پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیران ارشد ازکی‌وام درباره برنامه‌های این شرکت در سال ۱۴۰۱ می‌گویند / عرضه بالغ بر هزار میلیارد تومان اعتبار به مشتریان
عصر تراکنش 55 و 56 / ازکی‌وام به پشتوانه برند ازکی و به‌عنوان شاخه مالی گروه سرمایه‌گذاری مکث، فعالیت خود را در اواسط پاییز 13۹۹ آغاز کرد. این کسب‌وکار که قصد دارد با راهکارهای نوین و مبتنی بر فناوری، نیازهای مردم و کسب‌وکارها را در حوزه خدمات اعتباری، مالی و بانکی تأمین کند، طی یک سال فعالیت خود، ارتباطات خوبی را با بانک‌ها و مؤسسات مالی کشور جهت گسترش بازار محصولات اعتباری خود، برقرار کرده است. هدف سال اول ازکی‌وام این بود که 100 میلیارد تومان اعتبار عرضه کند که تا به امروز تقریباً 50 درصد از هدف سال اول خود را محقق کرده‌اند و امیدوارند در سال 1401 بالغ بر 1000 میلیارد تومان اعتبار واگذار کنند. در گفت‌وگویی که با محمدمهدی مؤمنی و محمود میرزایی، هم‌بنیان‌گذاران ازکی‌وام داشتیم، به فعالیت‌های این شرکت در سال جاری و برنامه‌هایشان برای سال ۱۴۰۱ پرداختیم.
گسترش عمق بازار محصولات اعتباری
یک سال از تشکیل تیم اولیه «ازکی‌وام» می‌گذرد. مهدی مؤمنی، مدیرعامل ازکی‌وام درباره کارنامه عملکرد این شرکت در این مدت توضیح می‌دهد: «فعالیت یک سال اخیر ازکی‌وام به‌طور خلاصه در راستای برقراری ارتباط خوب با بانک‌ها و مؤسسات مالی و سایر فعالان بازار لندتک بوده است؛ با این هدف که عمق بازار محصولات اعتباری را گسترش دهیم. در کشور ما استفاده از خدمات اعتباری نسبت به خدمات نقدی مالی عمق ندارد و ما در تلاش هستیم که به کمک سایر فعالان صنعت لندتک، رویکرد و ذهنیت خرید اعتباری را در بازار پول، سرمایه و شبکه بانکی ایران، ایجاد کنیم تا منابع مالی را که می‌تواند در چارچوب اقتصاد اشتراکی به شکل صحیح وارد بازار شود، مدیریت کنیم. تابه‌حال در این بازار ذهنیت سنتی وجود داشته و ما طی یک سال گذشته همواره در تلاش برای ایجاد فرهنگ جدید بوده‌ایم. ما دائم در حال نشان‌دادن روش کسب درآمد و کاهش ریسک‌ها و هزینه‌های عملیاتی به فعالان این بازار هستیم.»
نبود فناوری لازم در حوزه لندتک
سپس محمود میرزایی، مدیرمحصول ازکی‌وام درباره چالش‌هایی که در حوزه فناوری با آن روبه‌رو بودند، صحبت می‌کند: «یکی از مشکلات ما در سمت فناوری این بود که بانکداری باز در ایران به‌صورت کامل شکل نگرفته یا از جنبه‌های مختلف فین‌تکی، به اندازه یکسان رشد نکرده است؛ مثلاً صنعت پرداخت و پی‌تک کشور رشد خوبی داشته و فناوری‌های مورد نیازش ایجاد شده، ولی در حوزه لندتک هنوز فناوری لازم را نداریم. بانکداری باز به ما امکان می‌دهد که چرخ را از نو اختراع نکنیم، ولی اکنون مجبوریم تمام زیرساخت‌های ارائه تسهیلات، اعم از فرایندهای کنترل و پیگیری و مدیریت حساب و تراکنش را از اول بسازیم. این حالت زمان و هزینه زیادی از تیم توسعه محصول را می‌گیرد. ما مجبوریم بخش عمده وقت توسعه خود را صرف ایجاد خدماتی کنیم که از قبل ایجاد شده، ولی بانک‌ها به ما دسترسی نداده‌اند.»
