پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کریستینا لاگارد؛ مترجم: سپهر عارف‌منش؛ ماهنامه عصر تراکنش / کریستینا لاگارد به مناسبت بیستمین سالگرد استقلال بانک مرکزی انگلستان در لندن سخنرانی زیر را ایراد کرد:
امروز قصد دارم در مورد تأثیر سه گروه از نوآوری‌ها بر بانکداری مرکزی در آینده صحبت کنم؛ پول‌های مجازی، شیوه‌های جدید واسطه‌گری مالی و هوش مصنوعی.
بسیاری از این نوآوری‌ها هم‌اکنون توانسته‌اند وارد کیف پول‌های ما، تلفن‌های هوشمندمان و سامانه‌های مالی شوند، اما این تازه اول راه است.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کریستین لاگارد
کریستین لاگارد متولد اول ژانویه سال ۱۹۵۶ در پاریس فرانسه است. کریستین لاگارد در روز پنجم ژوئیه 2011 ریاست صندوق بین‌المللی پول را بر عهده گرفت. لاگارد پیش از این نیز اولین زنی بود که به سمت وزارت امور اقتصادی یکی از کشورهای عضو جی ۸ انتخاب شده بود. او عضو حزب راست میانه همبستگی برای جنبش مردمی بود و پس از آنکه کاندیدای این حزب، نیکولا سارکوزی، در سال ۲۰۰۷ به ریاست جمهوری فرانسه رسید در حالی‌که با عالم سیاست بیگانه بود؛ پست وزارت دارایی و اقتصاد کابینه سارکوزی در فرانسه را برعهده گرفت. لاگارد در شانزدهم نوامبر سال 2009 از سوی فایننشال تایمز به عنوان بهترین وزیر اقتصاد منطقه یورو انتخاب شد. عرصه تخصصی لاگارد حقوق در چارچوب اتحادیه اروپا است. انتخاب لاگارد به ریاست صندوق بین‌المللی پول، بعد از استعفای دومینیک استروس‌کان، رئیس پیشین این نهاد بین‌المللی صورت گرفت.
[/mks_pullquote]
پول‌های مجازی
اجازه بدهید با پول‌های مجازی شروع کنیم. البته منظورم از پول مجازی پرداخت‌های دیجیتال از طریق واحدهای پول رایج، مثل پی‌پال و سایر شرکت‌های خدمات پول الکترونیکی مثل علی‌پی در چین یا M-PESA در کنیا نیست.
پول‌های مجازی در گروه دیگری قرار دارند؛ چراکه مبنای محاسباتی و روش‌های پرداخت خاص خودشان را دارند. این سامانه‌ها امکان جابه‌جایی بین اشخاص بدون مراکز تسویه مرکزی و بانک مرکزی را فراهم می‌کنند.
پول‌های مجازی مثل بیت‌کوین هنوز تهدید جدی برای واحدهای رایج پولی و بانک‌های مرکزی به‌شمار نمی‌آیند؛ چراکه هنوز بسیار ناپایدار، پرریسک و انرژی‌بر هستند. همچنین فناوری‌های بنیادین ارزهای مجازی هنوز قابل سنجش نیست. بسیاری از این واحدهای پولی برای قانون‌گذاران مبهم هستند و بسیاری از آنها هک شده‌اند.
اما اکثر این موارد چالش‌های فنی هستند و می‌توان در آینده برطرف‌شان کرد. در گذشته نه‌چندان دور بسیاری از کارشناسان معتقد بودند کامپیوترهای خانگی هیچ‌وقت مورد اقبال عمومی قرار نخواهند گرفت و تبلت‌ها صرفا به‌عنوان سینی‌های گران‌قیمت استفاده خواهند شد.
به همین خاطر، من فکر می‌کنم نادیده گرفتن پول‌های مجازی کار عاقلانه‌ای نیست.
ارزش بالاتر از پول؟
به کشورهایی فکر کنید که نهادهای ضعیف و ارزهای ملی ناپایدار دارند. ممکن است این کشورها، به‌جای استفاده از پول ملی کشوری دیگر مثل دلار آمریکا، شاهد استفاده هرچه بیشتر از پول‌های مجازی باشند. می‌توانیم بگوییم دلاریزاسیون ۲.
تجربیات صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که نقطه اوجی [در فرایند دلاریزاسیون] وجود دارد که بعد از عبور از آن هماهنگی پیرامون واحد جدید پولی نمایانگر می‌شود. برای نمونه در سیشل، دلاریزاسیون از ۲۰ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۶۰ درصد در سال ۲۰۰۸ رسید.
