پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تشریح نحوه عملکرد سامانه ستاره توسط مشاور وزیر اقتصاد و دارایی / وثیقه‌گذاری به شیوه نوین
روز چهارشنبه پنجم مرداد سامانه توثیق آنلاین به طور رسمی رونمایی شد. سامانه‌ای که قصد دارد فرایندهای توثیق در کشور را وارد فضایی متفاوت و جدید کند.
محمد جلال مشاور وزیر اقتصاد و دارایی در نشست هم‌افزایی سردبیران و دبیران رسانه‌های اقتصاد دیجیتال در خصوص سامانه «ستاره» که به میزبانی سازمان بورس و اوراق بهادار در روز شنبه برگزار شد، با اشاره به تولد فرایند نوین توثیق در کشور، گفت: «در سال‌های اخیر، زیرساخت‌ها و امکانات موردنیاز برای پرداخت‌های اعتباری و مدت‌دار در اقتصاد کشور وجود نداشت و مردم مجبور به استفاده از چک، سفته و سایر روش‌های سنتی برای توثیق بودند».
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه، او در ادامه افزود: «سامانه ستاره باهدف هوشمند و آنلاین‌سازی توثیق در کشور پایه‌گذاری شده است. رویکرد طراحی این سامانه جدید آن است که نهادهای متولی دارایی‌های برنامه‌پذیر در کشور، به این سامانه متصل شده و شرکت‌های جدیدی در اقتصاد فناوری‌های مالی کشور پایه‌ریزی شوند.»
مشاور وزیر اقتصاد ادامه داد: «مشابه تحولی که در حوزه پرداخت پس از رویش بانکداری الکترونیکی و با ایجاد سامانه شاپرک پایه ریزی شد و مصرف کارت بانکی و استفاده از پرداخت الکترونیکی به جای پول نقد توسعه پیدا کرد و به واسطه همین نوآروی بسیاری از شرکت‌ها و کسب‌وکارهای گوناگون پایه گذاری شدند و زیرساخت موردنیاز برای فروشگاه‌های اینترنتی نیز ایجاد شد.»
او افزود: «امروز نیز شاهد آغاز یک نوآوری نهادی در حوزه پرداخت‌های مدت دارد هستیم. در واقع با برداشتن این گام ما از پرداخت‌های نقدی عبور کرده و زیر ساخت‌هایی برای پرداخت‌های متعهدانه را پایه‌ریزی می‌کنیم. این زیرساخت تحت عنوان سامانه یا سوئیچ «توثیق الکترونیک روشمند و هوشمند» به‌اختصار «ستاره» معرفی شده است.»
جلال با اشاره به همکاری نهادهای گوناگون در معماری سامانه ستاره، گفت: «دارایی مردم در اختیار متولی امر آن قرار خواهد گرفت. این زیرساخت در قالب یک دسترسی الکترونیکی برای تعریف یک تراکنش توثیق مورداستفاده قرار می‌گیرد. در واقع متولی باید بتواند احراز هویت، احراز دارایی و احراز قیمت انجام دهد و همچنین باید بتواند فرمان توثیق، فرمان آزادسازی، فرمان فروش و فرمان افزایش وثیقه را صادر کند و در یک کلان تصویر تمام عملکردهای لازم برای شکل‌دادن یک تراکنش توثیق را در اختیار داشته باشد.»
او با اشاره به توثیق سهام گفت: «برای مثال در حوزه سهام و اوراق بهادار که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) به‌عنوان متولی دارایی‌های مردم در بازار سرمایه شناخته می‌شود، در حوزه سهام و اوراق پیش‌گام شده و امکان توثیق سهام و اوراق بهادار را فراهم کرده است.»
او با توضیح فرایند توثیق در سامانه ستاره، گفت: «در واقع این سامانه باید بتواند تقاضای توثیق را به نهادهای متولی دارایی نهادهایی که دارایی‌های مردم به‌صورت امانت نگه می‌دارند هدایت کند.»