نحوه ریسک‌سنجی و اعتبارسنجی ازکی‌وام
میرزایی درباره دغدغه اعتبارسنجی در سیستمی که تضامین چک و سفته را حذف می‌کند نیز توضیح می‌دهد که یک سیستم اعتبارسنجی توسط بانک مرکزی از طریق مرکز مشاوره رتبه‌بندی ایرانیان توسعه داده شده که خیلی هم خوب است، ولی از لحاظ فلسفه و تعاریف نمی‌تواند نیاز ما را برطرف کند؛ «بازار هدف ما را نسل جوان تشکیل می‌دهد که تازه دارند وارد بازار کار می‌شوند. اعتبارسنجی فعلی بانک مرکزی بر اساس سوابق بانکی قبلی است، یعنی اعتباری که قبلاً گرفته‌اید، وام‌هایی که داشته‌اید و چک‌هایی که داده‌اید؛ در حالی که بسیاری از کاربران ما تابه‌حال وام نگرفته و دسته‌چک نداشته‌اند. اعتبارسنجی چنین اشخاصی با سیستم بانک مرکزی سخت است. فلسفه کار ما این است که بفهمیم به چه کسی اعتبار بدهیم و به چه کسی ندهیم. اعتبارسنجی بانک مرکزی می‌گوید که این فرد به خاطر اقساط معوقه و چک‌های برگشتی قدرت دریافت وام جدید را ندارد، ولی هرگز توجه نمی‌کند که اگر کسی توانمندی و سوابق مالی خوبی داشته، برایش انگیزه بگذاریم یا کسی که وام قبلی را به‌موقع پس داده در وام بعدی ضمانت کمتر و مبلغ بیشتری را به او پیشنهاد کنیم. درباره فلسفه اعتبارسنجی بانک مرکزی ایراداتی وجود دارد که اکنون محل بحث‌های مختلف است. بسیاری از کاربران ما نسل جوان هستند که هیچ سابقه بانکی ندارند. به همین دلیل مجبوریم کاربران را خودمان هم یک بار ریسک‌سنجی و رتبه‌بندی کنیم تا قادر به مدیریت ریسک باشیم. به همین دلیل ما از داده دموگرافیک، داده شغلی، سابقه بیمه، حقوق و دستمزد، میزان هزینه و درآمد و تعداد افراد خانوار ریسک‌سنجی را انجام می‌دهیم تا به نسل جوانی که هیچ سابقه بانکی ندارند نیز اعتبار بدهیم.»
بانک مرکزی همچنان اصرار دارد که اعتبارسنجی کاربران باید از طریق بانک انجام شود، اما ازکی‌وام نظام ریسک‌سنجی خاص خود را تعریف کرده است. میرزایی در این رابطه اظهار می‌دارد: «بانک مرکزی می‌گوید کسی به‌جز دارندگان مجوز نباید اعتبارسنجی کند. این دغدغه رگولاتوری درست است. ما به کسی رتبه اعتباری نمی‌دهیم و داده‌هایمان را در جایی افشا نمی‌کنیم؛ ریسک‌سنجی را فقط برای استفاده‌های داخلی خودمان انجام می‌دهیم. این شیوه در هر کسب‌وکاری در قالب باشگاه مشتریان یا رتبه‌بندی مشتریان پیاده می‌شود. حتی در حوزه تجارت الکترونیکی اگر خرید زیادی انجام دهید، تخفیف بالاتری می‌گیرید، چون رتبه و امتیازتان بالا می‌رود. این هم نوعی اعتبارسنجی است. اعتبارسنجی داخلی هیچ ایراد قانونی ندارد، ولی اعلام نمره به کاربران و تبدیل‌شدن به مرجع اعتبارسنجی نیازمند مجوز خواهد بود.»
مزیت رقابتی ازکی‌وام
مؤمنی درباره مزیت رقابتی ازکی‌وام اذعان می‌دارد: «در کسب‌وکارهای سنتی مجبور بودید یک مزیت رقابتی پایدار ایجاد کنید که سایر رقبای بازار به‌راحتی قادر به تقلید آن نباشند و تا مدت‌ها برایتان حاشیه امن به وجود آورد؛ اما بزرگ‌ترین مزیت رقابتی پلتفرم می‌تواند همان اصطلاحی باشد که در انگلیسی به‌عنوان Critical Mass می‌خوانند و در فارسی شاید بتوان به‌عنوان «جرم بحرانی» ترجمه کرد. بزرگ‌ترین مزیت ما ایجاد شبکه‌ای از انواع و اقسام خدمات اعتباری است که به مشتریان گروه ازکی داده می‌شود. این مشتریان تا به امروز خدمات بیمه را از ما دریافت می‌کردند. اکنون می‌خواهیم شرایطی ایجاد کنیم که مشتریان بتوانند انتخاب آگاهانه‌ای از میان گزینه‌های موجود ازکی داشته باشند و خدمات اعتباری مناسبی دریافت کنند. مهم‌ترین مزیت پلتفرم برتر همین است که جرم بحرانی خود را افزایش دهد و برای هر دو سمت بازار گزینه‌های مناسب را با هزینه کمتر، سرعت بیشتر و کیفیت بالاتر فراهم کند.»
