توجه به اینکه درصد بالایی از مردم تونس و همچنین آفریقا از خدمات بانکی محروم هستند یا هیچ حساب بانکی ندارند، کاون با استفاده از اپلیکیشن موبایلی خود و بستر یو‌اس‌اس‌دی به کاربرانش امکان پرداخت می‌دهد و بر اساس این اپلیکیشن رتبه اعتباری آنها را مشخص می‌کند.
[/mks_tab_item]
[mks_tab_item title=”ایلبورسا“]
ایلبورسا که سال ۲۰۱۲ راه‌اندازی شده است، در دسته ولث‌تک فعالیت می‌کند. این استارت‌آپ اولین سایت اخبار بورس اوراق بهادار تونس است. موسی اسماعیل بن ساسی، بنیان‌گذار ایلبورسا می‌گوید هدف ما ارائه اطلاعات برای کمک به سرمایه‌گذاران در تونس است تا تصمیم‌های مالی بهتری بگیرند. ایلبورسا یکی از محبوب‌ترین سایت‌های تونسی است که روزانه ۸۰ هزار بازدیدکننده دارد.
[/mks_tab_item]
[mks_tab_item title=”کوفاندی“]
کوفاندی استارت‌آپی جمع‌سپاری است که سال ۲۰۱۴ در تونس راه‌اندازی شد، اما به‌دلیل عدم وجود چارچوب‌های قانونی برای فعالیت‌های جمع‌سپاری به اجبار به فرانسه منتقل شد. امروز این استارت‌آپ برای جمع‌آوری پول برای پروژه‌هایی در تونس و آفریقا فعالیت می‌کند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد در تونس کمتر از پنج درصد پروژه‌ها موفق شده‌اند از این طریق سرمایه جذب کنند.
[/mks_tab_item]
[mks_tab_item title=”آفریکویتی“]
آفریکویتی بستر جمع‌سپاری در تونس است که به کارآفرینان آفریقایی این امکان را می‌دهد تا از سرمایه‌گذارانی در سراسر دنیا سرمایه جذب کنند. این استارت‌آپ روش‌هایی ساده برای جمع‌آوری کمک‌های مالی ایجاد کرده است؛ همچنین به کارآفرینان مجموعه‌ای از خدمات مشاوره‌ای جهت آماده شدن آنها جهت جذب سرمایه ارائه می‌دهد.
[/mks_tab_item]
[mks_tab_item title=”وینک“]
در کشوری که خرید آنلاین و انتقال پول مجازی در دسترس همه مردم نیست، وینک ادعا می‌کند محصولی مشابه پی‌پال، ام‌پسا و مینت ارائه می‌دهد. وینک در واقع اپلیکیشن بانکداری همراه است و می‌خواهد به محصولی تبدیل شود که همه معاملات مالی از طریق آن قابل انجام باشد. وینک نرم‌افزار بیت‌دینار را ارائه داده که یک ارز دیجیتال متمرکز است.
[/mks_tab_item]
[/mks_tabs]
در اندیشه سرزمین‌های شمالی
نمی‌شود درباره تونس خواند و نوشت، ولی از فرانسه و تاثیر آن بر این سرزمین نگفت. نمی‌توان تونس را فقط با کشورهای آفریقایی که تصور عمومی بر این است که همه مردمش در صحرای خشک و بی‌آب و علف زندگی می‌کنند، مقایسه کرد. تونس کشوری آفریقایی است، ولی همواره به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش شاهد رفت‌وآمد بیگانگان بوده است.
کیپ آنجلا در تونس، شمالی‌ترین نقطه آفریقاست؛ شمالی که این قاره را به تمدن‌های توسعه‌یافته، آبادانی، فناوری، سرسبزی و در نگاه مردم کشورهای آفریقایی به خوشبختی و در یک کلمه به اروپا متصل می‌کند. به تونس نباید همان‌طور نگاه کنیم که به زیمبابوه، سومالی یا کنیا نگاه می‌کنیم. تونس از دوران کهن همواره محل تاخت‌وتاز بیگانگان بوده است. در آخرین تجاوز سال‌ها تحت استعمار فرانسه و تحت تاثیر فرهنگ این کشور بود. اکنون ۶۰ سال از کوتاه شدن دست فرانسوی‌ها از این سرزمین می‌گذرد، اما به‌نظر می‌رسد هیچ‌وقت آثار این استعمار از پیکر تونس پاک نخواهد شد؛ همان‌طور که امروز زبان دوم سرزمین کارتاژ فرانسوی است و بیش از ۶۰ درصد آنها توانایی مکالمه به این زبان را دارند.
تونس هم از همان دردی رنج می‌برد که اغلب کشورهای جهان سوم دچارش هستند. فساد اداری و فساد نخبگان سیاسی گریبان اقتصاد این کشور آفریقایی را گرفته است. البته اوضاع تونس آن‌طور که سازمان شفافیت بین‌الملل نشان می‌دهد، از نظر شاخص احساس فساد در سال ۲۰۱۶ بهتر از سایر کشورهای منطقه عرب ـ آفریقاست.
تونس حتما به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش و به لطف مدیترانه نسبت به همسایگان جنوبي‌اش در آفریقا پیشروتر است. آنها با وجود تمامی محرومیت‌هایشان که ناشی از دوران حکومت فرانسوی‌ها و دیکتاتورها بر این سرزمین است، به فناوری روی خوش نشان داده‌اند. حکومت فعلی این کشور تلاش می‌کند تمام عقب‌ماندگی‌های تاریخی را جبران کند. زمانی فرانسوی‌های به‌ظاهر شاعر و روشنفکر مانع از همگانی شدن تحصیلات عالی در بین مردم تونس شدند.
تونس از برخی جهات در آفریقا نمونه است. هفت سال پیش زمانی که مردم عرب‌زبان قاره کهن به ذهن‌شان هم خطور نمی‌کرد که می‌توانند تغییری در سرنوشت‌شان ایجاد کنند، تونسی‌ها پیشقدم این تغییرات شدند. صدای آنها برای اولین‌بار زمانی شنیده شد که جوان تحصیل‌کرده‌ای که همچون سایر جوانان درس‌خوانده بیکار بود و از سر اجبار به فروش میوه و سبزی روی چرخ‌دستی روی آورده بود، چرخ دستی‌اش توسط پلیس توقیف شد. در پی این توقیف یک پلیس زن هم با کوبیدن سیلی به صورت محمد او را در مقابل جمعیت ۵۰ نفری در محل بازار تحقیر کرد. محمد بوعزیزی ۲۶ساله در اعتراض به این توقیف و تحقیر، مقابل ساختمان شهرداری شهر تونس خودش را آتش زد و در بیمارستان درگذشت.
خودسوزی بوعزیزی که آغازگر انقلاب تونس بود، در مصر، الجزایر و موریتانی هم تقلید شد و جنبشی را رقم زد که به بهار عربی در کشورهای جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا سرایت کرد.
مجموعه گزارش‌های شماره ویژه جام‌جهانی ماهنامه عصر تراکنش با حمایت مجموعه‌ای از شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات بانکی و پرداخت تولید و منتشر شده است. فهرست این شرکت‌ها به ترتیب حروف الفبا در ادامه آمده است.