علاوه بر این، چرا ممکن است مردم به‌جای پول فیزیکی مثل دلار، یورو یا استرلینگ از پول مجازی استفاده کنند؟ زیرا ممکن است روزی برسد که به دست آوردن پول‌های مجازی راحت‌تر و امن‌تر از پول فیزیکی باشد (به‌خصوص در مناطق دوردست)؛ حتی ممکن است پول‌های مجازی ثبات بیشتری پیدا کرده باشند.
مثلاً ممکن است به‌صورت پایاپای در مقابل دلار یا سبدی از واحدهای مختلف پولی منتشر شوند. ممکن است در فرایندی کاملا شفاف، بر پایه قواعد معتبر و از پیش‌تعیین‌شده منتشر شوند. مثلاً الگوریتمی که بتوان بر آن نظارت کرد، یا حتی یک قاعده هوشمندانه که نمایانگر تغییرات در شرایط اقتصاد کلان باشد.
پس ممکن است پول‌های مجازی در بسیاری از جنبه‌ها مانند واحدهای پولی فعلی باشند. بهترین رویکرد بانکداران مرکزی [در مورد پول‌های مجازی] این است که به اعمال سیاست‌های پولی مؤثر ادامه دهند و نسبت به ایده‌های نو و نیازهای جدید پذیرا باشند.
شیوه‌های پرداخت بهتر؟
برای مثال به کشورهایی فکر کنید که در آنها توسعه بخش خدمات اقتصادی مشارکتی و غیرمرکزی به افزایش تقاضا برای ابزارهای پرداخت منجر شده است.
این اقتصاد ریشه در پرداخت‌های فردبه‌فرد (با تعداد تراکنش بالا و مبالغ ناچیز) دارد.
چهار دلار برای انعام باغبانی از خانمی در نیوزیلند، سه یورو برای ترجمه‌ای حرفه‌ای از یک شعر ژاپنی، ۸۰ سنت برای نمایی از یک خیابان تاریخی؛ این تراکنش‌ها را می‌توان با کارت اعتباری یا انواع دیگری از پول الکترونیکی پرداخت، اما کارمزد بالایی دارند، به‌خصوص اگر تراکنش بین‌المللی باشند.
شهروندان هندوستان ممکن است روزی ترجیح دهند این تراکنش‌ها را با پول‌های مجازی انجام دهند؛ چراکه کارمزد یکسانی دارند، اما مثل پول نقد راحت هستند؛ بدون ریسک تسویه، بدون تأخیر در تسویه، بدون نیاز به ثبت مرکزی و عدم نیاز به هویت‌سنجی و بررسی حساب. اگر پول‌های مجازی بخش خصوصی ریسک بالایی داشته باشند، ممکن است مردم از بانک مرکزی بخواهند پول مجازی با پشتوانه قانونی منتشر کند.
مدل‌های جدید واسطه‌گری مالی
یکی از مدل‌های احتمالی، خرد کردن یا توزیع خدمات بانکی است. در آینده ممکن است ما از حداقل مانده‌حساب‌ها برای پرداخت از طریق کیف پول‌های الکترونیک استفاده کنیم.
این مبالغ ممکن است در صندوق‌های متقابل، یا پلتفرم‌های وام‌دهی شخص به شخص (P2P نگهداری شود. این پلتفرم‌ها با استفاده از داده‌های بزرگ و هوش مصنوعی، مشتریان را به‌صورت خودکار اعتبارسنجی می‌کنند.
دنیای امروز دنیای چرخه‌های شش‌ماهه توسعه محصولات و بهروزرسانی متعدد است که اغلب، نرم‌افزارهایی با محیط کاربری آسان و امن هستند. داده پادشاه این دنیاست. دنیایی است پر از بازیگران جدید بدون نیاز به شعبه.
بعضی‌ها ممکن است بپرسند با کاهش سپرده‌های بانکی و تغییر ورود جریان پول به کانال‌های جدید، چه بر سر مدل بانکداری امروزی می‌آید.
چگونه می‌توان در چنین فضایی سیاست‌های پولی را اعمال کرد
بانک‌های مرکزی امروز با تزریق نقدینگی به بانک‌های بزرگ، ارزش دارایی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما اگر در سازوکار مالی جدید این بانک‌ها نقش کمرنگ‌تری داشته باشند، آیا سیاست‌های پولی می‌توانند کماکان مؤثر باشند؟
در این صورت بانک‌های مرکزی باید طرف حساب‌هایشان را افزایش دهند. بانک مرکزی انگلستان در حال حاضر با به‌کارگیری واسطه‌های بزرگ و مراکز تسویه قراردادی، پیشگام این مسیر است.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بانک مرکزی انگلستان
بانک انگلستان (Bank of England) نام بانک مرکزی بریتانیا است که به عنوان الگویی برای بانک‌های مرکزی امروزی محسوب می‌شود. این بانک در سال ۱۶۹۴ تأسیس شد و دومین بانک مرکزی قدیمی جهان پس از بانک مرکزی سوئد و هشتمین بانک قدیمی جهان است. این بانک به عنوان بانک دولتی پادشاهی انگلستان تأسیس شد ولی به عنوان بانک دولت پادشاهی متحد فعالیت نمود. این بانک از ابتدای تأسیس تا ملی شدن در سال ۱۹۴۶ به‌صورت خصوصی و توسط سهامداران اداره می‌شده است.
