پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در کلابهاوس راه پرداخت بررسی شد / مهاجرت برنامهنویسان؛ چالش امروز شرکت‌ها
«فرصت‌ها، چالش‌ها و چشم‌اندازهای آینده برنامه‌نویسی» موضوع یکی از اتاق‌های گفت‌وگوی راه پرداخت است که به مناسبت روز برنامه‌نویس در کلابهاوس برگزار شد. در این اتاق گفت‌وگو بیش از 10 نفر از فعالان عرصه برنامه‌نویسی که هم‌اکنون در سمت‌های عالی شرکت‌ها و استارتاپهای ایران فعالیت می‌کنند، شرکت کردند و به بیان دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خود درباره نقاط ضعف و قوت برنامه‌نویسی در ایران پرداختند، چشم‌انداز آینده این بازار را روشن ارزیابی کردند و از امیدواری به نسل دهه 80 که به‌تازگی وارد حیطه برنامه‌نویسی شده‌اند، گفتند.
در تقویم سالانه میلادی روز دویست و پنجاه و ششم هر سال را به‌عنوان روز برنامهنویسان نام‌گذاری کرده‌اند. روزی که اغلب کشورهای جهان از روسیه، چین و هند گرفته تا فرانسه، بلژیک، بریتانیا، آمریکا و حتی گواتمالا آن را به رسمیت شناخته‌اند. هرچند در ایران بنا به تقویم شمسی دویست و پنجاه و ششمین روز سال مصادف است با دهم آذر اما از آنجا که هنوز چنین روزی در تقویم رسمی کشور به ثبت نرسیده، عده‌ای به تبعیت از تقویم جهانی ۱۳ سپتامبر (22 شهریور) را روز برنامه‌نویس می‌دانند و آن را بهانه‌ای قرار می‌دهند برای پاسداشت تلاش‌های برنامهنویسان و پرداختن به دغدغه‌های آنها. راه پرداخت نیز به بهانه این روز با تشکیل اتاق گفت‌وگویی بر بستر شبکه اجتماعی کلابهاوس به چالش‌ها، فرصت‌ها و چشم‌انداز پیش روی برنامهنویسان در ایران پرداخته و پای صحبت‌های فعالان برنامه‌نویسی از شرکت‌های مطرح ایران چون ابر دراک، نوین‌فام، رازی، توسن‌تکنو، جیرینگ، انیاک، پارس تکنولوژی سداد، آبسان، گروه نرم‌افزاری پارت، داتین، ناواکو و… نشسته است. مشروح این کلابهاوس را در ادامه می‌خوانید.
استارتاپهای تازه‌تأسیس قیمت برنامهنویسان را بالا برده‌‌اند
سینا سلطانی، مدیرعامل و معمار زیرساخت ابر دراک در کلابهاوس برنامه‌نویس، نیروی انسانی را یکی از چالش‌های حوزه برنامه‌نویسی عنوان کرد و گفت: «تلاش‌های ما در حوزه نیروهای انسانی از نظر آموزش و… به جایی نرسیده است. بررسی‌های ما درباره وضعیت نیروی انسانی در حوزه برنامه‌نویسی نشان می‌دهد که در سراسر دنیا چرخه عمر برنامهنویسان بسیار کوتاه است.»
مهدی طالب، مدیر اداره فناوری مالی نوین‌فام نیز با اشاره به جذب برنامه‌نویس متخصص در استارتاپهای تازه‌تأسیس گفت: «در سال‌های اخیر شاهد حضور استارتاپهای بزرگی در ایران بوده‌ایم که هزینه‌های کلانی را برای جذب برنامهنویسان پرداخت می‌کنند و در ازای پولی که به برنامهنویسان می‌دهند، از آنها می‌خواهند که در بازه کوتاهی به نتیجه برسند. هرچند مدت‌‌زمان حضور برنامهنویسان در این شرکت‌ها کوتاه است، اما این اتفاق باعث شده تا برنامهنویسان با پیشنهادهای نجومی روبه‌رو شوند و قیمت کار خود را بالا ببرند.»
او ادامه داد: «طبیعتاً هر فردی در مقابل پیشنهادهای نجومی کوتاه میآید، وارد شرکت جدید میشود و با فشار کاری بسیار زیاد بالاخره موفق به ارائه خروجی مورد نظر میشود تا مبلغ را دریافت کند. اما بعد از یک برهه کوتاهی که پروژه به اتمام رسید و دیگر نیازی به حضور برنامه‌نویس نبود، ارتباط با او از طرف شرکت قطع میشود. این امر به خودی خود بد نیست، اما پیامدهای منفی برای برنامهنویسان به همراه دارد. حالا با پذیرش پروژه‌های نجومی قیمت فرد برنامه‌نویس تغییر کرده و دیگر نمی‌تواند در سازمان‌ها و شرکت‌هایی که چارچوب خاصی در پرداختی‌هایشان دارد، بگنجد. بنابراین شخص برنامه‌نویس از این به بعد به‌سختی وارد شرکت‌ها میشود و فارغ از اینکه فرصت‌های کاری خود را از دست می‌دهد، شرکت‌ها را با کمبود منابع انسانی متخصص روبه‌رو می‌کند.»
آینده در دستان نسل باانگیزه دهه 80
کامران فلاح، مدیر تحقیق و توسعه مجموعه رادین با بیان اینکه باید به برنامه‌نویسی به‌عنوان یک لذت نگریست، نه به‌عنوان یک کسب‌وکار گفت: «آموزش نیروهای منابع انسانی یکی از دغدغه‌های شرکت‌های مهندسی نرم‌افزار و توسعه‌دهندگان است.»
