پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بلاکچین می‌تواند در بی‌اثر کردن تحریم‌ها نقش‌آفرینی کند / ایجاد ETF بیت‌کوین در بازار سرمایه زودهنگام است
احسان محمودی / نشست مجازی درباره «راهکارهای بین‌المللی‌شدن بازار سرمایه ایران» با حضور محمدعلی محمدی، مدیرعامل کارگزاری مبین سرمایه؛ دکتر میثم حامدی، مدیرگروه بازارها و ابزارهای مالی مرکز پژوهش سازمان بورس و محمد قاسمی، مدیرعامل صرافی رمزارز مزدکس برگزار شد که درادامه به بخش‌هایی از آن می‌پردازیم.
آشنایی با فناوری بلاکچین
محمد قاسمی، مدیرعامل صرافی رمزارز مزدکس با بیان اینکه بلاکچین، پایه‌ای‌ترین فناوری مورد استفاده در مورد رمزارزهاست، گفت: «رمزدارایی‌ها روی بستر بلاکچین قرار دارند، به‌طوری که تولد بیت‌کوین با بلاکچین و در سال 2009 توسط شخصی به نام ساتوشی ناکاموتو اتفاق افتاد. با این حال تا قبل از این فناوری نقل‌وانتقالات باید توسط نهاد واسط مانند دفاتر ثبت اسناد و املاک یا بانک‌ها مورد تأیید قرار می‌گرفت، اما بلاکچین بستری را ایجاد کرد که این محدودیت از میان برداشته شد و دیگر برای این‌گونه معاملات نیاز به حضور شخص ثالث نبود. به‌علاوه اینکه این فناوری سبب شد تا انتقال همتابه‌همتا در بستر اینترنت میسر شود، به‌طوری که امکان کپی‌کردن این نوع از دارایی‌ها وجود ندارد. همچنین بلاکچین توانست هر نوع امکان نقل‌وانتقالی را که قبلاً در حدود مرزهای جغرافیایی کشورها انجام می‌شد، از میان بردارد.»
همزیستی بازارهای مالی با کریپتوکارنسی
به گفته او، بازارهای مالی دنیا به سمت همزیستی مسالمت‌آمیز با بازارهای کریپتوکارنسی حرکت می‌کنند؛ از این رو روند آینده بازارهای مالی به‌صورت هیبریدی و متشکل از بازار توکن‌ها و کوین‌ها همراه با بازارهایی که قبل از آن نیز وجود داشت، خواهد بود. با این وجود امروزه شاهد هستیم که در بورس‌های مختلف دنیا ETFهای بیت‌کوینی در بازار سهام فهرست شده و در بازار کریپتو به‌صورت توکنی معامله می‌شوند.
لزوم حرکت به سمت توکنایزکردن بازار سرمایه
طبق گفته‌های قاسمی، کوین‌ها شبکه‌های مستقلی را دارا هستند که توکن‌ها می‌توانند روی این شبکه‌ها فعالیت کنند؛ از این رو توکن‌هایی مانند توکن‌های کاربردی (Utility Tokens) و توکن‌های اوراق بهادار (Security Tokens) را می‌توان انواع مختلف توکن برشمرد. او این‌گونه ادامه داد: «بسیاری از بازارهای مالی دنیا حرکت خود را برای فعالیت در بستر بلاکچین و توکنایز کردن آغاز کردند، اما به‌دلیل ساختارمند بودن بازارهای مالی فعلی‌شان و در اختیار داشتن ابزارهای کامل و داشتن دسترسی لازم برای تأمین مالی از طریق انواع کلاس‌های دارایی در تمامی نقاط دنیا، روند حرکت آنها کُند است. از این رو بازار بورس و اوراق بهادار ایران می‌تواند به‌دلیل بحث‌هایی مانند تحریم و عدم به‌روزرسانی برخی زیرساخت‌های خود، گام کوتاه‌تری را در جهت برطرف‌کردن نواقص بازار سرمایه از طریق استفاده از ابزاری مانند بلاکچین بردارد.
راهکارهای موجود برای توکنایز کردن
به گفته او، سهام شرکت‌ها را می‌توان با وثیقه‌کردن در سپرده‌گذاری مرکزی با مکانیسمی مشخص در فضای کریپتوکارنسی یا صرافی‌ها مورد معامله قرار داد، همچنین می‌توان ETFهایی که دارای بازارگردان هستند و پیچیدگی‌های یک سهم را از نظر افزایش سرمایه و این دست مسائل ندارند، توکنایز کرد. با توجه به اینکه زیرساخت فنی آن در ایران فراهم است، این کار شدنی است و می‌توان در فضای 24 ساعته و 7 روزه هفته بین‌المللی معامله کرد؛ چراکه این فضا محدودیت نقل‌وانتقال ریال و برخورد با مشکلات شبکه بانکی و تبدیل ارزها به ریال را نخواهند داشت. همچنین شرکتی که طرح توسعه دارد، می‌تواند از طریق توکنایز کردن طرح توسعه و با فهرست‌کردن آن برای تأمین مالی پروژه‌های خود اقدام کند.