[/mks_pullquote]
البته این اتفاق جنبه‌های قانون‌گذاری هم دارد. طرف حساب‌های بیشتر یعنی شرکت‌های بیشتری زیر چتر قوانین بانک مرکزی قرار خواهند گرفت و این بهایی است که باید برای «نقدینگی» در روزهای بارانی پرداخت شود. اینکه در آینده شرایط بحرانی بیشتر خواهند بود یا کمتر، سؤال دیگری است. هنوز ساماندهی بانک‌های سایه‌ای موضوع مهم‌تری است. هیئت ثبات مالی (FSB) اقدامات خوبی در این زمینه انجام داده است.
در آینده دامنه وظایف بانک‌های مرکزی بزرگ‌تر خواهد شد که با افزایش ممیزی عمومی و فشارهای سیاسی همراه خواهد بود. استقلال ـ حداقل در اتخاذ سیاست‌های مالی ـ به حمایت بیشتری نیاز خواهد داشت، البته با زبانی قابل فهم‌تر.
ممکن است شاهد تغییر در رویه نظارت باشیم. تا امروز نظارت متمرکز بر افراد تعریف‌شده بوده است، اما با ورود شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمت در اشکال و ابعاد متفاوت شاید این کار خیلی آسان نباشد.
یک شبکه اجتماعی را تصور کنید که خدمات پرداخت هم ارائه می‌کند و صورت مالی ندارد، باید در کدام گروه قرارش دهیم؟
شاید اینها برای یک وکیل جذاب باشد، اما برای ناظران زیاد جالب به نظر نمی‌رسند. ناظران باید به‌جای شرکت‌های فعال در بازار مالی، روی فعالیت‌های مالی متمرکز شوند و احتمالاً باید تخصص لازم برای سنجش امنیت الگوریتم‌ها را نیز داشته باشند.
همکاری چاره کار است
برای بهبود وضعیت، حتی به مقدار اندک، نیاز به گفتگو داریم؛ بین نهادهای ناظر باتجربه و آنهایی که تازه تصمیم به ساماندهی فین‌تک‌ها گرفته‌اند، بین سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خدمات مالی و همچنین بین کشورها.
همکاری‌های بین‌المللی نقش حیاتی در این حوزه دارند؛ چراکه دامنه قوانین در حال گسترش است؛ از فعالیت‌های داخلی تا فعالیت‌های فرامرزی، از شعبه محلی شما تا دنیای رمزگذاری‌شده کوانتوم.
صندوق بین‌المللی پول به‌خاطر داشتن ۱۸۹ کشور عضو و دامنه دسترسی وسیع، ایده‌آل‌ترین بستر این همکاری‌ها خواهد بود. فناوری مرز نمی‌شناسد؛ خانه چیست؟ میزبان چیست؟ چگونه می‌توانیم از آربیتراژ در مقررات و سقوط گروهی پیشگیری کنیم؟
این مأموریت صندوق بین‌المللی پول برای ثبات اقتصادی و مالی و امنیت ابزارهای پرداخت و زیرساخت‌های مالی است.
همکاری سودمند است. ما در پی امنیت مالی بدون نقص هستیم؛ درحالی‌که این نظام مرتب در حال دگرگونی و تغییر شکل است.
من باور دارم که صندوق نقش بزرگی در این حوزه دارد، اما باید رویکردی پذیراتر در مورد مذاکرات با بازیگران تازه و ابداع نسخه دیجیتالی SDR اتخاذ کنیم.