او نیز کمبود منابع انسانی را یکی از چالش‌ها و مشکلات پیش روی برنامه‌نویسی دانست و افزود: «هرچند ممکن است استارتاپهای نوپا ارزش برخی از برنامهنویسان را تعیین کند، اما به‌صورت عمومی‌تر عرضه و تقاضاست که ارزش نیروی انسانی را در بازار برنامه‌نویسی مشخص می‌کند؛ بنابراین در این شرایط هر شرکتی بر مبنای نیازهای خود دست به جذب برنامه‌نویس می‌زند.»
فلاح همچنین ورود نسل دهه ۸۰ به بازار برنامه‌نویسی را یکی از چشم‌اندازهای امیدوارکننده در این حوزه دانست و افزود: «راه‌حلی که برای رفع کمبود منابع انسان به آن امیدوار هستم، ورود نسل متولد دهه 80 به بازار برنامه‌نویسی است. نسل جدیدی که وارد برنامه‌نویسی میشود، علاقه بسیاری به این بازار دارد و سعی می‌کند دست به خلاقیت بزند.»
او بابیان اینکه عمق دانش فنی برنامه‌نویسی نزدیک به سه سال است، گفت: «دانش فنی برنامه‌نویسی هر ساله در حال تغییر و دگرگونی است؛ بنابراین نسل جدیدی که وارد حوزه برنامه‌نویسی میشود، می‌تواند به‌راحتی این دانش را به دست آورد و خود را سالانه بهروز کند. هرچند تجربه عامل دیگری است که باید آن را با پشت سر گذاشتن چالش‌ها به دست آورد.»
آموزش نیروی انسانی ماهر یک نیاز است
مرتضی اسمی‌زاده، مدیر پروژه بانکداری تعاملی شرکت توسن‌تکنو، مهاجرت برنامهنویسان از کشور را یکی از مشکلات بازار برنامه‌نویسی در حوزه نیروی انسانی دانست و گفت: «شرکت‌های داخلی قدرت رقابت را با شرکت‌های منطقه در جذب نیروهای انسانی ندارند. فرصت‌های شغلی که شرکت‌های داخلی در اختیار نیروهای انسانی می‌گذارند، قابل مقایسه با شرکت‌های خارجی نیست. بنابراین در سال‌های اخیر بسیاری از برنامهنویسان ایرانی جذب بازار خارجی شده‌اند.»
او، آموزش نیروی ماهر را یکی دیگر از چالش‌های برنامه‌نویسی عنوان کرد و افزود: «جذب نیروی ماهر برنامه‌نویس در ایران دشوار است و به نظر می‌رسد آموزش نیروی انسانی ماهر یک نیاز است. با این حال، هرچند آموزش و تربیت برنامهنویسان ماهر یک سوی این ماجراست، اما نگه‌داشتن این نیروی ماهر نیز باید یکی از دغدغه‌های مدیران در شرکت‌ها باشد.»
اسمی‌زاده با بیان اینکه خاصیت شغل برنامه‌نویسی پویایی آن است، گفت: «بسیاری از برنامهنویسان علاقه دارند که در محیطی فعالیت کنند که هم آزادی عمل داشته باشند و هم نتیجه کار آنها به‌خوبی دیده شود. اگر چنین شرایطی را برای برنامهنویسان فراهم کنیم، با پدیده ایجاد امنیت شغلی کاذب از سوی برنامه‌نویسی روبه‌رو نخواهیم شد و دیگر شاهد این نخواهیم بود که برنامه‌نویسانی قیمت‌های نجومی یک پروژه کوتاه‌مدت را به حضور در یک سازمان ترجیح دهند.»
کمبود نیروی متخصص و ماهر؛ چالش بازار برنامه‌نویسی
محسن بصیر، مدیر واحد برنامه‌نویسی جیرینگ در ادامه این اتاق گفت: «معضلات بسیاری در حوزه منابع انسانی داریم، ولی مهم‌ترین و اصلی‌ترین مشکل این است که بسیاری از نیروهای جذب‌شده تخصص لازم برای انجام کار را ندارند.»
او با اشاره به لزوم آموزش نیروهای انسانی برنامه‌نویس گفت: «سازمان‌هایی که از لحاظ سرمایه مالی و انسانی ضعیف هستند، نمی‌توانند به نیروهای خود آموزش لازم را ارائه دهند؛ بنابراین آموزش نیروی انسانی ماهر برای شرکت‌هایی که می‌خواهند به‌سرعت وارد بازار شوند و بازار را به دست گیرند، پروسه‌ای طولانی‌مدت تلقی میشود و تن به این کار نمی‌دهند.»
بصیر با بیان اینکه در ایران شرکت‌های معدودی هستند که نیروی انسانی برنامه‌نویس را برای نیازهای خود آموزش می‌دهند، گفت: «برخی از شرکت‌های زیرمجموعه بانکی به‌دلیل شرایط مساعدتر و زیرساخت‌هایشان آموزش نیروهای انسانی را می‌پذیرند و نیروی برنامه‌نویس خود را پرورش می‌دهند.»