جلال در ادامه اظهار داشت: «به‌طورکلی تعدادی نهاد در تراز بالای سامانه ستاره وجود خواهند داشت که همان نهادهای متولی نظیر شرکت سپرده‌گذاری مرکزی هستند. در تراز پایین این سامانه نیز نهادهایی پایه‌گذاری خواهند شد که قرار است تراکنش‌های توثیق را از سطح جامعه دریافت کنند که اجمالاً آنها را سی‌اس‌پی (Collateral Service Provider) خطاب می‌کنیم. این شرکت‌ها و نهادهای مالی در سطح اقتصاد کشور حرکت کرده و تقاضا برای توثیق را جمع‌آوری کنند.»
او در تشریح این موضوع گفت: «برای مثال فرد به یک بانک (سی‌اس‌پی) مراجعه کرده و تقاضای وام می‌کند؛ بانک با اتصال به سامانه ستاره، می‌تواند دارایی‌های احراز شده فرد، مثلاً سهام را از نهاد متولی آن نوع خاص از دارایی استعلام کند و بدین ترتیب روند توثیق انجام شود. نکته مهم اینجاست که در شاپرک بانک‌ها نقش نهادهای بالادستی را داشتند اما در ستاره بانک‌ها کسانی هستند که تراکنش توثیق را به سمت نهاد متولی دارایی هدایت می‌کنند.»
جلال در پاسخ به سؤالی مبنی بر چگونگی ارتباط فین‌تک‌ها با سی‌اس‌پی‌ها، گفت: «دستورالعمل سی‌اس‌پی‌ها هنوز نهایی نشده و در حال تدوین است و هنوز هیچ تصمیمی دراین‌رابطه گرفته نشده ممکن است ملاحظاتی وجود داشته باشد چراکه برای مثال در تراکنش پرداخت، این تراکنش در لحظه ثبت شده و تسویه همان موقع انجام می‌پذیرد اما تراکنش‌های توثیق و تراکنش‌های پرداخت مدت‌دار اموری ادامه‌دار هستند برای همین ملاحظات حقوقی بیشتری دراین‌خصوص وجود دارد؛ لذا باید بااحتیاط بیشتری دراین‌خصوص پیش رفت تا ساختار سی‌اس‌پی‌ها هم از نظر چابکی و هم از نظر رعایت ملاحظات حقوقی از وضع خوبی برخوردار شود.»
او با اشاره به ارتباط سه بانک ملی، رسالت و مهر به سامانه ستاره، افزود: «سه بانک که در زمینه تسهیلات خرد پیشتاز هستند به API های مربوطه دسترسی پیدا کرده و می‌توانند سرویس توثیق را ارائه کنند. البته توصیه ما به بانک‌ها این است که علاوه بر خودشان، این سرویس را در اختیار فین‌تک‌ها و شرکت‌های حوزه فناوری قرار دهند تا عمق عملیاتی تراکنش‌های توثیق در کشور افزایش پیدا کند.»
او در پاسخ سؤالی دررابطه‌با متولی سامانه ستاره، گفت: «سامانه ستاره در واقع سوئیچی حاکمیتی در اختیار وزارت اقتصاد و امور دارایی است و بانک‌ها در حال حاضر نقش سی‌اس‌پی‌ها را ایفا می‌کنند.»
جلال با ارائه مثالی از نحوه فعالیت سامانه ستاره، گفت: «فرض کنید در نهادهای بالادستی بانک کارگشایی قرار داشته باشد و فردی ۱۰۰ گرم طلا نزد این بانک سپرده‌گذاری کرده و بانک کارگشایی نیز اصالت و قیمت این طلا را تأیید کرده باشد و به‌واسطه ارتباط این بانک با سامانه، تمامی این اطلاعات نیز در سامانه ستاره قابل‌مشاهده است. همچنین همین فرد ۱۵۰ میلیون تومان انواع سهام و اوراق بهادار دارد که نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است و از طرفی دیگر ۵۰ میلیون تومان نیز اندوخته بیمه عمر دارد که نزد یکی از شرکت‌های بیمه است. این سه دارایی به دلیل اتصال این نهادهای متولی به سامانه ستاره قابل مشاهده و احراز است. حال فرض کنید این فرد برای خرید اقساطی، به فروشگاهی مراجعه می‌کند؛ به‌واسطه اینکه این فروشگاه در زمره فروشگاه‌های فروش اقساطی و عضو قرار می‌گیرد، با اتصال به سامانه، با واردکردن کد ملی شخص، تمام دارایی‌های احراز شده فرد را از طریق نهادهای متولی سامانه ستاره مشاهده می‌کند. به انتخاب فرد و فروشنده، نوع دارایی نهایی شده و با اتصال به درگاه توثیق، تراکنش توثیق انجام شده و این درخواست به نهادهای متولی دارایی ارسال شده و عملیات توثیق انجام می‌شود. در نهایت نیز بعد از پرداخت هر قسط یا پس از پرداخت کامل تمامی قسط‌ها فرمان آزادسازی وثیقه به شکل خودکار صادر خواهد شد.»
