پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در گفت‌و‌گو با احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل اکسیر درباره وضعیت رگولاتوری حوزه رمزارزها مطرح شد / ۱۴۰۱؛ سال سرنوشت‌ساز حوزه رمزارزها در کشور
عصر تراکنش 55 و 56 / اکسیر را می‌توان از اولین صرافی‌های ایرانی دانست که فعالیت خود را در حوزه تبادل رمزارز آغاز کرد و در ادامه نیز با رفتار حرفه‌ای خود توانست کاربران بسیاری به سوی خود جلب کند. احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل این کسبوکار مهم‌ترین مسئله فعلی حاکمیت را به رسمیت نشناختن دارایی دیجیتال می‌داند که وضعیتی خاکستری را ایجاد کرده است؛ وضعیتی که ادامه‌یافتن آن هم به کاربران آسیب می‌زند، هم به کسب‌و‌کارها. به اعتقاد قاضی‌زاده، این حوزه باید چارچوب و الزاماتی داشته باشد که در نهایت به نفع خود کامیونیتی و صنف باشد.
کاربران آگاه‌تر شده‌اند
احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل اکسیر از سال ۱۳۹۵ در این حوزه فعالیت داشته است. او روند تغییرات را در پنج سال گذشته، چنین ارزیابی می‌کند: «این یک روند جهانی است؛ بنابراین ایران را نمی‌توان تنها و در خلأ قضاوت کرد. قطعاً ایران هم با مسیرهای جهانی هم‌مسیر و همسو شده است. تغییرات فراوانی نیز رخ داده است؛ هم به لحاظ کمّی و تعداد بازیگران و تعداد کاربران درگیر و هم به لحاظ کیفی. منظورم از کیفی فقط کیفیت فنی نیست، بلکه کیفیت دانش نیز هست.ما در حال حاضر شرکت‌هایی داریم که به‌طور جدی روی دانش DLT و بلاکچین فعالیت می‌کنند و حتی به کسبوکار تبدیل شده‌اند و از حالت آکادمیک بیرون آمده‌اند. با وجود تمام انتقاداتی که به آن وارد است، به نظر من جامعه خوب و فعالی است. ما اکنون در حوزه فنی پلتفرم‌هایی داریم که در مقیاس بزرگی فعال هستند. OTCهایی که داریم، بسیار به‌روز هستند. »
قاضی‌زاده از طرف دیگر تعداد و کیفیت اینفلوئنسرها را بهتر از گذشته می‌داند و معتقد است کاربران نیز باهوش‌تر شده‌اند: «این موضوع را با عدد و رقم می‌توانیم ثابت کنیم که برای نمونه کاربران هم در حوزه خریدوفروش و هم در حوزه دانش و ادبیات بلاکچین به بلوغ رسیده‌اند.»
او می‌گوید: «نقطه‌ضعف و عقب‌ماندگی ایران در چهار یا پنج سال گذشته در حوزه رمزارزها دو علت دارد؛ یکی بحث‌های رگولاتوری است که البته آن هم بسیار رشد کرده، اما می‌توانست با بخش خصوصی همگام‌تر باشد. بحث دیگر در مورد فضای آکادمیک کشور است که در آن رشد و علاقه و همسو بودن را نمی‌بینم. تمام اتفاقات مثبت و روبه‌جلو کاملاً در بخش کسبوکاری یا غیرانتفاعی می‌افتد.»
حاکمیت، دارایی دیجیتال را به رسمیت بشناسد
مدیرعامل اکسیر چالش اصلی در حوزه تبادل را به رسمیت نشناختن حق مالکیت دارایی دیجیتال توسط حاکمیت می‌داند و می‌گوید: «دولت باید بپذیرد که همان‌طور که یک شهروند ایرانی مالکیت یکسری دارایی را دارد، مالکیت دارایی دیجیتال هم باید به رسمیت شناخته شود. به نظر من این گام اول است و اقدامات بعدی مثل سازمان‌دهی‌ها و رگولاتوری‌ها و تنظیم چارچوب‌ها و صدور مجوز از دل این گام و این واقعیت بیرون می‌آید.»
به گفته قاضی‌زاده، این اتفاق نیز از رویکرد و بینش افراد نشئت می‌گیرد و این مسئله باید در ذهن افرادی که سیاست‌های کلان مملکت را تعیین می‌کنند، پذیرفته شود. تا زمانی که این مسئله حل نشود، این وضعیت خاکستری ادامه پیدا خواهد کرد. او با اشاره به اینکه ضرر این وضعیت خاکستری هم متوجه کاربر و هم کسب‌وکارهاست، می‌افزاید: «وقتی چارچوبی نباشد و فضا در حوزه کسبوکار آنارشیستی باشد، فضای کسبوکاری نهادینه‌شده در بلاکچین و رمزارزها رگوله نمی‌شود. این فضا باید چارچوب و الزاماتی داشته باشد که در نهایت به نفع خود کامیونیتی و صنف باشد.»