مدیر واحد برنامه‌نویسی جیرینگ با اشاره به حقوق نامناسب برنامهنویسان در بازار کار افزود: «سازمان نظام صنفی یارانه‌ای هر سال حقوق و درآمد پایه‌ای را برای شغل‌هایی که در حوزه فناوری اطلاعات وجود دارند، مشخص می‌کند، اما بسیاری از شرکت‌ها به این حقوق مشخص‌شده پایبند نیستند. از سوی دیگر رگولاتورها نیز در تنظیم‌گری حقوق کسب‌وکارها در حوزه فناوری اطلاعات به‌درستی عمل نمی‌کنند و گویا فقط به قصد نمایش این کار را انجام می‌دهند.»
او با بیان اینکه ما در مسئله تحلیل سیستم و کسب‌وکار با مشکل روبه‌رو هستیم، گفت: «اغلب شرکت‌ها در ایران سیستمی را سفارش می‌دهند، اما در زمان تحویل خروجی متوجه می‌شوند که نیاز بازار و کارفرما در آنها مد نظر قرار نگرفته است. اینجاست که به مهم‌بودن تحلیل سیستم و کسب‌وکار پی می‌برند.»
بصیر با بیان اینکه متأسفانه در حوزه برنامه‌نویسی در تحلیل سیستم و کسب‌وکار با مشکلاتی روبه‌رو هستیم، گفت: «در برخی شرکت‌های ایرانی از برنامه‌نویس می‌خواهند تا تحلیل سیستم و کسب‌وکار را با هم یکی بببیند و خودش این کار را انجام دهد. این در حالی است که بسیاری از کشورها از تحلیل سیستم و کسب‌وکار استقبال می‌کنند.»
او با اشاره به لذت‌های کار برنامه‌نویسی گفت: «بسیاری از برنامهنویسان می‌خواهند تلاش‌هایشان در بازار مشهود باشد. برای بسیاری از برنامهنویسان قیمت چندان اهمیتی ندارد و می‌گویند که می‌خواهند چیزهای بیشتری بیاموزند.»
سهم برنامهنویسان از سیستمی که خلق می‌کنند، چقدر است؟
طاها عباچی، معاون فنی و اطلاعات شرکت فن‌آوران انیاک رایانه در ادامه این کلابهاوس به لزوم نگاه به نیروی انسانی در بازار برنامه‌نویسی اشاره کرد و گفت: «صنعت نرم‌افزار صنعت مستقلی نیست و وظیفه آن تهیه زیرساخت برای سایر کسب‌وکارهاست.»
او با اشاره به چالش‌ها و مشکلات برنامهنویسان در ایران گفت: «مشکل عمده برنامهنویسان این است که سیستم‌ها و برنامه‌هایی خلق می‌کنند که در زمان تقسیم عواید سهمی از آنها ندارند. همین امر دلیلی است که برنامهنویسان برای خود امنیت شغلی درست می‌کنند. این یک مسئله فلسفی مرغ و تخم‌مرغی است و این سؤال مطرح میشود که آیا به این دلیل که برنامهنویسان برای خود امنیت شغلی ایجاد می‌کنند، از عواید آنچه خلق می‌کنند، محروم می‌شوند یا چون سهمی از کسب‌وکار به آنها تعلق نمی‌گیرد، سعی می‌کنند امنیت شغلی برای خود بسازند؟»
عباچی افزود: «سهم نبردن برنامهنویسان از عواید آنچه خلق کرده‌اند، سبب شده برخی برنامهنویسان به‌دنبال رشد دانش خود نباشند و به‌عنوان نیروی کار بی‌کیفیت از آنها یاد شود. گاهی نیز برنامهنویسان سعی می‌کنند عایدی خود از نتیجه کار خود را افزایش دهند که به آنها برچسب نیروی کار گران زده میشود.»
او با بیان اینکه کوتاه‌بودن عمر برنامهنویسان در یک جایگاه کاملاً منطقی به نظر می‌رسد، گفت: «برنامه‌نویس در نقطه‌ای وارد یک سازمان میشود و وظیفه توسعه‌بخشی سیستم‌های سازمان بر عهده او قرار می‌گیرد. در یک بازه زمانی مشخص به وظایف خود عمل می‌کند، پروژه را به سرانجام می‌رساند و بعد سیستم وارد مرحله پشتیبانی میشود. از آن پس کارها دیگر چالشی ندارد و وارد فاز روزمرگی میشود. از آنجایی که انجام کار روزمره برای کسی که برنامه‌نویسی را باهدف خلق‌کردن انتخاب کرده، چندان لذت‌بخش نیست، به‌سرعت شرکت را ترک می‌کند.»
عباچی با بیان اینکه سرعت رشد کسب‌وکارها در ایران زیاد نیست، گفت: «عدم رشد شرکت‌ها به واسطه مشکلات مالی و… سبب میشود برنامه‌نویسانی که خلق‌کردن را هدف خود قرار داده‌اند، راهی جز ترک سازمان پیش پای خود نبینند. بنابراین سازمان‌ها باید برای برنامهنویسان پویایی ایجاد کنند و سرعت رشد کسب‌وکار را افزایش دهند تا فرصت برای خلق، همچنان در سازمان وجود داشته باشد.»
او با بیان اینکه شرکت‌ها وظیفه پروراندن نیروی کار را نیز بر عهده دارند، گفت: «این در حالی است که شرکت‌ها معتقدند دانشگاه‌ها و مراکز آکادمیک تنها نهادهایی هستند که وظیفه پرورش نیروی کار را بر عهده دارند، اما هر شرکتی در حد توان خود باید فضایی را ایجاد کند که نیروهای جوان‌تر به بازار کار وارد شوند. شرکت‌ها باید به آنها فرصت تجربه‌کردن بدهند و بهشان اعتماد کنند.»