مشاور وزیر اقتصاد در پایان با اشاره به پیچیدگی‌های طراحی سامانه ستاره به دلیل آنکه یک نهاد جدید در اقتصاد کشور است، گفت: «این کار اقدام سنگین و پر زحمتی در گام اول بود چرا که قرار بود نهاد جدیدی پایه‌گذاری شود و به نظرم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی هم به دلیل تجربه‌ای که در زمینه توثیق سهام عدالت داشت و هم از بابت اینکه شاید سهام یکی از در دسترس‌ترین و پیشرفته‌ترین دارایی‌های برنامه‌پذیر در سطح کشور که هم شمولیت عام دارد و هم کاملاً الکترونیکی است و فرامین توثیق روی آن به‌صورت حقوقی و اجرایی پیاده‌سازی شده است، این باور را ایجاد کرد که این ایده می‌تواند در آینده توسعه پیدا کند و بسیاری از نهادها و شرکت‌های جدید در حوزه فناوری مالی امکان رشد و بلوغ پیدا کنند.»
تشریح پیچیدگی‌های توثیق هوشمند
در ادامه سمیه محمدی، مدیر پروژه کارت اعتباری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با اشاره به نقش این شرکت در توثیق هوشمند سهام و اوراق، گفت: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به‌عنوان یکی از ارکان اجرایی در بازار سرمایه، وظیفه وثیقه‌گذاری سهام را داراست که از ابتدای فعالیت این شرکت این عملیات به شکل سنتی و مطابق با دستورالعمل توثیق اوراق بهادار مصوب 1389، در حال انجام بود.
محمدی در خصوص گام مقدماتی پروژه توثیق هوشمند، گفت: «در اقدام ابتدایی پروژه توثیق هوشمند، توثیق صرفاً برای سهام عدالت انجام می‌پذیرفت. این اقدام در سال 99 و پس فرمان آزادسازی سهام عدالت انجام شد. این عملیات محدودتر و کوچک‌تر از اتفاقی بود که هم اکنون در حال انجام شدن است دلیل آن هم این بود که جامعه هدف آن صرفاً سهام‌داران، سهام عدالت بودند.»
او در ادامه افزود: «در حال حاضر بیش از 350 هزار درخواست توثیق در سامانه ایوا بانک ملی برای سهام عدالت ثبت شده است.»
محمدی، افزود: «از تابستان سال 1400 فاز شناخت و تحلیل دررابطه‌با توثیق هوشمند آغاز شد و در ادامه با برگزاری جلسات کارشناسی متعدد تلاش شد تا سازوکار سنتی و دستی با کمترین ریسک حقوقی، هوشمندسازی شود.»
مدیر پروژه کارت اعتباری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، با اشاره به چالش‌های متعدد توثیق هوشمند سهام در فاز کنونی، گفت: «یکی از چالش‌های موجود دررابطه‌با مشکلات حقوقی بود. دلیل اصلی این چالش جامعه هدف گسترده‌ای بود که در سیاست توثیق کنونی شرکت سپرده‌گذاری با آن مواجه است.»
او افزود: «عملیات توثیق هوشمند باید با کمترین ریسک انجام شود. همچنین در خلال این فرایند قراردادهایی ازجمله تفاهم‌نامه محرمانگی اطلاعات با بانک‌های طرف قرارداد یعنی ملی، رسالت و مهر اقتصاد امضا شده است. همچنین احراز اراده و احراز اختیار سهام‌دار نیز در صفحه بانک و در صفحه شرکت سرمایه‌گذاری انجام می‌شود.»