راهکاری برای افزایش جذابیت بازار سرمایه
قاسمی با اشاره به راهکارهایی برای افزایش جذابیت بازار سرمایه، این‌گونه گفت: «با توجه به بسته‌شدن برخی سهم‌ها برای یک بازه زمانی و نیز محدود بودن زمان معاملاتی بازار سرمایه، می‌توان با توکنایز کردن آن که مانند سندباکس عمل خواهد کرد، در جهت کاهش محدودیت‌ها و ریسک‌ها اقداماتی مانند ایجاد بازار معملاتی شبانه بدون دامنه نوسان در بعد از ساعت معاملات رسمی انجام داد، به‌طوری که قوانین و مقرارات فعلی بازار سرمایه در این قسمت نقش آنچنانی ندارد؛ از این رو می‌تواند به تسهیل معامله نقش بسزایی ایفا کند.»
به گفته او مزایای این راهکار می‌تواند کلاس‌های دارایی در بستر توکن را در کنار هم قرار دهد که این اتفاق راحتی را در پی خواهد داشت، از این رو هرچه بتوان در لحظه محصول یا خدمتی را به مشتری ارائه داد، می‌توان جذابیت بیشتری را در مقایسه با فرایندهای زمان‌بر ایجاد کرد.
نگاهی به آمار خروج نقدینگی از بازار سرمایه
محمدعلی محمدی، مدیرعامل کارگزاری مبین سرمایه گفت: «با توجه به خروج نقدینگی قابل توجهی که از بازار به وجود آمد، سهم‌های باارزشی وجود دارند که اقبالی به آنها وجود ندارد، به‌طوری که بازار از نقدینگی و نقدشوندگی فاصله گرفته است. به گفته او و بر اساس آماری که ارائه داد؛ از ابتدای سال 1398 تا انتهای مردادماه 1399 چیزی بالغ بر 114 هزار میلیارد تومان پول وارد بازار سرمایه شده، همچنین از میانه تابستان 1399 تا بهمن‌ماه سال جاری چیزی حدود 128 هزار میلیارد تومان پول از بورس و اوراق بهادار خارج شده که این دست اتفاقات از روان‌شدن معاملات و نیز از جذابیت و شادابی بازار کاسته است.»
محمدی بر این باور است که بر اساس آمار استخراج‌شده از بین مشتریان خود؛ چیزی حدود 44 درصد مشتریان همزمان در بازار کریپتو و در بازار سهام فعال هستند، همچنین حدود 15 درصد از این افراد به‌صورت کامل از بازار سرمایه خارج شدند و به سمت بازار کریپتو کوچ کردند، به‌طوری که بخشی از این خروج پول به سمت بازار رمزارز رفته است؛ بازاری که آیتم‌های جذابی مانند عدم داشتن دامنه نوسان و معامله 24 ساعته را داراست که سبب شده برگشت افراد و سرمایه از بازار کریپتو به بازار سرمایه کاهش یابد یا به‌طور کلی وجود نداشته باشد.
راهکاری برای بازگشت سرمایه به بازار بورس
به گفته او، این اتفاق تنها شامل ایران نمی‌شود؛ چراکه این بازار امکانی را فراهم می‌کند که در هر نقطه از جهان می‌توان در بستر فناوری بلاکچین این توکن‌ها را خریدوفروش کرد؛ از این رو راهکارهایی در این راستا وجود دارد، به‌صورتی که شرکت‌هایی که سهام خزانه را نگهداری می‌کنند، می‌توانند بخشی از سهام خود را نزد یک سپرده‌گذار بلوکه و معادل آن توکن منتشر کنند. این توکن در بازاری که در بستر فناوری بلاکچین است، می‌تواند معامله شود و این اقدام سبب می‌شود که پول‌هایی که از بازار سرمایه خارج شده، برگردد. همچنین به نقدشوندگی سهم در بازار اصلی کمک بسیاری می‌کند، به‌طوری که می‌توان توکن خود را به‌راحتی به سهم تبدیل کرد. از طرف دیگر بسیاری از کشورها می‌توانند سهم‌های خود را در بورس‌های دیگر کشورها فهرست کنند و معاملات خود را انجام دهند، ولی این امکان با توجه به شرایط تحریمی برای ما وجود ندارد، اما با استفاده از فناوری بلاکچین می‌توان به این مهم دست یافت.