تلاش برای تبدیل نیروی جونیور به نیروی سینیور
هادی روغنی، مدیر سخت‌افزار پارس تکنولوژی سداد با بیان اینکه شرکت پارس تکنولوژی سداد به‌عنوان یکی از فعالان حوزه فناوری اطلاعات و حوزه بانکداری به‌شدت درگیر سیستم‌های embedded (تعبیه‌شده) بود و برای این چالش راه‌حل‌هایی را ارائه کرده، گفت: «امروزه دور و بر ما مملو از دستگاه‌های الکترونیکی است که در هر کدام از آنها سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نهفته است. این دستگاه‌ها می‌توانند کاربردهای ساده خانگی یا کاربردهای پیچیده صنعتی داشته باشند. این سیستم‌ها معمولاً سیستم‌های کوچک و کارآمدی هستند که به‌منظور یک یا چند هدف خاص طراحی شده‌اند و این اهداف را به بهترین شکل ممکن برآورده می‌کنند.»
او افزود: «گستردگی این محصولات و گسترش روزافزون دستگاه‌های هوشمند، به‌خصوص گسترش بازار پروژه‌ها و دستگاه‌های حوزه اینترنت اشیا به بومی‌سازی تجهیزات مختلفی نیاز دارد. از سویی به‌کارگیری سیستم‌های مختلف نرم‌افزاری مانند هوش مصنوعی در حوزه‌های صنعتی، بازار بزرگی را؛ چه به لحاظ اندازه و چه به لحاظ وسعت در این حوزه ایجاد کرده است. این بازار علاوه بر اینکه رونق کسب‌وکار را به همراه دارد، فرصت‌های شغلی زیادی را نیز به وجود می‌آورد. همچنین سرمایه‌گذاری کشورهای مختلف در این حوزه، گواه آینده روشن این حوزه برای فعالان است.»
روغنی با بیان اینکه embedded software از موضوعات جذاب حوزه برنامه‌نویسی به‌شمار میآید، گفت: « embedded software نقش حیاتی در سیستم‌ها دارد و به‌نوعی همانند عامل حیات برای بٌردهای ساخته‌شده، است و به برنامهنویسان قابلیت عمل می‌دهند.»
او با بیان اینکه نیاز بازار ایران متأثر از نیاز بازار دنیاست، گفت: « embedded software در حوزه اینترنت اشیا روی دستگاه‌های الکترونیکی، فرصت‌های بسیاری در بازار ایجاد کرده است؛ فرصت‌هایی که چالش‌های خاص خود را نیز به همراه دارد.»
او کمبود نیروی متخصص را یکی از چالش‌های این حوزه برشمرد و گفت: «همیشه نیروی انسانی جزء چالش‌های سازمان‌های مختلف در ایران بوده است. فرض کنید نیرویی را نیاز دارید که در چند حوزه به‌صورت همزمان متخصص باشد. مثلاً درک عمیقی از سخت‌افزار داشته باشد و نرم‌افزار و الکترونیک بداند؛ چراکه باید بتواند سیستم‌ها را طراحی، برنامه‌نویسی و راه‌اندازی کند. کمبود نیروی انسانی در این حوزه یکی از چالش‌هاست و آموزش با دید بلندمدت و به‌صورت مستمر نیروی متخصص می‌تواند یکی از راه‌حل‌های این چالش باشد.»
روغنی افزود: «از آنجایی که فناوری‌های این حوزه عمر کوتاهی دارند، این آموزش‌ها باید مستمر باشند تا با تغییر فناوری‌ها دانش نیروهای انسانی نیز بهروز شود و آنها بتوانند حداکثر کارایی را داشته باشند.»
او با بیان اینکه نباید نقش تجربه را فراموش کنیم، گفت: «آموزش نیروی‌های جدید باید با هدف حرکت نیروها از جونیور شدن به سمت سینیور شدن انجام شود. در واقع تجربه نیروی سینیور باید به نیروی جونیور برای تولید محصول باکیفیت منتقل شود.»
او همچنین مهاجرت، فریلنسری برنامهنویسان و بالا رفتن توقع نیروهای انسانی را از دلایل کمبود نیروی باتجربه و متخصص در حوزه برنامه‌نویسی عنوان کرد.
روغنی همچنین یکپارچه‌سازی محصول، پیچیدگی کُدی که باید برای دیوایس‌ها نوشته شود و امنیت دیوایس‌ها را از دیگر چالش‌های این حوزه دانست و گفت: «زمانی دیوایس‌هایی ساخته و داخل دستگاهی تعبیه می‌شد که با دنیای بیرون ارتباطی نداشت. اما در حال حاضر دنیا به سمت اتصال و پیوستگی پیش می‌رود. نگرانی تولید‌کنندگان deviceهای embedded درباره امنیت آنها از سال 2009 تا 2019 از 3 درصد به 15 درصد رسیده و با رشد پنج‌درصدی روبه‌رو شده است.»
او با اشاره به لذت خلق‌کردن در برنامه‌نویسی گفت: «اگر بتوانیم لذت را برای برنامه‌نویس ایجاد کنیم، شاید موانع مالی برای او کمرنگ شود و پویایی به این حرفه بازگردد. اگر نیرو بی‌حاصل‌نبودن تلاش خود را با ورود محصول به بازار ببیند، انگیزه بالاتری برای خلق نوآوری‌های بیشتر و ارتقای سایر نیروهای موجود در سازمان به او می‌بخشد.»