به عبارتی دیگر صندوق آماده همراهی در این سفر است.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
عضویت ایران در صندوق بین‌المللی تهران
دولت ایران جزو ۴۴ کشور دعوت شده به کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ بود و اعضای هیئت چهار نفره اعزامی آن در کمیسیون‌های مربوط به تهیه اساسنامه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی شرکت داشتند. نخستین استفاده ایران از منابع مالی صندوق در سال ۱۳۳۰ در اثر مشکلات ارزی حاصل از ملی شدن صنعت نفت بود که دولت در مقابل سفته‌های ریالی معادل ۲۵ درصد سهمیه اعتباری خود در صندوق، دلار به دست آورد. به دلیل کوتاهی مدت اعتبارات صندوق، دولت ایران موظف بود هر ساله بخشی از اعتبار مزبور و دیگر اعتبارات دریافتی خود به دلار را بازخرید کند. از نتایج عضویت ایران در صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، موظف شدن دولت به محاسبه جداول موازنه پرداخت‌های کشور بود که نخستین بار بنا به درخواست صندوق انجام گرفت و دولت متعهد به ارائه اطلاعات اقتصادی لازم به صندوق شد
[/mks_pullquote]
هوش مصنوعی
آیا مدیر صندوق در سال ۲۰۴۰ صرفا مسئول رسیدگی به یک ماشین تولید سیاست پولی خواهد بود؟ آیا جایگزینی ۱۵ میلیون شغل در بریتانیا با ماشین‌ها ـ آن‌طور که پیش‌بینی کرده‌اید ـ تغییری در بانک‌ها ایجاد نخواهد کرد؟
بدون شک، ما امروز داده‌های بیشتری داریم. بعضی از مطالعات نشان می‌دهند که حجم عمده‌ای از این داده‌ها در دو سال اخیر جمع‌آوری شده‌اند. این داده‌ها فقط آمار تورم رشد اقتصادی و… نیستند؛ بلکه داده‌هایی در مورد رفتارها، عادات و بی‌خردی‌های انسان اقتصادی هستند.
به لطف تلفن‌های همراه هوشمند این داده‌ها فراوان و در دسترس شده‌اند و [البته] در هوش مصنوعی ارزش بالایی هم پیدا می‌کنند.
هوش مصنوعی پیشرفت قابل‌توجهی داشته است. در سال گذشته بهترین بازیکنان GO، یک بازی رومیزی باستانی، از یک کامپیوتر با قابلیت فراگیری خودکار شکست خورده‌اند. خیلی از تکنیک‌ها دیگر قدیمی شده‌اند. ماشین توانسته تاکتیک‌ها و الگوها را به‌خوبی درک و بهترین روش بازی را پیدا کند ـ بهتر از حرفه‌ای‌های.
دنیای اقتصاد به‌مراتب پیچیده‌تر از یک بازی رومیزی است، اما در آینده یقیناً ماشین‌ها قادر به ایفای نقشی بزرگ در آن خواهند بود ـ با کمک به سیاست‌گذاران، ارائه پیش‌بینی‌های لحظه‌ای، شناسایی حباب‌ها و کشف روابط پیچیده مالی در سطح کلان.
اما به شما اطمینان می‌دهم هنوز به انسان‌ها نیاز خواهیم داشت
ناشناخته‌ها در اقتصاد فراوان‌اند. باید تغییرات در روابط پایه‌ای اقتصاد شناسایی شود و ریسک‌ها سنجیده شوند. هنوز برای سیاست‌گذاری خوب به قضاوت، استفاده از تصمیمات سایرین، تعدد آرا و مخالفت‌ها نیاز خواهد بود، اما اگر ماشین‌ها این کارها را هم انجام دهند چه باید کرد؟
سؤال بعدی در مورد ارتباط است. سیاست پولی خوب، همان‌طور که همه می‌دانیم، باید روایت داشته باشد. سیاست‌ها زمانی کارآمد خواهند بود که به‌خوبی بیان شوند و به مردم اجازه دهند تا انتظارات‌شان را از آینده سیاست شکل دهند. آیا ماشین‌ها می‌توانند تصمیمات‌شان را با انگلیسی سلیس شرح دهند؟
این مشکل هم ممکن است حل شود، اما هنوز مشکل آخر وجود خواهد داشت: حتی با استفاده از بهترین ماشین‌ها و الگوریتم‌ها اهدافی وجود خواهند داشت که محقق نمی‌شوند، بحران‌ها رخ می‌دهند و اشتباهاتی صورت خواهد گرفت. اما آیا می‌توان ماشین‌ها را مقصر دانست ـ در مورد زوج جوانی که توانایی خرید خانه ندارند یا مادری بیوه که شغلش را از دست داده است؟
مسئولیت‌پذیری راه‌حل ماست. بدون آن استقلال مفهومی ندارد. از چه راه دیگری می‌توان در دنیای تکنولوژی قدرت را در دست گرفت؟ بدون استقلال سیاست‌ها به نابودی کشیده خواهند شد.
بنابراین از نظر من ماشین‌ها به سیاست‌گذاری پولی وارد نخواهند شد. رئیس [صندوق] در سال 2040 از گوشت و استخوان ساخته شده است و به‌طور قطع هنگام ورود به ساختمان انسان‌های دیگری را هم خواهد دید.
دنیای بانکداری مرکزی امروز «دنیای قشنگ نو» است. من معتقدم که ما ـ اشخاص و جوامع ـ می‌توانیم امروز اقتصاد تکنولوژیکی را شکل دهیم که برای همه کارآمد باشد، این وظیفه ماست.