پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
موضوع دریافت کارمزدها از تراکنش‌های فروشگاهی که مطرح شد، خیلی زود توفانی به راه افتاد که همه چیز را با خود برد. این توفان، مرد صریح‌الهجه تجارت الکترونیکی ایران را نیز وارد به محافظه‌کاری کرد. سال گذشته در میزگردی که با موضوع بررسی عملکرد شاپرک تشکیل شده بود، محسن قادری، مهم‌ترین صدای منتقد در میان فعالان بخش خصوصی بود. از قضای روزگار، امسال او خود مدیرعامل شاپرک است. سمت جدید او و جنجال کارمزدها از مرد رک‌گوی آن روزها، مدیری محافظه‌کار ساخته است که به سختی گفت‌وگو می‌کند. او این روزها ترجیح می‌دهد از چشم رسانه‌ها دور باشد و تمام وقت به بزرگ کردن شاپرک بپردازد؛ شبکه‌ای که قادری آن را به یک نوزاد تشبیه می‌کند.
.
شاپرک یک سال بعد از شکل‌گیری حالا باید به دوره استقرار خود رسیده باشد. شما این دوره را چطور ارزیابی می‌کنید؟
شاپرک بسیار سریع رشد کرد و در مدت کوتاهی از نوزادی تازه‌رس به نوزادی دونده رسیده است. شاید بهتر است بگوییم دوره کودکی را به سرعت طی کرده و به دوره بلوغ رسیده که طبیعتا انسان‌ها هم در دوره بلوغ اشتباهاتی دارند، شاپرک هم از این قاعده مستثنی نیست؛ اما به دوره‌ای رسیده است که می‌توان متصور شد شاپرک روزی ویزای ایران شود؛ اگرچه الان هم در همان راه است و به یک شرکت ویزای منطقه‌ای و ملی ایران تبدیل شده است. الان در دنیا و در ایران همه متوجه شده‌اند که هزینه‌های شارژهای بین المللی را برای کارت‌های داخلی ندهند. این اتفاقی است که در ایران نیز افتاده است و باتوجه به پروژه‌های تعریف شده در شاپرک، اگر روزی تحریم‌ها برداشته شود، کارت‌های داخلی ما در داخل به راحتی گردش خواهند داشت و بنابراین شاپرک قدم موثری بوده است که زیرساخت‌هایش به خوبی فراهم شده و الان هم در روند خوبی است که از آن جمله می‌توان به پیگیری قوی‌تر کردن سیستم‌های پرداخت اشاره کرد. الان در برنامه‌های خود، سرمایه‌گذاری روی امنیت سیستم را در دستور کار داریم؛ چون معتقدیم در بخش امنیت، سیستم باید با ذره‌بین قوی‌تری همراه باشد؛ هرچند در حال حاضر هم امنیت ما بسیار خوب است اما در موضوع امنیت، هیچ وقت کارمان تمامی نخواهد داشت و باید همواره مراقب افراد سودجو و سیستم‌هایی که قصد ضربه زدن به شاپرک را دارند، باشیم.
.
با آمدن شاپرک همواره بحث درباره تغییر مجوز شرکت‌های PSP وجود داشته است. در دوره‌ای، مجوز موقت به شرکت‌ها داده شد. آخرین وضعیت این مجوزها چگونه است؟
در حال حاضر در مرحله بررسی ارائه مجوز نهایی هستیم.
.