بازگشت انگیزه به برنامه‌نویسی؛ راه مبارزه با مهاجرت متخصصان
بهروز ترابی، مدیر فنی آپسان نیز ایجاد انگیزه و لذت به برنامهنویسان را از جمله راه‌های مبارزه با مهاجرت برنامهنویسان عنوان کرد و گفت: «اگر بتوانیم برای برنامهنویسان فضایی ایجاد کنیم تا بتوانند از کاری که می‌کنند، لذت ببرند، در سازمان‌ها ماندگار می‌شوند. باید حواس‌مان باشد که با ایجاد این فضا برنامهنویسان را از فکر مدیر شدن بیرون بیاوریم.»
او با بیان اینکه متأسفانه مدیران شرکت‌ها نقشه‌راهی برای برنامهنویسان ندارند، گفت: «در نتیجه نبود برنامه از سوی مدیران، برنامهنویسان به سمت تقسیم غنائم پیش می‌روند و سهم‌خواهی می‌کنند. نباید بگذاریم برنامهنویسان به این سمت بروند.»
ترابی افزود: «حتی مدیران نمی‌توانند به‌درستی با برنامهنویسان خود ارتباط برقرار کنند. اکثر مدیران به وضعیت روحی و روانی برنامهنویسان خود، آگاه نیستند. برنامهنویسان آدم‌های چارچوب‌داری هستند؛ چراکه با صنعت خشکی سروکار دارند، اما با این حال آنها افراد حساسی هستند؛ بنابراین اینکه مدیران مسائل برنامهنویسان را در نظر بگیرند و از حال و روز آنها باخبر شوند، بسیار مهم است.»
او در پایان افزود: «مدیران پیش از اینکه به‌دنبال دلایل فنی خروج نیروهای انسانی متخصص از کشور بگردند، باید بتوانند از نظر روحی و احساسی آنها را نسبت به سازمان خود متعهد و وفادار کنند.»
پرداخت حقوق برنامهنویسان به شیوه ارزهای دیجیتال؛ چالش جدید شرکت‌ها
محمد منصوری، قائم‌مقام مدیرعامل گروه نرم‌افزاری پارت با اشاره به نقش پررنگ برنامهنویسان در زندگی انسان‌های امروز گفت: «نقش برنامهنویسان در زندگی ما به اندازه‌ای پررنگ است که اختصاص روزی برای بزرگداشت آنها کار بسزایی است. باید به این بیندیشیم که اگر برنامهنویسان نبودند، دنیا به چه سمتی پیش می‌رفت.»
او افزود: «برنامه‌نویسی از آن دست حرفه‌‌هایی است که حرف‌هایی که درباره آنها زده میشود، از سمت و سوی دیگران است. با وجود آنکه کار برنامهنویسان نوشتن است، اما معمولاً آنها کمتر از خودشان و کارشان می‌نویسند. به همین دلیل است که اغلب آنچه نوشته میشود از جانب خارج گودی‌ها و بر اساس مشاهدات عینی اطرافیان آنهاست.»
منصوری با اشاره به ناشناخته‌‌ماندن شخصیت برنامهنویسان گفت: «به باور عموم اغلب برنامهنویسان هنگام کار هدست می‌گذارند و موسیقی گوش می‌دهند، اما معلوم نیست که سلیقه موسیقایی آنها چیست. برنامهنویسان خود را تافته جدابافته می‌دانند، اما کسی نمی‌داند علت آن چیست. به باور عموم اگر برنامهنویسان با یکدیگر یک تیم تشکیل دهند، می‌توانند اتفاقات خوب و خارق‌العاده‌ای را رقم بزنند، اما در عمل بسیاری از برنامهنویسان یکدیگر را قبول ندارند و عده محدودی را برنامه‌نویس حرفه‌ای می‌دانند. همه اینها نشان از اهمیت برنامه‌نویسی و برنامهنویسان در دنیای امروز دارد؛ برنامه‌نویسانی که با نوشتن کٌد‌ها دنیای امروز ما را ساخته‌اند.»
او با اشاره به چالش‌های پیش روی حوزه برنامه‌نویسی در ایران گفت: «فریلنسری برنامهنویسان یکی از مشکلات شرکت‌ها در ایران است که بعد از شیوع کرونا بیشتر به چشم آمد. ما بسیاری از برنامهنویسان را از دست دادیم. رقم‌های قابل توجهی که از سوی برخی کشورهای عربی خلیج فارس، کشورهای آسیای شرقی و برخی کشورهای اروپا به برنامهنویسان ایرانی پیشنهاد شد، امکان رقابت را از ما سلب کرد. این مسئله‌ای است که همچنان نتوانسته‌ایم آن را حل کنیم و به‌شدت با آن درگیر هستیم.»
قائم‌مقام مدیرعامل گروه نرم‌افزاری پارت دورکاری و پرداخت حقوق برنامهنویسان به شیوه ارزهای دیجیتال را از دیگر چالش‌های شرکت‌ها در ایران عنوان کرد و افزود: «از زمانی که کرونا در ایران شیوع پیدا کرد و دورکاری در شرکت‌ها رایج‌تر شد، شرکت‌ها با پرداخت حقوق به وسیله ارزهای دیجیتال با مشکلاتی روبه‌رو شدند.»