بلاکچین می‌تواند بازار سرمایه را شفاف‌تر کند
به گفته او، فناوری بلاکچین به شفاف‌تر شدن معاملات کمک می‌کند، به‌طوری که در حال حاضر معاملاتی که در بستر بلاکچین انجام می‌شود، به‌صورت غیرمتمرکز است که برای تأیید این معاملات به تعداد افراد بسیاری نیاز است؛ از این رو می‌توان فهمید که چه مقدار از توکن مورد نظر، به چه شکلی و در کجا قرار دارد. این درحالی است که در معاملات بازار سرمایه تنها می‌توان معاملات بخشی از سهام‌داران عمده را دید، اما در بازار کریپتو می‌توان تمام دارندگان رمزارز مورد نظر را بدون فاش‌شدن هویت واقعی آنها رصد کرد.
او همچنین معتقد است که از آغاز شکل‌گیری این بازار، تمام مواردی که برای هر توکن وجود دارد بر مبنای یک اساسنامه تعریف شده و قابل تغییر نیست، بر همین اساس برای تغییر آن به 51 درصد آرای دارندگان دارایی مدنظر نیاز است. همچنین عدم تغییر مقرراتی که در اساسنامه عنوان شده و اینکه خارج از آن هیچ‌گونه تغییر و ناهماهنگی اتفاق نخواهد افتاد، به شفافیت هرچه بیشتر این بازار کمک می‌کند.
بلاکچین در بی‌اثر کردن تحریم‌ها تأثیرگذار است
محمدی بر این باور است که این توکن‌ها امکان معامله برای افراد خارجی را فراهم کرده و سبب شده تا با وجود تمامی ریسک‌های موجود، سپری در برابر تحریم‌ها شکل بگیرد؛ چراکه وقتی در این راستا تعداد قابل توجهی از افراد مختلف در سطح دنیا ذی‌نفع می‌شوند، تحریم این تعداد افراد می‌تواند به اقدامی پرهزینه تبدیل شود، همچنین پیدا کردن افرادی که در این زمینه مشغول فعالیت هستند، کار دشوار و ناممکنی است. با این حال خرید بخشی از دارایی‌های موجود در بازار ایران توسط افراد خارجی می‌تواند نگاه سرمایه‌گذاران خارجی در مواجهه با بازار ایران را تغییر دهد، همچنین از طرف دیگر کشور تحریم‌کننده می‌تواند برای شهروندان خود خسارت‌هایی را ایجاد کند که تمامی این موارد می‌تواند ریسک‌های موجود را کاهش دهد.
نگاهی بر تاریخچه ابزارسازی بورس
میثم حامدی، مدیرگروه بازارها و ابزارهای مالی مرکز پژوهش سازمان بورس با نگاهی به تاریخچه ابزارسازی در بازارهای سرمایه در گذشته، توضیح داد: «در قبل از انقلاب صنعتی بورس‌ها در اختیار افراد شاخص در جوامع بودند و تنها این افراد امکان معامله داشتند، اما انقلاب صنعتی و شکل‌گیری نیازهای جدید سبب شد که سهم‌ها به عموم مردم ارائه شود؛ چراکه شرکت‌ها به منابع عمومی احساس نیاز کردند، از این رو مردم عادی نیز توانستند در بازار بورس معامله انجام دهند، این رویه تا قبل از سال 2000 میلادی که فناوری‌های به‌روز پا به عرصه وجود نگذاشته بودند، ادامه داشت. به گفته او بعد از سال 2000 میلادی و با انفجار فناوری‌های نو، سیر تحولات ابزارسازی‌های مختلف در بازار سرمایه رشد چشم‌گیری را به خود دید که این دهه میلادی با عنوان اوراق بهادارسازی معروف شد، به‌طوری که مردم به سهم اقبال زیادی نشان دادند و سهام شرکت‌های فناوری بسیار مورد معامله قرار می‌گرفت.»
او بر این باور است که از سال 2007 میلادی برای نقل‌وانتقال دارایی از بسترهای موجود مشکلی بروز کرد؛ چراکه امکان کپی‌کردن و تقلب در انتقال دارایی وجود داشت، اما با ظهور فناوری بلاکچین و قرار گرفتن بیت‌کوین در چنین بستری این قابلیت بدون محدودیت امکان‌پذیر شد؛ از این رو با گذر زمان توکن و کوین به عموم مردم شناخته شد، به‌طوری که می‌توان دهه حال حاضر را دهه توکنایزیسیون نام‌گذاری کرد؛ به‌صورتی که امکان تبدیل هر دارایی به توکن در بستر بلاکچین بدون محدودیت و وجود نهاد ناظر به وجود آمد که می‌توان آن را به هر عنوانی تبدیل کرد. این درحالی است که امروزه مردم دریافته‌اند که وجود نهاد ناظر و انجام پایش‌های ابتدایی می‌تواند از ریسک سرمایه‌گذاری در این حوزه بکاهد، از این رو شاهد هستیم که انتشار کوین کاهش پیدا کرده و انتشار توکن‌های اوراق بهادار (Security Tokens) در سطح جهان به یک بحث جدید تبدیل شده است.
