فرصت‌های کارت اعتباری برای شبکه بانکی

با توجه به طرح کنونی راه‌اندازی کارت‌های اعتباری در کشور، بررسی تجربه جهانی استفاده از کارت‌های اعتباری نشان می‌دهد بالاتر بودن سود تسهیلات در قالب کارت‌های اعتباری، این نوع تسهیلات را به ابزار مناسبی برای سودآوری بانک‌ها در اقتصادهای توسعه‌یافته تبدیل کرده است. همچنین در بانکداری توسعه‌یافته به جای استفاده از نرخ سود ثابت برای کارت‌های اعتباری، نرخ سود بر اساس رتبه اعتباری افراد تعیین می‌شود که طرح پیشنهادی اخیر در کشور فاقد این ویژگی حیاتی است.

به گزارش دنیای اقتصاد، با توجه به نگرانی‌های موجود بابت فشار مالی این طرح به سیستم بانکی کشور، می‌توان توصیه کرد که با شناورسازی نرخ سود این کارت‌ها بسته به رتبه اعتباری و سابقه خوش‌حسابی هر یک از مشتریان، علاوه بر کاهش بار مالی این طرح بر شبکه بانکی کشور، بستر ایجاد فرهنگ خوش‌حسابی در کشور را ایجاد کرد.

.

انگیزه بانکی برای اعطای اعتبار

کارت‌های اعتباری در مقایسه با سایر تسهیلات اعطایی از سوی بانک‌ها، نرخ سود بالاتری دارند. این نرخ سود بالاتر در کنار کاهش ریسک نکول بدهی بانک‌ها، از طریق مکانیزم‌های اعتبارسنجی و ایجاد انگیزه بازپرداخت بدهی، کارت‌های اعتباری را به ابزاری جهت درآمدزایی بانک‌ها تبدیل کرده است. بر اساس آمار «فدرال رزرو» در آمریکا بیش از 10 نوع کارت اعتباری خاص ارائه می‌شود و حجم تراکنش‌های مالی از طریق کارت‌های اعتباری، پس از سال 2000 به‌طور میانگین سالانه 6/ 6 درصد افزایش یافته است. در حال حاضر حدود 80 درصد از مردم این کشور از کارت اعتباری برای خرید کالا استفاده می‌کنند که این رقم برای افراد دارای درآمد بالاتر از 30 هزار دلار 3/ 92 درصد اعلام شده است.

بانک‌های آمریکایی علاوه بر استفاده از مکانیزم سودآور اعطای اعتبار با نرخ بهره مشخص، با صدور کارت‌های اعتباری خاص از طریق همکاری با شرکت‌ها و فروشگاه‌ها به کسب درآمد می‌پردازند. برای مثال یکی از انواع کارت‌های اعتباری صادر شده در این کشور مربوط به کارت‌های اعتباری «گردشگری و هواپیمایی» است. این نوع کارت‌های اعتباری، برای شرکت‌های گردشگری و آژانس‌های هواپیمایی جزو فرآیند «بازاریابی» محسوب می‌شود و ازاین‌رو بانک‌ها از دادوستد مالی انجام شده بهره می‌برند. همچنین با توجه به اعتبارسنجی انجام گرفته درزمینهٔ اعطای کارت‌های اعتباری، ارائه‌دهندگان خدمات و کالا می‌توانند با توجه به رتبه اعتباری افراد، نسبت به شناسایی مشتریان بالقوه خود اقدام کنند؛ بنابراین مکانیزم پرداخت از طریق کارت اعتباری (درصورتی‌که بر یک اساس صحیح استوار باشد) برای بانک، فروشگاه و مشتریان بهره مالی به همراه دارد.

.