بازار برنامه‌نویسی داغ‌تر میشود
او آموزش نیروهای متخصص توسط شرکت‌ها را یکی از راه‌حل‌های حل مشکل نیروی انسانی دانست و افزود: «شرکت پارت در مشهد برای آنکه بتواند مشکل چالش نیروی انسانی خود را در حوزه برنامه‌نویسی حل کند، سال 1398 کالج رایگانی را افتتاح کرد. این کار در ابتدا برای شرکت هزینه داشت، اما سودآوری و مسئولیت اجتماعی آن بیشتر از جنبه درآمدزایی آن اهمیت داشت. شرکت پارت 11 دوره آموزشی برنامه‌نویسی برگزار کرده که 1362 نفر متقاضی آن بوده‌اند. از میان آنها 307 نفر برای آموزش انتخاب شده و 65 نفر از آنها در مجموعه پارت مشغول به کار شدند.»
منصوری افزود: «ما ابتدا نیازسنجی کردیم که کدام‌یک از بخش‌ها در شرکت به نیرو نیاز دارند، سپس برای آن دوره تخصصی برگزار کردیم و از درون آن نیرو جذب کردیم. این کار در مسئله نیروی انسانی به شرکت کمک کرد. درست است که افرادی که از کالج ما فارغ‌التحصیل می‌شوند، آنچنان خبره و ستاره نبودند، اما کار گروهی آنها از شرکت پارت یک تیم برنده ساخت.»
او با اشاره به انتخاب رشته رایانه به‌عنوان رشته اول داوطلبان کنکور در سال‌های گذشته گفت: «اینکه رایانه به رشته انتخابی نفرات برتر کنکور کشور در سال‌های اخیر تبدیل شده، نویدبخش آینده روشن این حوزه است. حتی در بسیاری از شهرهای کوچک در ایران بازار کار آی‌تی و فناوری داغ شده و این نشان از امیدواری نسبت به آینده این حرفه دارد.»
تحریم‌ها چه تأثیری روی کار برنامهنویسان گذاشته؟
عباس حبیب‌نژاد، سرپرست تیم هوش مصنوعی عصر داده در ادامه این نشست مجازی گفت: «می‌دانیم که شرایط امروز ایران با وجود تحریم‌ها چندان برای شرکت‌ها مساعد نیست و سبب شده بسیاری از استارتاپ‌ها زمین بخوردند؛ بنابراین شرکتی که در این شرایط در اوج بماند، پیروز میدان به حساب میآید.»
او با اشاره به تبعات لغو برجام و تأثیر آن بر حوزه برنامه‌نویسی در ایران گفت: «با بازگشت تحریم‌ها از سال 1397، آمازون برخی دسترسی‌ها را به روی شرکت‌های ایرانی بست. این اتفاق علاوه بر اینکه شرکت‌ها را با مشکل مواجه کرد، بیشترین فشار را روی تیم نگهداری سیستم وارد کرد. تابستان 1397 بود که برخی اپ‌های ایرانی از روی اپ‌استور حذف شدند و ما بیشترین تعدیل نیرو را در این روزها تجربه کردیم.»
حبیب‌نژاد با بیان اینکه تحریم‌های اقتصادی یکی از چالش‌هایی است که توسعه‌دهندگان در ایران با آن روبه‌رو هستند، گفت: «بعید به نظر می‌رسد یک توسعه‌دهنده خارج از ایران تا‌به‌حال به بیکاری ناشی از تحریم‌ها و حذف اپلیکیشن‌ها از فروشگاه‌های موبایلی فکر کرده باشد.»
او با اشاره به وقایع تأثیرگذار بر حوزه برنامه‌نویسی در ایران گفت: «علاوه بر تبعات تحریم‌ها، حوزه برنامه‌نویسی و آی‌تی در ایران با رخدادهای دیگری نیز روبه‌رو شد. قطعی اینترنت در آبان 1398 دغدغه‌های توسعه‌دهندگان درباره اتصال به شبکه اینترنت جهانی را افزایش داد. بعد از آن کرونا شرکت‌ها را زمین زد و نیروها را به خانه فرستاد و بسیاری از آنها را بیکار کرد. اخیراً نیز طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی آنها را نگران کرده است.»
حبیب‌نژاد با اشاره به ناکارآمدی راه‌حل‌های ارائه‌شده از سوی مدیران برای رفع دغدغه برنامهنویسان گفت: «بسیاری اوقات دغدغه‌های اصلی توسعه‌دهندگان از سوی تصمیم‌گیران و مدیران دیده نمی‌شود. این در حالی است که از سمت مدیران نسخه‌هایی برای رفع آنها پیچیده میشود.»
از مُد «برنامه‌نویس‌شدن» تا «نقد نظام آموزشی»
فاطمه حیدری، مدیرمحصول بانکداری متمرکز شرکت داتین با بیان اینکه باید برنامه‌نویسی را یک تخصص ببینیم که در آن صرفاً از فناوری استفاده نمی‌شود، گفت: «امروزه ورود به حوزه برنامه‌نویسی به مُد تبدیل شده و این یک آسیب و معضل به حساب میآید. امروزه بسیاری از افراد در رشته‌های دیگر تحصیلی با دیدن دوره‌های برنامه‌نویسی، خود را یک برنامه‌نویس می‌دانند و با ارسال رزومه وارد شرکت‌ها می‌شوند. این در حالی است که باید بدانیم برنامه‌نویسی حفظ‌کردن کدها و زبان خاص نیست.»