آمار و ارقامی از ازکی‌وام
هدف سال اول ازکی‌وام این بوده که 100 میلیارد تومان اعتبار عرضه کند. مؤمنی درباره میزان موفقیت چشم‌اندازشان توضیح می‌دهد: «تا به امروز تقریباً 50 درصد از هدف سال اول خود را محقق کرده‌ایم. البته مشکل ما کمبود مشتری نبود؛ دغدغه تأمین منابع مالی از شرکای تجاری از جمله بانک‌ها و مؤسسات مالی-اعتباری را داشتیم. امسال توانستیم قراردادهای خوبی را برای سال 1401 منعقد کنیم و امیدواریم در سال 1401 بالغ بر 1000 میلیارد تومان اعتبار واگذار کنیم. تا این لحظه حدوداً 50 هزار نفر از پلتفرم ازکی‌وام برای اعتبارسنجی، درخواست اعتبار و مقایسه طرح‌ها استفاده کرده و هشت هزار نفر از آنها موفق به دریافت اعتبار خرید اقساطی و اعتبار خرد شده‌اند. ما طرح‌های اعتباری مختلفی داریم، ولی میانگین اعتبار هر کاربر در بخش اعتبار خرید اقساطی کالای بادوام حدود 25 میلیون تومان بوده است. طرح‌های سازمانی ما اعداد بالاتری نسبت به طرح‌های عادی ارائه می‌دهند و از طریق طرح‌های سازمانی توانستیم به میانگین‌های بالاتری دست پیدا کنیم.»
گسترش درگاه پرداخت اعتباری
مهم‌ترین برنامه ازکی‌وام برای سال 1401 توسعه ابزارهایی است که نفوذ ازکی‌وام را در بازار خدمات اعتباری تعمیق کند. میرزایی، گسترش درگاه پرداخت اعتباری را یکی از برنامه‌های مهم سال 1401 برمی‌شمارد: «به‌مرور سایت‌ها و پذیرندگان بیشتری از درگاه اعتباری ما بهره می‌گیرید. تا به امروز توانسته‌ایم بزرگ‌ترین پذیرندگان کالای دیجیتال و لوازم‌خانگی و کالاهای اساسی را به پلتفرم خود جذب کنیم؛ به نحوی که اگر دیجی‌کالا را کنار بگذاریم، این پذیرندگان حدود 13 تا 15 درصد بازار تجارت الکترونیکی ایران را در اختیار دارند. سهم بازار این بازیگران نسبت به سهم بازار دیجی‌کالا قابل اعتناست. با گسترش ابزارهای پرداخت اعتباری به سمت تعمیق بازارهای آفلاین و آنلاین می‌رویم تا انتخاب‌های بیشتری جهت خرید کالا توسط کاربران فراهم شود. انتخاب‌های اعتباری بیشتر برای مشتریان نیز به‌مرور فراهم می‌شود. امروز با مجموعه‌هایی مثل پست‌بانک، بانک تجارت و بانک ملت توافق‌های خوبی کرده‌ایم و به‌زودی ارائه اعتبار در پست‌بانک اجرا می‌شود. ارائه اعتبار در بانک‌های تجارت و ملت نیز در حال مذاکره است و شاید تا سه‌ماهه دوم سال 1401 اجرایی شود. مشتریان بعد از اعتبارسنجی می‌توانند با شرایط بسیار جذابی اعتبار بگیرند و اعتبار را صرف خرید کالاهای مورد نیاز خود کنند. علاوه بر اینها، همکاری با تالی در حوزه اعتبارات خرد و کوتاه‌مدت، پروژه عظیمی را شکل می‌دهد. شکل‌دادن به ابزارهای این حوزه مطمئناً پروسه سخت و پرهزینه‌ای را به‌دنبال دارد و حتماً هر دو مجموعه ما و تالی، سعی می‌کنیم بازار BNPL را عمق بدهیم؛ به‌خصوص که در ایران هنوز از سمت مشتریان به شکل گسترده‌ای شناخته نشده است.»
در پایان مهدی مؤمنی اشاره‌ای به فضای صنعت لندتک در کشور می‌کند و می‌افزاید: «در صنعت لندتک کشور جای تلاش همکارانه را خالی می‌بینم. بازیگران سمت عرضه این صنعت، بانک‌ها و مؤسسات مالی هستند. هیئت عامل بانک‌ها و لایه‌های اجرایی مؤسسات مالی هنوز درک مناسبی از این صنعت ندارند، پس ما به‌عنوان حلقه‌های واسط عرضه و تقاضا باید به سمت فرهنگ‌سازی و تعمیق همکارانه بازار برویم. مهم‌ترین ضعف بازار کنونی صنعت لندتک، نبود همکاری و تلاش برای توسعه و تعمیق بازار در هر دو سمت عرضه و تقاضاست؛ به‌خصوص که هنوز مشتریان ما با ابزارهای نوین پرداخت اعتباری آشنا نیستند و پرداخت از طریق کیوآرکد و درگاه پرداخت اعتباری را نمی‌شناسند، پس ما باید فرهنگی را ایجاد کنیم که به کمک گسترش بازار بیاید.»