این مدیرعامل درباره اینکه کدام نهاد می‌تواند متولی رگولاتوری این حوزه باشد، می‌گوید: «بر اساس مشاهدات خودم طی این سال‌ها فکر می‌کنم که بانک مرکزی متولی اصلی حوزه پولی و مالی کشور است و می‌تواند سنگ بنای اصلی این حوزه را نیز بگذارد. در کنار آن سازمان بورس می‌تواند به این حوزه وارد شود و یکسری الزامات و رگولاتوری اعمال کند. معتقدم این دو نهاد کاندیداهای نزدیک به این حوزه هستند. ذهن کارشناسان و مدیران آنها به‌شدت آماده‌تر از نهادهای دیگر است. متأسفانه به نظر می‌آید که پیچیدگی‌ها و عدم اطمینان از اینکه روند‌های جهانی به کدام سو می‌رود و قدرت‌های جهانی هر کدام موضع متفاوتی نسبت به این قضیه دارند، دوگانگی و تردید را برای ورود به حوزه رگولاتوری بیشتر کرده است.»
بلاکچین و رمزارزها کارایی خود را اثبات کرده‌اند
در جهان رمزارزها را به‌عنوان یک حوزه صد درصد انقلابی معرفی می‌کنند که همه قواعد را به هم می‌ریزد و در نتیجه ترس و نگرانی برای رگولاتورها ایجاد می‌کند. عده‌ای نیز تمایل مردم به سرمایه‌گذاری در این حوزه را موقتی و ناشی از هیجان می‌دانند و عده‌ای دیگر آن را به‌عنوان ابزاری مالی که قرار است ماندگار باشد، در نظر می‌گیرند. تمام این ذهنیت‌ها باعث شده رگولاتور نیز نتواند در جایگاه درست خود قرار گیرد و با سوءظن به این حوزه نگاه می‌کند.
قاضی‌زاده در خصوص رویکرد غالب در ایران می‌گوید: «پاسخ من دو بخش دارد؛ اول این را بگویم که در اینکه هیجانات و انرژی‌های کاذب دلیل ورود بعضی افراد بوده، شکی نیست، اما باید بپذیریم که بلاکچین و رمزارز یک پدیده نوظهور و منحصربه‌فرد در طول تاریخ است، مثل فضای اینترنت. فراموش نکنیم که همین نگاه ۳۰ سال پیش نسبت به اینترنت وجود داشت و به آن در حد بازی و سرگرمی نگاه شد و متأسفانه جدی گرفته نشد.»
مدیرعامل اکسیر معتقد است که گذشته از حوزه تبادل، شاهد این هستیم که یکسری کسب‌و‌کارها مشکلات قبلی خود را که ربطی هم به حوزه بلاکچین و رمزارز ندارند، با این موضوع حل می‌کنند. همین موضوع نشان می‌دهد که این یک حوزه جدی است.
او با تأکید بر اینکه ما می‌توانیم مطالبات ارزی‌مان را در حوزه خرد و متوسط از این طریق وصول کنیم، می‌افزاید: «بسیاری از کسب‌وکارهایی که در دوران کرونا توانستند با کشورهای خارج از ایران ارتباط برقرار کنند و سیستم سنتی بانکی بین‌المللی را پشت سر بگذارند، کارآمد بودن این حوزه را اثبات کردند. چیزی که با کار کردن و نتیجه‌دادن خودش را اثبات کند، قابل اطمینان است. در مورد بیت‌کوین هم وقتی در عمل و طی ۱۲، ۱۳ سال گذشته توانسته خودش را اثبات کند، نمی‌توان از آن صرف‌نظر کرد. همان نگاه که نسبت به فناوری مدرن وجود دارد، باید نسبت به بلاکچین هم اعمال شود و اشتباهات گذشته تکرار نشود.»
قاضی‌زاده بلاکچین را یک حلقه از زنجیره یک انقلاب می‌داند: «اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و اخیراً هم متاورس زاییده ذهن کاربران و هیجانات نیستند، بلکه این اتفاقات در حال رخ‌دادن هستند. یکی از حلقه‌های اکوسیستم آینده در کنار اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و متاورس، حوزه رمزارزهاست. پس چیزی نیست که قابل حذف باشد. این یک کنشگر انقلابی در دنیای آینده فناوری است که می‌تواند تمام حوزه‌ها از جمله پزشکی، کسبوکارهای مبتنی بر حمل‌ونقل و حتی نظام‌های اداری را دستخوش تغییر کند. اینکه ما نوسانات چند ارز و کوین را به کل این فناوری تعمیم بدهیم، بی‌سلیقگی است.»