او با اشاره به اهمیت آموزش برنامه‌نویسی و آشنا کردن دانش‌آموزان با این رشته در مدارس گفت: «امروز باید به این سؤال پاسخ داد که تا چه اندازه نیروهای انسانی پیش از ورود به دانشگاه با رشته برنامه‌نویسی آشنا هستند؟ تا چه اندازه در مدارس، دانش‌آموزان را نسبت به اینکه داشتن ذهن خلاق لازمه ورود به رشته برنامه‌نویسی است، آگاه ساخته‌اند؟»
حیدری با بیان اینکه نمی‌توان از دانشجویانی که خلاقیت در ذهن آنها کشته شده، برنامه‌نویس ساخت، ادامه داد: «شرکت‌ها در بحث آموزش نیز دوباره به سراغ همین دانش‌آموزان و دانشجویانی می‌روند که ذهن‌شان توسط نظام آموزشی ناکارآمد آماده شده و قدرت خلاقیت تا حدودی از آنها گرفته شده است. تقریباً در تمام آموزش‌ها به این افراد فناوری آموخته میشود و خبری از توسعه خلاقیت آنها نیست. این نیروها بعد از ورود به بازار کار با دنیای واقعی و متفاوتی مواجه می‌شوند که از او انتظار خلق نوآوری را دارند.»
او با بیان اینکه تعداد کمی از برنامهنویسان جونیوری در ایران وجود دارند که راه و مسیر خود را پیدا کرده‌اند، افزود: «عاقبت آموزش نیروهای انسانی توسط دانشگاه‌ها و آکادمی‌ها این است که شرکت‌ها پس از انجام مصاحبه‌های بسیار با برنامهنویسان همچنان از جذب نیروی متخصص بازمی‌مانند و از نیروهایی انسانی موجود در بازار کار برنامه‌نویسی به‌عنوان نیروهای غیرمتخصص یاد می‌کنند.»
حیدری سرخوردگی برنامهنویسان در بازار کار را از تبعات آموزش نادرست دانست و افزود: «شرکت‌ها از برنامهنویسان، ذهنیت خلاق انتظار دارند، در صورتی که از پایه برای خلق این خلاقیت کاری انجام نشده است. حتی اگر این افراد وارد محیط کار شوند، ممکن است دچار سرخوردگی شوند.»
او با بیان اینکه برنامه‌نویس خالق است و باید روحیه خلق را در دانشجویان ایجاد کنیم، افزود: «ما باید علاوه بر آنکه به دانشجویان فناوری را آموزش می‌دهیم، روی ذهن سازنده آنها نیز کار کنیم.»
حیدری با اشاره به نقش شرکت‌ها در جذب و ماندگاری نیروی انسانی ماهر در کشور گفت: «باید این سؤال را از شرکت‌ها پرسید که تا چه اندازه از نیازهای برنامهنویسان خود در سازمان آگاه‌اند و سعی می‌کنند این نیازها را بر اساس اهداف سازمان پاسخ دهند؟ شرکت‌ها باید نیاز برنامهنویسان خود را بشناسند و مسیر رشد و پیشرفت را بر اساس این نیازها تعریف کنند. وقتی سازمان‌ها در این مسیر قرار گیرند، نیروها در سازمان می‌مانند و بر اساس اهداف شرکت تلاش می‌کند.»
مبارزه با مهاجرت برنامهنویسان در توان شرکت‌ها نیست
نورا مظفری، کارشناس برنامه‌نویسی ناواکو در ادامه این نشست مجازی بزرگ‌ترین چالش شرکت‌های آی‌تی را مهاجرت نیروهای متخصص، به‌خصوص برنامهنویسان عنوان کرد و افزود: «راه‌حل مهاجرت نیروهای متخصص از ایران تنها در دست و قدرت شرکت‌ها نیست. جلوگیری از تصمیم نیروهای متخصص برای مهاجرت از ایران یک عزم سیاسی و کشوری را طلب می‌کند.»
او همگام‌نبودن فناوری و زیرساخت شرکت‌ها در ایران با تحولات روز را از دیگر چالش‌های حوزه برنامه‌نویسی، به‌خصوص در حوزه فین‌تک‌ها عنوان کرد و افزود: «این چالش تنها مخصوص ایران نیست و بسیاری از شرکت‌های خارجی نیز با آن درگیر هستند. وقتی کار روی یک زیرساختی شروع میشود، به‌سختی می‌توان آن را تغییر داد؛ بنابراین برنامهنویسان ترجیح می‌دهند در شرکت‌هایی کار کنند که با فناوری‌های روز همگام باشد.»
مظفری دلیل عدم ماندگاری برنامهنویسان در شرکت‌های را استفاده شرکت‌ها از سیستم‌های قدیمی عنوان کرد و افزود: «در شرکت‌های دارای فناوری مالی که مدیران علاقه‌ای برای تغییر سیستم‌ها ندارند، جایی برای رشد و آموزش برنامهنویسان وجود ندارد. این باعث میشود که جذب نیرو برای شرکت‌های بانکی سخت شود.»
باید به مهاجرت به دید یک فرصت نگریست
سید امیر اصغری، مدرس دانشگاه، مهاجرت (migration) در حوزه برنامه‌نویسی را یکی از چالش‌های این حوزه دانست و گفت: «دانشگاه و فضای آکادمیک نیز با مهاجرت (migration) روبه‌رو است، اما مهاجرت به یک حالت عادی و هنجاری تبدیل شده است. تصور من این است که اگر به‌خوبی به پدیده مهاجرت نیروهای متخصص در حوزه برنامه‌نویسی نگریسته شود، می‌توان آن را به‌خوبی تفسیر و تحلیل کرد و برای آن راه‌حلی اندیشید.»