چرا ارائه محوزها این‌قدر طولانی شده است؟
قبلا ما سیستم ازهم‌گسیخته پرداخت داشتیم که هر کس طبق رویه‌های خود کارهایی انجام می‌داد. این شرکت‌ها در حال حاضر تجمیع شده‌اند و باید از یک قانون مدون و معین تبعیت کنند. اینکه شرکت‌ها بتوانند خود را با رویه جدید تطبیق دهند به زمان اجتباح دارد و مهم‌تر از آن به سرمایه نیاز دارد. شاپرک اصولی را بر اساس استانداردها به این شرکت‌ها دیکته می‌کند که بر اساس آن نیاز به زمان و سرمایه دارند تا تجهیزات لازم را خریداری و مستقر کنند و آموزش‌های لازم در این زمینه را دریافت کنند. طبیعتا این شرکت‌ها باید فرصت مناسبی داشته باشند تا بتوانند این اقدامات را انجام دهند و نمی‌توان انتظار داشت کاری با این ابعاد وسیع به سرعت و با عجله انجام شود. بانک مرکزی هم در اجرای این برنامه از شتاب‌زدگی و تعجیل بی‌مورد پرهیز می‌کند و نمی‌خواهد مجوزی بدهد که بعدها مشکلاتی همراه آن باشد؛ ضمن اینکه شرکت‌ها هم سرمایه‌گذاری سنگینی انجام داده‌اند. الان در فاز چهارم از شش فاز تعریف‌شده برای شاپرک هستیم که دو فاز دیگر هم تا اوایل سال آینده اجرایی می‌شود و به جمع‌بندی می‌رسیم. الان بحث‌هایی روی سرمایه و ثبت شرکت‌ها و افزایش سرمایه وجود دارد.
.
سرمایه شرکت‌ها مشخص است؟ چقدر باید سرمایه داشته باشند؟
حتما باید بنیه مناسبی داشته باشند. اصل بر این است که شرکت‌هایی که توان مالی مناسب دارند، وارد این بحث شوند.
.
طبیعتا رقم مشخص سرمایه شرکت‌ها باید مشخص و شفاف باشد. این رقم دقیقا چقدر است؟
قطعا این رقم شفاف است. مجموع سرمایه شرکت‌ها محاسبه می‌شود. یعنی تعداد پایانه‌های فعال آن در طول یک سال در نظر گرفته می‌شود. سرمایه‌اش باید در حداقل 50 میلیارد تومان باشد.
.
مجوز جدیدی بعد از فاز ششم ارائه خواهد شد یا نه؟ یعنی شرکت جدیدی می‌تواند برای گرفتن مجوز اقدام کند؟
در اینکه شرکت‌هایی علاقه دارند PSP شوند، شکی نیست. ما هم دوست داریم بازیگران جدیدی وارد عرصه شوند، هم راهش باز است و ضوابط مناسبی برای آن در نظر گرفته شده است؛ اما در حال حاضر تا فازهای دیگر تمام نشوند، نمی‌توانیم درخواست جدیدی بپذیریم، چون روند بررسی و تایید آنها زمان‌بر است و باید در وقت مناسب به آنها پرداخته شود. ضمنا بايد وضعيت Posهاي تکراري ساماندهي شود. ما درصدد نيستيم که به 7-8 يا 10 تا Pos موجود باز هم Pos اضافه کنيم. بايد وضعيت Posها با PSPهاي موجود ساماندهي شود. از اين نظر، در حال حاضر وضعيت Pos و توزيع آن حالت اشباع در بعضي نقاط و کاستي در برخي نقاط ديگر را دارد. شايسته است تا زماني که اين موضوع حل نشده از افزودن به مشکل پرهيز شود.
.
رتبه‌بندی شرکت‌ها چطور انجام می‌شود؟
رتبه‌بندی‌ها معطوف به اتمام فازهای اجرایی است که طبعا بعد از آن شرکت‌ها بر اساس استانداردهای تعیین‌شده، ضوابط شاپرک و سرویس‌دهی آنها و بحث‌هایی که خواهیم داشت، رتبه‌بندی می‌شوند.
.
از پروژه‌هایی که امسال تعریف کرده‌اید و امیدوارید به نتیجه برسند، بگویید.
در شاپرک حدود 16 پروژه در چهار بعد نظارتی، امنیتی، توسعه و زیرساختی تعریف شده‌اند که پروژه‌های سنگین و بزرگی هستند. شروع آنها امسال بوده است و امیدواریم در سال آینده تمام شوند.
.