تشویق برای خوش‌حسابی

در نبود مکانیزم سنجش اعتبار افراد، ریسک پرداخت تسهیلات از طریق مکانیزم سنتی (ضامن، گردش حساب و توجیه توانایی اقتصادی پرداخت) تعیین می‌شود. در این روش با توجه به احتمال سندسازی، ایجاد اعتبار غیرواقعی و دخالت سلایق بانک در پرداخت تسهیلات ریسک بالاتری را می‌پذیرد؛ اما سنجش اعتبار بر اساس سیستم اعتبارسنجی، با استفاده از روش‌های آماری، بهینه‌سازی سطح ریسک اعتباری بانک‌ها را به دنبال دارد. سنجش اعتبار درزمینهٔ کارت‌های اعتباری در کشورهایی نظیر آلمان، آمریکا و کانادا بر اساس سوابق خوش‌حسابی در بازپرداخت بدهی‌های گذشته (قبوض، وام‌های دریافتی، بدهی‌های دولتی و …) تعیین می‌شود. با وجود اینکه در روش سنتی تعیین اعتبار، هدف حذف مشتریان بدحساب است، اما هدف مکانیزم اعتبارسنجی، کاهش ریسک «نکول» و افزایش سودآوری بانک‌ها با اعمال طرح‌های تشویقی و تنبیهی متناسب است. در مکانیزم اعطای تسهیلات بر مبنای رتبه اعتباری، کارت‌های اعتباری که معمولاً ازنظر هزینه اشتراک سالانه و نرخ سود گران‌تر هستند، به افراد دارای ریسک بالاتر (رتبه اعتباری کمتر) پیشنهاد می‌شود. با این عمل علاوه بر اینکه ریسک این مشتریان پوشش داده می‌شود و سود بانک افزایش می‌یابد، تمایل افراد به بهبود امتیاز اعتباری بیشتر شده و نوعی ارتقای فرهنگی درزمینهٔ رفتار بازپرداختی مشتریان صورت می‌گیرد.

.

سایر مکانیزم‌های تشویقی

برخی از انواع کارت‌های اعتباری ارائه‌ شده (خصوصاً کارت‌های با هدف تحریک تقاضا) پاداش‌هایی را برای خرید زودهنگام تعیین می‌کنند. برای مثال «Bank of America» برای نخستین خرید اعتباری بالای 1000 دلار در 90 روز نخست دریافت کارت اعتباری، 10 درصد تخفیف در نظر می‌گیرد. بر اساس سازوکار پیشنهاد شده برای پرداخت از طریق کارت اعتباری در کشور، مقرر شده به منظور تشویق مشتریان به تسویه زودهنگام بدهی، مشتریانی که بدهی ایجاد شده از طریق سازوکار خرید با کارت اعتباری را تا مدت زمان 30 روز تسویه کنند، اضافه پرداختی بابت تعویق بدهی به بانک‌ها پرداخت نکنند. این در حالی است که در بانکداری توسعه یافته طول مدت زمان تعویق بدهی کارت‌های اعتباری تنها از سوی بانک ارائه‌دهنده مشخص می‌شود. این مدت زمان برای کارت‌های اعتباری ارائه‌شده در آمریکا بین 15 تا 60 روز متغیر است. مشتریان دارای درجه اعتباری بالاتر علاوه بر پرداخت نرخ بهره کمتر در ازای خرید از طریق کارت اعتباری، از مدت زمان بیشتری برای تعلیق دوره بازپرداخت بدهی خود، بدون پرداخت جریمه برخوردار هستند. هزینه صدور کارت‌های اعتباری نیز برای مشتریان دارای رتبه اعتباری بالا رایگان خواهد بود.

.

فرصتی برای دفع تهدید

در سیستم بین‌المللی و رایج اعطای تسهیلات بر مبنای نمره اعتباری افراد، یک سطح حداقل رتبه اعتباری برای دریافت انواع وام تعریف می‌شود که از استفاده افراد بدحساب از خدمات اعتباری جلوگیری می‌کند. حجم تسهیلات اعطایی به افراد بر مبنای رتبه اعتباری آن‌ها مشخص می‌شود و تسهیلات با ارقام بالاتر مانند وام مسکن، تنها به مشتریان داری رتبه اعتباری خوب یا خیلی خوب اختصاص داده می‌شود. با توجه به نگرانی‌های موجود درباره نکول بدهی و ایجاد فشار مالی به بانک‌ها با اجرای طرح صدور کارت اعتباری، سیستم بانکی کشور می‌تواند به جای استفاده از سقف اعتباری منعطف با اعتبار مشتریان، با محدود کردن سقف اعتباری و تعیین نرخ شناور سود با استفاده از رتبه اعتباری افراد، علاوه بر کاهش عمق این نگرانی، بسترساز ایجاد یک سازوکار تشویقی برای تسویه بدهی‌های بانکی باشد. از سوی دیگر بدهکار شدن مشتریان فرصت مناسبی برای شبکه بانکی ایجاد می‌کند تا بتوانند از رفتار اعتباری مشتریان بانک اطلاعاتی تشکیل دهد. این بانک اطلاعاتی می‌تواند در آینده به‌عنوان محک اعتباری و خوش‌حسابی مشتریان، لااقل برای دریافت تسهیلات خرد مورداستفاده قرار گیرد.