بستری که می‌تواند شکل‌گیری ابزارهای جدید را تسهیل بخشد
به گفته او، این دست تجارب دنیا به نظامات حقوقی آنها نیز مربوط می‌شود؛ چراکه در نظامات حقوقی نانوشته، ایجاد ابزار سریع‌تر اتفاق می‌افتد، با این وجود در کشورهایی مانند ایالات متحده و در انگلیس جدای از اینکه به بیت‌کوین اجازه ورود به بازار سرمایه داده نشد، اما بلافاصله اجازه ایجاد پلتفرم‌های مختلف و استفاده از قراردادهای آتی روی بیت‌کوین داده شد. این درحالی است که ETF روی بیت‌کوین تا مدت‌ها مجاز نبود، اما در سال گذشته اولین ETF رسمی در آمریکا مجوز لازم را از نهاد ناظر گرفت که علت این اتفاق، قابل فهم شدن موضوع بود.
او در ادامه این‌گونه صحبت‌هایش را تکمیل کرد: «روند پذیرش این نوع از دارایی‌ها بدین صورت است که مبتنی بر تمامی قوانین و مقررات کشورها، انتشار هر نوع توکن به‌عنوان اوراق بهادار شناسایی شود؛ از این رو این نوع اوراق بهادار باید نزد نهاد ناظر به ثبت برسد و در این راستا کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) نیز در تلاش است تا هر نوع توکنی را که منتشر می‌شود، نزد خود به ثبت برساند.»
محدودیتی برای سرمایه‌گذاران خارجی وجود ندارد
طبق گفته‌های حامدی برای سرمایه‌گذاری خارجی محدودیتی وجود ندارد؛ از این رو بر اساس مقررات فعلی، شرکت‌های سهامی سرمایه‌گذار خارجی می‌توانند 100 درصد سهامی عام را در اختیار بگیرند که شاید از سهامی عام خارج شوند، ولی هیچ محدودیتی در این راستا وجود ندارد و تنها محدودیت موجود در خروج سرمایه است، به‌طوری که در آیین‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی محدودیت دوساله وجود دارد و فرد مذکور نمی‌تواند تمام سرمایه خود را خارج کند.
بلاکچین می‌تواند راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار ایران را تسهیل کند
دغدغه اصلی سرمایه‌گذار خارجی برای ورود به بازار ایران عدم امکان نقل‌وانتقلات پولی است، به‌طوری که در این بین نقش بانک به‌عنوان اصلی‌ترین رکن تجارت مغفول مانده است. به گفته او، ما در جنگ اقتصادی هستیم و این جنگ نیز ابزارهای مورد نیاز خود را می‌طلبد و نمی‌توان در جنگ اقتصادی نامتعارف با ابزارهای متعارف جنگید؛ از این رو امروز ابزاری وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان نظام بانکی بین‌المللی را که چرخه دلار به آن وابسته است، کنار زد و امکانی را ایجاد کرد که سرمایه‌گذار خارجی بتواند به‌صورت مستقیم ارتباط لازم را برای ورود به بازار کشور بگیرد و محدودیتی برای سهام‌دار شدن نداشته باشد.
از طرف دیگر باید بتوان الزاملاتی را در جهت تسهیل ورود سرمایه‌گذار خارجی به بازار ایران فراهم کرد که با توجه به فناوری بلاکچین و پلتفرم‌هایی که در ایران مشغول فعالیت هستند، می‌توان گفت که برای سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذار خارجی هیچ‌گونه محدودیتی وجود ندارد؛ مگر ریسک‌های سیاسی که می‌توان با راهکارهایی که در این راستا وجود دارد، آن را کاهش داد.
ایجاد ETF در بازار سرمایه زودهنگام است
او بر این باور است که این بازار با توجه به رسمی‌نبودن آن، دارای حجم بالایی است؛ بنابراین مبتنی بر نیاز باید ابزارسازی کرد، از این رو ایجاد ETF بیت‌کوین در بازار سرمایه ایران زودهنگام است و نیاز به یکسری مقدمات دارد، اما می‌توان گفت که زیرساخت‌های لازم جهت انتشار توکن برای ناشر و بین‌المللی‌شدن بورس از این طریق در بازار سرمایه وجود دارد؛ گرچه این اقدام امروز ممنوع است، اما زیرساخت‌های حقوقی فعلی از این قابلیت برخوردار است تا بتوان دست به چنین اقدامی زد.