اشاره کردید شاپرک در آینده به ویزای ملی تبدیل خواهد شد. آیا برنامه‌ای برای جدا کردن کارت‌ها از بانک‌ها دارید؟
خیر. ما برنامه‌ای نداریم و نخواهیم داشت.نمی‌هواهیم صادرکننده کارت بشویم. ویزا هم کارت صادر نمی‌کند؛ بلکه استاندارد می‌کند. در واقع ضوابطی ارائه می‌دهد که چطور باید اقدام شود تا لوگویش را استفاده کنند. ممکن است درباره کارت‌های اعتباری بعد از تعیین ضوابط، لوگوی شاپرک به عنوان ویزای داخلی قرار گیرد اما قطعا بانک‌ها صادر کننده کارت‌ها خواهند بود و ما به هیچ وجه در کار آنها دخالت نمی‌کنیم. در بعد نظارتی دخالت می‌کنیم، کمااینکه در ویزا هم این کار در ابعاد نظارتی و کیفیتی انجام می‌شود. در این زمینه‌ها نظارت خواهیم داشت تا بر اساس استانداردهای بین‌المللی اقدام شود تا اگر تحریم‌ها برداشته شد، بتوانیم بدون مشکل به کار خود ادامه دهیم.
.
برخی از PSP ها می‌گویند اگر نتوانند کارمزد از بانک بگیرند، با مشکل توسعه‌ای مواجه می‌شوند. می‌گویند با آمدن شاپرک ارتباط‌شان با بانک‌ها قطع شده و درآمدی از آن محل ندارند و خودشان هم نمی‌توانند برای توسعه سرمایه‌گذاری کنند. با این مشکل چه باید کرد؟
به هر حال ضوابط بانکداری و بنگاه‌داری دیکته می‌کنند که باید مواظب هزینه‌هایشان باشند و ممکن است برای برخی خطر عدم سودآوری مطرح باشد ولي در حال حاضر محاسبات سرانگشتي نشان مي‌دهد که در اکثر PSPها با احتساب يارانه پرداخت الکترونيک به صورت مطلق رو به افزايش بوده و گمان نمي‌کنم PSPها مشکل داشته باشند. مگر در مورد PSPهايي که براساس حدس و گمان خودشان گزارش بسيار خوشبينانه از درآمد خود ارايه کرده‌اند که طبعاً بايد امور مالي و عملياتي خودشان دراين‌خصوص به سهامداران پاسخ دهند.
.
قرار بودPSP ها از بانک‌ها جدا شوند و…
جدا نه؛ قرار بود مستقل از بانک باشند. بانک‌ها طبق ضوابط می‌توانند 20 درصد سهام شرکت را داشته باشند اما این شرکت‌ها باید مستقل باشند. پذیرنده باید مختار باشد هر حسابی را می‌خواهد به دستگاهش مرتبط کند و از شرکتی سرویس بگیرد که بهترین سرویس را ارائه می‌دهد. فرض کنید شرکت «الف» بهترین سرویس را ارائه می‌دهد، من اگر می‌خواهم سرویس آن را بگیرم باید بانک «ب» را هم دخیل کنم که از تبعات آن این است که رقابت را از بین می‌برد. در صورتی که اگر این جداسازی باشد، بانک برای اینکه حساب پذیرنده را جذب کند، باید سرویس بهتری ارائه دهد. بانک‌ها دنبال رقابت می‌روند و سرویس‌هایی بهتری می‌دهند. PSPها نیز مجبور هستند سرویس‌های بهتری بدهند برای اینکه پذیرنده از جایی دستگاه می‌گیرد که سرویس‌های بهتری ارائه می‌دهد. این موضوع در مجموع برای سیستم بانکی و کشور خوب است.
.
سوالم این بود که POSها دیگر برچسب هیچ بانکی را ندارند و برچسب شاپرک را دارند. ولی همچنان تبلیغاتی می‌بینیم که بانک‌ها می‌گویند اگر از POS ما خرید کنید، فلان جوایز را می‌دهیم.
شاپرک طفلی بوده است که بلافاصله دونده شد. بنابراین هنوز به طور کامل نتوانسته وظایف خود را انجام دهد. اینها که می‌فرمایید، مربوط به سال گذشته بود. شاید اوایل امسال هم این اتفاقات افتاده اما در حال مدیریت هستند. البته بانک‌ها می‌توانند برای جذب حساب تبلیغ کنند.
.