او افزود: «امسال به‌وفور از سمت مدیران عامل شرکت‌ها برای معرفی و جذب دانشجویان برتر برنامه‌نویسی درخواست داشتم. من این کار را چندان نمی‌پسندم و معتقدم باید در شرکت‌ها به جای دفاتر ارتباط با صنعت، دفاتر ارتباط با دانشگاه تأسیس شود.»
اصغری با اشاره به لزوم آموزش برنامهنویسان توسط شرکت‌ها افزود: «نیاز است که شرکت‌ها بر اساس نیاز خود نیروهای جذب‌شده را به تکامل دانشی برسانند؛ چراکه دانشگاه‌ها امکان تربیت نیرو بر اساس نیازهای مختلف شرکت‌ها را ندارند. هر چقدر دانشگاه بخواهد بر اساس نیاز روز کار کند، نمی‌تواند تمامی زبان‌های متعدد برنامه‌نویسی را به دانشجویان تدریس کند؛ بنابراین این شرکت‌ها هستند که باید وظیفه آموزش دانشجویان بر اساس نیاز خود را بر عهده بگیرند.»
او با بیان اینکه دنیای امروز برنامه‌نویسی به نیرویی که صرفاً برنامه‌نویسی می‌کند، نیازی ندارد، گفت: «دنیای امروز بیشتر به نیرویی نیاز دارد که بتواند در کنار برنامه‌نویسی کار تحلیلگری و تفسیرگری را به‌خوبی انجام دهد؛ بنابراین تأکید دارم که در دانشگاه‌ها باید اصول مهندسی نرم‌افزار به دانشجویان تدریس شود.»
اصغری افزود: «ما باید به برنامهنویسان بیاموزیم که قبل از آنکه دست به کدنویسی بزنند، باید ساعت‌ها تحلیل و تفسیر کنند تا به دانش لازم درباره ابعاد و معماری سامانه یا سیستمی که قرار است پیاده‌سازی شود، برسند. این در حالی است که اغلب برنامهنویسان در ایران شروع به کدنویسی می‌کنند، بدون آنکه تفسیر و تحلیلی از نیازهای سیستم داشته باشند.»
از دید برنامهنویسان به دغدغه‌هایشان بنگریم
علی‌اصغر کاظمی، مدیر واحد تولید نرم‌افزار پرداخت الکترونیک پاسارگاد نیز با بیان اینکه باید تهدیدها و فرصت‌های برنامه‌نویسی را در چهار مسیر اصلی بررسی کرد، گفت: «رشد فردی، رشد و توسعه شخصی در مسیر شغلی، همچنین پیشرفت و توسعه برنامه‌نویسی در مسیر فناوری از جمله دغدغه‌های برنامهنویسان در ایران است.»
او همچنین خانواده برنامه‌نویس را مهم‌ترین دغدغه این حوزه عنوان کرد و افزود: «ما باید به خانواده‌ای که یک برنامه‌نویس سرپرست آن است، توجه کنیم. این حوزه کاملاً دست‌نخورده باقی مانده و تا به امروز به آن توجهی نشده است. اگر به این دغدغه‌ها از دید برنامهنویسان و نه از دید شرکت‌ها نگریسته شود، به راه‌حل‌هایی دست خواهیم یافت که می‌تواند بخش مهمی از چالش‌های حوزه برنامه‌نویسی را رفع کند.»
تلاش برای تغییر سبک مدیریت سنتی در شرکت‌ها
میثم هاشمی، مدیر پروژه شرکت توسن‌تکنو با اشاره به کمبود نیروی برنامه‌نویس در ایران، در پی مهاجرت و همکاری از راه دور با شرکت‌های خارجی گفت: «با توجه به اتفاقات ناخوشایندی که در سال‌های اخیر برای برنامهنویسان افتاده، ما همچنان به این حوزه امیدوار هستیم؛ چراکه بخشی از نیروهای جدید برنامه‌نویس را نسل‌های دهه 80 تشکیل می‌دهند که بسیار باانگیزه هستند و می‌خواهند در این حوزه ثمربخش باشند.»
او افزود: «از دیگر اقداماتی که باید شرکت‌ها به آن بپردازند، این است که امکان پیشرفت شغلی را برای برنامهنویسان به وجود آورند؛ صرف‌نظر از اینکه برنامهنویسان سمتی را بپذیرند یا نه. چراکه افراد زیادی در حوزه برنامه‌نویسی فعال‌اند که سال‌هاست در سمت برنامه‌نویس باقی مانده‌اند و از این کار لذت می‌برند. شرکت‌هایی مانند مایکروسافت الگوهایی دارند که اجازه می‌دهد تا برنامه‌نویس در رده شغلی برنامه‌نویسی پیشرفت کند و حتی به اندازه معاون نرم‌افزار حقوق بگیرد. این را باید در شرکت‌های ایران ببینیم.»
هاشمی ادامه داد: «این موضوع بین برنامهنویسان مطرح است که علاقه دارند با فناوری‌های روز کار کنند و شرکت‌ها باید این اجازه و اختیار را به آنها بدهند. برای این منظور باید با مدیران رده‌بالا وارد مذاکره شد تا خطر استفاده از فناوری‌های جدید را بپذیرند و اجازه بهروزرسانی نسخه‌های سیستم را بدهند. امیدوارم مدیران شرکت‌ها در ایران از سبک مدیریت سنتی خود خارج شوند و راه را برای استفاده برنامهنویسان از فناوری‌های جدید باز کنند.»
از نظر من کلاب هوس فقط زمانی خوب بود که جدید اومده بود و ترند بود و افراد بزرگ توش روم میزدند اما الان کمتر کسی از کلاب هوس استفاده میکنه