ابتدا باید زیرساخت‌ها و الزامات قانونی فراهم شود
در روزهای اخیر با دو مسئله مهم در سیستم مالی مواجه بوده‌ایم. از طرفی دولت در حال بررسی استفاده از رمزارزها در تجارت بین‌الملل است که نشان می‌دهد حاکمیت کم‌کم دارد ظرفیت‌های این حوزه را باور می‌کند. از سویی دیگر بانک مرکزی با ملغی‌کردن احراز هویت دیجیتالی، فعالیت نئوبانک‌ها را با اخلال مواجه کرده که نشان می‌دهد حاکمیت می‌تواند با عقب‌گرد از نظرات خود، کسب‌و‌کارها را دچار چالش کند.
قاضی‌زاده درباره اینکه این دست اتفاقات چه تأثیری روی کسب‌و‌کارها خواهد گذاشت، می‌گوید: «طبیعتاً تصمیماتی از این دست در تعارض با تحقق اهداف حاکمیت در توسعه فضای کسبوکار دیجیتال یا پیاده‌سازی دولت الکترونیک و… است؛ اما به نظر من اتفاق مورد اشاره در آیین‌نامه‌های اجرایی قوانین مربوط به مبارزه با پول‌شویی ریشه دارد که همچنان و در هر شرایطی ارائه خدمات پایه بانکی را به‌صورت غیرحضوری ممنوع می‌داند. فکر می‌کنم تنها به‌دلیل شیوع گسترده و مرگبار ویروس کرونا در دو سال اخیر، بحث احراز هویت غیرحضوری تا حدی جدی‌تر در فضای اکوسیستم مالی مطرح شد. در صورتی که اگر ما موجودیتی به نام نئوبانک را تعریف می‌کنیم، قطعاً ابتدا باید زیرساخت‌ها و الزامات قانونی مورد نیاز فراهم شود.»
او می‌افزاید: «اما در خصوص اثرگذاری این موضوع روی پلتفرم‌های تبادل رمزارزش، توجه به این نکته بسیار مهم است؛ چراکه مشکل اساسی جامعه تبادل رمزارزش‌ها یک مشکل بالادستی و هویتی است. اساساً بحث به رسمیت شناختن دارایی‌های دیجیتال به‌عنوان یک کلاس جدید از دارایی‌ها در قوانین مدنی کشور و حق تبادل این دارایی‌ها برای شهروندان ایرانی، اصلی‌ترین مسئله در این حوزه است. تا زمانی که حوزه تبادل دارای یک چارچوب رگولاتوری و متولی مشخص نباشد، قوانین و آیین‌نامه‌های بانکی حال حاضر کشور تأثیر مستقیمی روی کسبوکارهای تبادل ندارد. البته نمی‌توان منکر تأثیرات غیرمستقیم آن شد. کمااینکه تاکنون نیز شاهد این تأثیرات بوده‌ایم، مانند افزایش یا کاهش تعداد چرخه‌های تسویه بین‌بانکی، کاهش سقف برداشت از حساب‌های بانکی یا کاهش سقف خرید از طریق درگاه پرداخت اینترنتی روی کسبوکارهای تبادل (به‌خصوص پلتفرم‌های تبادل).»
آینده در راه است
مدیرعامل اکسیر، سال آینده شمسی را سال سرنوشت‌سازی برای حوزه رمزارزها در کشور می‌داند و می‌گوید: «حجم فعالیت‌های اجزای مختلف حاکمیت در خصوص تلاش برای شناخت ابعاد گسترده فناوری‌های مرتبط با بلاکچین و رمزارزش‌ها و همچنین ورود تعداد نسبتاً قابل توجهی از شهروندان ایرانی به این بازار، باعث خواهد شد که حاکمیت در مقام تصمیم‌گیری قرار گیرد. مطالبه فعالان و بخش خصوصی نیز همواره موضع‌گیری شفاف حاکمیت بوده است. از این رو سال آتی می‌تواند سالی باشد که حداقل خط‌مشی کلی حاکمیت در ایران در خصوص رمزارزش‌ها مشخص و روشن شود. اما قطعاً هنوز با قانون‌گذاری فاصله داریم.»
او در مورد وضعیت بازار نیز می‌افزاید: «فارغ از سیر صعودی و نزولی که جزء ذات آنهاست، به نظرم دایره رو به گسترش اقتصاد مبتنی بر توکن، رمزپول‌های بانک مرکزی کشورهای مختلف (از جمله ایران) و تشکیل بیشتر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر رمزارزش‌ها، باعث ایجاد ثبات در بازار می‌شود. البته طبق سنت همیشگی و هر چهار سال یک بار، بعد از هاوینگ بیت‌کوین باید منتظر یک بازار خرسی نسبتاً طولانی‌مدت باشیم؛ اما اتفاقاتی مانند روند رشد اقتصادی دنیا بعد از کرونا و از بین رفتن یا باقی‌ماندن همه‌گیری این ویروس می‌تواند معادلات را به هم بزند.»