همواره گفته می‌شود POSها بیش از حد در تهران متمرکز شده‌اند و هرچه از مرکز دور می‌شویم، در شهرهای دیگر کمتر هستند و بعضی‌جاها اصلا نیستند. برای افزایش پراکندگی چه کرده‌اید؟
در پروژه ساماندهی پایانه‌های فروش، طبیعتا شرکت‌هایی که باید دستگاه‌های غیرفعال‌شان را جمع‌آوری کنند- که حتما تعدادی در تهران است- آنها را به دیگر نقاط کشور منتقل خواهند کرد. سرویس شرکتی گسترش می‌یابد و سودآوری‌اش بیشتری دارد که مرزهای جدیدی را کشف کند.
.
یعنی اجباری برای این موضوع وجود ندارد؟
چنین چیزی در هیچ جای استانداردهای دنیا وجود ندارد و درست هم نیست. راهش این است که خودشان به دنبال بازارهای جدید باشند. دیده‌اید که سرمایه‌گذاران می‌گویند فلان کشور بکر است و می‌روند آنجا سرمایه‌گذاری می‌کنند. این هم در یک مقیاس کوچک‌تر راهش همین است. وقتی POSهای غیرفعال را باید جمع‌آوری کنند طبیعتا می‌بایست در جایی استفاده کنند. شما حساب کنید بهتر است جایی بگذارد که چهار تراکش داشته باشد یا اینکه در شرکت بماند و از رده خارج شود. البته با توجه به کلیه شرایط ممکن است در ابتدای امر شاپرک مجبور به تعین ضوابطی برای ساماندهی باشد.
.
پیش‌بینی شما برای تراکنش پایان سال چقدر است؟
همیشه در پایان سال یک افزایش قابل توجه داریم. پیش‌بینی می‌کنم 20 تا 30 درصد افزایش داشته باشیم. و مرز 15 ميليارد تراکنش سيستمي را مشاهده کنيم.
.
فکر می‌کنم پارسال کل تراکنش‌های شتاب به حدود 60 میلیون در روز رسید که نیمی از آن مربوط به شاپرک بود.
در حال حاضر که اکثر آن مربوط به شاپرک است و بخش زیادی از تراکنش‌های ATMها به سمت شاپرک منتقل شده. امسال در شاپرک ما 20 تا 30 درصد افزایش را پیش‌بینی می‌کنیم.
.
شاپرک اکنون این ظرفیت را دارد؟
بله. اصلا جزو برنامه‌های ما همین ظرفیت‌سازی است و فقط هم نمی‌شود گفت برای سه ماه آخر سال. برای همیشه است. سیستمی که طراحی می‌شود، سه‌ساله یا پنج‌ساله است. مگر اینکه اتفاق خارق‌العاده‌ای رخ دهد که بعید است.
.
دستگاه‌های POS که وارد می‌شوند، باید حتما استاندارد خاصی داشته باشند؟
بله. استاندارد امنیتی‌ای که باید داشته باشد، حداقل PCI ویرایش دو به بالامد نظر است.
.
بحث شده بود که موبایل پوز وارد بازار شود اما نشد.
بعضی وقت‌ها چیزهایی وارد ایران می‌شود که شاید در کشور تولید کننده، برای کار دیگری طراحی شده و ما برای کار دیگری در نظر می‌گیریم. اولا اینها استاندارد PCI ندارد. ثانیا در خارج به آن صورت که می‌خواستند به عنوان پذیرندگی استفاده کنند، استفاده نمی‌کنند. ثالثا این اصلا برای دارنده کارت است. من می‌توانم آن را روی موبایلم نصب کنم و هر وقت می‌خواهم پرداختی داشته باشم، دیگر شماره کارتم را وارد نکنم. این اصلا برای فروشنده نیست.
اما موبایل پوزهایی دارد می‌آید که با بلوتوث کار می‌کنند. یکسری از اینها که در اروپا تولید می‌شوند، استاندارد PCI را گرفته‌اند اما یکسری که در چین و کشورهای شرق آسیا تولید می‌شوند، هنوز این استاندارد را ندارند.
باید برای آن هم قوانین نظارتی داشته باشیم. اما آنها هم نمی‌توانند جایگزین پوز شوند. در اروپا و آمریکا از این دستگاه‌ها فعلا برای کارهایی مثلا تا سقف 100 دلار و کلا پرداخت‌های خرد استفاده می‌شود.
منبع: ماهنامه پیوست، ویژه‌نامه اختصاصی چهارمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و پرداخت
